| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
4. පඨමදාරුක්‌ඛන්‌ධොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā
241. විලාසමානො විය සාගරං පත්‌වා. අන්‌තොසාඛොති ගඞ්‌ගාය තීරස්‌ස අන්‌තො ඔනතසාඛො. තෙමෙතීති තින්‌තො හොති. තිරියං පතිතො දණ්‌ඩසෙතු විය ඨිතත්‌තා මහාජනස්‌ස පච්‌චයො ජාතො, තථා මහන්‌තභාවෙන ගඞ්‌ගාසොතං ඔතරණාදි නත්‌ථි.
241.Vilāsamāno viya sāgaraṃ patvā. Antosākhoti gaṅgāya tīrassa anto onatasākho. Temetīti tinto hoti. Tiriyaṃ patito daṇḍasetu viya ṭhitattā mahājanassa paccayo jāto, tathā mahantabhāvena gaṅgāsotaṃ otaraṇādi natthi.
අයං හීති අනන්‌තරං වුත්‌තපුග්‌ගලො. අරියමග්‌ගං ඔරුය්‌හාති චතුබ්‌බිධං අරියමග්‌ගවීථිං ඔතරිත්‌වා. ‘‘චිත්‌තං නාමෙත’’න්‌තිආදිනා චින්‌තෙත්‌වා ගිහිබන්‌ධනං න විස්‌සජ්‌ජෙතීති සම්‌බන්‌ධො. අත්‌තනො භජමානකෙති අත්‌තනො භජන්‌තෙ. ජීවිකත්‌ථාය පයුජ්‌ජිතබ්‌බතො පයොගො, ඛෙත්‌තවත්‌ථාදි. තතො පයොගතො උට්‌ඨිතං ආයං. කිඤ්‌චාපි භික්‌ඛූනං කායසාමග්‌ගිං දෙති භික්‌ඛත්‌ථාය.
Ayaṃhīti anantaraṃ vuttapuggalo. Ariyamaggaṃ oruyhāti catubbidhaṃ ariyamaggavīthiṃ otaritvā. ‘‘Cittaṃ nāmeta’’ntiādinā cintetvā gihibandhanaṃ na vissajjetīti sambandho. Attano bhajamānaketi attano bhajante. Jīvikatthāya payujjitabbato payogo, khettavatthādi. Tato payogato uṭṭhitaṃ āyaṃ. Kiñcāpi bhikkhūnaṃ kāyasāmaggiṃ deti bhikkhatthāya.
මුණ්‌ඩඝටන්‌ති භින්‌නොට්‌ඨං ඝටං. ඛන්‌ධෙති අංසෙ. සඞ්‌ඝභොගන්‌ති සඞ්‌ඝසන්‌තකං භොගගාමං ගන්‌ත්‌වා. අත්‌ථතො එවං වදන්‌තීති තථා අත්‌ථස්‌ස සම්‌භවතො එවං වදන්‌තා විය හොන්‌ති. යාගුමත්‌තකෙ යාගුන්‌ති යාගුං පිවිත්‌වා තාය අපරිපක්‌කාය එව අඤ්‌ඤං යාගුං අජ්‌ඣොහරිත්‌වාති සම්‌බන්‌ධො.
Muṇḍaghaṭanti bhinnoṭṭhaṃ ghaṭaṃ. Khandheti aṃse. Saṅghabhoganti saṅghasantakaṃ bhogagāmaṃ gantvā. Atthato evaṃ vadantīti tathā atthassa sambhavato evaṃ vadantā viya honti. Yāgumattake yāgunti yāguṃ pivitvā tāya aparipakkāya eva aññaṃ yāguṃ ajjhoharitvāti sambandho.
කිලෙසානුරඤ්‌ජිතොවාති යොනිසොමනසිකාරස්‌ස අභාවෙන කිලෙසානුගතචිත්‌තො එව. අක්‌ඛීනි නීහරිත්‌වාති කොධවසෙන අක්‌ඛිකෙ කරොන්‌තො අක්‌ඛීනි නීහරිත්‌වා විචරිස්‌සති. උද්‌ධතො හොති අවූපසන්‌තො.
Kilesānurañjitovāti yonisomanasikārassa abhāvena kilesānugatacitto eva. Akkhīni nīharitvāti kodhavasena akkhike karonto akkhīni nīharitvā vicarissati. Uddhato hoti avūpasanto.
දිට්‌ඨිගතිකොති සාසනිකො එවං අයොනිසො උම්‌මුජ්‌ජිත්‌වා සාසනං උද්‌ධම්‌මං උබ්‌බිනයං කත්‌වා දීපෙන්‌තො අරිට්‌ඨසදිසො. තෙනාහ ‘‘සො හී’’තිආදි. අරූපභවෙ රූපං අත්‌ථි, අඤ්‌ඤථා තතො චුතස්‌ස කුතො රූපක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සම්‌භවො. අසඤ්‌ඤීභවෙ චිත්‌තං අත්‌ථීති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. බහුචිත්‌තක්‌ඛණිකො ලොකුත්‌තරමග්‌ගො ‘‘යො ඉමෙ චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානෙ භාවෙය්‍ය සත්‌තවස්‌සානී’’තිආදිවචනතො (දී. නි. 2.404; ම. නි. 1.137). අනුසයො චිත්‌තවිප්‌පයුත්‌තො, අඤ්‌ඤථා සාවජ්‌ජානවජ්‌ජධම්‌මානං එකජ්‌ඣං උප්‌පත්‌ති සියා. තෙ ච සත්‌තා සන්‌ධාවන්‌ති සංසරන්‌ති, අඤ්‌ඤථා කම්‌මඵලානං සම්‌බන්‌ධො න සියාති. ඉති වදන්‌තො එවං මිච්‌ඡාවාදං පග්‌ගය්‌හ වදන්‌තො.
Diṭṭhigatikoti sāsaniko evaṃ ayoniso ummujjitvā sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā dīpento ariṭṭhasadiso. Tenāha ‘‘so hī’’tiādi. Arūpabhave rūpaṃ atthi, aññathā tato cutassa kuto rūpakkhandhassa sambhavo. Asaññībhave cittaṃ atthīti etthāpi eseva nayo. Bahucittakkhaṇiko lokuttaramaggo ‘‘yo ime cattāro satipaṭṭhāne bhāveyya sattavassānī’’tiādivacanato (dī. ni. 2.404; ma. ni. 1.137). Anusayo cittavippayutto, aññathā sāvajjānavajjadhammānaṃ ekajjhaṃ uppatti siyā. Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti, aññathā kammaphalānaṃ sambandho na siyāti. Iti vadanto evaṃ micchāvādaṃ paggayha vadanto.
තෙමනරුක්‌ඛො විය…පෙ.… දුල්‌ලභධම්‌මස්‌සවනො ච පුග්‌ගලො සද්‌ධාසිනෙහෙන අතෙමනතො. කතවිනයො සික්‌ඛිතවිනයො යථා ‘‘කතවිජ්‌ජො’’ති. ධම්‌මකථිකානං විචාරෙථාති ඉදං දෙය්‍යධම්‌මං ධම්‌මකථිකානං අය්‍යානං තස්‌ස තස්‌ස යුත්‌තවසෙන විචාරෙථාති නිය්‍යාතනවසෙන වත්‌වා. දිවාකථිකො සරභාණකො සායන්‌හෙ කථෙති, පුරිමයාමං කථෙන්‌තො රත්‌තිකථිකො භාණකපුග්‌ගලො.
Temanarukkho viya…pe… dullabhadhammassavano ca puggalo saddhāsinehena atemanato. Katavinayo sikkhitavinayo yathā ‘‘katavijjo’’ti. Dhammakathikānaṃvicārethāti idaṃ deyyadhammaṃ dhammakathikānaṃ ayyānaṃ tassa tassa yuttavasena vicārethāti niyyātanavasena vatvā. Divākathiko sarabhāṇako sāyanhe katheti, purimayāmaṃ kathento rattikathiko bhāṇakapuggalo.
නන්‌දනවනාභිරාමෙති නන්‌දනවනං විය මනොරමෙ. අස්‌ස භාරහාරභික්‌ඛූති අස්‌ස කිච්‌චවාහකභික්‌ඛූ උපජ්‌ඣායාදයො. සුඛනිසින්‌නකථන්‌ති පටිසන්‌ථාරකථාපුබ්‌බකං උපනිසින්‌නකථං සුත්‌වා.
Nandanavanābhirāmeti nandanavanaṃ viya manorame. Assa bhārahārabhikkhūti assa kiccavāhakabhikkhū upajjhāyādayo. Sukhanisinnakathanti paṭisanthārakathāpubbakaṃ upanisinnakathaṃ sutvā.
ඨිතසණ්‌ඨානෙනෙව ඨිතාකාරෙනෙව ඨිතං, නප්‌පයුත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. චිත්‌තකම්‌මමූලාදීනි ඨිතසණ්‌ඨානෙනෙව ඨිතාති යොජනා. මුදුතායාති මුදුහදයතාය සාපෙක්‌ඛතාය.
Ṭhitasaṇṭhāneneva ṭhitākāreneva ṭhitaṃ, nappayuttanti attho. Cittakammamūlādīni ṭhitasaṇṭhāneneva ṭhitāti yojanā. Mudutāyāti muduhadayatāya sāpekkhatāya.
පටිපදන්‌ති සමථවිපස්‌සනාපටිපත්‌තිං. දීපෙත්‌වා පකාසෙත්‌වා පාකටං කත්‌වා. තත්‍රුප්‌පාදොති තත්‍ර උප්‌පජ්‌ජනකආයුප්‌පාදො. ඛෙත්‌තං සන්‌ධාය වදති. තෙල…පෙ.… හත්‌ථාති තෙලඝට-මධුඝටඵාණිතඝටාදිහත්‌ථා. අපක්‌කමිංසු දුබ්‌බිචාරිතත්‌තා. පූරෙසීති හෙට්‌ඨා ච තත්‌ථ තත්‌ථ අතීතානි කාලවචනානි පොරාණට්‌ඨකථාය ආගතත්‌තා කිර වුත්‌තානි.
Paṭipadanti samathavipassanāpaṭipattiṃ. Dīpetvā pakāsetvā pākaṭaṃ katvā. Tatruppādoti tatra uppajjanakaāyuppādo. Khettaṃ sandhāya vadati. Tela…pe… hatthāti telaghaṭa-madhughaṭaphāṇitaghaṭādihatthā. Apakkamiṃsu dubbicāritattā. Pūresīti heṭṭhā ca tattha tattha atītāni kālavacanāni porāṇaṭṭhakathāya āgatattā kira vuttāni.
උපගමනානුපගමනාදීනි ඔරිමස්‌ස පාරිමස්‌ස ච උපගමනානුපගමනානි චෙව මජ්‌ඣෙ සංසීදනානි ච. පටිවිජ්‌ඣිතුන්‌ති ජානිතුං. එතන්‌ති යථාවුත්‌තං චක්‌ඛුසභාවං. දොමනස්‌සන්‌ති තස්‌සෙව මන්‌දභාවපච්‌චයං දොමනස්‌සං. ආපජ්‌ජන්‌තොපි උපගච්‌ඡති නාම තන්‌නිමිත්‌තසංකිලෙසස්‌ස උප්‌පාදිතත්‌තා. තිණ්‌ණං ලක්‌ඛණානන්‌ති හුත්‌වා අභාවතො ආදිඅන්‌තවන්‌තතො තාවකාලිකතො නිච්‌චපටික්‌ඛෙපතොතිආදීනං තිණ්‌ණං ලක්‌ඛණානං සල්‌ලක්‌ඛණවසෙන.
Upagamanānupagamanādīni orimassa pārimassa ca upagamanānupagamanāni ceva majjhe saṃsīdanāni ca. Paṭivijjhitunti jānituṃ. Etanti yathāvuttaṃ cakkhusabhāvaṃ. Domanassanti tasseva mandabhāvapaccayaṃ domanassaṃ. Āpajjantopi upagacchati nāma tannimittasaṃkilesassa uppāditattā. Tiṇṇaṃ lakkhaṇānanti hutvā abhāvato ādiantavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepatotiādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ sallakkhaṇavasena.
වාමතොති මිච්‌ඡා. දක්‌ඛිණතොති සම්‌මා. යථා තස්‌ස තස්‌ස සත්‌තස්‌ස ඔරභාවත්‌තා අජ්‌ඣත්‌තිකානි ආයතනානි ඔරිමං තීරං කත්‌වා වුත්‌තානි, එවං නෙසං පරභාවත්‌තා බාහිරානි ආයතනානි පාරිමං වුත්‌තානි. අපායමජ්‌ඣෙ සංසරණහෙතුතාය නන්‌දීරාගොව ‘‘මජ්‌ඣෙ සංසාදො’’ති වුත්‌තො.
Vāmatoti micchā. Dakkhiṇatoti sammā. Yathā tassa tassa sattassa orabhāvattā ajjhattikāni āyatanāni orimaṃ tīraṃ katvā vuttāni, evaṃ nesaṃ parabhāvattā bāhirāni āyatanāni pārimaṃ vuttāni. Apāyamajjhe saṃsaraṇahetutāya nandīrāgova ‘‘majjhe saṃsādo’’ti vutto.
උන්‌නතොති ‘‘සෙය්‍යොහමස්‌මී’’තිආදිනා උන්‌නතිං උපගතො. අත්‌තුක්‌කංසනෙ පංසුකූලිකභාවෙන අත්‌තානං දහනතො අඤ්‌ඤාකාරතාගහෙතබ්‌බො. පාසාණො නු ඛො එස ඛාණුකොති ගහෙතබ්‌බදාරුක්‌ඛන්‌ධසදිසො වුත්‌තො.
Unnatoti ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā unnatiṃ upagato. Attukkaṃsane paṃsukūlikabhāvena attānaṃ dahanato aññākāratāgahetabbo. Pāsāṇo nu kho esa khāṇukoti gahetabbadārukkhandhasadiso vutto.
චුණ්‌ණවිචුණ්‌ණං හොති ආවට්‌ටවෙගස්‌ස බලවභාවතො. චතූසු අපායෙසූති පඤ්‌චකාමගුණාවට්‌ටෙ පතිතපුග්‌ගලො මනුස්‌සලොකෙපි ගුණසරීරභෙදනෙන දීඝරත්‌තං චුණ්‌ණවිචුණ්‌ණං ආපජ්‌ජතියෙව, තස්‌ස තථා ආපන්‌නත්‌තා. එවඤ්‌හි සො අපායෙසු තාදිසෙසු ජායති.
Cuṇṇavicuṇṇaṃhoti āvaṭṭavegassa balavabhāvato. Catūsu apāyesūti pañcakāmaguṇāvaṭṭe patitapuggalo manussalokepi guṇasarīrabhedanena dīgharattaṃ cuṇṇavicuṇṇaṃ āpajjatiyeva, tassa tathā āpannattā. Evañhi so apāyesu tādisesu jāyati.
සීලස්‌ස දුට්‌ඨං නාම නත්‌ථි, තස්‌මා අභාවත්‌ථො ඉධ දු-සද්‌දොති ආහ ‘‘නිස්‌සීලො’’ති. ‘‘පාපං පාපෙන සුකර’’න්‌තිආදීසු (උදා. 48) විය පාප-සද්‌දො නිහීනපරියායොති ආහ ‘‘ලාමකධම්‌මො’’ති. න සුචීති කායවාචාචිත්‌තෙහි න සුචි. සඞ්‌කාය වාති අත්‌තනො වා සඞ්‌කාය පරෙසං සමාචාරකිරියං සරති ආසඞ්‌කති. තෙනාහ ‘‘තස්‌ස හී’’තිආදි. තානි කම්‌මානි පවිසතීති තානි කම්‌මානි කරොන්‌තානං අන්‌තරෙ පවිසති. ගුණානං පූතිභාවෙනාති ගුණභාවෙන ගහිතානං සීලධම්‌මානං සංකිලිට්‌ඨභාවප්‌පත්‌තියා. කචවරජාතොති අබ්‌භන්‌තරං සඤ්‌ජාතකචවරො, කචවරභූතො වා.
Sīlassa duṭṭhaṃ nāma natthi, tasmā abhāvattho idha du-saddoti āha ‘‘nissīlo’’ti. ‘‘Pāpaṃ pāpena sukara’’ntiādīsu (udā. 48) viya pāpa-saddo nihīnapariyāyoti āha ‘‘lāmakadhammo’’ti. Na sucīti kāyavācācittehi na suci. Saṅkāya vāti attano vā saṅkāya paresaṃ samācārakiriyaṃ sarati āsaṅkati. Tenāha ‘‘tassa hī’’tiādi. Tāni kammāni pavisatīti tāni kammāni karontānaṃ antare pavisati. Guṇānaṃ pūtibhāvenāti guṇabhāvena gahitānaṃ sīladhammānaṃ saṃkiliṭṭhabhāvappattiyā. Kacavarajātoti abbhantaraṃ sañjātakacavaro, kacavarabhūto vā.
අණණා පබ්‌බජ්‌ජාති අණණස්‌සෙව පබ්‌බජ්‌ජා. ඔරිමතීරාදීනං උපගමනානුපගමනාදීනං ජොතිතත්‌තා වට්‌ටවිවට්‌ටං කථිතං.
Aṇaṇā pabbajjāti aṇaṇasseva pabbajjā. Orimatīrādīnaṃ upagamanānupagamanādīnaṃ jotitattā vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
පඨමදාරුක්‌ඛන්‌ධොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. පඨමදාරුක්‌ඛන්‌ධොපමසුත්‌තං • 4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 4. පඨමදාරුක්‌ඛන්‌ධොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Paṭhamadārukkhandhopamasuttavaṇṇanā
