Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏီ-အနုဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
အကုသလပဒံ
Akusalapadaṃ
ဓမ္မုဒ္ဒေသဝာရော
Dhammuddesavāro
ပဌမစိတ္တဝဏ္ဏနာ
Paṭhamacittavaṇṇanā
၃၆၅. ခဏတ္တယသ္သ အကုသလေသု အသမ္ဘဝတော သမဝာယကာလဟေတုသမူဟတ္ထော သမယ-သဒ္ဒော။ လောဘာဘိဘူတာယ ဧဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏသ္မိံ ဣတရတ္ရ စ ဣဋ္ဌာကာရဂ္ဂဟဏဝသေန သောမနသ္သသဟဂတဘာဝောတိ ဧဝမာဒိံ သန္ဓာယ ‘‘ယထာနုရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိလေသာတုရတာယ အနာရောဂ္ယဋ္ဌေန ကိလေသဝဇ္ဇသဗ္ဘာဝတော သာဝဇ္ဇဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာသမ္ဘူတတာယ အကောသလ္ယသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလ’’န္တိ စ ‘‘သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပာကလက္ခဏံ, အနတ္ထဇနနရသံ, သံကိလေသပစ္စုပဋ္ဌာနံ, အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ, ဂာရယ္ဟဘာဝတော ဝာ သာဝဇ္ဇလက္ခဏံ, သံကိလေသဘာဝရသံ, အနိဋ္ဌဝိပာကပစ္စုပဋ္ဌာနံ, ယထာဝုတ္တပဒဋ္ဌာနမေဝာ’’တိ စ ဧဝမာဒိနာ ဝုတ္တနယေန အနုဂန္တဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝုတ္တနယံ အနုဂန္တ္ဝာ’’တိ။
365. Khaṇattayassa akusalesu asambhavato samavāyakālahetusamūhattho samaya-saddo. Lobhābhibhūtāya eva iṭṭhārammaṇasmiṃ itaratra ca iṭṭhākāraggahaṇavasena somanassasahagatabhāvoti evamādiṃ sandhāya ‘‘yathānurūpa’’nti vuttaṃ. ‘‘Kilesāturatāya anārogyaṭṭhena kilesavajjasabbhāvato sāvajjaṭṭhena avijjāsambhūtatāya akosalyasambhūtaṭṭhena akusala’’nti ca ‘‘sāvajjadukkhavipākalakkhaṇaṃ, anatthajananarasaṃ, saṃkilesapaccupaṭṭhānaṃ, ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ, gārayhabhāvato vā sāvajjalakkhaṇaṃ, saṃkilesabhāvarasaṃ, aniṭṭhavipākapaccupaṭṭhānaṃ, yathāvuttapadaṭṭhānamevā’’ti ca evamādinā vuttanayena anugantabbatāya vuttaṃ ‘‘vuttanayaṃ anugantvā’’ti.
ဂတံ ဂမနံ ပဝတ္တီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ ‘‘ဂတမတ္တံ ဂတိမတ္တံ ဂဟဏမတ္တ’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဟိ ဂတိ ပဝတ္တိ ဧဝာတိ။ အာသန္နကာရဏတ္တာတိ ပဒဋ္ဌာနတာယ, ယောနိသောမနသိကာရော ဝိယ ဟိ ကုသလသ္သ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလသ္သ အစ္စာသန္နဟေတု။ တထာ ဟိ သတိပိ အသဒ္ဓမ္မသဝနာဒိကာရဏေ အယောနိသော အနာဝဇ္ဇိတေ အဝဝတ္ထာပိတေ စ နတ္ထိ အကုသလပ္ပဝတ္တိ။ တထာ စ ဝက္ခတိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အယောနိသော အကုသလ’’န္တိ။ ဧတေန ဧကန္တကာရဏတာ စ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။ ပဋိသင္ခာ သီတာဒိခမနံ အပ္ပမာဒဝိဟာရောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပမဇ္ဇနံ ခမန’’န္တိ။ တေန သတိသံဝရောတိ ဣဓ ခန္တိသံဝရော ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသ္သ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဟာနသံဝရောတိ ဝီရိယသံဝရော။ သော ဟိ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝာသေတိ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၆; အ. နိ. ၄.၁၄; ၆.၅၈) ဝုတ္တောတိ။
Gataṃ gamanaṃ pavattīti katvā vuttaṃ ‘‘gatamattaṃ gatimattaṃ gahaṇamatta’’nti. Diṭṭhiyā hi gati pavatti evāti. Āsannakāraṇattāti padaṭṭhānatāya, yonisomanasikāro viya hi kusalassa ayonisomanasikāro akusalassa accāsannahetu. Tathā hi satipi asaddhammasavanādikāraṇe ayoniso anāvajjite avavatthāpite ca natthi akusalappavatti. Tathā ca vakkhati aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayoniso akusala’’nti. Etena ekantakāraṇatā ca vuttatthā hoti. Paṭisaṅkhā sītādikhamanaṃ appamādavihāroti vuttaṃ ‘‘appamajjanaṃ khamana’’nti. Tena satisaṃvaroti idha khantisaṃvaro vuttoti adhippāyo indriyasaṃvarassa vuttattā. Pahānasaṃvaroti vīriyasaṃvaro. So hi ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahatī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.14; 6.58) vuttoti.
သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပဋိပက္ခဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗတာကာရော မောဟော သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိပက္ခဘာဝဂ္ဂဟဏာကာရော။ တေန ဟိ နိဝုတာ န သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ အဘိဇ္ဈာယ ဝိသေသယောဂော ကမ္မပထပ္ပတ္တိ။
Sammāpaṭipattiyā paṭipakkhabhāvena gahetabbatākāro moho sammāpaṭipattipaṭipakkhabhāvaggahaṇākāro. Tena hi nivutā na sammā paṭipajjanti. Abhijjhāya visesayogo kammapathappatti.
အနုပပရိက္ခာ မောဟော။ သော စေတ္ထ ဒိဋ္ဌိရဟိတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌိသဟိတသ္သ ပန ဒိဋ္ဌိယာ အနုဝိဓာယကတ္တာ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏန္တိ။ အဝတ္ထုသ္မိန္တိ အသဒ္ဒဟနီယေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ သာနုနယော အဓိမောက္ခောတိ မောဟဒိဋ္ဌီနံ သဒ္ဓာပတိရူပတမာဟ။ အဟိရိကာနောတ္တပ္ပမောဟာဒီဟိ ပမဇ္ဇနတော အဟိရိကာဒီဟိ ကာရဏေဟိ။ အာရက္ခရဟိတစိတ္တေတိ စိတ္တသ္သ သတိဝိရဟတံယေဝ ဒသ္သေတိ။ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဟိ သတီတိ။ ဧတေန ‘‘အသ္သဒ္ဓိယစိတ္တေ အန္ဓဗာလစိတ္တေ’’တိ ပဒဒ္ဝယံ ဝုတ္တတ္ထံ ဟောတိ။ ဥပနာဟာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရာဂာဒယော သင္ဂယ္ဟန္တိ။ ရာဂာဒီနံ ပရိယုဋ္ဌာနာဒိသဘာဝတာယ ‘‘အဝိသေသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိသေသသ္သ ဧကစ္စသ္သ အသမ္ဘဝတော။ ဣဓာတိ, ဣမသ္မိံ စိတ္တေ။ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ပယောဇနေ ဘုမ္မံ ‘‘စမ္မသ္မိံ ဒီပိနံ ဟန္တီ’’တိ (ဝဇိရ. ဋီ. ၁၇-၁၈ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ) ဝိယ အာရမ္မဏံ ဝာ အဝူပသမော ဖလူပစာရေန ‘‘သေမ္ဟော ဂုဠော’’တိ ဝိယ။
Anupaparikkhā moho. So cettha diṭṭhirahito veditabbo. Diṭṭhisahitassa pana diṭṭhiyā anuvidhāyakattā taggahaṇeneva gahaṇanti. Avatthusminti asaddahanīye vatthusmiṃ. Sānunayo adhimokkhoti mohadiṭṭhīnaṃ saddhāpatirūpatamāha. Ahirikānottappamohādīhi pamajjanato ahirikādīhi kāraṇehi. Ārakkharahitacitteti cittassa sativirahataṃyeva dasseti. Ārakkhapaccupaṭṭhānā hi satīti. Etena ‘‘assaddhiyacitte andhabālacitte’’ti padadvayaṃ vuttatthaṃ hoti. Upanāhādīti ādi-saddena rāgādayo saṅgayhanti. Rāgādīnaṃ pariyuṭṭhānādisabhāvatāya ‘‘avisesenā’’ti vuttaṃ visesassa ekaccassa asambhavato. Idhāti, imasmiṃ citte. Nipphādetabbe payojane bhummaṃ ‘‘cammasmiṃ dīpinaṃ hantī’’ti (vajira. ṭī. 17-18 verañjakaṇḍavaṇṇanā) viya ārammaṇaṃ vā avūpasamo phalūpacārena ‘‘semho guḷo’’ti viya.
ဓမ္မုဒ္ဒေသဝာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏီပာဠိ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ဒ္ဝာဒသ အကုသလာနိ • Dvādasa akusalāni
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ဓမ္မသင္ဂဏိ-အဋ္ဌကထာ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ပဌမစိတ္တံ • Paṭhamacittaṃ
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဓမ္မသင္ဂဏီ-မူလဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ပဌမစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacittakathāvaṇṇanā