| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamacatukkavaṇṇanā
੫੭. ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਸੇਸੋ।
57.Assāti ākhyātapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha, bhaveyyāti attho, hotīti vuttaṃ hoti. Dutiye atthavikappe ‘‘hotī’’ti idaṃ vacanaseso.
੫੮. ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਸੇવੇਤੁਕਾਮਤਾਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਪਟਿਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਅਹਿਤਂ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਉਪਰਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਰਾਜਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਦਯੋਪਿ ਇਧੇવ ਪવਿਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏવ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਤਿ ਰਾਜਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨੁਰੂਪੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇਤਿ ਪવੇਸਨਕ੍ਖਣੇ। ਅਗ੍ਗਤੋ ਹਿ ਯਾવ ਮੂਲਾ ਪવੇਸਨਕਿਰਿਯਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲੋ ਪવੇਸਨਕ੍ਖਣੋ ਨਾਮ। ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇਤਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤਸ੍ਸ ਯਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਪવੇਸਨਾਰਹਂ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇ, ਪવੇਸਨਕਿਰਿਯਾਯ ਨਿਟ੍ਠਿਤਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਰਣਾਰਮ੍ਭਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਿਤਕਾਲੇ ਠਿਤਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਠਿਤਿ વਾ ਠਿਤਂ ਨਾਮ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਂ ਪਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਥਾ વਾਯਾਮਤੋ ਓਰਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਮਯੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਠਿਤਮੇવਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਦ੍ਧਰਣਂ ਨਾਮ ਯਾવ ਅਗ੍ਗਾ ਨੀਹਰਣਕਿਰਿਯਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨੀਹਰਣਕਾਲੇ ਪਟਿਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤੀ’’ਤਿ।
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa uppādanamevāti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. Paṭipakkhanti aniṭṭhaṃ ahitaṃ. ‘‘Bhikkhūnaṃ paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti vutte upari vuccamānā rājapaccatthikādayopi idheva pavisantīti taṃ nivattanatthaṃ bhikkhū eva paccatthikāti rājapaccatthikānurūpena attho dassito. Tasmiṃ khaṇeti pavesanakkhaṇe. Aggato hi yāva mūlā pavesanakiriyāya vattamānakālo pavesanakkhaṇo nāma. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle, pavesanakiriyāya niṭṭhitakkhaṇeti attho. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakāle ṭhitaṃ aṅgajātaṃ, tassa ṭhiti vā ṭhitaṃ nāma, aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyāmato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ, tadubhayampi ṭhitamevāti gahetabbaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakiriyāya vattamānakāloti āha ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਪਰੇਹਿ ਉਪਕ੍ਕਮਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਜਾਤਾਦਿਕਾਯਚਲਨਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤਮਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਚਿਤ੍ਤਜਰੂਪੇਨ ਸਞ੍ਜਾਯਮਾਨਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਾਦਿਚਲਨਂ ਇਮਿਨਾ ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਅਪਿਚ ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਰੇਹਿ ਅਨੁਪਕ੍ਕਮਿਯਮਾਨਸ੍ਸਾਪਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤੇ ਚਲਨਂ ਹੋਤੇવ, ਤਞ੍ਚ ਤੇਨ ਕਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿਯੇવ ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਿਕਾ (ਪਾਚਿ॰ ੬੫੭-੬੫੮) વਿਯ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਹਿ ‘‘ਅਧਕ੍ਖਕਂ ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਂ ਆਮਸਨਂ વਾ…ਪੇ॰… ਪਟਿਪੀਲ਼ਨਂ વਾ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੬੫੭) ਸਾਦਿਯਨਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਆਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੇ ਪਨ ‘‘ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੨੭੦) ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਆਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਫੁਸਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇ ਚ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸਞ੍ਜਨਿਤਕਾਯਚਲਨੇ ਚ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਯੋਗਾਭਾવੇਨ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਯੇવ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਪਠਮਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸવਿਸਯੇਪਿ ਪਰੇਹਿ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਹਤ੍ਥਾਦੀਹਿ ਉਪਕ੍ਕਮਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਮੋਚਨਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤੇਨ ਚ ਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਮੁਤ੍ਤੇ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ, ਅਮੁਤ੍ਤੇ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਏવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗਾਰਰਾਸਿਂ, ਅਙ੍ਗਾਰਪੁਣ੍ਣਾવਾਟਂ વਾ। ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਉਪਕ੍ਕਮਿਯਮਾਨੇ ਅਸਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਿਸਯੋਤਿ ਆਹ ਇਮਞ੍ਹੀਤਿਆਦਿ। ਏਕਾਦਸਹਿ ਅਗ੍ਗੀਹੀਤਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਏਕਾਦਸਗ੍ਗੀਹਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਚਤੁਕ੍ਕਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਠਪੇਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲવਿਸਯਤਾਯ ਏਕੋਪਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿવਾਰੋ ਪવੇਸਨਪવਿਟ੍ਠਠਿਤਉਦ੍ਧਰਣਸਙ੍ਖਆਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਚਤੁਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿવਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ વਾਰਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਚਤੁਕ੍ਕਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇਪਿ ਏਕਮਗ੍ਗવਿਸਯਤਾਯ ਤੇਸਂ ਏਕਤ੍ਤਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇવ વਕ੍ਖਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ વਸੇਨ ਤੀਣਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਚਤੁਕ੍ਕਾਨੀਤਿਆਦਿ।
Ettha ca yasmā parehi upakkamiyamānassa aṅgajātādikāyacalanassa vijjamānattā sevanacitte upaṭṭhitamatte tasmiṃ khaṇe cittajarūpena sañjāyamānaṃ aṅgajātādicalanaṃ iminā sevanacittena uppāditameva hoti. Apica sevanacitte uppanne parehi anupakkamiyamānassāpi aṅgajāte calanaṃ hoteva, tañca tena kataṃ nāma hoti, tasmā kāyacittato samuṭṭhitaṃ pārājikāpattiṃ so āpajjatiyeva ubbhajāṇumaṇḍalikā (pāci. 657-658) viya. Tatthāpi hi ‘‘adhakkhakaṃ ubbhajāṇumaṇḍalaṃ āmasanaṃ vā…pe… paṭipīḷanaṃ vā sādiyeyyā’’ti (pāci. 657) sādiyanamatteyeva āpatti vuttā, bhikkhuno kāyasaṃsagge pana ‘‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti (pārā. 270) attano upakkamassa āpattinimittabhāvena vuttattā itthiyā phusiyamānassa kāyasaṃsaggarāge ca itthiyā sañjanitakāyacalane ca vijjamānepi attano payogābhāvena anāpattiyeva vuttāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘paṭhamasaṅghādisesavisayepi parehi balakkārena hatthādīhi upakkamiyamānassa mocanassādo ca uppajjati, tena ca asucimhi mutte saṅghādiseso, amutte thullaccayaṃ evā’’ti vadanti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ, aṅgārapuṇṇāvāṭaṃ vā. Itthiyā upakkamiyamāne asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha imañhītiādi. Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasaggīhi. Assāti asādiyantassa. Catukkaṃ nīharitvā ṭhapesīti ettha ekapuggalavisayatāya ekopi anāpattivāro pavesanapaviṭṭhaṭhitauddharaṇasaṅkhaātānaṃ catunnaṃ padānaṃ vasena ‘‘catukka’’nti vutto. Paṭhamacatukkakathāti ettha pana anāpattivārena saddhiṃ pañcannaṃ vārānaṃ vuttanayena ‘‘pañca catukkā’’ti vattabbepi ekamaggavisayatāya tesaṃ ekattaṃ āropetvā paṭhamacatukkatā vuttā. Teneva vakkhati tiṇṇaṃ maggānaṃ vasena tīṇi suddhikacatukkānītiādi.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
