| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਅਕੁਸਲਪਦਂ
Akusalapadaṃ
ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸવਾਰਕਥਾ
Dhammuddesavārakathā
ਪਠਮਚਿਤ੍ਤਂ
Paṭhamacittaṃ
੩੬੫. ਇਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਪਦਂ ਭਾਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮવવਤ੍ਥਾਨਾਦਿવਾਰਪ੍ਪਭੇਦੋ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ ਆਗਤਾਨਂ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਨ વਿਸੇਸਮਤ੍ਤਮੇવ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨੇ ਤਾવ ਯਸ੍ਮਾ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਯ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਭੂਮਿਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਨ੍ਤਂ ਕਾਮਾવਚਰਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਏਤਂ ‘ਕਾਮਾવਚਰ’ਨ੍ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿ ਏવ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ‘ਗੂਥਗਤਂ ਮੁਤ੍ਤਗਤ’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੧੧) વਿਯ। ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾਭਾવਤੋ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਤਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਨ੍ਤਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ।
365. Idāni akusaladhammapadaṃ bhājetvā dassetuṃ katame dhammā akusalātiādi āraddhaṃ. Tattha dhammavavatthānādivārappabhedo ca heṭṭhā āgatānaṃ padānaṃ atthavinicchayo ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Tattha tattha pana visesamattameva vaṇṇayissāma. Tattha samayavavatthāne tāva yasmā, kusalassa viya, akusalassa bhūmibhedo natthi, tasmā ekantaṃ kāmāvacarampi samānaṃ etaṃ ‘kāmāvacara’nti na vuttaṃ. Diṭṭhigatasampayuttanti ettha diṭṭhi eva diṭṭhigataṃ ‘gūthagataṃ muttagata’ntiādīni (a. ni. 9.11) viya. Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattamevetantipi diṭṭhigataṃ. Tena sampayuttaṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨਂ, ਅਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਦਸ੍ਸਨਕਾਮਤਾਦੀਨਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਇਮਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯੇ ਹਿ ਏਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿવਾਦਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਬਹੁਮਾਨਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਜ੍ਝਤ੍ਤੇਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾਰਹਿਤੇਨ ਸવਨੇਨ, ਯੇ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਨ੍ਨਾ ਅਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾ ਤਂਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਅਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾਯ, ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਰਿਯਾਨਞ੍ਚੇવ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਞ੍ਚ ਅਦਸ੍ਸਨਕਾਮਤਾਯ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਭੇਦੇ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤੇਨ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਤਿਸਂવਰਞਾਣਸਂવਰਪਹਾਨਸਂવਰਪ੍ਪਭੇਦੇ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਚੇવ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਂવਰਭੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅવਿਨਯੇਨ ਤੇਹੇવ ਕਾਰਣੇਹਿ ਪਰਿਭਾવਿਤੇਨ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਕੋਤੂਹਲਮਙ੍ਗਲਾਦਿਪਸੁਤਤਾਯ ਚ ਏਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਸਙ੍ਖਾਰਭਾવੋ ਪਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha asaddhammasavanaṃ, akalyāṇamittatā, ariyānaṃ adassanakāmatādīni ayoniso manasikāroti evamādīhi kāraṇehi imassa diṭṭhigatasaṅkhātassa micchādassanassa uppatti veditabbā. Ye hi ete diṭṭhivādapaṭisaṃyuttā asaddhammā tesaṃ bahumānapubbaṅgamena atikkantamajjhattena upaparikkhārahitena savanena, ye ca diṭṭhivipannā akalyāṇamittā taṃsampavaṅkatāsaṅkhātāya akalyāṇamittatāya, buddhādīnaṃ ariyānañceva sappurisānañca adassanakāmatāya catusatipaṭṭhānādibhede ariyadhamme akovidattena pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasatisaṃvarañāṇasaṃvarapahānasaṃvarappabhede ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca saṃvarabhedasaṅkhātena avinayena teheva kāraṇehi paribhāvitena ayoniso manasikārena kotūhalamaṅgalādipasutatāya ca etaṃ uppajjatīti veditabbaṃ. Asaṅkhārabhāvo panassa cittassa heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਹਜਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ। વੇਦਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਤਿ ਅਕੁਸਲਮਤ੍ਤਮੇવ ਏਤੇਸਂ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਸੇਸੋ।
Dhammuddesavāre phassoti akusalacittasahajāto phasso. Vedanādīsupi eseva nayo. Iti akusalamattameva etesaṃ purimehi viseso.
ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਕਗ੍ਗਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਸੁਪਿ ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਹੋਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤ੍વਾ ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅવਿਰਜ੍ਝਮਾਨਾਨਿ ਸਤ੍ਥਾਨਿ ਪਾਣਸਰੀਰੇਸੁ ਨਿਪਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਸੁਸਮਾਹਿਤਾ ਪਰੇਸਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਹਰਨ੍ਤਿ, ਏਕਰਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਅਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਹੋਤਿ।
Cittassekaggatā hotīti pāṇātipātādīsupi avikkhittabhāvena cittassa ekaggatā hoti. Manussā hi cittaṃ samādahitvā avikkhittā hutvā avirajjhamānāni satthāni pāṇasarīresu nipātenti, susamāhitā paresaṃ santakaṃ haranti, ekarasena cittena micchācāraṃ āpajjanti. Evaṃ akusalappavattiyampi cittassa ekaggatā hoti.
ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਯਾਥਾવਦਿਟ੍ਠਿ, વਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਹਣਤੋ વਾ વਿਤਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਨਤ੍ਥਾવਹਤ੍ਤਾ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠੀਤਿਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਪਿਚ ਮਿਚ੍ਛਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਯ, ਸਯਂ વਾ ਮਿਚ੍ਛਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਏਸਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਅਭਿਨਿવੇਸਲਕ੍ਖਣਾ, ਪਰਾਮਾਸਰਸਾ, ਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿવੇਸਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ, ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਦਸ੍ਸਨਕਾਮਤਾਦਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾ; ਪਰਮਂ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਸੁ ‘ਮਿਚ੍ਛਾ’ਤਿ ਪਦਮਤ੍ਤਮੇવ વਿਸੇਸੋ। ਸੇਸਂ ਕੁਸਲਾਧਿਕਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Micchādiṭṭhīti ayāthāvadiṭṭhi, virajjhitvā gahaṇato vā vitathā diṭṭhi micchādiṭṭhi. Anatthāvahattā paṇḍitehi jigucchitā diṭṭhītipi micchādiṭṭhi. Micchāsaṅkappādīsupi eseva nayo. Apica micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattameva vā esāti micchādiṭṭhi. Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā; paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā. Micchāsaṅkappādīsu ‘micchā’ti padamattameva viseso. Sesaṃ kusalādhikāre vuttanayeneva veditabbaṃ.
ਅਹਿਰਿਕਬਲਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਬਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬਲਤ੍ਥੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਰੇਸੁ ਪਨ – ਨ ਹਿਰਿਯਤੀਤਿ ਅਹਿਰਿਕੋ। ਅਹਿਰਿਕਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਹਿਰਿਕਂ। ਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਤੇਸੁ ਅਹਿਰਿਕਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਹਿ ਅਜਿਗੁਚ੍ਛਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਅਲਜ੍ਜਾਲਕ੍ਖਣਂ વਾ। ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਤੇਹੇવ ਅਸਾਰਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਂ ਅਨੁਤ੍ਤਾਸਨਲਕ੍ਖਣਂ વਾ। ਅਹਿਰਿਕਮੇવ ਬਲਂ ਅਹਿਰਿਕਬਲਂ। ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਮੇવ ਬਲਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਬਲਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ahirikabalaṃanottappabalanti ettha balattho niddesavāre āvi bhavissati. Itaresu pana – na hiriyatīti ahiriko. Ahirikassa bhāvo ahirikaṃ. Na ottappaṃ anottappaṃ. Tesu ahirikaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā. Anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ anuttāsanalakkhaṇaṃ vā. Ahirikameva balaṃ ahirikabalaṃ. Anottappameva balaṃ anottappabalaṃ. Ayamettha saṅkhepattho. Vitthāro pana heṭṭhā vuttapaṭipakkhavasena veditabbo.
ਲੁਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਤੇਨ, ਸਯਂ વਾ ਲੁਬ੍ਭਤਿ, ਲੁਬ੍ਭਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਤਨ੍ਤਿ ਲੋਭੋ। ਮੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਤੇਨ, ਸਯਂ વਾ ਮੁਯ੍ਹਤਿ, ਮੁਯ੍ਹਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਤਨ੍ਤਿ ਮੋਹੋ। ਤੇਸੁ ਲੋਭੋ ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣੋ ਮਕ੍ਕਟਾਲੇਪੋ વਿਯ, ਅਭਿਸਙ੍ਗਰਸੋ ਤਤ੍ਤਕਪਾਲੇ ਖਿਤ੍ਤਮਂਸਪੇਸਿ વਿਯ, ਅਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ ਤੇਲਞ੍ਜਨਰਾਗੋ વਿਯ, ਸਂਯੋਜਨਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਦਸ੍ਸਨਪਦਟ੍ਠਾਨੋ। ਸੋ ਤਣ੍ਹਾਨਦੀਭਾવੇਨ વਡ੍ਢਮਾਨੋ, ਸੀਘਸੋਤਾ ਨਦੀ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ, ਅਪਾਯਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho. Tesu lobho ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno. So taṇhānadībhāvena vaḍḍhamāno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ, apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.
ਮੋਹੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਧਭਾવਲਕ੍ਖਣੋ ਅਞ੍ਞਾਣਲਕ੍ਖਣੋ વਾ, ਅਸਮ੍ਪਟਿવੇਧਰਸੋ ਆਰਮ੍ਮਣਸਭਾવਚ੍ਛਾਦਨਰਸੋ વਾ, ਅਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ વਾ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਪਦਟ੍ਠਾਨੋ। ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਨਂ ਮੂਲਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Moho cittassa andhabhāvalakkhaṇo aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāpaṭipattipaccupaṭṭhāno andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno. Sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo.
ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਤਾਯ, ਸਯਂ વਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਤਿ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਏਸਾਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾ। ਸਾ ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਕਕਰਣਇਚ੍ਛਾਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਏਸਨਭਾવਰਸਾ, ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ-ਅਭਿਮੁਖਭਾવਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ, ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਸੁ ਅਭਿਰਤਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾ। ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਅਭਿਮੁਖਾ ਏવ ਹਿ ਸਾ ਉਪਟ੍ਠਹਤਿ। ਤਾਸੁ ਚ ਅਭਿਰਤਿਯਾ ਸਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਸੁ ਚੇਤਸੋ ਹਤ੍ਥਪ੍ਪਸਾਰੋવਿਯਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
Abhijjhāyanti tāya, sayaṃ vā abhijjhāyati, abhijjhāyanamattameva vā esāti abhijjhā. Sā parasampattīnaṃ sakakaraṇaicchālakkhaṇā, tenākārena esanabhāvarasā, parasampatti-abhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā, parasampattīsu abhiratipadaṭṭhānā. Parasampattiabhimukhā eva hi sā upaṭṭhahati. Tāsu ca abhiratiyā sati pavattati, parasampattīsu cetaso hatthappasāroviyāti daṭṭhabbā.
ਸਮਥੋ ਹੋਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚੇਸੁ વਿਕ੍ਖੇਪਸਮਨਤੋ ਸਮਥੋ। ਅਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਪਗ੍ਗਾਹੋ। ਨ વਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ।
Samatho hotītiādīsu aññesu kiccesu vikkhepasamanato samatho. Akusalappavattiyaṃ cittaṃ paggaṇhātīti paggāho. Na vikkhipatīti avikkhepo.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਦ੍ਧਾ, ਸਤਿ, ਪਞ੍ਞਾ, ਛ ਯੁਗਲ਼ਕਾਨੀਤਿ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਚਿਤ੍ਤੇ ਪਸਾਦੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾવ ਸਦ੍ਧਾ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਕਿਂ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਨਂ ਨ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੀਤਿ? ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਪਨ ਸਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, વਚਨਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾ વਾ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿ વਾ। ਅਸਤਿਯਚਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਸਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਕਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਰਨ੍ਤੀਤਿ? ਸਰਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਪਨ ਸਤਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਕੇવਲਂ ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਸਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧) ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾ? ਸਾ ਪਨ ਅਕੁਸਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਤਿવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤਿਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਮਗ੍ਗਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਂ ਪੂਰਣਤ੍ਥਂ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਨੇਸਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਅਨ੍ਧਬਾਲਚਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਕਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ વਞ੍ਚਨਾਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਅਤ੍ਥਿ। ਨ ਪਨੇਸਾ ਪਞ੍ਞਾ, ਮਾਯਾ ਨਾਮੇਸਾ ਹੋਤਿ। ਸਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਤਣ੍ਹਾવ। ਇਦਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਦਰਥਂ ਗਰੁਕਂ ਭਾਰਿਯਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਥਦ੍ਧਂ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਂ ਗਿਲਾਨਂ વਙ੍ਕਂ ਕੁਟਿਲਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਛ ਯੁਗਲ਼ਕਾਨਿ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ।
Imasmiṃ citte saddhā, sati, paññā, cha yugaḷakānīti ime dhammā na gahitā. Kasmā? Assaddhiyacitte pasādo nāma natthi. Tasmā tāva saddhā na gahitā. Kiṃ pana diṭṭhigatikā attano attano satthārānaṃ na saddahantīti? Saddahanti. Sā pana saddhā nāma na hoti, vacanasampaṭicchanamattamevetaṃ. Atthato anupaparikkhā vā hoti, diṭṭhi vā. Asatiyacitte pana sati natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikā attanā katakammaṃ na sarantīti? Saranti. Sā pana sati nāma na hoti. Kevalaṃ tenākārena akusalacittappavatti. Tasmā sati na gahitā. Atha kasmā ‘‘micchāsatī’’ti (dī. ni. 3.333; saṃ. ni. 5.1) suttante vuttā? Sā pana akusalakkhandhānaṃ sativirahitattā satipaṭipakkhattā ca micchāmaggamicchattānaṃ pūraṇatthaṃ tattha pariyāyena desanā katā. Nippariyāyena panesā natthi. Tasmā na gahitā. Andhabālacitte pana paññā natthīti na gahitā. Kiṃ diṭṭhigatikānaṃ vañcanāpaññā natthīti? Atthi. Na panesā paññā, māyā nāmesā hoti. Sā atthato taṇhāva. Idaṃ pana cittaṃ sadarathaṃ garukaṃ bhāriyaṃ kakkhaḷaṃ thaddhaṃ akammaññaṃ gilānaṃ vaṅkaṃ kuṭilaṃ. Tasmā passaddhādīni cha yugaḷakāni na gahitāni.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਦਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚਿਤ੍ਤਙ੍ਗવਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿਆਰੁਲ਼੍ਹਾਨਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਪਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯੇવਾਪਨਕਧਮ੍ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਯੇ વਾ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਛਨ੍ਦੋ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਮਾਨੋ ਇਸ੍ਸਾ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ ਥਿਨਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਦਸੇવ ਯੇવਾਪਨਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ, ਸੁਤ੍ਤਾਗਤਾ, ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਰੇਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੇ ਛਨ੍ਦੋ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਅਪਣ੍ਣਕਙ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ ਯੇવਾਪਨਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Ettāvatā padapaṭipāṭiyā cittaṅgavasena pāḷiāruḷhāni dvattiṃsa padāni dassetvā idāni yevāpanakadhamme dassetuṃ ye vā pana tasmiṃ samayetiādimāha. Tattha sabbesupi akusalacittesu chando adhimokkho manasikāro māno issā macchariyaṃ thinaṃ middhaṃ uddhaccaṃ kukkuccanti ime daseva yevāpanakā honti dhammā, suttāgatā, suttapadesu dissareti vuttā. Imasmiṃ pana citte chando adhimokkho manasikāro uddhaccanti ime apaṇṇakaṅgasaṅkhātā cattārova yevāpanakā honti.
ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਾਦਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕੇવਲਞ੍ਹਿ ਤੇ ਕੁਸਲਾ, ਇਮੇ ਅਕੁਸਲਾ। ਇਤਰਂ ਪਨ ਉਦ੍ਧਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ‘ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ’। ਤਂ ਚੇਤਸੋ ਅવੂਪਸਮਲਕ੍ਖਣਂ વਾਤਾਭਿਘਾਤਚਲਜਲਂ વਿਯ, ਅਨવਟ੍ਠਾਨਰਸਂ વਾਤਾਭਿਘਾਤਚਲਧਜਪਟਾਕਾ વਿਯ, ਭਨ੍ਤਤ੍ਤਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਸਾਣਾਭਿਘਾਤਸਮੁਦ੍ਧਤਭਸ੍ਮਾ વਿਯ, ਚੇਤਸੋ ਅવੂਪਸਮੇ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤવਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Tattha chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Kevalañhi te kusalā, ime akusalā. Itaraṃ pana uddhatassa bhāvo ‘uddhaccaṃ’. Taṃ cetaso avūpasamalakkhaṇaṃ vātābhighātacalajalaṃ viya, anavaṭṭhānarasaṃ vātābhighātacaladhajapaṭākā viya, bhantattapaccupaṭṭhānaṃ pāsāṇābhighātasamuddhatabhasmā viya, cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ. Cittavikkhepoti daṭṭhabbaṃ.
ਇਤਿ ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ, ਯੇવਾਪਨਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਧਮ੍ਮਪਦਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਪਣ੍ਣਕਙ੍ਗਾਨਿ ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮੇવ। ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਕਂ, વਿਤਕ੍ਕੋ વਿਚਾਰੋ ਪੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਕਗ੍ਗਤਾ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਲੋਭੋ ਮੋਹੋਤਿ ਸੋਲ਼ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Iti phassādīni dvattiṃsa, yevāpanakavasena vuttāni cattārīti sabbānipi imasmiṃ dhammuddesavāre chattiṃsa dhammapadāni bhavanti. Cattāri apaṇṇakaṅgāni hāpetvā pāḷiyaṃ āgatāni dvattiṃsameva. Aggahitaggahaṇena panettha phassapañcakaṃ, vitakko vicāro pīti cittassekaggatā vīriyindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobho mohoti soḷasa dhammā honti.
ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮਾ ਅવਿਭਤ੍ਤਿਕਾ ਨવ ਸવਿਭਤ੍ਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤ? ਫਸ੍ਸੋ ਸਞ੍ਞਾ ਚੇਤਨਾ વਿਚਾਰੋ ਪੀਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਮੋਹੋਤਿ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅવਿਭਤ੍ਤਿਕਾ। વੇਦਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਤਕ੍ਕੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਕਗ੍ਗਤਾ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਲੋਭੋਤਿ ਇਮੇ ਨવ ਸવਿਭਤ੍ਤਿਕਾ।
Tesu soḷasasu satta dhammā avibhattikā nava savibhattikā honti. Katame satta? Phasso saññā cetanā vicāro pīti jīvitindriyaṃ mohoti ime satta avibhattikā. Vedanā cittaṃ vitakko cittassekaggatā vīriyindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime nava savibhattikā.
ਤੇਸੁ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਦ੍વੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਏਕੋ ਤੀਸੁ, ਏਕੋ ਚਤੂਸੁ, ਏਕੋ ਛਸੁ। ਕਥਂ? ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਤਕ੍ਕੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਹਿਰਿਕਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਲੋਭੋਤਿ ਇਮੇ ਛ ਦ੍વੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਕਂ ਪਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ। વਿਤਕ੍ਕੋ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ વਿਤਕ੍ਕੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋਤਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗੇਸੁਪਿ ਕਮ੍ਮਪਥੇਸੁਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ। ਅਹਿਰਿਕਂ ਬਲਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਅਹਿਰਿਕਬਲਂ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਲੋਕਨਾਸਕਦੁਕਂ ਪਤ੍વਾ ਅਹਿਰਿਕਨ੍ਤਿ। ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਲੋਭੋ ਮੂਲਂ ਪਤ੍વਾ ਲੋਭੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਮ੍ਮਪਥਂ ਪਤ੍વਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਤਿ। ਇਮੇ ਛ ਦ੍વੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤਾ।
Tesu cha dhammā dvīsu ṭhānesu vibhattā, eko tīsu, eko catūsu, eko chasu. Kathaṃ? Cittaṃ vitakko micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā. Tesu hi cittaṃ tāva phassapañcakaṃ patvā cittaṃ hotīti vuttaṃ, indriyāni patvā manindriyanti. Vitakko jhānaṅgāni patvā vitakko hotīti vutto, maggaṅgāni patvā micchāsaṅkappoti. Micchādiṭṭhi maggaṅgesupi kammapathesupi micchādiṭṭhiyeva. Ahirikaṃ balāni patvā ahirikabalaṃ hotīti vuttaṃ, lokanāsakadukaṃ patvā ahirikanti. Anottappepi eseva nayo. Lobho mūlaṃ patvā lobho hotīti vutto. Kammapathaṃ patvā abhijjhāti. Ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā.
વੇਦਨਾ ਪਨ ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਕਂ ਪਤ੍વਾ વੇਦਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਸੁਖਨ੍ਤਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਏਕੋવ ਧਮ੍ਮੋ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤੋ।
Vedanā pana phassapañcakaṃ patvā vedanā hotīti vuttā, jhānaṅgāni patvā sukhanti, indriyāni patvā somanassindriyanti. Evaṃ ekova dhammo tīsu ṭhānesu vibhatto.
વੀਰਿਯਂ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਤ੍વਾ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮੋ ਹੋਤੀਤਿ, ਬਲਾਨਿ ਪਤ੍વਾ વੀਰਿਯਬਲਨ੍ਤਿ, ਪਿਟ੍ਠਿਦੁਕਂ ਪਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਾਹੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਏવਂ ਅਯਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤੋ।
Vīriyaṃ pana indriyāni patvā vīriyindriyaṃ hotīti vuttaṃ, maggaṅgāni patvā micchāvāyāmo hotīti, balāni patvā vīriyabalanti, piṭṭhidukaṃ patvā paggāho hotīti. Evaṃ ayaṃ eko dhammo catūsu ṭhānesu vibhatto.
ਸਮਾਧਿ ਪਨ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਕਗ੍ਗਤਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧੀਤਿ, ਬਲਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਸਮਾਧਿਬਲਨ੍ਤਿ, ਪਿਟ੍ਠਿਦੁਕਂ ਪਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਦੁਕੇ ਏਕਕવਸੇਨੇવ ਸਮਥੋਤਿ , ਤਤਿਯੇ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ। ਏવਮਯਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਤ੍ਤੋ।
Samādhi pana jhānaṅgāni patvā cittassekaggatā hotīti vutto, indriyāni patvā samādhindriyanti, maggaṅgāni patvā micchāsamādhīti, balāni patvā samādhibalanti, piṭṭhidukaṃ patvā dutiyaduke ekakavaseneva samathoti , tatiye avikkhepoti. Evamayaṃ eko dhammo chasu ṭhānesu vibhatto.
ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਨੇਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਕવਸੇਨ ਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗવਸੇਨ ਬਲવਸੇਨ ਮੂਲવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ ਲੋਕਨਾਸਕવਸੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿਦੁਕવਸੇਨਾਤਿ ਨવ ਰਾਸਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪਠਮਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ।
Sabbepi panete dhammā phassapañcakavasena jhānaṅgavasena indriyavasena maggaṅgavasena balavasena mūlavasena kammapathavasena lokanāsakavasena piṭṭhidukavasenāti nava rāsayo honti. Tattha yaṃ vattabbaṃ taṃ paṭhamakusalacittaniddese vuttamevāti.
ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸવਾਰਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dhammuddesavārakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਦ੍વਾਦਸ ਅਕੁਸਲਾਨਿ • Dvādasa akusalāni
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ਪਠਮਚਿਤ੍ਤਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacittakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਪਠਮਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacittavaṇṇanā
