| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
អកុសលបទំ
Akusalapadaṃ
ធម្មុទ្ទេសវារកថា
Dhammuddesavārakathā
បឋមចិត្តំ
Paṭhamacittaṃ
៣៦៥. ឥទានិ អកុសលធម្មបទំ ភាជេត្វា ទស្សេតុំ កតមេ ធម្មា អកុសលាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ ធម្មវវត្ថានាទិវារប្បភេទោ ច ហេដ្ឋា អាគតានំ បទានំ អត្ថវិនិច្ឆយោ ច ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ តត្ថ តត្ថ បន វិសេសមត្តមេវ វណ្ណយិស្សាម។ តត្ថ សមយវវត្ថានេ តាវ យស្មា, កុសលស្ស វិយ, អកុសលស្ស ភូមិភេទោ នត្ថិ, តស្មា ឯកន្តំ កាមាវចរម្បិ សមានំ ឯតំ ‘កាមាវចរ’ន្តិ ន វុត្តំ។ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តន្តិ ឯត្ថ ទិដ្ឋិ ឯវ ទិដ្ឋិគតំ ‘គូថគតំ មុត្តគត’ន្តិអាទីនិ (អ. និ. ៩.១១) វិយ។ គន្តព្ពាភាវតោ វា ទិដ្ឋិយា គតមត្តមេវេតន្តិបិ ទិដ្ឋិគតំ។ តេន សម្បយុត្តំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ។
365. Idāni akusaladhammapadaṃ bhājetvā dassetuṃ katame dhammā akusalātiādi āraddhaṃ. Tattha dhammavavatthānādivārappabhedo ca heṭṭhā āgatānaṃ padānaṃ atthavinicchayo ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Tattha tattha pana visesamattameva vaṇṇayissāma. Tattha samayavavatthāne tāva yasmā, kusalassa viya, akusalassa bhūmibhedo natthi, tasmā ekantaṃ kāmāvacarampi samānaṃ etaṃ ‘kāmāvacara’nti na vuttaṃ. Diṭṭhigatasampayuttanti ettha diṭṭhi eva diṭṭhigataṃ ‘gūthagataṃ muttagata’ntiādīni (a. ni. 9.11) viya. Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattamevetantipi diṭṭhigataṃ. Tena sampayuttaṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ.
តត្ថ អសទ្ធម្មសវនំ, អកល្យាណមិត្តតា, អរិយានំ អទស្សនកាមតាទីនិ អយោនិសោ មនសិការោតិ ឯវមាទីហិ ការណេហិ ឥមស្ស ទិដ្ឋិគតសង្ខាតស្ស មិច្ឆាទស្សនស្ស ឧប្បត្តិ វេទិតព្ពា។ យេ ហិ ឯតេ ទិដ្ឋិវាទបដិសំយុត្តា អសទ្ធម្មា តេសំ ពហុមានបុព្ពង្គមេន អតិក្កន្តមជ្ឈត្តេន ឧបបរិក្ខារហិតេន សវនេន, យេ ច ទិដ្ឋិវិបន្នា អកល្យាណមិត្តា តំសម្បវង្កតាសង្ខាតាយ អកល្យាណមិត្តតាយ, ពុទ្ធាទីនំ អរិយានញ្ចេវ សប្បុរិសានញ្ច អទស្សនកាមតាយ ចតុសតិបដ្ឋានាទិភេទេ អរិយធម្មេ អកោវិទត្តេន បាតិមោក្ខសំវរឥន្ទ្រិយសំវរសតិសំវរញាណសំវរបហានសំវរប្បភេទេ អរិយធម្មេ ចេវ សប្បុរិសធម្មេ ច សំវរភេទសង្ខាតេន អវិនយេន តេហេវ ការណេហិ បរិភាវិតេន អយោនិសោ មនសិការេន កោតូហលមង្គលាទិបសុតតាយ ច ឯតំ ឧប្បជ្ជតីតិ វេទិតព្ពំ។ អសង្ខារភាវោ បនស្ស ចិត្តស្ស ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
Tattha asaddhammasavanaṃ, akalyāṇamittatā, ariyānaṃ adassanakāmatādīni ayoniso manasikāroti evamādīhi kāraṇehi imassa diṭṭhigatasaṅkhātassa micchādassanassa uppatti veditabbā. Ye hi ete diṭṭhivādapaṭisaṃyuttā asaddhammā tesaṃ bahumānapubbaṅgamena atikkantamajjhattena upaparikkhārahitena savanena, ye ca diṭṭhivipannā akalyāṇamittā taṃsampavaṅkatāsaṅkhātāya akalyāṇamittatāya, buddhādīnaṃ ariyānañceva sappurisānañca adassanakāmatāya catusatipaṭṭhānādibhede ariyadhamme akovidattena pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasatisaṃvarañāṇasaṃvarapahānasaṃvarappabhede ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca saṃvarabhedasaṅkhātena avinayena teheva kāraṇehi paribhāvitena ayoniso manasikārena kotūhalamaṅgalādipasutatāya ca etaṃ uppajjatīti veditabbaṃ. Asaṅkhārabhāvo panassa cittassa heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
ធម្មុទ្ទេសវារេ ផស្សោតិ អកុសលចិត្តសហជាតោ ផស្សោ។ វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឥតិ អកុសលមត្តមេវ ឯតេសំ បុរិមេហិ វិសេសោ។
Dhammuddesavāre phassoti akusalacittasahajāto phasso. Vedanādīsupi eseva nayo. Iti akusalamattameva etesaṃ purimehi viseso.
ចិត្តស្សេកគ្គតា ហោតីតិ បាណាតិបាតាទីសុបិ អវិក្ខិត្តភាវេន ចិត្តស្ស ឯកគ្គតា ហោតិ។ មនុស្សា ហិ ចិត្តំ សមាទហិត្វា អវិក្ខិត្តា ហុត្វា អវិរជ្ឈមានានិ សត្ថានិ បាណសរីរេសុ និបាតេន្តិ, សុសមាហិតា បរេសំ សន្តកំ ហរន្តិ, ឯករសេន ចិត្តេន មិច្ឆាចារំ អាបជ្ជន្តិ។ ឯវំ អកុសលប្បវត្តិយម្បិ ចិត្តស្ស ឯកគ្គតា ហោតិ។
Cittassekaggatā hotīti pāṇātipātādīsupi avikkhittabhāvena cittassa ekaggatā hoti. Manussā hi cittaṃ samādahitvā avikkhittā hutvā avirajjhamānāni satthāni pāṇasarīresu nipātenti, susamāhitā paresaṃ santakaṃ haranti, ekarasena cittena micchācāraṃ āpajjanti. Evaṃ akusalappavattiyampi cittassa ekaggatā hoti.
មិច្ឆាទិដ្ឋីតិ អយាថាវទិដ្ឋិ, វិរជ្ឈិត្វា គហណតោ វា វិតថា ទិដ្ឋិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ អនត្ថាវហត្តា បណ្ឌិតេហិ ជិគុច្ឆិតា ទិដ្ឋីតិបិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ មិច្ឆាសង្កប្បាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អបិច មិច្ឆា បស្សន្តិ តាយ, សយំ វា មិច្ឆា បស្សតិ, មិច្ឆាទស្សនមត្តមេវ វា ឯសាតិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ សា អយោនិសោ អភិនិវេសលក្ខណា, បរាមាសរសា, មិច្ឆាភិនិវេសបច្ចុបដ្ឋានា, អរិយានំ អទស្សនកាមតាទិបទដ្ឋានា; បរមំ វជ្ជន្តិ ទដ្ឋព្ពា។ មិច្ឆាសង្កប្បាទីសុ ‘មិច្ឆា’តិ បទមត្តមេវ វិសេសោ។ សេសំ កុសលាធិការេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។
Micchādiṭṭhīti ayāthāvadiṭṭhi, virajjhitvā gahaṇato vā vitathā diṭṭhi micchādiṭṭhi. Anatthāvahattā paṇḍitehi jigucchitā diṭṭhītipi micchādiṭṭhi. Micchāsaṅkappādīsupi eseva nayo. Apica micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattameva vā esāti micchādiṭṭhi. Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā; paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā. Micchāsaṅkappādīsu ‘micchā’ti padamattameva viseso. Sesaṃ kusalādhikāre vuttanayeneva veditabbaṃ.
អហិរិកពលំ អនោត្តប្បពលន្តិ ឯត្ថ ពលត្ថោ និទ្ទេសវារេ អាវិ ភវិស្សតិ។ ឥតរេសុ បន – ន ហិរិយតីតិ អហិរិកោ។ អហិរិកស្ស ភាវោ អហិរិកំ។ ន ឱត្តប្បំ អនោត្តប្បំ។ តេសុ អហិរិកំ កាយទុច្ចរិតាទីហិ អជិគុច្ឆនលក្ខណំ, អលជ្ជាលក្ខណំ វា។ អនោត្តប្បំ តេហេវ អសារជ្ជនលក្ខណំ អនុត្តាសនលក្ខណំ វា។ អហិរិកមេវ ពលំ អហិរិកពលំ។ អនោត្តប្បមេវ ពលំ អនោត្តប្បពលំ។ អយមេត្ថ សង្ខេបត្ថោ។ វិត្ថារោ បន ហេដ្ឋា វុត្តបដិបក្ខវសេន វេទិតព្ពោ។
Ahirikabalaṃanottappabalanti ettha balattho niddesavāre āvi bhavissati. Itaresu pana – na hiriyatīti ahiriko. Ahirikassa bhāvo ahirikaṃ. Na ottappaṃ anottappaṃ. Tesu ahirikaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā. Anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ anuttāsanalakkhaṇaṃ vā. Ahirikameva balaṃ ahirikabalaṃ. Anottappameva balaṃ anottappabalaṃ. Ayamettha saṅkhepattho. Vitthāro pana heṭṭhā vuttapaṭipakkhavasena veditabbo.
លុព្ភន្តិ តេន, សយំ វា លុព្ភតិ, លុព្ភនមត្តមេវ វា តន្តិ លោភោ។ មុយ្ហន្តិ តេន, សយំ វា មុយ្ហតិ, មុយ្ហនមត្តមេវ វា តន្តិ មោហោ។ តេសុ លោភោ អារម្មណគ្គហណលក្ខណោ មក្កដាលេបោ វិយ, អភិសង្គរសោ តត្តកបាលេ ខិត្តមំសបេសិ វិយ, អបរិច្ចាគបច្ចុបដ្ឋានោ តេលញ្ជនរាគោ វិយ, សំយោជនិយធម្មេសុ អស្សាទទស្សនបទដ្ឋានោ។ សោ តណ្ហានទីភាវេន វឌ្ឍមានោ, សីឃសោតា នទី វិយ មហាសមុទ្ទំ, អបាយមេវ គហេត្វា គច្ឆតីតិ ទដ្ឋព្ពោ។
Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho. Tesu lobho ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno. So taṇhānadībhāvena vaḍḍhamāno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ, apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.
មោហោ ចិត្តស្ស អន្ធភាវលក្ខណោ អញ្ញាណលក្ខណោ វា, អសម្បដិវេធរសោ អារម្មណសភាវច្ឆាទនរសោ វា, អសម្មាបដិបត្តិបច្ចុបដ្ឋានោ អន្ធការបច្ចុបដ្ឋានោ វា, អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានោ។ សព្ពាកុសលានំ មូលន្តិ ទដ្ឋព្ពោ។
Moho cittassa andhabhāvalakkhaṇo aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāpaṭipattipaccupaṭṭhāno andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno. Sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo.
អភិជ្ឈាយន្តិ តាយ, សយំ វា អភិជ្ឈាយតិ, អភិជ្ឈាយនមត្តមេវ វា ឯសាតិ អភិជ្ឈា។ សា បរសម្បត្តីនំ សកករណឥច្ឆាលក្ខណា, តេនាការេន ឯសនភាវរសា, បរសម្បត្តិ-អភិមុខភាវបច្ចុបដ្ឋានា, បរសម្បត្តីសុ អភិរតិបទដ្ឋានា។ បរសម្បត្តិអភិមុខា ឯវ ហិ សា ឧបដ្ឋហតិ។ តាសុ ច អភិរតិយា សតិ បវត្តតិ, បរសម្បត្តីសុ ចេតសោ ហត្ថប្បសារោវិយាតិ ទដ្ឋព្ពា។
Abhijjhāyanti tāya, sayaṃ vā abhijjhāyati, abhijjhāyanamattameva vā esāti abhijjhā. Sā parasampattīnaṃ sakakaraṇaicchālakkhaṇā, tenākārena esanabhāvarasā, parasampatti-abhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā, parasampattīsu abhiratipadaṭṭhānā. Parasampattiabhimukhā eva hi sā upaṭṭhahati. Tāsu ca abhiratiyā sati pavattati, parasampattīsu cetaso hatthappasāroviyāti daṭṭhabbā.
សមថោ ហោតីតិអាទីសុ អញ្ញេសុ កិច្ចេសុ វិក្ខេបសមនតោ សមថោ។ អកុសលប្បវត្តិយំ ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតីតិ បគ្គាហោ។ ន វិក្ខិបតីតិ អវិក្ខេបោ។
Samatho hotītiādīsu aññesu kiccesu vikkhepasamanato samatho. Akusalappavattiyaṃ cittaṃ paggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
ឥមស្មិំ ចិត្តេ សទ្ធា, សតិ, បញ្ញា, ឆ យុគឡកានីតិ ឥមេ ធម្មា ន គហិតា។ កស្មា? អស្សទ្ធិយចិត្តេ បសាទោ នាម នត្ថិ។ តស្មា តាវ សទ្ធា ន គហិតា។ កិំ បន ទិដ្ឋិគតិកា អត្តនោ អត្តនោ សត្ថារានំ ន សទ្ទហន្តីតិ? សទ្ទហន្តិ។ សា បន សទ្ធា នាម ន ហោតិ, វចនសម្បដិច្ឆនមត្តមេវេតំ។ អត្ថតោ អនុបបរិក្ខា វា ហោតិ, ទិដ្ឋិ វា។ អសតិយចិត្តេ បន សតិ នត្ថីតិ ន គហិតា។ កិំ ទិដ្ឋិគតិកា អត្តនា កតកម្មំ ន សរន្តីតិ? សរន្តិ។ សា បន សតិ នាម ន ហោតិ។ កេវលំ តេនាការេន អកុសលចិត្តប្បវត្តិ។ តស្មា សតិ ន គហិតា។ អថ កស្មា ‘‘មិច្ឆាសតី’’តិ (ទី. និ. ៣.៣៣៣; សំ. និ. ៥.១) សុត្តន្តេ វុត្តា? សា បន អកុសលក្ខន្ធានំ សតិវិរហិតត្តា សតិបដិបក្ខត្តា ច មិច្ឆាមគ្គមិច្ឆត្តានំ បូរណត្ថំ តត្ថ បរិយាយេន ទេសនា កតា។ និប្បរិយាយេន បនេសា នត្ថិ។ តស្មា ន គហិតា។ អន្ធពាលចិត្តេ បន បញ្ញា នត្ថីតិ ន គហិតា។ កិំ ទិដ្ឋិគតិកានំ វញ្ចនាបញ្ញា នត្ថីតិ? អត្ថិ។ ន បនេសា បញ្ញា, មាយា នាមេសា ហោតិ។ សា អត្ថតោ តណ្ហាវ។ ឥទំ បន ចិត្តំ សទរថំ គរុកំ ភារិយំ កក្ខឡំ ថទ្ធំ អកម្មញ្ញំ គិលានំ វង្កំ កុដិលំ។ តស្មា បស្សទ្ធាទីនិ ឆ យុគឡកានិ ន គហិតានិ។
Imasmiṃ citte saddhā, sati, paññā, cha yugaḷakānīti ime dhammā na gahitā. Kasmā? Assaddhiyacitte pasādo nāma natthi. Tasmā tāva saddhā na gahitā. Kiṃ pana diṭṭhigatikā attano attano satthārānaṃ na saddahantīti? Saddahanti. Sā pana saddhā nāma na hoti, vacanasampaṭicchanamattamevetaṃ. Atthato anupaparikkhā vā hoti, diṭṭhi vā. Asatiyacitte pana sati natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikā attanā katakammaṃ na sarantīti? Saranti. Sā pana sati nāma na hoti. Kevalaṃ tenākārena akusalacittappavatti. Tasmā sati na gahitā. Atha kasmā ‘‘micchāsatī’’ti (dī. ni. 3.333; saṃ. ni. 5.1) suttante vuttā? Sā pana akusalakkhandhānaṃ sativirahitattā satipaṭipakkhattā ca micchāmaggamicchattānaṃ pūraṇatthaṃ tattha pariyāyena desanā katā. Nippariyāyena panesā natthi. Tasmā na gahitā. Andhabālacitte pana paññā natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikānaṃ vañcanāpaññā natthīti? Atthi. Na panesā paññā, māyā nāmesā hoti. Sā atthato taṇhāva. Idaṃ pana cittaṃ sadarathaṃ garukaṃ bhāriyaṃ kakkhaḷaṃ thaddhaṃ akammaññaṃ gilānaṃ vaṅkaṃ kuṭilaṃ. Tasmā passaddhādīni cha yugaḷakāni na gahitāni.
ឯត្តាវតា បទបដិបាដិយា ចិត្តង្គវសេន បាឡិអារុឡ្ហានិ ទ្វត្តិំស បទានិ ទស្សេត្វា ឥទានិ យេវាបនកធម្មេ ទស្សេតុំ យេ វា បន តស្មិំ សមយេតិអាទិមាហ។ តត្ថ សព្ពេសុបិ អកុសលចិត្តេសុ ឆន្ទោ អធិមោក្ខោ មនសិការោ មានោ ឥស្សា មច្ឆរិយំ ថិនំ មិទ្ធំ ឧទ្ធច្ចំ កុក្កុច្ចន្តិ ឥមេ ទសេវ យេវាបនកា ហោន្តិ ធម្មា, សុត្តាគតា, សុត្តបទេសុ ទិស្សរេតិ វុត្តា។ ឥមស្មិំ បន ចិត្តេ ឆន្ទោ អធិមោក្ខោ មនសិការោ ឧទ្ធច្ចន្តិ ឥមេ អបណ្ណកង្គសង្ខាតា ចត្តារោវ យេវាបនកា ហោន្តិ។
Ettāvatā padapaṭipāṭiyā cittaṅgavasena pāḷiāruḷhāni dvattiṃsa padāni dassetvā idāni yevāpanakadhamme dassetuṃ ye vā pana tasmiṃ samayetiādimāha. Tattha sabbesupi akusalacittesu chando adhimokkho manasikāro māno issā macchariyaṃ thinaṃ middhaṃ uddhaccaṃ kukkuccanti ime daseva yevāpanakā honti dhammā, suttāgatā, suttapadesu dissareti vuttā. Imasmiṃ pana citte chando adhimokkho manasikāro uddhaccanti ime apaṇṇakaṅgasaṅkhātā cattārova yevāpanakā honti.
តត្ថ ឆន្ទាទយោ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។ កេវលញ្ហិ តេ កុសលា, ឥមេ អកុសលា។ ឥតរំ បន ឧទ្ធតស្ស ភាវោ ‘ឧទ្ធច្ចំ’។ តំ ចេតសោ អវូបសមលក្ខណំ វាតាភិឃាតចលជលំ វិយ, អនវដ្ឋានរសំ វាតាភិឃាតចលធជបដាកា វិយ, ភន្តត្តបច្ចុបដ្ឋានំ បាសាណាភិឃាតសមុទ្ធតភស្មា វិយ, ចេតសោ អវូបសមេ អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានំ។ ចិត្តវិក្ខេបោតិ ទដ្ឋព្ពំ។
Tattha chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Kevalañhi te kusalā, ime akusalā. Itaraṃ pana uddhatassa bhāvo ‘uddhaccaṃ’. Taṃ cetaso avūpasamalakkhaṇaṃ vātābhighātacalajalaṃ viya, anavaṭṭhānarasaṃ vātābhighātacaladhajapaṭākā viya, bhantattapaccupaṭṭhānaṃ pāsāṇābhighātasamuddhatabhasmā viya, cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ. Cittavikkhepoti daṭṭhabbaṃ.
ឥតិ ផស្សាទីនិ ទ្វត្តិំស, យេវាបនកវសេន វុត្តានិ ចត្តារីតិ សព្ពានិបិ ឥមស្មិំ ធម្មុទ្ទេសវារេ ឆត្តិំស ធម្មបទានិ ភវន្តិ។ ចត្តារិ អបណ្ណកង្គានិ ហាបេត្វា បាឡិយំ អាគតានិ ទ្វត្តិំសមេវ។ អគ្គហិតគ្គហណេន បនេត្ថ ផស្សបញ្ចកំ, វិតក្កោ វិចារោ បីតិ ចិត្តស្សេកគ្គតា វីរិយិន្ទ្រិយំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ មិច្ឆាទិដ្ឋិ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ លោភោ មោហោតិ សោឡស ធម្មា ហោន្តិ។
Iti phassādīni dvattiṃsa, yevāpanakavasena vuttāni cattārīti sabbānipi imasmiṃ dhammuddesavāre chattiṃsa dhammapadāni bhavanti. Cattāri apaṇṇakaṅgāni hāpetvā pāḷiyaṃ āgatāni dvattiṃsameva. Aggahitaggahaṇena panettha phassapañcakaṃ, vitakko vicāro pīti cittassekaggatā vīriyindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobho mohoti soḷasa dhammā honti.
តេសុ សោឡសសុ សត្ត ធម្មា អវិភត្តិកា នវ សវិភត្តិកា ហោន្តិ។ កតមេ សត្ត? ផស្សោ សញ្ញា ចេតនា វិចារោ បីតិ ជីវិតិន្ទ្រិយំ មោហោតិ ឥមេ សត្ត អវិភត្តិកា។ វេទនា ចិត្តំ វិតក្កោ ចិត្តស្សេកគ្គតា វីរិយិន្ទ្រិយំ មិច្ឆាទិដ្ឋិ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ លោភោតិ ឥមេ នវ សវិភត្តិកា។
Tesu soḷasasu satta dhammā avibhattikā nava savibhattikā honti. Katame satta? Phasso saññā cetanā vicāro pīti jīvitindriyaṃ mohoti ime satta avibhattikā. Vedanā cittaṃ vitakko cittassekaggatā vīriyindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime nava savibhattikā.
តេសុ ឆ ធម្មា ទ្វីសុ ឋានេសុ វិភត្តា, ឯកោ តីសុ, ឯកោ ចតូសុ, ឯកោ ឆសុ។ កថំ? ចិត្តំ វិតក្កោ មិច្ឆាទិដ្ឋិ អហិរិកំ អនោត្តប្បំ លោភោតិ ឥមេ ឆ ទ្វីសុ ឋានេសុ វិភត្តា។ តេសុ ហិ ចិត្តំ តាវ ផស្សបញ្ចកំ បត្វា ចិត្តំ ហោតីតិ វុត្តំ, ឥន្ទ្រិយានិ បត្វា មនិន្ទ្រិយន្តិ។ វិតក្កោ ឈានង្គានិ បត្វា វិតក្កោ ហោតីតិ វុត្តោ, មគ្គង្គានិ បត្វា មិច្ឆាសង្កប្បោតិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិ មគ្គង្គេសុបិ កម្មបថេសុបិ មិច្ឆាទិដ្ឋិយេវ។ អហិរិកំ ពលានិ បត្វា អហិរិកពលំ ហោតីតិ វុត្តំ, លោកនាសកទុកំ បត្វា អហិរិកន្តិ។ អនោត្តប្បេបិ ឯសេវ នយោ។ លោភោ មូលំ បត្វា លោភោ ហោតីតិ វុត្តោ។ កម្មបថំ បត្វា អភិជ្ឈាតិ។ ឥមេ ឆ ទ្វីសុ ឋានេសុ វិភត្តា។
Tesu cha dhammā dvīsu ṭhānesu vibhattā, eko tīsu, eko catūsu, eko chasu. Kathaṃ? Cittaṃ vitakko micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā. Tesu hi cittaṃ tāva phassapañcakaṃ patvā cittaṃ hotīti vuttaṃ, indriyāni patvā manindriyanti. Vitakko jhānaṅgāni patvā vitakko hotīti vutto, maggaṅgāni patvā micchāsaṅkappoti. Micchādiṭṭhi maggaṅgesupi kammapathesupi micchādiṭṭhiyeva. Ahirikaṃ balāni patvā ahirikabalaṃ hotīti vuttaṃ, lokanāsakadukaṃ patvā ahirikanti. Anottappepi eseva nayo. Lobho mūlaṃ patvā lobho hotīti vutto. Kammapathaṃ patvā abhijjhāti. Ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā.
វេទនា បន ផស្សបញ្ចកំ បត្វា វេទនា ហោតីតិ វុត្តា, ឈានង្គានិ បត្វា សុខន្តិ, ឥន្ទ្រិយានិ បត្វា សោមនស្សិន្ទ្រិយន្តិ។ ឯវំ ឯកោវ ធម្មោ តីសុ ឋានេសុ វិភត្តោ។
Vedanā pana phassapañcakaṃ patvā vedanā hotīti vuttā, jhānaṅgāni patvā sukhanti, indriyāni patvā somanassindriyanti. Evaṃ ekova dhammo tīsu ṭhānesu vibhatto.
វីរិយំ បន ឥន្ទ្រិយានិ បត្វា វីរិយិន្ទ្រិយំ ហោតីតិ វុត្តំ, មគ្គង្គានិ បត្វា មិច្ឆាវាយាមោ ហោតីតិ, ពលានិ បត្វា វីរិយពលន្តិ, បិដ្ឋិទុកំ បត្វា បគ្គាហោ ហោតីតិ។ ឯវំ អយំ ឯកោ ធម្មោ ចតូសុ ឋានេសុ វិភត្តោ។
Vīriyaṃ pana indriyāni patvā vīriyindriyaṃ hotīti vuttaṃ, maggaṅgāni patvā micchāvāyāmo hotīti, balāni patvā vīriyabalanti, piṭṭhidukaṃ patvā paggāho hotīti. Evaṃ ayaṃ eko dhammo catūsu ṭhānesu vibhatto.
សមាធិ បន ឈានង្គានិ បត្វា ចិត្តស្សេកគ្គតា ហោតីតិ វុត្តោ, ឥន្ទ្រិយានិ បត្វា សមាធិន្ទ្រិយន្តិ, មគ្គង្គានិ បត្វា មិច្ឆាសមាធីតិ, ពលានិ បត្វា សមាធិពលន្តិ, បិដ្ឋិទុកំ បត្វា ទុតិយទុកេ ឯកកវសេនេវ សមថោតិ , តតិយេ អវិក្ខេបោតិ។ ឯវមយំ ឯកោ ធម្មោ ឆសុ ឋានេសុ វិភត្តោ។
Samādhi pana jhānaṅgāni patvā cittassekaggatā hotīti vutto, indriyāni patvā samādhindriyanti, maggaṅgāni patvā micchāsamādhīti, balāni patvā samādhibalanti, piṭṭhidukaṃ patvā dutiyaduke ekakavaseneva samathoti , tatiye avikkhepoti. Evamayaṃ eko dhammo chasu ṭhānesu vibhatto.
សព្ពេបិ បនេតេ ធម្មា ផស្សបញ្ចកវសេន ឈានង្គវសេន ឥន្ទ្រិយវសេន មគ្គង្គវសេន ពលវសេន មូលវសេន កម្មបថវសេន លោកនាសកវសេន បិដ្ឋិទុកវសេនាតិ នវ រាសយោ ហោន្តិ។ តត្ថ យំ វត្តព្ពំ តំ បឋមកុសលចិត្តនិទ្ទេសេ វុត្តមេវាតិ។
Sabbepi panete dhammā phassapañcakavasena jhānaṅgavasena indriyavasena maggaṅgavasena balavasena mūlavasena kammapathavasena lokanāsakavasena piṭṭhidukavasenāti nava rāsayo honti. Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ paṭhamakusalacittaniddese vuttamevāti.
ធម្មុទ្ទេសវារកថា និដ្ឋិតា។
Dhammuddesavārakathā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ទ្វាទស អកុសលានិ • Dvādasa akusalāni
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / បឋមចិត្តកថាវណ្ណនា • Paṭhamacittakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / បឋមចិត្តវណ្ណនា • Paṭhamacittavaṇṇanā
