| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(८) ३. योधाजीववग्गो
(8) 3. Yodhājīvavaggo
१-२. पठमचेतोविमुत्तिफलसुत्तादिवण्णना
1-2. Paṭhamacetovimuttiphalasuttādivaṇṇanā
७१-७२. ततियस्स पठमे अविज्जापलिघन्ति एत्थ अविज्जाति वट्टमूलिका अविज्जा, अयं पचुरजनेहि उक्खिपितुं असक्कुणेय्यभावतो दुक्खिपनट्ठेन निब्बानद्वारप्पवेसविबन्धनेन च ‘‘पलिघो वियाति पलिघो’’ति वुच्चति। तेनेस तस्सा उक्खित्तत्ता ‘‘उक्खित्तपलिघो’’ति वुत्तो। पुनब्भवस्स करणसीलो, पुनब्भवं वा फलं अरहतीति पोनोभविका, पुनब्भवदायिकाति अत्थो। जातिसंसारोति जायनवसेन चेव संसरणवसेन च एवंलद्धनामानं पुनब्भवक्खन्धानं पच्चयो कम्माभिसङ्खारो। जातिसंसारोति हि फलूपचारेन कारणं वुत्तं। तञ्हि पुनप्पुनं उप्पत्तिकारणवसेन परिक्खिपित्वा ठितत्ता ‘‘परिखा’’ति वुच्चति सन्तानस्स परिक्खिपनतो। तेनेस तस्स संकिण्णत्ता विकिण्णत्ता सब्बसो खित्तत्ता विनासितत्ता ‘‘संकिण्णपरिखो’’ति वुत्तो।
71-72. Tatiyassa paṭhame avijjāpalighanti ettha avijjāti vaṭṭamūlikā avijjā, ayaṃ pacurajanehi ukkhipituṃ asakkuṇeyyabhāvato dukkhipanaṭṭhena nibbānadvārappavesavibandhanena ca ‘‘paligho viyāti paligho’’ti vuccati. Tenesa tassā ukkhittattā ‘‘ukkhittapaligho’’ti vutto. Punabbhavassa karaṇasīlo, punabbhavaṃ vā phalaṃ arahatīti ponobhavikā, punabbhavadāyikāti attho. Jātisaṃsāroti jāyanavasena ceva saṃsaraṇavasena ca evaṃladdhanāmānaṃ punabbhavakkhandhānaṃ paccayo kammābhisaṅkhāro. Jātisaṃsāroti hi phalūpacārena kāraṇaṃ vuttaṃ. Tañhi punappunaṃ uppattikāraṇavasena parikkhipitvā ṭhitattā ‘‘parikhā’’ti vuccati santānassa parikkhipanato. Tenesa tassa saṃkiṇṇattā vikiṇṇattā sabbaso khittattā vināsitattā ‘‘saṃkiṇṇaparikho’’ti vutto.
तण्हासङ्खातन्ति एत्थ तण्हाति वट्टमूलिका तण्हा। अयञ्हि गम्भीरानुगतट्ठेन ‘‘एसिका’’ति वुच्चति। लुञ्चित्वा उद्धरित्वा। ओरम्भागियानीति ओरम्भागजनकानि कामभवे उपपत्तिपच्चयानि कामरागसंयोजनादीनि। एतानि हि कवाटं विय नगरद्वारं चित्तं पिदहित्वा ठितत्ता ‘‘अग्गळा’’ति वुच्चन्ति। तेनेस तेसं निग्गतत्ता भिन्नत्ता ‘‘निरग्गळो’’ति वुत्तोति। अग्गमग्गेन पन्नो अपचितो मानद्धजो एतस्साति पन्नद्धजो। पन्नभारोति खन्धभारकिलेसभारअभिसङ्खारभारा ओरोपिता अस्साति पन्नभारो। विसंयुत्तोति चतूहि योगेहि सब्बकिलेसेहि च विसंयुत्तो। अस्मिमानोति रूपे अस्मीति मानो, वेदनाय, सञ्ञाय, सङ्खारेसु, विञ्ञाणे अस्मिमानो। एत्थ हि पञ्चपि खन्धे अविसेसतो ‘‘अस्मी’’ति गहेत्वा पवत्तमानो अस्मिमानोति अधिप्पेतो।
Taṇhāsaṅkhātanti ettha taṇhāti vaṭṭamūlikā taṇhā. Ayañhi gambhīrānugataṭṭhena ‘‘esikā’’ti vuccati. Luñcitvā uddharitvā. Orambhāgiyānīti orambhāgajanakāni kāmabhave upapattipaccayāni kāmarāgasaṃyojanādīni. Etāni hi kavāṭaṃ viya nagaradvāraṃ cittaṃ pidahitvā ṭhitattā ‘‘aggaḷā’’ti vuccanti. Tenesa tesaṃ niggatattā bhinnattā ‘‘niraggaḷo’’ti vuttoti. Aggamaggena panno apacito mānaddhajo etassāti pannaddhajo. Pannabhāroti khandhabhārakilesabhāraabhisaṅkhārabhārā oropitā assāti pannabhāro. Visaṃyuttoti catūhi yogehi sabbakilesehi ca visaṃyutto. Asmimānoti rūpe asmīti māno, vedanāya, saññāya, saṅkhāresu, viññāṇe asmimāno. Ettha hi pañcapi khandhe avisesato ‘‘asmī’’ti gahetvā pavattamāno asmimānoti adhippeto.
नगरद्वारस्स परिस्सयपटिबाहनत्थञ्चेव सोधनत्थञ्च उभोसु पस्सेसु एसिकाथम्भे निखणित्वा ठपेतीति आह ‘‘नगरद्वारे उस्सापिते एसिकाथम्भे’’ति। पाकारविद्धंसनेनेव परिखाभूमिसमकरणं होतीति आह ‘‘पाकारं भिन्दित्वा परिखं विकिरित्वा’’ति। ‘‘एव’’न्तिआदि उपमासंसन्दनं। सन्तो संविज्जमानो कायो धम्मसमूहोति सक्कायो, उपादानक्खन्धपञ्चकं। द्वत्तिंसकम्मकारणा दुक्खक्खन्धे आगतदुक्खानि। अक्खिरोगसीसरोगादयो। अट्ठनवुति रोगा, राजभयादीनि पञ्चवीसतिमहाभयानि। दुतियं उत्तानमेव।
Nagaradvārassa parissayapaṭibāhanatthañceva sodhanatthañca ubhosu passesu esikāthambhe nikhaṇitvā ṭhapetīti āha ‘‘nagaradvāre ussāpite esikāthambhe’’ti. Pākāraviddhaṃsaneneva parikhābhūmisamakaraṇaṃ hotīti āha ‘‘pākāraṃ bhinditvā parikhaṃ vikiritvā’’ti. ‘‘Eva’’ntiādi upamāsaṃsandanaṃ. Santo saṃvijjamāno kāyo dhammasamūhoti sakkāyo, upādānakkhandhapañcakaṃ. Dvattiṃsakammakāraṇā dukkhakkhandhe āgatadukkhāni. Akkhirogasīsarogādayo. Aṭṭhanavuti rogā, rājabhayādīni pañcavīsatimahābhayāni. Dutiyaṃ uttānameva.
पठमचेतोविमुत्तिफलसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamacetovimuttiphalasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
१. पठमचेतोविमुत्तिफलसुत्तं • 1. Paṭhamacetovimuttiphalasuttaṃ
२. दुतियचेतोविमुत्तिफलसुत्तं • 2. Dutiyacetovimuttiphalasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
१. पठमचेतोविमुत्तिफलसुत्तवण्णना • 1. Paṭhamacetovimuttiphalasuttavaṇṇanā
२. दुतियचेतोविमुत्तिफलसुत्तवण्णना • 2. Dutiyacetovimuttiphalasuttavaṇṇanā
