| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
អកុសលបទំ
Akusalapadaṃ
ធម្មុទ្ទេសវារោ
Dhammuddesavāro
បឋមចិត្តវណ្ណនា
Paṭhamacittavaṇṇanā
៣៦៥. ខណត្តយស្ស អកុសលេសុ អសម្ភវតោ សមវាយកាលហេតុសមូហត្ថោ សមយ-សទ្ទោ។ លោភាភិភូតាយ ឯវ ឥដ្ឋារម្មណស្មិំ ឥតរត្រ ច ឥដ្ឋាការគ្គហណវសេន សោមនស្សសហគតភាវោតិ ឯវមាទិំ សន្ធាយ ‘‘យថានុរូប’’ន្តិ វុត្តំ។ ‘‘កិលេសាតុរតាយ អនារោគ្យដ្ឋេន កិលេសវជ្ជសព្ភាវតោ សាវជ្ជដ្ឋេន អវិជ្ជាសម្ភូតតាយ អកោសល្យសម្ភូតដ្ឋេន អកុសល’’ន្តិ ច ‘‘សាវជ្ជទុក្ខវិបាកលក្ខណំ, អនត្ថជននរសំ, សំកិលេសបច្ចុបដ្ឋានំ, អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានំ, គារយ្ហភាវតោ វា សាវជ្ជលក្ខណំ, សំកិលេសភាវរសំ, អនិដ្ឋវិបាកបច្ចុបដ្ឋានំ, យថាវុត្តបទដ្ឋានមេវា’’តិ ច ឯវមាទិនា វុត្តនយេន អនុគន្តព្ពតាយ វុត្តំ ‘‘វុត្តនយំ អនុគន្ត្វា’’តិ។
365. Khaṇattayassa akusalesu asambhavato samavāyakālahetusamūhattho samaya-saddo. Lobhābhibhūtāya eva iṭṭhārammaṇasmiṃ itaratra ca iṭṭhākāraggahaṇavasena somanassasahagatabhāvoti evamādiṃ sandhāya ‘‘yathānurūpa’’nti vuttaṃ. ‘‘Kilesāturatāya anārogyaṭṭhena kilesavajjasabbhāvato sāvajjaṭṭhena avijjāsambhūtatāya akosalyasambhūtaṭṭhena akusala’’nti ca ‘‘sāvajjadukkhavipākalakkhaṇaṃ, anatthajananarasaṃ, saṃkilesapaccupaṭṭhānaṃ, ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ, gārayhabhāvato vā sāvajjalakkhaṇaṃ, saṃkilesabhāvarasaṃ, aniṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ, yathāvuttapadaṭṭhānamevā’’ti ca evamādinā vuttanayena anugantabbatāya vuttaṃ ‘‘vuttanayaṃ anugantvā’’ti.
គតំ គមនំ បវត្តីតិ កត្វា វុត្តំ ‘‘គតមត្តំ គតិមត្តំ គហណមត្ត’’ន្តិ។ ទិដ្ឋិយា ហិ គតិ បវត្តិ ឯវាតិ។ អាសន្នការណត្តាតិ បទដ្ឋានតាយ, យោនិសោមនសិការោ វិយ ហិ កុសលស្ស អយោនិសោមនសិការោ អកុសលស្ស អច្ចាសន្នហេតុ។ តថា ហិ សតិបិ អសទ្ធម្មសវនាទិការណេ អយោនិសោ អនាវជ្ជិតេ អវវត្ថាបិតេ ច នត្ថិ អកុសលប្បវត្តិ។ តថា ច វក្ខតិ អដ្ឋកថាយំ ‘‘អយោនិសោ អកុសល’’ន្តិ។ ឯតេន ឯកន្តការណតា ច វុត្តត្ថា ហោតិ។ បដិសង្ខា សីតាទិខមនំ អប្បមាទវិហារោតិ វុត្តំ ‘‘អប្បមជ្ជនំ ខមន’’ន្តិ។ តេន សតិសំវរោតិ ឥធ ខន្តិសំវរោ វុត្តោតិ អធិប្បាយោ ឥន្ទ្រិយសំវរស្ស វុត្តត្តា។ បហានសំវរោតិ វីរិយសំវរោ។ សោ ហិ ‘‘ឧប្បន្នំ កាមវិតក្កំ នាធិវាសេតិ បជហតី’’តិអាទិនា (ម. និ. ១.២៦; អ. និ. ៤.១៤; ៦.៥៨) វុត្តោតិ។
Gataṃ gamanaṃ pavattīti katvā vuttaṃ ‘‘gatamattaṃ gatimattaṃ gahaṇamatta’’nti. Diṭṭhiyā hi gati pavatti evāti. Āsannakāraṇattāti padaṭṭhānatāya, yonisomanasikāro viya hi kusalassa ayonisomanasikāro akusalassa accāsannahetu. Tathā hi satipi asaddhammasavanādikāraṇe ayoniso anāvajjite avavatthāpite ca natthi akusalappavatti. Tathā ca vakkhati aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayoniso akusala’’nti. Etena ekantakāraṇatā ca vuttatthā hoti. Paṭisaṅkhā sītādikhamanaṃ appamādavihāroti vuttaṃ ‘‘appamajjanaṃ khamana’’nti. Tena satisaṃvaroti idha khantisaṃvaro vuttoti adhippāyo indriyasaṃvarassa vuttattā. Pahānasaṃvaroti vīriyasaṃvaro. So hi ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahatī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.14; 6.58) vuttoti.
សម្មាបដិបត្តិយា បដិបក្ខភាវេន គហេតព្ពតាការោ មោហោ សម្មាបដិបត្តិបដិបក្ខភាវគ្គហណាការោ។ តេន ហិ និវុតា ន សម្មា បដិបជ្ជន្តិ។ អភិជ្ឈាយ វិសេសយោគោ កម្មបថប្បត្តិ។
Sammāpaṭipattiyā paṭipakkhabhāvena gahetabbatākāro moho sammāpaṭipattipaṭipakkhabhāvaggahaṇākāro. Tena hi nivutā na sammā paṭipajjanti. Abhijjhāya visesayogo kammapathappatti.
អនុបបរិក្ខា មោហោ។ សោ ចេត្ថ ទិដ្ឋិរហិតោ វេទិតព្ពោ។ ទិដ្ឋិសហិតស្ស បន ទិដ្ឋិយា អនុវិធាយកត្តា តគ្គហណេនេវ គហណន្តិ។ អវត្ថុស្មិន្តិ អសទ្ទហនីយេ វត្ថុស្មិំ។ សានុនយោ អធិមោក្ខោតិ មោហទិដ្ឋីនំ សទ្ធាបតិរូបតមាហ។ អហិរិកានោត្តប្បមោហាទីហិ បមជ្ជនតោ អហិរិកាទីហិ ការណេហិ។ អារក្ខរហិតចិត្តេតិ ចិត្តស្ស សតិវិរហតំយេវ ទស្សេតិ។ អារក្ខបច្ចុបដ្ឋានា ហិ សតីតិ។ ឯតេន ‘‘អស្សទ្ធិយចិត្តេ អន្ធពាលចិត្តេ’’តិ បទទ្វយំ វុត្តត្ថំ ហោតិ។ ឧបនាហាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន រាគាទយោ សង្គយ្ហន្តិ។ រាគាទីនំ បរិយុដ្ឋានាទិសភាវតាយ ‘‘អវិសេសេនា’’តិ វុត្តំ វិសេសស្ស ឯកច្ចស្ស អសម្ភវតោ។ ឥធាតិ, ឥមស្មិំ ចិត្តេ។ និប្ផាទេតព្ពេ បយោជនេ ភុម្មំ ‘‘ចម្មស្មិំ ទីបិនំ ហន្តី’’តិ (វជិរ. ដី. ១៧-១៨ វេរញ្ជកណ្ឌវណ្ណនា) វិយ អារម្មណំ វា អវូបសមោ ផលូបចារេន ‘‘សេម្ហោ គុឡោ’’តិ វិយ។
Anupaparikkhā moho. So cettha diṭṭhirahito veditabbo. Diṭṭhisahitassa pana diṭṭhiyā anuvidhāyakattā taggahaṇeneva gahaṇanti. Avatthusminti asaddahanīye vatthusmiṃ. Sānunayo adhimokkhoti mohadiṭṭhīnaṃ saddhāpatirūpatamāha. Ahirikānottappamohādīhi pamajjanato ahirikādīhi kāraṇehi. Ārakkharahitacitteti cittassa sativirahataṃyeva dasseti. Ārakkhapaccupaṭṭhānā hi satīti. Etena ‘‘assaddhiyacitte andhabālacitte’’ti padadvayaṃ vuttatthaṃ hoti. Upanāhādīti ādi-saddena rāgādayo saṅgayhanti. Rāgādīnaṃ pariyuṭṭhānādisabhāvatāya ‘‘avisesenā’’ti vuttaṃ visesassa ekaccassa asambhavato. Idhāti, imasmiṃ citte. Nipphādetabbe payojane bhummaṃ ‘‘cammasmiṃ dīpinaṃ hantī’’ti (vajira. ṭī. 17-18 verañjakaṇḍavaṇṇanā) viya ārammaṇaṃ vā avūpasamo phalūpacārena ‘‘semho guḷo’’ti viya.
ធម្មុទ្ទេសវារកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ទ្វាទស អកុសលានិ • Dvādasa akusalāni
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / បឋមចិត្តំ • Paṭhamacittaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / បឋមចិត្តកថាវណ្ណនា • Paṭhamacittakathāvaṇṇanā
