| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
อกุสลปทํ
Akusalapadaṃ
ธมฺมุเทฺทสวาโร
Dhammuddesavāro
ปฐมจิตฺตกถาวณฺณนา
Paṭhamacittakathāvaṇṇanā
๓๖๕. กุสเล วุตฺตนยํ อนุคนฺตฺวา ยถานุรูปํ เวทิตพฺพตาย ‘‘วุตฺตนเยนา’’ติ อาหฯ คนฺตพฺพาภาวโตติ พุชฺฌิตพฺพาภาวโตฯ ทิฎฺฐิยา คตมตฺตนฺติ ทิฎฺฐิยา คติมตฺตํ คหณมตฺตํฯ อาสนฺนการณตฺตา อโยนิโสมนสิการสฺส วิสุํ คหณํ เอกนฺตการณตฺตา จฯ สติสํวโรติ อิธ สีตาทีหิ ผุฎฺฐสฺส อปฺปมชฺชนํ ขมนํ ทฎฺฐพฺพํฯ ปหานสํวโรติ วีริยสํวโรฯ
365. Kusale vuttanayaṃ anugantvā yathānurūpaṃ veditabbatāya ‘‘vuttanayenā’’ti āha. Gantabbābhāvatoti bujjhitabbābhāvato. Diṭṭhiyā gatamattanti diṭṭhiyā gatimattaṃ gahaṇamattaṃ. Āsannakāraṇattā ayonisomanasikārassa visuṃ gahaṇaṃ ekantakāraṇattā ca. Satisaṃvaroti idha sītādīhi phuṭṭhassa appamajjanaṃ khamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Pahānasaṃvaroti vīriyasaṃvaro.
อสฺสาททสฺสนนฺติ อสฺสาททิฎฺฐิฯ ผลเฎฺฐน ปจฺจุปฎฺฐาเนน อสมฺมาปฎิปตฺติปจฺจุปฎฺฐาโนโมโห, สมฺมาปฎิปตฺติปฎิปกฺขภาวคฺคหณากาโร วาฯ สพฺพสฺส โลภสฺส อภิชฺฌาภาเว สติปิ วิเสสยุตฺตาย อภิชฺฌาย กมฺมปถปฺปตฺตาย อิธุปฺปชฺชมานาย ลกฺขณาทิํ ทเสฺสตุํ ‘‘สา ปรสมฺปตฺตีน’’นฺติอาทิมาหฯ อตฺตโน ปริณามนสฺส ปุเรจาริกา ตณฺหาภิรติ อภิรติฯ
Assādadassananti assādadiṭṭhi. Phalaṭṭhena paccupaṭṭhānena asammāpaṭipattipaccupaṭṭhānomoho, sammāpaṭipattipaṭipakkhabhāvaggahaṇākāro vā. Sabbassa lobhassa abhijjhābhāve satipi visesayuttāya abhijjhāya kammapathappattāya idhuppajjamānāya lakkhaṇādiṃ dassetuṃ ‘‘sā parasampattīna’’ntiādimāha. Attano pariṇāmanassa purecārikā taṇhābhirati abhirati.
อนุปปริกฺขา โมโหฯ โมหวเสน หิ ทิฎฺฐิวเสน วา อวตฺถุสฺมิํ สานุนโย อธิโมโกฺข อุปฺปชฺชตีติฯ อสติยจิเตฺตติ อหิริกาทีหิ อารกฺขรหิตจิเตฺตฯ สติรหิตตฺตา สติปฎิปกฺขตฺตา จาติ เอเตน สติรหิตา สติปฎิปกฺขา จ อกุสลา ขนฺธา เอว มิจฺฉาสตีติ ทเสฺสติฯ เต ปน อุปนาหาทิปฺปวตฺติยํ จิรกตาทิสลฺลกฺขเณ ปฎุสญฺญาสมฺปยุตฺตา ทฎฺฐพฺพาฯ สทรถาทิภาโว อวิเสเสน กิเลสสมฺปโยคโต วุโตฺต ลหุตาทิเอกนฺตปฎิปกฺขานํ ถินมิทฺธาทีนํ เกสญฺจิ อิธ อภาวาฯ อวูปสโมติ อสนฺนิสินฺนสพฺภาวมาหฯ อนวฎฺฐานรสนฺติ จลนกิจฺจํฯ เจตโส อวูปสเมติ นิปฺผาเทตเพฺพ ปโยชเน ภุมฺมํ, อวูปสมปจฺจยภูตํ อารมฺมณํ วา ‘‘อวูปสโม’’ติ วุตฺตํฯ
Anupaparikkhā moho. Mohavasena hi diṭṭhivasena vā avatthusmiṃ sānunayo adhimokkho uppajjatīti. Asatiyacitteti ahirikādīhi ārakkharahitacitte. Satirahitattā satipaṭipakkhattā cāti etena satirahitā satipaṭipakkhā ca akusalā khandhā eva micchāsatīti dasseti. Te pana upanāhādippavattiyaṃ cirakatādisallakkhaṇe paṭusaññāsampayuttā daṭṭhabbā. Sadarathādibhāvo avisesena kilesasampayogato vutto lahutādiekantapaṭipakkhānaṃ thinamiddhādīnaṃ kesañci idha abhāvā. Avūpasamoti asannisinnasabbhāvamāha. Anavaṭṭhānarasanti calanakiccaṃ. Cetaso avūpasameti nipphādetabbe payojane bhummaṃ, avūpasamapaccayabhūtaṃ ārammaṇaṃ vā ‘‘avūpasamo’’ti vuttaṃ.
ธมฺมุเทฺทสวารกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ทฺวาทส อกุสลานิ • Dvādasa akusalāni
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ปฐมจิตฺตํ • Paṭhamacittaṃ
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ปฐมจิตฺตวณฺณนา • Paṭhamacittavaṇṇanā
