| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៤. បឋមទារុក្ខន្ធោបមសុត្តវណ្ណនា
4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā
២៤១. វិលាសមានោ វិយ សាគរំ បត្វា។ អន្តោសាខោតិ គង្គាយ តីរស្ស អន្តោ ឱនតសាខោ។ តេមេតីតិ តិន្តោ ហោតិ។ តិរិយំ បតិតោ ទណ្ឌសេតុ វិយ ឋិតត្តា មហាជនស្ស បច្ចយោ ជាតោ, តថា មហន្តភាវេន គង្គាសោតំ ឱតរណាទិ នត្ថិ។
241.Vilāsamāno viya sāgaraṃ patvā. Antosākhoti gaṅgāya tīrassa anto onatasākho. Temetīti tinto hoti. Tiriyaṃ patito daṇḍasetu viya ṭhitattā mahājanassa paccayo jāto, tathā mahantabhāvena gaṅgāsotaṃ otaraṇādi natthi.
អយំ ហីតិ អនន្តរំ វុត្តបុគ្គលោ។ អរិយមគ្គំ ឱរុយ្ហាតិ ចតុព្ពិធំ អរិយមគ្គវីថិំ ឱតរិត្វា។ ‘‘ចិត្តំ នាមេត’’ន្តិអាទិនា ចិន្តេត្វា គិហិពន្ធនំ ន វិស្សជ្ជេតីតិ សម្ពន្ធោ។ អត្តនោ ភជមានកេតិ អត្តនោ ភជន្តេ។ ជីវិកត្ថាយ បយុជ្ជិតព្ពតោ បយោគោ, ខេត្តវត្ថាទិ។ តតោ បយោគតោ ឧដ្ឋិតំ អាយំ។ កិញ្ចាបិ ភិក្ខូនំ កាយសាមគ្គិំ ទេតិ ភិក្ខត្ថាយ។
Ayaṃhīti anantaraṃ vuttapuggalo. Ariyamaggaṃ oruyhāti catubbidhaṃ ariyamaggavīthiṃ otaritvā. ‘‘Cittaṃ nāmeta’’ntiādinā cintetvā gihibandhanaṃ na vissajjetīti sambandho. Attano bhajamānaketi attano bhajante. Jīvikatthāya payujjitabbato payogo, khettavatthādi. Tato payogato uṭṭhitaṃ āyaṃ. Kiñcāpi bhikkhūnaṃ kāyasāmaggiṃ deti bhikkhatthāya.
មុណ្ឌឃដន្តិ ភិន្នោដ្ឋំ ឃដំ។ ខន្ធេតិ អំសេ។ សង្ឃភោគន្តិ សង្ឃសន្តកំ ភោគគាមំ គន្ត្វា។ អត្ថតោ ឯវំ វទន្តីតិ តថា អត្ថស្ស សម្ភវតោ ឯវំ វទន្តា វិយ ហោន្តិ។ យាគុមត្តកេ យាគុន្តិ យាគុំ បិវិត្វា តាយ អបរិបក្កាយ ឯវ អញ្ញំ យាគុំ អជ្ឈោហរិត្វាតិ សម្ពន្ធោ។
Muṇḍaghaṭanti bhinnoṭṭhaṃ ghaṭaṃ. Khandheti aṃse. Saṅghabhoganti saṅghasantakaṃ bhogagāmaṃ gantvā. Atthato evaṃ vadantīti tathā atthassa sambhavato evaṃ vadantā viya honti. Yāgumattake yāgunti yāguṃ pivitvā tāya aparipakkāya eva aññaṃ yāguṃ ajjhoharitvāti sambandho.
កិលេសានុរញ្ជិតោវាតិ យោនិសោមនសិការស្ស អភាវេន កិលេសានុគតចិត្តោ ឯវ។ អក្ខីនិ នីហរិត្វាតិ កោធវសេន អក្ខិកេ ករោន្តោ អក្ខីនិ នីហរិត្វា វិចរិស្សតិ។ ឧទ្ធតោ ហោតិ អវូបសន្តោ។
Kilesānurañjitovāti yonisomanasikārassa abhāvena kilesānugatacitto eva. Akkhīni nīharitvāti kodhavasena akkhike karonto akkhīni nīharitvā vicarissati. Uddhato hoti avūpasanto.
ទិដ្ឋិគតិកោតិ សាសនិកោ ឯវំ អយោនិសោ ឧម្មុជ្ជិត្វា សាសនំ ឧទ្ធម្មំ ឧព្ពិនយំ កត្វា ទីបេន្តោ អរិដ្ឋសទិសោ។ តេនាហ ‘‘សោ ហី’’តិអាទិ។ អរូបភវេ រូបំ អត្ថិ, អញ្ញថា តតោ ចុតស្ស កុតោ រូបក្ខន្ធស្ស សម្ភវោ។ អសញ្ញីភវេ ចិត្តំ អត្ថីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ ពហុចិត្តក្ខណិកោ លោកុត្តរមគ្គោ ‘‘យោ ឥមេ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានេ ភាវេយ្យ សត្តវស្សានី’’តិអាទិវចនតោ (ទី. និ. ២.៤០៤; ម. និ. ១.១៣៧)។ អនុសយោ ចិត្តវិប្បយុត្តោ, អញ្ញថា សាវជ្ជានវជ្ជធម្មានំ ឯកជ្ឈំ ឧប្បត្តិ សិយា។ តេ ច សត្តា សន្ធាវន្តិ សំសរន្តិ, អញ្ញថា កម្មផលានំ សម្ពន្ធោ ន សិយាតិ។ ឥតិ វទន្តោ ឯវំ មិច្ឆាវាទំ បគ្គយ្ហ វទន្តោ។
Diṭṭhigatikoti sāsaniko evaṃ ayoniso ummujjitvā sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā dīpento ariṭṭhasadiso. Tenāha ‘‘so hī’’tiādi. Arūpabhave rūpaṃ atthi, aññathā tato cutassa kuto rūpakkhandhassa sambhavo. Asaññībhave cittaṃ atthīti etthāpi eseva nayo. Bahucittakkhaṇiko lokuttaramaggo ‘‘yo ime cattāro satipaṭṭhāne bhāveyya sattavassānī’’tiādivacanato (dī. ni. 2.404; ma. ni. 1.137). Anusayo cittavippayutto, aññathā sāvajjānavajjadhammānaṃ ekajjhaṃ uppatti siyā. Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti, aññathā kammaphalānaṃ sambandho na siyāti. Iti vadanto evaṃ micchāvādaṃ paggayha vadanto.
តេមនរុក្ខោ វិយ…បេ.… ទុល្លភធម្មស្សវនោ ច បុគ្គលោ សទ្ធាសិនេហេន អតេមនតោ។ កតវិនយោ សិក្ខិតវិនយោ យថា ‘‘កតវិជ្ជោ’’តិ។ ធម្មកថិកានំ វិចារេថាតិ ឥទំ ទេយ្យធម្មំ ធម្មកថិកានំ អយ្យានំ តស្ស តស្ស យុត្តវសេន វិចារេថាតិ និយ្យាតនវសេន វត្វា។ ទិវាកថិកោ សរភាណកោ សាយន្ហេ កថេតិ, បុរិមយាមំ កថេន្តោ រត្តិកថិកោ ភាណកបុគ្គលោ។
Temanarukkho viya…pe… dullabhadhammassavano ca puggalo saddhāsinehena atemanato. Katavinayo sikkhitavinayo yathā ‘‘katavijjo’’ti. Dhammakathikānaṃvicārethāti idaṃ deyyadhammaṃ dhammakathikānaṃ ayyānaṃ tassa tassa yuttavasena vicārethāti niyyātanavasena vatvā. Divākathiko sarabhāṇako sāyanhe katheti, purimayāmaṃ kathento rattikathiko bhāṇakapuggalo.
នន្ទនវនាភិរាមេតិ នន្ទនវនំ វិយ មនោរមេ។ អស្ស ភារហារភិក្ខូតិ អស្ស កិច្ចវាហកភិក្ខូ ឧបជ្ឈាយាទយោ។ សុខនិសិន្នកថន្តិ បដិសន្ថារកថាបុព្ពកំ ឧបនិសិន្នកថំ សុត្វា។
Nandanavanābhirāmeti nandanavanaṃ viya manorame. Assa bhārahārabhikkhūti assa kiccavāhakabhikkhū upajjhāyādayo. Sukhanisinnakathanti paṭisanthārakathāpubbakaṃ upanisinnakathaṃ sutvā.
ឋិតសណ្ឋានេនេវ ឋិតាការេនេវ ឋិតំ, នប្បយុត្តន្តិ អត្ថោ។ ចិត្តកម្មមូលាទីនិ ឋិតសណ្ឋានេនេវ ឋិតាតិ យោជនា។ មុទុតាយាតិ មុទុហទយតាយ សាបេក្ខតាយ។
Ṭhitasaṇṭhāneneva ṭhitākāreneva ṭhitaṃ, nappayuttanti attho. Cittakammamūlādīni ṭhitasaṇṭhāneneva ṭhitāti yojanā. Mudutāyāti muduhadayatāya sāpekkhatāya.
បដិបទន្តិ សមថវិបស្សនាបដិបត្តិំ។ ទីបេត្វា បកាសេត្វា បាកដំ កត្វា។ តត្រុប្បាទោតិ តត្រ ឧប្បជ្ជនកអាយុប្បាទោ។ ខេត្តំ សន្ធាយ វទតិ។ តេល…បេ.… ហត្ថាតិ តេលឃដ-មធុឃដផាណិតឃដាទិហត្ថា។ អបក្កមិំសុ ទុព្ពិចារិតត្តា។ បូរេសីតិ ហេដ្ឋា ច តត្ថ តត្ថ អតីតានិ កាលវចនានិ បោរាណដ្ឋកថាយ អាគតត្តា កិរ វុត្តានិ។
Paṭipadanti samathavipassanāpaṭipattiṃ. Dīpetvā pakāsetvā pākaṭaṃ katvā. Tatruppādoti tatra uppajjanakaāyuppādo. Khettaṃ sandhāya vadati. Tela…pe… hatthāti telaghaṭa-madhughaṭaphāṇitaghaṭādihatthā. Apakkamiṃsu dubbicāritattā. Pūresīti heṭṭhā ca tattha tattha atītāni kālavacanāni porāṇaṭṭhakathāya āgatattā kira vuttāni.
ឧបគមនានុបគមនាទីនិ ឱរិមស្ស បារិមស្ស ច ឧបគមនានុបគមនានិ ចេវ មជ្ឈេ សំសីទនានិ ច។ បដិវិជ្ឈិតុន្តិ ជានិតុំ។ ឯតន្តិ យថាវុត្តំ ចក្ខុសភាវំ។ ទោមនស្សន្តិ តស្សេវ មន្ទភាវបច្ចយំ ទោមនស្សំ។ អាបជ្ជន្តោបិ ឧបគច្ឆតិ នាម តន្និមិត្តសំកិលេសស្ស ឧប្បាទិតត្តា។ តិណ្ណំ លក្ខណានន្តិ ហុត្វា អភាវតោ អាទិអន្តវន្តតោ តាវកាលិកតោ និច្ចបដិក្ខេបតោតិអាទីនំ តិណ្ណំ លក្ខណានំ សល្លក្ខណវសេន។
Upagamanānupagamanādīni orimassa pārimassa ca upagamanānupagamanāni ceva majjhe saṃsīdanāni ca. Paṭivijjhitunti jānituṃ. Etanti yathāvuttaṃ cakkhusabhāvaṃ. Domanassanti tasseva mandabhāvapaccayaṃ domanassaṃ. Āpajjantopi upagacchati nāma tannimittasaṃkilesassa uppāditattā. Tiṇṇaṃ lakkhaṇānanti hutvā abhāvato ādiantavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepatotiādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ sallakkhaṇavasena.
វាមតោតិ មិច្ឆា។ ទក្ខិណតោតិ សម្មា។ យថា តស្ស តស្ស សត្តស្ស ឱរភាវត្តា អជ្ឈត្តិកានិ អាយតនានិ ឱរិមំ តីរំ កត្វា វុត្តានិ, ឯវំ នេសំ បរភាវត្តា ពាហិរានិ អាយតនានិ បារិមំ វុត្តានិ។ អបាយមជ្ឈេ សំសរណហេតុតាយ នន្ទីរាគោវ ‘‘មជ្ឈេ សំសាទោ’’តិ វុត្តោ។
Vāmatoti micchā. Dakkhiṇatoti sammā. Yathā tassa tassa sattassa orabhāvattā ajjhattikāni āyatanāni orimaṃ tīraṃ katvā vuttāni, evaṃ nesaṃ parabhāvattā bāhirāni āyatanāni pārimaṃ vuttāni. Apāyamajjhe saṃsaraṇahetutāya nandīrāgova ‘‘majjhe saṃsādo’’ti vutto.
ឧន្នតោតិ ‘‘សេយ្យោហមស្មី’’តិអាទិនា ឧន្នតិំ ឧបគតោ។ អត្តុក្កំសនេ បំសុកូលិកភាវេន អត្តានំ ទហនតោ អញ្ញាការតាគហេតព្ពោ។ បាសាណោ នុ ខោ ឯស ខាណុកោតិ គហេតព្ពទារុក្ខន្ធសទិសោ វុត្តោ។
Unnatoti ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā unnatiṃ upagato. Attukkaṃsane paṃsukūlikabhāvena attānaṃ dahanato aññākāratāgahetabbo. Pāsāṇo nu kho esa khāṇukoti gahetabbadārukkhandhasadiso vutto.
ចុណ្ណវិចុណ្ណំ ហោតិ អាវដ្ដវេគស្ស ពលវភាវតោ។ ចតូសុ អបាយេសូតិ បញ្ចកាមគុណាវដ្ដេ បតិតបុគ្គលោ មនុស្សលោកេបិ គុណសរីរភេទនេន ទីឃរត្តំ ចុណ្ណវិចុណ្ណំ អាបជ្ជតិយេវ, តស្ស តថា អាបន្នត្តា។ ឯវញ្ហិ សោ អបាយេសុ តាទិសេសុ ជាយតិ។
Cuṇṇavicuṇṇaṃhoti āvaṭṭavegassa balavabhāvato. Catūsu apāyesūti pañcakāmaguṇāvaṭṭe patitapuggalo manussalokepi guṇasarīrabhedanena dīgharattaṃ cuṇṇavicuṇṇaṃ āpajjatiyeva, tassa tathā āpannattā. Evañhi so apāyesu tādisesu jāyati.
សីលស្ស ទុដ្ឋំ នាម នត្ថិ, តស្មា អភាវត្ថោ ឥធ ទុ-សទ្ទោតិ អាហ ‘‘និស្សីលោ’’តិ។ ‘‘បាបំ បាបេន សុករ’’ន្តិអាទីសុ (ឧទា. ៤៨) វិយ បាប-សទ្ទោ និហីនបរិយាយោតិ អាហ ‘‘លាមកធម្មោ’’តិ។ ន សុចីតិ កាយវាចាចិត្តេហិ ន សុចិ។ សង្កាយ វាតិ អត្តនោ វា សង្កាយ បរេសំ សមាចារកិរិយំ សរតិ អាសង្កតិ។ តេនាហ ‘‘តស្ស ហី’’តិអាទិ។ តានិ កម្មានិ បវិសតីតិ តានិ កម្មានិ ករោន្តានំ អន្តរេ បវិសតិ។ គុណានំ បូតិភាវេនាតិ គុណភាវេន គហិតានំ សីលធម្មានំ សំកិលិដ្ឋភាវប្បត្តិយា។ កចវរជាតោតិ អព្ភន្តរំ សញ្ជាតកចវរោ, កចវរភូតោ វា។
Sīlassa duṭṭhaṃ nāma natthi, tasmā abhāvattho idha du-saddoti āha ‘‘nissīlo’’ti. ‘‘Pāpaṃ pāpena sukara’’ntiādīsu (udā. 48) viya pāpa-saddo nihīnapariyāyoti āha ‘‘lāmakadhammo’’ti. Na sucīti kāyavācācittehi na suci. Saṅkāya vāti attano vā saṅkāya paresaṃ samācārakiriyaṃ sarati āsaṅkati. Tenāha ‘‘tassa hī’’tiādi. Tāni kammāni pavisatīti tāni kammāni karontānaṃ antare pavisati. Guṇānaṃ pūtibhāvenāti guṇabhāvena gahitānaṃ sīladhammānaṃ saṃkiliṭṭhabhāvappattiyā. Kacavarajātoti abbhantaraṃ sañjātakacavaro, kacavarabhūto vā.
អណណា បព្ពជ្ជាតិ អណណស្សេវ បព្ពជ្ជា។ ឱរិមតីរាទីនំ ឧបគមនានុបគមនាទីនំ ជោតិតត្តា វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតំ។
Aṇaṇā pabbajjāti aṇaṇasseva pabbajjā. Orimatīrādīnaṃ upagamanānupagamanādīnaṃ jotitattā vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
បឋមទារុក្ខន្ធោបមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៤. បឋមទារុក្ខន្ធោបមសុត្តំ • 4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៤. បឋមទារុក្ខន្ធោបមសុត្តវណ្ណនា • 4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā
