| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ಅಕುಸಲಪದಂ
Akusalapadaṃ
ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸವಾರಕಥಾ
Dhammuddesavārakathā
ಪಠಮಚಿತ್ತಂ
Paṭhamacittaṃ
೩೬೫. ಇದಾನಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಪದಂ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮವವತ್ಥಾನಾದಿವಾರಪ್ಪಭೇದೋ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಗತಾನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪನ ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ತತ್ಥ ಸಮಯವವತ್ಥಾನೇ ತಾವ ಯಸ್ಮಾ, ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಯ, ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಭೂಮಿಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕನ್ತಂ ಕಾಮಾವಚರಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಏತಂ ‘ಕಾಮಾವಚರ’ನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ‘ಗೂಥಗತಂ ಮುತ್ತಗತ’ನ್ತಿಆದೀನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೧೧) ವಿಯ। ಗನ್ತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗತಮತ್ತಮೇವೇತನ್ತಿಪಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ।
365. Idāni akusaladhammapadaṃ bhājetvā dassetuṃ katame dhammā akusalātiādi āraddhaṃ. Tattha dhammavavatthānādivārappabhedo ca heṭṭhā āgatānaṃ padānaṃ atthavinicchayo ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Tattha tattha pana visesamattameva vaṇṇayissāma. Tattha samayavavatthāne tāva yasmā, kusalassa viya, akusalassa bhūmibhedo natthi, tasmā ekantaṃ kāmāvacarampi samānaṃ etaṃ ‘kāmāvacara’nti na vuttaṃ. Diṭṭhigatasampayuttanti ettha diṭṭhi eva diṭṭhigataṃ ‘gūthagataṃ muttagata’ntiādīni (a. ni. 9.11) viya. Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattamevetantipi diṭṭhigataṃ. Tena sampayuttaṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ.
ತತ್ಥ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸವನಂ, ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಕಾಮತಾದೀನಿ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಇಮಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೇ ಹಿ ಏತೇ ದಿಟ್ಠಿವಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ ತೇಸಂ ಬಹುಮಾನಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಜ್ಝತ್ತೇನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಾರಹಿತೇನ ಸವನೇನ, ಯೇ ಚ ದಿಟ್ಠಿವಿಪನ್ನಾ ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ತಂಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾಯ, ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅರಿಯಾನಞ್ಚೇವ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಞ್ಚ ಅದಸ್ಸನಕಾಮತಾಯ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದೇ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಅಕೋವಿದತ್ತೇನ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸತಿಸಂವರಞಾಣಸಂವರಪಹಾನಸಂವರಪ್ಪಭೇದೇ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಚೇವ ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮೇ ಚ ಸಂವರಭೇದಸಙ್ಖಾತೇನ ಅವಿನಯೇನ ತೇಹೇವ ಕಾರಣೇಹಿ ಪರಿಭಾವಿತೇನ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಕೋತೂಹಲಮಙ್ಗಲಾದಿಪಸುತತಾಯ ಚ ಏತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಸಙ್ಖಾರಭಾವೋ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tattha asaddhammasavanaṃ, akalyāṇamittatā, ariyānaṃ adassanakāmatādīni ayoniso manasikāroti evamādīhi kāraṇehi imassa diṭṭhigatasaṅkhātassa micchādassanassa uppatti veditabbā. Ye hi ete diṭṭhivādapaṭisaṃyuttā asaddhammā tesaṃ bahumānapubbaṅgamena atikkantamajjhattena upaparikkhārahitena savanena, ye ca diṭṭhivipannā akalyāṇamittā taṃsampavaṅkatāsaṅkhātāya akalyāṇamittatāya, buddhādīnaṃ ariyānañceva sappurisānañca adassanakāmatāya catusatipaṭṭhānādibhede ariyadhamme akovidattena pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasatisaṃvarañāṇasaṃvarapahānasaṃvarappabhede ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca saṃvarabhedasaṅkhātena avinayena teheva kāraṇehi paribhāvitena ayoniso manasikārena kotūhalamaṅgalādipasutatāya ca etaṃ uppajjatīti veditabbaṃ. Asaṅkhārabhāvo panassa cittassa heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸವಾರೇ ಫಸ್ಸೋತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಅಕುಸಲಮತ್ತಮೇವ ಏತೇಸಂ ಪುರಿಮೇಹಿ ವಿಸೇಸೋ।
Dhammuddesavāre phassoti akusalacittasahajāto phasso. Vedanādīsupi eseva nayo. Iti akusalamattameva etesaṃ purimehi viseso.
ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ಹೋತೀತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸುಪಿ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾ ಹೋತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹಿತ್ವಾ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಅವಿರಜ್ಝಮಾನಾನಿ ಸತ್ಥಾನಿ ಪಾಣಸರೀರೇಸು ನಿಪಾತೇನ್ತಿ, ಸುಸಮಾಹಿತಾ ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಹರನ್ತಿ, ಏಕರಸೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಂ ಅಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾ ಹೋತಿ।
Cittassekaggatā hotīti pāṇātipātādīsupi avikkhittabhāvena cittassa ekaggatā hoti. Manussā hi cittaṃ samādahitvā avikkhittā hutvā avirajjhamānāni satthāni pāṇasarīresu nipātenti, susamāhitā paresaṃ santakaṃ haranti, ekarasena cittena micchācāraṃ āpajjanti. Evaṃ akusalappavattiyampi cittassa ekaggatā hoti.
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಅಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿ, ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಹಣತೋ ವಾ ವಿತಥಾ ದಿಟ್ಠಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಅನತ್ಥಾವಹತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಜಿಗುಚ್ಛಿತಾ ದಿಟ್ಠೀತಿಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಪಿಚ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಅಭಿನಿವೇಸಲಕ್ಖಣಾ, ಪರಾಮಾಸರಸಾ, ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸನಕಾಮತಾದಿಪದಟ್ಠಾನಾ; ಪರಮಂ ವಜ್ಜನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀಸು ‘ಮಿಚ್ಛಾ’ತಿ ಪದಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ಸೇಸಂ ಕುಸಲಾಧಿಕಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Micchādiṭṭhīti ayāthāvadiṭṭhi, virajjhitvā gahaṇato vā vitathā diṭṭhi micchādiṭṭhi. Anatthāvahattā paṇḍitehi jigucchitā diṭṭhītipi micchādiṭṭhi. Micchāsaṅkappādīsupi eseva nayo. Apica micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattameva vā esāti micchādiṭṭhi. Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā; paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā. Micchāsaṅkappādīsu ‘micchā’ti padamattameva viseso. Sesaṃ kusalādhikāre vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಅಹಿರಿಕಬಲಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಬಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬಲತ್ಥೋ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇತರೇಸು ಪನ – ನ ಹಿರಿಯತೀತಿ ಅಹಿರಿಕೋ। ಅಹಿರಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಹಿರಿಕಂ। ನ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ। ತೇಸು ಅಹಿರಿಕಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಅಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಂ, ಅಲಜ್ಜಾಲಕ್ಖಣಂ ವಾ। ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ತೇಹೇವ ಅಸಾರಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ ಅನುತ್ತಾಸನಲಕ್ಖಣಂ ವಾ। ಅಹಿರಿಕಮೇವ ಬಲಂ ಅಹಿರಿಕಬಲಂ। ಅನೋತ್ತಪ್ಪಮೇವ ಬಲಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಬಲಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ahirikabalaṃanottappabalanti ettha balattho niddesavāre āvi bhavissati. Itaresu pana – na hiriyatīti ahiriko. Ahirikassa bhāvo ahirikaṃ. Na ottappaṃ anottappaṃ. Tesu ahirikaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā. Anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ anuttāsanalakkhaṇaṃ vā. Ahirikameva balaṃ ahirikabalaṃ. Anottappameva balaṃ anottappabalaṃ. Ayamettha saṅkhepattho. Vitthāro pana heṭṭhā vuttapaṭipakkhavasena veditabbo.
ಲುಬ್ಭನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಲುಬ್ಭತಿ, ಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಲೋಭೋ। ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮೋಹೋ। ತೇಸು ಲೋಭೋ ಆರಮ್ಮಣಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣೋ ಮಕ್ಕಟಾಲೇಪೋ ವಿಯ, ಅಭಿಸಙ್ಗರಸೋ ತತ್ತಕಪಾಲೇ ಖಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿ ವಿಯ, ಅಪರಿಚ್ಚಾಗಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ತೇಲಞ್ಜನರಾಗೋ ವಿಯ, ಸಂಯೋಜನಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದದಸ್ಸನಪದಟ್ಠಾನೋ। ಸೋ ತಣ್ಹಾನದೀಭಾವೇನ ವಡ್ಢಮಾನೋ, ಸೀಘಸೋತಾ ನದೀ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ, ಅಪಾಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho. Tesu lobho ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno. So taṇhānadībhāvena vaḍḍhamāno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ, apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.
ಮೋಹೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ಧಭಾವಲಕ್ಖಣೋ ಅಞ್ಞಾಣಲಕ್ಖಣೋ ವಾ, ಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧರಸೋ ಆರಮ್ಮಣಸಭಾವಚ್ಛಾದನರಸೋ ವಾ, ಅಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ಅನ್ಧಕಾರಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ ವಾ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನೋ। ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Moho cittassa andhabhāvalakkhaṇo aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāpaṭipattipaccupaṭṭhāno andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno. Sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo.
ಅಭಿಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಯತಿ, ಅಭಿಜ್ಝಾಯನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ। ಸಾ ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಸಕಕರಣಇಚ್ಛಾಲಕ್ಖಣಾ, ತೇನಾಕಾರೇನ ಏಸನಭಾವರಸಾ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿ-ಅಭಿಮುಖಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ಅಭಿರತಿಪದಟ್ಠಾನಾ। ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಅಭಿಮುಖಾ ಏವ ಹಿ ಸಾ ಉಪಟ್ಠಹತಿ। ತಾಸು ಚ ಅಭಿರತಿಯಾ ಸತಿ ಪವತ್ತತಿ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ಚೇತಸೋ ಹತ್ಥಪ್ಪಸಾರೋವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Abhijjhāyanti tāya, sayaṃ vā abhijjhāyati, abhijjhāyanamattameva vā esāti abhijjhā. Sā parasampattīnaṃ sakakaraṇaicchālakkhaṇā, tenākārena esanabhāvarasā, parasampatti-abhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā, parasampattīsu abhiratipadaṭṭhānā. Parasampattiabhimukhā eva hi sā upaṭṭhahati. Tāsu ca abhiratiyā sati pavattati, parasampattīsu cetaso hatthappasāroviyāti daṭṭhabbā.
ಸಮಥೋ ಹೋತೀತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ವಿಕ್ಖೇಪಸಮನತೋ ಸಮಥೋ। ಅಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಪಗ್ಗಾಹೋ। ನ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ।
Samatho hotītiādīsu aññesu kiccesu vikkhepasamanato samatho. Akusalappavattiyaṃ cittaṃ paggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ಸದ್ಧಾ, ಸತಿ, ಪಞ್ಞಾ, ಛ ಯುಗಳಕಾನೀತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನ ಗಹಿತಾ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಚಿತ್ತೇ ಪಸಾದೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾವ ಸದ್ಧಾ ನ ಗಹಿತಾ। ಕಿಂ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸತ್ಥಾರಾನಂ ನ ಸದ್ದಹನ್ತೀತಿ? ಸದ್ದಹನ್ತಿ। ಸಾ ಪನ ಸದ್ಧಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ವಚನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಮತ್ತಮೇವೇತಂ। ಅತ್ಥತೋ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಾ ವಾ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಿ ವಾ। ಅಸತಿಯಚಿತ್ತೇ ಪನ ಸತಿ ನತ್ಥೀತಿ ನ ಗಹಿತಾ। ಕಿಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ನ ಸರನ್ತೀತಿ? ಸರನ್ತಿ। ಸಾ ಪನ ಸತಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕೇವಲಂ ತೇನಾಕಾರೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸತಿ ನ ಗಹಿತಾ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾಸತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧) ಸುತ್ತನ್ತೇ ವುತ್ತಾ? ಸಾ ಪನ ಅಕುಸಲಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಸತಿವಿರಹಿತತ್ತಾ ಸತಿಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಚ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗಮಿಚ್ಛತ್ತಾನಂ ಪೂರಣತ್ಥಂ ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯೇನ ದೇಸನಾ ಕತಾ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನೇಸಾ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹಿತಾ। ಅನ್ಧಬಾಲಚಿತ್ತೇ ಪನ ಪಞ್ಞಾ ನತ್ಥೀತಿ ನ ಗಹಿತಾ। ಕಿಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ವಞ್ಚನಾಪಞ್ಞಾ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ। ನ ಪನೇಸಾ ಪಞ್ಞಾ, ಮಾಯಾ ನಾಮೇಸಾ ಹೋತಿ। ಸಾ ಅತ್ಥತೋ ತಣ್ಹಾವ। ಇದಂ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಸದರಥಂ ಗರುಕಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಕ್ಖಳಂ ಥದ್ಧಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಂ ಗಿಲಾನಂ ವಙ್ಕಂ ಕುಟಿಲಂ। ತಸ್ಮಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಛ ಯುಗಳಕಾನಿ ನ ಗಹಿತಾನಿ।
Imasmiṃ citte saddhā, sati, paññā, cha yugaḷakānīti ime dhammā na gahitā. Kasmā? Assaddhiyacitte pasādo nāma natthi. Tasmā tāva saddhā na gahitā. Kiṃ pana diṭṭhigatikā attano attano satthārānaṃ na saddahantīti? Saddahanti. Sā pana saddhā nāma na hoti, vacanasampaṭicchanamattamevetaṃ. Atthato anupaparikkhā vā hoti, diṭṭhi vā. Asatiyacitte pana sati natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikā attanā katakammaṃ na sarantīti? Saranti. Sā pana sati nāma na hoti. Kevalaṃ tenākārena akusalacittappavatti. Tasmā sati na gahitā. Atha kasmā ‘‘micchāsatī’’ti (dī. ni. 3.333; saṃ. ni. 5.1) suttante vuttā? Sā pana akusalakkhandhānaṃ sativirahitattā satipaṭipakkhattā ca micchāmaggamicchattānaṃ pūraṇatthaṃ tattha pariyāyena desanā katā. Nippariyāyena panesā natthi. Tasmā na gahitā. Andhabālacitte pana paññā natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikānaṃ vañcanāpaññā natthīti? Atthi. Na panesā paññā, māyā nāmesā hoti. Sā atthato taṇhāva. Idaṃ pana cittaṃ sadarathaṃ garukaṃ bhāriyaṃ kakkhaḷaṃ thaddhaṃ akammaññaṃ gilānaṃ vaṅkaṃ kuṭilaṃ. Tasmā passaddhādīni cha yugaḷakāni na gahitāni.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪದಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚಿತ್ತಙ್ಗವಸೇನ ಪಾಳಿಆರುಳ್ಹಾನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪದಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯೇವಾಪನಕಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯೇ ವಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಮಾನೋ ಇಸ್ಸಾ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಥಿನಂ ಮಿದ್ಧಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮೇ ದಸೇವ ಯೇವಾಪನಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ, ಸುತ್ತಾಗತಾ, ಸುತ್ತಪದೇಸು ದಿಸ್ಸರೇತಿ ವುತ್ತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಚಿತ್ತೇ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮೇ ಅಪಣ್ಣಕಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಾ ಚತ್ತಾರೋವ ಯೇವಾಪನಕಾ ಹೋನ್ತಿ।
Ettāvatā padapaṭipāṭiyā cittaṅgavasena pāḷiāruḷhāni dvattiṃsa padāni dassetvā idāni yevāpanakadhamme dassetuṃ ye vā pana tasmiṃ samayetiādimāha. Tattha sabbesupi akusalacittesu chando adhimokkho manasikāro māno issā macchariyaṃ thinaṃ middhaṃ uddhaccaṃ kukkuccanti ime daseva yevāpanakā honti dhammā, suttāgatā, suttapadesu dissareti vuttā. Imasmiṃ pana citte chando adhimokkho manasikāro uddhaccanti ime apaṇṇakaṅgasaṅkhātā cattārova yevāpanakā honti.
ತತ್ಥ ಛನ್ದಾದಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತೇ ಕುಸಲಾ, ಇಮೇ ಅಕುಸಲಾ। ಇತರಂ ಪನ ಉದ್ಧತಸ್ಸ ಭಾವೋ ‘ಉದ್ಧಚ್ಚಂ’। ತಂ ಚೇತಸೋ ಅವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ ವಾತಾಭಿಘಾತಚಲಜಲಂ ವಿಯ, ಅನವಟ್ಠಾನರಸಂ ವಾತಾಭಿಘಾತಚಲಧಜಪಟಾಕಾ ವಿಯ, ಭನ್ತತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಂ ಪಾಸಾಣಾಭಿಘಾತಸಮುದ್ಧತಭಸ್ಮಾ ವಿಯ, ಚೇತಸೋ ಅವೂಪಸಮೇ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪದಟ್ಠಾನಂ। ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Tattha chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Kevalañhi te kusalā, ime akusalā. Itaraṃ pana uddhatassa bhāvo ‘uddhaccaṃ’. Taṃ cetaso avūpasamalakkhaṇaṃ vātābhighātacalajalaṃ viya, anavaṭṭhānarasaṃ vātābhighātacaladhajapaṭākā viya, bhantattapaccupaṭṭhānaṃ pāsāṇābhighātasamuddhatabhasmā viya, cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ. Cittavikkhepoti daṭṭhabbaṃ.
ಇತಿ ಫಸ್ಸಾದೀನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ, ಯೇವಾಪನಕವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸವಾರೇ ಛತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಪದಾನಿ ಭವನ್ತಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಅಪಣ್ಣಕಙ್ಗಾನಿ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮೇವ। ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ಪನೇತ್ಥ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ, ವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಭೋ ಮೋಹೋತಿ ಸೋಳಸ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ।
Iti phassādīni dvattiṃsa, yevāpanakavasena vuttāni cattārīti sabbānipi imasmiṃ dhammuddesavāre chattiṃsa dhammapadāni bhavanti. Cattāri apaṇṇakaṅgāni hāpetvā pāḷiyaṃ āgatāni dvattiṃsameva. Aggahitaggahaṇena panettha phassapañcakaṃ, vitakko vicāro pīti cittassekaggatā vīriyindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobho mohoti soḷasa dhammā honti.
ತೇಸು ಸೋಳಸಸು ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿಭತ್ತಿಕಾ ನವ ಸವಿಭತ್ತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕತಮೇ ಸತ್ತ? ಫಸ್ಸೋ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ವಿಚಾರೋ ಪೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮೋಹೋತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಅವಿಭತ್ತಿಕಾ। ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಭೋತಿ ಇಮೇ ನವ ಸವಿಭತ್ತಿಕಾ।
Tesu soḷasasu satta dhammā avibhattikā nava savibhattikā honti. Katame satta? Phasso saññā cetanā vicāro pīti jīvitindriyaṃ mohoti ime satta avibhattikā. Vedanā cittaṃ vitakko cittassekaggatā vīriyindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime nava savibhattikā.
ತೇಸು ಛ ಧಮ್ಮಾ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತಾ, ಏಕೋ ತೀಸು, ಏಕೋ ಚತೂಸು, ಏಕೋ ಛಸು। ಕಥಂ? ಚಿತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಭೋತಿ ಇಮೇ ಛ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತಾ। ತೇಸು ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ತಾವ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ ಪತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪತ್ವಾ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ। ವಿತಕ್ಕೋ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತೋ, ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗೇಸುಪಿ ಕಮ್ಮಪಥೇಸುಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ಅಹಿರಿಕಂ ಬಲಾನಿ ಪತ್ವಾ ಅಹಿರಿಕಬಲಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಲೋಕನಾಸಕದುಕಂ ಪತ್ವಾ ಅಹಿರಿಕನ್ತಿ। ಅನೋತ್ತಪ್ಪೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಲೋಭೋ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಮ್ಮಪಥಂ ಪತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾತಿ। ಇಮೇ ಛ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತಾ।
Tesu cha dhammā dvīsu ṭhānesu vibhattā, eko tīsu, eko catūsu, eko chasu. Kathaṃ? Cittaṃ vitakko micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā. Tesu hi cittaṃ tāva phassapañcakaṃ patvā cittaṃ hotīti vuttaṃ, indriyāni patvā manindriyanti. Vitakko jhānaṅgāni patvā vitakko hotīti vutto, maggaṅgāni patvā micchāsaṅkappoti. Micchādiṭṭhi maggaṅgesupi kammapathesupi micchādiṭṭhiyeva. Ahirikaṃ balāni patvā ahirikabalaṃ hotīti vuttaṃ, lokanāsakadukaṃ patvā ahirikanti. Anottappepi eseva nayo. Lobho mūlaṃ patvā lobho hotīti vutto. Kammapathaṃ patvā abhijjhāti. Ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā.
ವೇದನಾ ಪನ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕಂ ಪತ್ವಾ ವೇದನಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಾ, ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಸುಖನ್ತಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ। ಏವಂ ಏಕೋವ ಧಮ್ಮೋ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತೋ।
Vedanā pana phassapañcakaṃ patvā vedanā hotīti vuttā, jhānaṅgāni patvā sukhanti, indriyāni patvā somanassindriyanti. Evaṃ ekova dhammo tīsu ṭhānesu vibhatto.
ವೀರಿಯಂ ಪನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪತ್ವಾ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾವಾಯಾಮೋ ಹೋತೀತಿ, ಬಲಾನಿ ಪತ್ವಾ ವೀರಿಯಬಲನ್ತಿ, ಪಿಟ್ಠಿದುಕಂ ಪತ್ವಾ ಪಗ್ಗಾಹೋ ಹೋತೀತಿ। ಏವಂ ಅಯಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತೋ।
Vīriyaṃ pana indriyāni patvā vīriyindriyaṃ hotīti vuttaṃ, maggaṅgāni patvā micchāvāyāmo hotīti, balāni patvā vīriyabalanti, piṭṭhidukaṃ patvā paggāho hotīti. Evaṃ ayaṃ eko dhammo catūsu ṭhānesu vibhatto.
ಸಮಾಧಿ ಪನ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪತ್ವಾ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಸಮಾಧೀತಿ, ಬಲಾನಿ ಪತ್ವಾ ಸಮಾಧಿಬಲನ್ತಿ, ಪಿಟ್ಠಿದುಕಂ ಪತ್ವಾ ದುತಿಯದುಕೇ ಏಕಕವಸೇನೇವ ಸಮಥೋತಿ , ತತಿಯೇ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ। ಏವಮಯಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಛಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತೋ।
Samādhi pana jhānaṅgāni patvā cittassekaggatā hotīti vutto, indriyāni patvā samādhindriyanti, maggaṅgāni patvā micchāsamādhīti, balāni patvā samādhibalanti, piṭṭhidukaṃ patvā dutiyaduke ekakavaseneva samathoti , tatiye avikkhepoti. Evamayaṃ eko dhammo chasu ṭhānesu vibhatto.
ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪನೇತೇ ಧಮ್ಮಾ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಕವಸೇನ ಝಾನಙ್ಗವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಮಗ್ಗಙ್ಗವಸೇನ ಬಲವಸೇನ ಮೂಲವಸೇನ ಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಲೋಕನಾಸಕವಸೇನ ಪಿಟ್ಠಿದುಕವಸೇನಾತಿ ನವ ರಾಸಯೋ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಪಠಮಕುಸಲಚಿತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ।
Sabbepi panete dhammā phassapañcakavasena jhānaṅgavasena indriyavasena maggaṅgavasena balavasena mūlavasena kammapathavasena lokanāsakavasena piṭṭhidukavasenāti nava rāsayo honti. Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ paṭhamakusalacittaniddese vuttamevāti.
ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸವಾರಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dhammuddesavārakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಾನಿ • Dvādasa akusalāni
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಪಠಮಚಿತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacittakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಪಠಮಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacittavaṇṇanā
