| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
8. Paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
೩೮೦. ಅಟ್ಠಮೇ ಪಾಕಾರೇನ ಚ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗೋಪುರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಕಾರೇಸು ಯುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಕತೋ ವಙ್ಕಸಣ್ಠಾನೋ ಸರಕ್ಖೇಪಛಿದ್ದಸಹಿತೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ ಅಟ್ಟಾಲಕೋ ನಾಮ।
380. Aṭṭhame pākārena ca parikkhittanti sambandho. Gopuraṭṭālakayuttanti ettha pākāresu yuddhatthāya kato vaṅkasaṇṭhāno sarakkhepachiddasahito patissayaviseso aṭṭālako nāma.
ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸಾತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಾವನಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸ। ತೇ ಗಾರವೇನಾತಿ ತೇ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುರತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲನ್ತಸರೀರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಉದ್ದಿಸಾಪನೇ ಗಾರವೇನ, ಲಜ್ಜಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇರಸಪೀತಿ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕಸೇನಾಸನಗಾಹಾಪಕಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಚೀವರಭಾಜಕಯಾಗುಭಾಜಕಫಲಭಾಜಕಖಜ್ಜಭಾಜಕಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕಸಾಟಿಯಗಾಹಾಪಕಪತ್ತಗಾಹಾಪಕಆರಾಮಿಕಪೇಸಕಸಾಮಣೇರಪೇಸಕಸಮ್ಮುತೀನಂ ವಸೇನ ತೇರಸಪಿ।
Soḷasavidhassāti catūhi maggehi paccekaṃ catūsu saccesu kattabbassa pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassa. Te gāravenāti te kilantarūpā bhikkhū bhattuddesakaṭṭhāne sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ purato attano kilantasarīraṃ dassetvā uddisāpane gāravena, lajjāyāti attho. Terasapīti bhattuddesakasenāsanagāhāpakabhaṇḍāgārikacīvarapaṭiggāhakacīvarabhājakayāgubhājakaphalabhājakakhajjabhājakaappamattakavissajjakasāṭiyagāhāpakapattagāhāpakaārāmikapesakasāmaṇerapesakasammutīnaṃ vasena terasapi.
ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅಪಿಸೂ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋ ನಿಪಾತೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ಪೀಠಾದೀಸು ಸೇನಾಸನಸಾಧಾರಣೇಸು, ಕತಿಕಸಣ್ಠಾನಪವೇಸನಿಕ್ಖಮನಕಾಲಾದೀಸು ಪನ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಥಾಪೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ । ಅಯಞ್ಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ಧಮ್ಮತಾತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕಥೇನ್ತು, ಏತ್ತಕಾ ತುಣ್ಹೀ ಭವನ್ತು, ನಾನಾಪ್ಪಕಾರಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ, ಕಿರಿಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪೇನ್ತು, ನಾನಾವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನವಯೋನಿಯಮಾ ಚ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಪ್ಪಕಾರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಿಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಅವತ್ಥುಕವಚನನ್ತಿ ನಿರತ್ಥಕವಚನಂ।
Pāḷiyaṃ ‘‘apisū’’ti idaṃ ‘‘apicā’’ti iminā samānattho nipāto. Evaṃ sabbapadesūti pīṭhādīsu senāsanasādhāraṇesu, katikasaṇṭhānapavesanikkhamanakālādīsu pana visuṃ visuṃ adhiṭṭhahitvā kathāpetīti veditabbaṃ . Ayañhi nimmitānaṃ dhammatāti aniyametvā nimmitānaṃ vasena vuttaṃ, niyametvā pana ‘‘ettakā idañcidañca kathentu, ettakā tuṇhī bhavantu, nānāppakāraṃ iriyāpathaṃ, kiriyañca kappentu, nānāvaṇṇasaṇṭhānavayoniyamā ca hontū’’ti parikammaṃ katvā samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhite icchiticchitappakārā aññamaññampi visadisāva honti. Avatthukavacananti niratthakavacanaṃ.
೩೮೩. ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತನ್ತಿ ಅತಿಮನಾಪತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ವಿಸುಂ ಠಿತಿಕಾಯ ಪಾಪೇತಬ್ಬಭತ್ತಂ। ತದ್ಧಿತವೋಹಾರೇನಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಮಾಣಮಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕನ್ತಿ ಏವಂ ತದ್ಧಿತವೋಹಾರೇನ। ಭವೋತಿ ಭವಿತಬ್ಬೋ। ಅತೀತಂ ದಿವಸಭಾಗನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ದಿವಸೇ ಸಲಾಕದಾನಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಹಿಯ್ಯೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಜ್ಜ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹಂಸು ‘‘ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹೇ’’ತಿಆದಿ। ಪಧೂಪಾಯನ್ತಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕೋಧವಸೇನ ಪಧೂಪಾಯನ್ತಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಸ್ಸ ಮನ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಮಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
383.Ekacārikabhattanti atimanāpattā sabbesampi paṭilābhatthāya visuṃ ṭhitikāya pāpetabbabhattaṃ. Taddhitavohārenāti cattāri pamāṇamassa catukkanti evaṃ taddhitavohārena. Bhavoti bhavitabbo. Atītaṃ divasabhāganti tasmiññeva divase salākadānakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Hiyyoti imassa ajja icceva attho. Tenevāhaṃsu ‘‘sve amhe’’tiādi. Padhūpāyantāti punappunaṃ uppajjanakodhavasena padhūpāyantā. Pāḷiyaṃ kissa manti kena kāraṇena mayāti attho.
೩೮೪. ‘‘ಸರಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಕತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಕತ್ತರಿ ರಿತುಪಚ್ಚಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಅಸೀ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಪದೇನ ಸಹ ಏಕವಾಕ್ಯಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಏವರೂಪ’’ನ್ತಿ ಇದಂ, ‘‘ಯಥಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಆಹಾ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ದ್ವೀಸು ವಾಕ್ಯೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಉಜುಕಮೇವಾತಿ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯನ್ತವಸೇನ ಪಠಮಂ ಅತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಉಜುಕನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
384. ‘‘Sarasi tva’’nti idaṃ ekaṃ vākyaṃ katvā, ‘‘kattā’’ti idañca kattari ritupaccayantaṃ katvā, ‘‘asī’’ti ajjhāhārapadena saha ekavākyaṃ katvā, ‘‘evarūpa’’nti idaṃ, ‘‘yathāyaṃ bhikkhunī āhā’’ti idañca dvīsu vākyesu paccekaṃ yojetabbanti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha. Ujukamevāti tvā-paccayantavasena paṭhamaṃ atthaggahaṇaṃ ujukanti adhippāyo.
ದುತಿಯೋ ದಬ್ಬ-ಸದ್ದೋ ಪಣ್ಡಿತಾದಿವಚನೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಖೋ ದಬ್ಬ ದಬ್ಬಾ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ। ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀತಿ ದೋಸತೋ ಮೋಚೇನ್ತಿ। ವಿನಯಲಕ್ಖಣೇ ತನ್ತಿನ್ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಲಕ್ಖಣವಿಸಯೇ ಆಗಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಯತೋ ಅಹನ್ತಿಆದೀಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಹಂ ಜಾತೋ, ತತೋ ಪಭುತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ನ ಚ ತಸ್ಸ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಸೇವಿತಾ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಪಿನನ್ತೇನಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ಏಕವಾಕ್ಯವಸೇನ ಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಘಟತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ವಚನೇನ ಏತಿಸ್ಸಾ ವಚನಂ ನ ಸಮೇತಿ, ತಞ್ಚ ನ ಘಟನಂ ಯಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪಸಿದ್ಧಾಯ ಏವ ಅಚ್ಚನ್ತದುಸ್ಸೀಲತಾಯ ಏವ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Dutiyo dabba-saddo paṇḍitādivacanoti āha ‘‘na kho dabba dabbā paṇḍitā’’ti. Nibbeṭhentīti dosato mocenti. Vinayalakkhaṇe tantinti vinayavinicchayalakkhaṇavisaye āgamaṃ ṭhapento. Pāḷiyaṃ yato ahantiādīsu yasmiṃ kāle ahaṃ jāto, tato pabhuti supinantenapi methunaṃ dhammaṃ nābhijānāmi, na ca tassa methunadhammassa paṭisevitā ahosinti attho daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘supinantenapī’’tiādi. Idāni ekavākyavasena yojanaṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Na ghaṭatīti yasmā khīṇāsavassa vacanena etissā vacanaṃ na sameti, tañca na ghaṭanaṃ yasmā pubbe bhikkhūsu pasiddhāya eva accantadussīlatāya eva ahosi, tasmā mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethāti adhippāyo.
ಚರ ಪಿರೇತಿ ಚರ ಗಚ್ಛ ಪಿರೇ ಪರ ಅಮಾಮಕ ತ್ವಂ। ವಿನಸ್ಸಾತಿ ಅದಸ್ಸನಂ ಗಚ್ಛ। ಅಕಾರಿಕಾತಿ ಅಮೂಲಕೇನ ಚೋದನಾಯ ನ ಕಾರಿಕಾ। ಕಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಯ್ಯೇನಮ್ಹಿ ದೂಸಿತಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಯದಿ ನಾಸಿತಾ, ತದಾ ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕತ್ತಸಿದ್ಧಿತೋ ತಸ್ಸ ದೋಸಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ಹೋತಿ। ಅಕಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ ತಾಯ ಕತಪಟಿಞ್ಞಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಕಾರಕೋ ಹೋತಿ। ಯದಿ ಹಿ ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅವಸ್ಸಂ ತಮೇವ ದೋಸಂ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಥಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ದಬ್ಬಞ್ಚ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಮೇತ್ತಿಯಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಅಞ್ಞೇನ ದೋಸೇನ ನಾಸನಾರಹತಾ, ವತ್ಥುಸ್ಸ ಚ ಅಮೂಲಕಭಾವೋ, ಥೇರಸ್ಸ ಅಕಾರಕಭಾವೋ ಚ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Cara pireti cara gaccha pire para amāmaka tvaṃ. Vinassāti adassanaṃ gaccha. Akārikāti amūlakena codanāya na kārikā. Kārako hotīti ‘‘ayyenamhi dūsitā’’ti imāya paṭiññāya yadi nāsitā, tadā thero bhikkhunīdūsakattasiddhito tassa dosassa kārako hoti. Akārako hotīti tāya katapaṭiññaṃ anapekkhitvā sāmaññato ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’ti bhagavatā vuttattā akārako hoti. Yadi hi thero kārako bhaveyya, avassaṃ tameva dosaṃ apadisitvā iminā nāma kāraṇena ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’ti vattabbaṃ siyā, tathā avuttattā, ‘‘dabbañca anuyuñjathā’’ti avatvā ‘‘ime ca bhikkhū anuyuñjathā’’ti vuttattā ca sāmatthiyato mettiyāya bhikkhuniyā aññena dosena nāsanārahatā, vatthussa ca amūlakabhāvo, therassa akārakabhāvo ca siddho hotīti adhippāyo.
ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕ್ಖೇಪವಚನೇನ ಸಹಿತಂ ಕೂಟಸುತ್ತಂ। ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಓತಿಣ್ಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ತಸ್ಸಾ ನಾಸನಾ ವಿಹಿತಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಸುಚಿಕಾಯ ಅಸ್ಸಾ ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸೇಥಾತಿ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೇ ಥೇರೋ ಅಕಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ। ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಮ್ಪಿ ಪನ ‘‘ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಓತಿಣ್ಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ತಸ್ಸಾ ನಾಸನಾ ವಿಹಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಸಾಮಞ್ಞತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ವಾದೇಸು, ಸುತ್ತೇಸು ವಾ। ಯಂ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀಹಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಚಾರಿತಂ ಹೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಯುತ್ತತ್ತಂ ವಿಚಾರಿತಂ, ‘‘ತತ್ರ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ…ಪೇ॰… ಅಸುದ್ಧತಾಯೇವ ನಾಸೇಸೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Attano suttanti ‘‘sakāya paṭiññāyā’’ti iminā pakkhepavacanena sahitaṃ kūṭasuttaṃ. Therokārako hotīti ettha ayamadhippāyo – ‘‘sakāya paṭiññāyā’’ti avatvā sāmaññato ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’ti otiṇṇavatthusmiṃyeva tassā nāsanā vihitāti tumhākaṃ vāde thero kārako hoti, ‘‘sakāya paṭiññāyā’’ti pana vutte pubbeyeva siddhassa pārājikassa sucikāya assā sakāya paṭiññāya nāsethāti sijjhanato amhākaṃ vāde thero akārako hotīti. Mahāvihāravāsīnampi pana ‘‘sakāya paṭiññāyā’’ti vutte otiṇṇavatthusmiṃyeva tassā nāsanā vihitā hoti, na sāmaññatoti adhippāyo. Etthāti imesu dvīsu vādesu, suttesu vā. Yaṃ pacchā vuttanti mahāvihāravāsīhi yaṃ vuttaṃ, taṃ yuttanti attho. Vicāritaṃ hetanti etaṃ pacchimassa yuttattaṃ vicāritaṃ, ‘‘tatra saṅghādiseso vuṭṭhānagāminī…pe… asuddhatāyeva nāsesī’’ti vakkhamānanayena vinicchitanti attho. ‘‘Bhikkhuniṃ anuddhaṃseti dukkaṭa’’nti iminā mahāaṭṭhakathāvādo dassito.
ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯೇಸು। ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುತ್ತಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಕುರುನ್ದಿವಾದಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮನಯೇಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಚನಪ್ಪಮಾಣತೋತಿ ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸಮಾನೇಪಿ ಅನುದ್ಧಂಸನಾದಿವಿಸೇಸೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿನೋ ವಿಧಾಯಕವಚನಬಲೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ।
Tatrāti tesu dukkaṭapācittiyesu. Dukkaṭanti vuttamahāaṭṭhakathāvādassa adhippāyaṃ dassetvā ‘‘pācittiya’’nti pavattassa kurundivādassa adhippāyaṃ dassetuṃ ‘‘pacchimanayepī’’tiādi vuttaṃ. Vacanappamāṇatoti visaṃvādanādhippāye samānepi anuddhaṃsanādivisese saṅghādisesādino vidhāyakavacanabalenāti attho. Bhikkhussa pana bhikkhuniyā dukkaṭanti bhikkhuniṃ anuddhaṃsentassa bhikkhussa dukkaṭaṃ.
ಏವಂ ದ್ವೀಸುಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವಾದೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುರಿಮದುಕ್ಕಟವಾದಮೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ‘‘ತತ್ರ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವಿಸುನ್ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯತೋ (ಪಾಚಿ॰ ೧) ವಿಸುಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಅನನ್ತೋಗಧಭಾವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಮೂಲಕಾನುದ್ಧಂಸನೇ ವಿಸುಞ್ಞೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುರಿಮನಯೋತಿ ದುಕ್ಕಟವಾದೋ। ಏವಂ ಅನ್ತರಾ ಪವಿಟ್ಠಂ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯವಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಾಕಟಮೇವ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಂ, ಭಿಕ್ಖುನಿಞ್ಚ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸದುಕ್ಕಟಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇಹಿ ನಾಸನಾ ನತ್ಥೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ, ದುಕ್ಕಟೇನ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ನಾಸನಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದುಸ್ಸೀಲಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾ।
Evaṃ dvīsupi aṭṭhakathāvacanesu adhippāyaṃ vibhāvetvā idāni pacchime pācittiyavāde dosaṃ dassetvā purimadukkaṭavādameva patiṭṭhāpetuṃ ‘‘tatra panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha visunti sampajānamusāvāde pācittiyato (pāci. 1) visuṃ pācittiyaṃ vuttaṃ, tattha anantogadhabhāvāti adhippāyo. Tasmāti yasmā amūlakānuddhaṃsane visuññeva pācittiyaṃ paññattaṃ, tasmā purimanayoti dukkaṭavādo. Evaṃ antarā paviṭṭhaṃ dukkaṭapācittiyavādaṃ dassetvā idāni pākaṭameva atthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tathā bhikkhunī’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tathāti yathā bhikkhussa bhikkhuṃ, bhikkhuniñca anuddhaṃsentassa saṅghādisesadukkaṭāni vuttāni, tathāti attho. Etehi nāsanā natthīti sāmaññato vuttaṃ, dukkaṭena imissā pana nāsanā natthīti adhippāyo. Dussīlāti pārājikā.
೩೮೬. ಆಕಾರನಾನತ್ತೇನಾತಿ ದೂಸಿತಾಕಾರಸ್ಸ, ದೂಸಕಾಕಾರಸ್ಸ ಚ ನಾನತ್ತೇನ। ಅನಭಿರದ್ಧೋತಿ ಅತುಟ್ಠೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಸುಖಿತೋ’’ತಿ। ನ ಪಸಾದಿತೋತಿ ಅನುಪ್ಪಾದಿತಪ್ಪಸಾದೋ। ಖೀಲ-ಸದ್ದೋ ಥದ್ಧಭಾವವಚನೋ , ಕಚವರಪರಿಯಾಯೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚಿತ್ತ…ಪೇ॰… ಖೀಲ’’ನ್ತಿ। ನಪ್ಪತೀತೋತಿ ಪೀತಿಸುಖಾದೀಹಿ ನ ಅಭಿಗತೋ ನ ಉಪಗತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಅಭಿಸಟೋ’’ತಿ।
386.Ākāranānattenāti dūsitākārassa, dūsakākārassa ca nānattena. Anabhiraddhoti atuṭṭho. Tenāha ‘‘na sukhito’’ti. Na pasāditoti anuppāditappasādo. Khīla-saddo thaddhabhāvavacano , kacavarapariyāyo ca hotīti āha ‘‘citta…pe… khīla’’nti. Nappatītoti pītisukhādīhi na abhigato na upagato. Tenāha ‘‘na abhisaṭo’’ti.
ಯೇನ ದುಟ್ಠೋತಿ ಚ ಕುಪಿತೋತಿ ಚ ವುತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಯೇನ ದುಟ್ಠೋತಿ ಚ ವುತ್ತೋ ಯೇನ ಕುಪಿತೋತಿ ಚ ವುತ್ತೋ, ತಂ ಮಾತಿಕಾಯಞ್ಚ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೬) ಚ ವುತ್ತಂ ಉಭಯಮ್ಪೇತನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ದ್ವೀಹೀತಿ ‘‘ತೇನ ಚ ಕೋಪೇನ, ತೇನ ಚ ದೋಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಕೋಪದೋಸಪದೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ದ್ವೀಹಿಪಿ ದೋಸೋವ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಮೇವ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಯಾಯಾತಿ ಅನತ್ತಮನತಾಯ।
Yena duṭṭhoti ca kupitoti ca vuttoti ettha yena duṭṭhoti ca vutto yena kupitoti ca vutto, taṃ mātikāyañca padabhājane (pārā. 386) ca vuttaṃ ubhayampetanti yojetabbaṃ. Dvīhīti ‘‘tena ca kopena, tena ca dosenā’’ti vuttakopadosapadehi dvīhi, atthato pana dvīhipi dosova dassitoti āha ‘‘saṅkhārakkhandhameva dassetī’’ti. Yāyāti anattamanatāya.
ನ ಚುದಿತಕವಸೇನಾತಿ ಯದಿ ಚುದಿತಕವಸೇನಾಪಿ ಅಮೂಲಕಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಸಿಯಾ, ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನನ್ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಂ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪೇಸು ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ। ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೬) ಪನ ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತಾನೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತಂ ಇಧ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತಂ ಆಪನ್ನಾನಾಪನ್ನತಂ ಇಧಾನುದ್ಧಂಸನೇ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಙ್ಗಂ, ಆಪತ್ತಿಂ ಪನ ಆಪನ್ನೇ ವಾ ಅನಾಪನ್ನೇ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ‘‘ಅನಾಪನ್ನೋ ಏಸೋ ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ವಿಮತಿಯಾ ವಾ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋವ ಇಧ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Na cuditakavasenāti yadi cuditakavasenāpi amūlakaṃ adhippetaṃ siyā, amūlakaṃ nāma anajjhāpannanti padabhājanaṃ vadeyyāti adhippāyo. Yaṃ pārājikanti bhikkhuno anurūpesu ekūnavīsatiyā pārājikesu aññataraṃ. Padabhājane (pārā. 386) pana bhikkhuvibhaṅge āgatāneva gahetvā ‘‘catunnaṃ aññatarenā’’ti vuttaṃ. Etaṃ idha appamāṇanti etaṃ āpannānāpannataṃ idhānuddhaṃsane āpattiyā anaṅgaṃ, āpattiṃ pana āpanne vā anāpanne vā puggale ‘‘anāpanno eso suddho’’ti suddhasaññāya vā vimatiyā vā cāvanādhippāyova idha aṅganti adhippāyo.
ತಥೇವಾತಿ ಪಸಾದಸೋತೇನ, ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ವಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ದಿಟ್ಠಾನುಸಾರೇನೇವ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಪರಿಸಙ್ಕಾವ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ‘‘ಅದಿಸ್ವಾ ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇಸುಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿಯೇವ। ಇಮೇಸನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ। ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾಕಾರದಸ್ಸನಂ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಏತ್ತಕೇನ ಕಾಲೇನ ಕತಂ ವಾತಿ ಸಙ್ಕಾಯ ಚೋದೇತಿ। ನ ಹಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಚೋದನಾ ಅತ್ಥಿ। ‘‘ಅರಿಟ್ಠಂ ಪೀತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಮುಖೇ ಸುರಾಗನ್ಧವಾಯನನಿಮಿತ್ತದಸ್ಸನಂ। ಅರಿಟ್ಠಞ್ಹಿ ಸುರಾಸದಿಸವಣ್ಣಗನ್ಧಂ ಕಪ್ಪಿಯಭೇಸಜ್ಜಂ।
Tathevāti pasādasotena, dibbasotena vāti imamatthaṃ atidisati. Diṭṭhānusāreneva samuppannā parisaṅkāva diṭṭhaparisaṅkitaṃ nāma. Evaṃ sesesupi. ‘‘Adisvā vā’’ti idaṃ ukkaṭṭhavasena vuttaṃ, disvā pakkantesupi doso natthiyeva. Imesanti imehi. Karissantīti tasmiṃ khaṇe uppajjanākāradassanaṃ, pacchā pana ettakena kālena kataṃ vāti saṅkāya codeti. Na hi karissantīti codanā atthi. ‘‘Ariṭṭhaṃ pīta’’nti idaṃ mukhe surāgandhavāyananimittadassanaṃ. Ariṭṭhañhi surāsadisavaṇṇagandhaṃ kappiyabhesajjaṃ.
ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಿ ಸಮೂಲಕನ್ತಿಆದೀಸು ಅಜ್ಝಾಚಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಾಸಮ್ಭವಾನಂ ಮೂಲಾಮೂಲಭಾವದಸ್ಸನಂ। ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕನ್ತಿಆದಿ ಪನ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಭವಾಸಮ್ಭವಾನಂ ಮೂಲಾಮೂಲಭಾವದಸ್ಸನಂ। ದಿಸ್ವಾವ ದಿಟ್ಠಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಂ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋಕಾಸತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚೋದೇನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸುತಾದೀಸುಪಿ। ಸಮೂಲಕೇನ ವಾ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕೇನ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕಮಾಪನ್ನಂ ದಿಟ್ಠಾದಿಮೂಲಕೇನ ಚ ‘‘ಅಯಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ಚೋದೇನ್ತೋ ಸಮೂಲಕೇನ ಚೋದೇತಿ ನಾಮ। ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕತ್ತೇ ಏವ ಅನಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಆಪನ್ನೇ ವಾ ಅನಾಪನ್ನೇ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ಆಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು , ಅದಿಟ್ಠಾದೀಸು ವಾ ಮೂಲೇಸು ದಿಟ್ಠಸುತಾದಿಸಞ್ಞೀ ತೇನ ದಿಟ್ಠಾದಿಮೂಲಕೇನ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಚೋದೇನ್ತೋ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕೇನ ಚೋದೇತಿ ನಾಮ। ಇಮೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಆಪತ್ತಿವಾರೇ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Diṭṭhaṃ atthi samūlakantiādīsu ajjhācārassa sambhavāsambhavānaṃ mūlāmūlabhāvadassanaṃ. Atthi saññāsamūlakantiādi pana diṭṭhasaññāya sambhavāsambhavānaṃ mūlāmūlabhāvadassanaṃ. Disvāva diṭṭhasaññī hutvā codetīti ettha yaṃ codeti, tato aññaṃ puggalaṃ vītikkamantaṃ, paṭicchannokāsato nikkhamantaṃ vā disvā ‘‘ayaṃ so’’ti saññāya codentopi saṅgayhati. Esa nayo sutādīsupi. Samūlakena vā saññāsamūlakena vāti ettha pārājikamāpannaṃ diṭṭhādimūlakena ca ‘‘ayaṃ āpanno’’ti asuddhasaññāya codento samūlakena codeti nāma. Saññāsamūlakatte eva anāpattisambhavato āpanne vā anāpanne vā puggale āpannasaññī diṭṭhādīsu , adiṭṭhādīsu vā mūlesu diṭṭhasutādisaññī tena diṭṭhādimūlakena taṃ puggalaṃ codento saññāsamūlakena codeti nāma. Imesaṃ anāpatti, vuttavipariyāyena āpattivāre attho veditabbo.
ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥವಿಕಾರವಚೀಘೋಸಾನಂ ಚೋದನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಮಾನಾನಂ ದಸ್ಸನಸವನೂಪಚಾರೇ ಠತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೮೫-೩೮೬) ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ। ಪರತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ‘‘ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ನ ಏತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯಾತಿ ಸಕಿಂ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಸಕಲಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ವದತೋ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಚೋದಾಪಕಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ। ಸೋಪೀತಿ ಆಣತ್ತೋಪಿ। ತಸ್ಸ ಚ ‘‘ಮಯಾಪಿ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿಂ ಅವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಅಮೂಲಕ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಇದಮೇವ ವಾಚಂ ಪರಸ್ಸ ವಚನಂ ವಿಯ ಅಕತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಏವ। ಸತಿಪಿ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ‘‘ಅಸುಕೇನ ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪರೇನ ವುತ್ತಮೇವ ವದನ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಸಚೇ ಪನ ಪರೇನ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಏವ।
Samīpe ṭhatvāti hatthavikāravacīghosānaṃ codanāvasena pavattiyamānānaṃ dassanasavanūpacāre ṭhatvāti attho. Keci pana ‘‘dvādasahatthabbhantare ṭhatvā’’ti (sārattha. ṭī. 2.385-386) vadanti, taṃ na yuttaṃ. Parato byatirekato anāpattiṃ dassentena ‘‘dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā pesetvā’’ti ettakameva vuttaṃ, na pana ‘‘dvādasahatthaṃ muñcitvā codentassa sīsaṃ na etī’’ti vuttaṃ. Vācāya vācāyāti sakiṃ āṇattassa sakalampi divasaṃ vadato vācāya vācāya codāpakasseva āpatti. Sopīti āṇattopi. Tassa ca ‘‘mayāpi diṭṭha’’ntiādiṃ avatvāpi ‘‘amūlaka’’nti saññāya cāvanādhippāyena ‘‘tvaṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpannosī’’ti idameva vācaṃ parassa vacanaṃ viya akatvā sāmaññato vadantassāpi saṅghādiseso eva. Satipi pana anuddhaṃsanādhippāye ‘‘asukena evaṃ vutta’’nti parena vuttameva vadantassa natthi saṅghādiseso. Sace pana parena avuttampi vuttanti vadati, āpatti eva.
ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ವತ್ಥೂಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಬಹುಲೇತಿ ಚುದಿತಕಬಹುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇನ ಪುರಿಮೇಸು ತೀಸು ವಾರೇಸು ಚುದಿತಕಬಹುತ್ತೇನಾಪಿ ವಾರಭೇದಸಬ್ಭಾವಂ ಞಾಪೇತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚುದಿತಕವತ್ಥುಚೋದಕಭೇದೇನ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ, ಚುದಿತಕಬಹುತ್ತೇನಾಪಿ ಚತುಕ್ಕನ್ತರಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಏವ।
Sambahulā sambahule sambahulehi vatthūhīti ettha sambahuleti cuditakabahuttaniddesena purimesu tīsu vāresu cuditakabahuttenāpi vārabhedasabbhāvaṃ ñāpeti. Ekasmiñhi cuditakavatthucodakabhedena idaṃ catukkaṃ vuttaṃ, cuditakabahuttenāpi catukkantaraṃ labbhatīti aṭṭhakaṃ hoti eva.
ಅಮೂಲಕಚೋದನಾಪಸಙ್ಗೇನ ಸಮೂಲಕಚೋದನಾಲಕ್ಖಣಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚೋದೇತುಂ ಪನ ಕೋ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿಆದಿ ಸುತ್ತಂ ಯಸ್ಮಾ ಯೇ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಿಪತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೋದಕಭಾವೇ ಠತ್ವಾವ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ತೇಸಞ್ಚ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತರೋಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಚೋದೇತುಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಂ ತೇಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಪರಿಯೋಸಾನೇಹಿ ಪಠಮಚೋದಕೇಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಞ್ಚ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಸಾವಕಭಾವೇನ ಉದ್ಧಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Amūlakacodanāpasaṅgena samūlakacodanālakkhaṇādiṃ dassetuṃ ‘‘codetuṃ pana ko labhatī’’tiādi āraddhaṃ. Bhikkhussa sutvā codetītiādi suttaṃ yasmā ye codakassa aññesaṃ vipattiṃ pakāsenti, tepi tasmiṃ khaṇe codakabhāve ṭhatvāva pakāsenti, tesañca vacanaṃ gahetvā itaropi yasmā codetuñca asampaṭicchantaṃ tehi titthiyasāvakapariyosānehi paṭhamacodakehi sampaṭicchāpetuñca labhati, tasmā idha sāvakabhāvena uddhaṭanti veditabbaṃ.
ದೂತಂ ವಾತಿಆದೀಸು ‘‘ತ್ವಂ ಏವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋದೇಹೀ’’ತಿ ದೂತಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಯೋ ಚೋದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ, ಮೂಲಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ। ಸಮಯೇನಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಜಾನನಕ್ಖಣೇ।
Dūtaṃ vātiādīsu ‘‘tvaṃ evaṃ gantvā codehī’’ti dūtaṃ vā pesetvā yo codetuṃ sakkoti, tassa paṇṇaṃ, mūlasāsanaṃ vā pesetvā. Samayenāti pakatiyā jānanakkhaṇe.
ಗರುಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾನಂ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೫; ೨.೯೪, ೯೫, ೨೨೫; ೩.೯೧, ೧೧೬, ೧೩೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೨೧೦) ದಸವತ್ಥುಕಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಪಕದಿಟ್ಠಿ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ನಾಮ। ಆಜೀವಹೇತು ಪಞ್ಞತ್ತಾನಂ ಛನ್ನನ್ತಿ ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಂ (ಪಾರಾ॰ ೧೯೫), ಸಞ್ಚರಿತ್ತೇ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೧, ೩೦೨) ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಅರಹಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೦) ಪರಿಯಾಯೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಣೀತಭೋಜನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ೨೫೭), ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಪಣೀತಭೋಜನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ೧೨೩೬), ಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ (ಪಾಚಿ॰ ೬೧೨-೬೧೩) ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ॰ ೨೮೭) ವುತ್ತಾನಂ ಛನ್ನಂ। ನ ಹೇತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಜೀವಹೇತು ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ। ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಏತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಆಜೀವಹೇತುಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತಾ ಏವ, ಅಞ್ಞಾಪಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಕುಲದೂಸನಪಾಣವಧವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಆಜೀವಹೇತು ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪಿ ಸನ್ತಿ, ತಾ ಪನ ಆಪತ್ತಿಸಭಆಗತಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ಛಸು ಏವ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Garukānaṃ dvinnanti pārājikasaṅghādisesānaṃ. Micchādiṭṭhi nāma ‘‘natthi dinna’’ntiādinayappavattā (ma. ni. 1.445; 2.94, 95, 225; 3.91, 116, 136; saṃ. ni. 3.210) dasavatthukā diṭṭhi, sassatucchedasaṅkhātaṃ antaṃ gaṇhāpakadiṭṭhi antaggāhikā nāma. Ājīvahetu paññattānaṃ channanti ājīvahetupi āpajjitabbānaṃ uttarimanussadhammapārājikaṃ (pārā. 195), sañcaritte (pārā. 301, 302) saṅghādiseso, ‘‘yo te vihāre vasati, so arahā’’ti (pārā. 220) pariyāyena thullaccayaṃ, bhikkhussa paṇītabhojanaviññattiyā pācittiyaṃ (pāci. 257), bhikkhuniyāpaṇītabhojanaviññattiyā pāṭidesanīyaṃ (pāci. 1236), sūpodanaviññattiyā (pāci. 612-613) dukkaṭanti imesaṃ parivāre (pari. 287) vuttānaṃ channaṃ. Na hetā āpattiyo ājīvahetu eva paññattā sañcarittādīnaṃ aññathāpi āpajjitabbato. Ājīvahetupi etāsaṃ āpajjanaṃ sandhāya evaṃ vuttaṃ, ājīvahetupi paññattānanti attho. Na kevalañca etā eva, aññāpi adinnādānakuladūsanapāṇavadhavejjakammādivasena ājīvahetu āpajjitabbāpi santi, tā pana āpattisabhaāgatāya pārājikādīsu chasu eva saṅgayhantīti visuṃ na vuttāti veditabbā.
ಏತ್ತಾವತಾ ಪನ ಸೀಸಂ ನ ಏತೀತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಚೋದನಾ ಪನ ಕತಾ ಏವ ಹೋತಿ। ತಿಂಸಾನೀತಿ ತಿಂಸಂ ಏತೇಸಮತ್ಥೀತಿ ತಿಂಸಾನಿ, ತಿಂಸಾಧಿಕಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನವುತಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Ettāvatā pana sīsaṃ na etīti saṅghādisesaṃ sandhāya vuttaṃ, codanā pana katā eva hoti. Tiṃsānīti tiṃsaṃ etesamatthīti tiṃsāni, tiṃsādhikānīti vuttaṃ hoti. Navutānīti etthāpi eseva nayo.
ಅತ್ತಾದಾನಂ ಆದಾತುಕಾಮೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ಆದಾತಬ್ಬತೋ ದಿಟ್ಠಾದಿಮೂಲಕೇಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಪರಸ್ಸ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹನತೋ ಅತ್ತಾದಾನನ್ತಿ ಚೋದನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಆದಾತುಕಾಮೇನ, ಚೋದನಂ ಕತ್ತುಕಾಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Attādānaṃ ādātukāmenāti ettha attanā ādātabbato diṭṭhādimūlakehi gahetabbato parassa vipphandituṃ adatvā paggaṇhanato attādānanti codanā vuccati, taṃ ādātukāmena, codanaṃ kattukāmenāti attho.
ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯಾತಿ ಉಬ್ಬಹನ್ತಿ ವಿಯೋಜೇನ್ತಿ ಏತಾಯ ಅಲಜ್ಜೀನಂ ತಜ್ಜನಿಂ ವಾ ಕಲಹಂ ವಾತಿ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾ, ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುತಿ, ತಾಯ। ವಿನಿಚ್ಛಿನನಂ ನಾಮ ತಾಯ ಸಮ್ಮತಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಿನಿಚ್ಛನನಮೇವ। ಅಲಜ್ಜುಸ್ಸನ್ನಾಯ ಹಿ ಪರಿಸಾಯ ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ॰ ೨೨೭) ಆಗತೇಹಿ ದಸಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ತತ್ಥೇವ ವುತ್ತಾಯ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ, ತೇಹಿ ಚ ಸಮ್ಮತೇಹಿ ವಿಸುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ತಸ್ಸಾ ಏವ ವಾ ಪರಿಸಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಾವೇತ್ವಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ।
Ubbāhikāyāti ubbahanti viyojenti etāya alajjīnaṃ tajjaniṃ vā kalahaṃ vāti ubbāhikā, saṅghasammuti, tāya. Vinicchinanaṃ nāma tāya sammatabhikkhūhi vinicchananameva. Alajjussannāya hi parisāya samathakkhandhake (cūḷava. 227) āgatehi dasaṅgehi samannāgatā dve tayo bhikkhū tattheva vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammannitabbā, tehi ca sammatehi visuṃ vā nisīditvā, tassā eva vā parisāya ‘‘aññehi na kiñci kathetabba’’nti sāvetvā taṃ adhikaraṇaṃ vinicchitabbaṃ.
ಕಿಮ್ಹೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ಕತರವಿಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಕತರಾಯ ವಿಪತ್ತಿಯಾ ಏತಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಾಯ ಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇಪಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ವಿನಯೇ ಅಪಕತಞ್ಞುತಾಯ ‘‘ಸೀಲಾಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತೀಸು ಕತರಾಯಾತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಞಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ, ನ ಪನ ಕಿಮ್ಹೀತಿಆದಿಪದತ್ಥಮತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ನ ಹಿ ಅನುವಿಜ್ಜಕೋ ಚೋದಕಂ ಬಾಲಂ ಅಪರಿಚಿತಭಾಸಾಯ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ಕತರವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಸುಕಾಯ ವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಬಾಲಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸೀತಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪ್ಪಕಾಸನಮೇವ ನಯದಾನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಕಿಮ್ಹಿ-ನಂ-ಪದಾನಂ ಪರಿಯಾಯಮತ್ತದಸ್ಸನಂ। ನ ಹಿ ಬಾಲೋ ‘‘ಕತರವಿಪತ್ತಿಯಂ ನಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ ಞಾತೇಪಿ ವಿಪತ್ತಿಪ್ಪಭೇದನಂ, ಅತ್ತನಾ ಚೋದಿಯಮಾನಂ ವಿಪತ್ತಿಸರೂಪಞ್ಚ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇನೇವ ಅಜಾನನೇನ ಅಲಜ್ಜೀ ಅಪಸಾದೇತಬ್ಬೋ। ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಅವಿಞ್ಞುತಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋವ।
Kimhīti kismiṃ vatthusmiṃ, kataravipattiyanti attho. ‘‘Kimhi naṃ nāmā’’ti idaṃ ‘‘katarāya vipattiyā etaṃ codesī’’ti yāya kāyaci viññāyamānāya bhāsāya vuttepi codakassa vinaye apakataññutāya ‘‘sīlācāradiṭṭhiājīvavipattīsu katarāyāti maṃ pucchatī’’ti ñātuṃ asakkontassa pucchā, na pana kimhītiādipadatthamattaṃ ajānantassa. Na hi anuvijjako codakaṃ bālaṃ aparicitabhāsāya ‘‘kimhi na’’nti pucchati. ‘‘Kimhi nampi na jānāsī’’ti idampi vacanamattaṃ sandhāya vuttaṃ na hoti, ‘‘kataravipattiyā’’ti vutte ‘‘asukāya vipattiyā’’ti vattumpi na jānāsīti vacanassa adhippāyameva sandhāya vuttanti gahetabbaṃ. Teneva vakkhati ‘‘bālassa lajjissa nayo dātabbo’’ti vatvā ca ‘‘kimhi naṃ codesīti sīlavipattiyā’’tiādi adhippāyappakāsanameva nayadānaṃ vuttaṃ, na pana kimhi-naṃ-padānaṃ pariyāyamattadassanaṃ. Na hi bālo ‘‘kataravipattiyaṃ naṃ codesī’’ti imassa vacanassa atthe ñātepi vipattippabhedanaṃ, attanā codiyamānaṃ vipattisarūpañca jānituṃ sakkoti, tasmā teneva ajānanena alajjī apasādetabbo. ‘‘Kimhi na’’nti idampi upalakkhaṇamattaṃ, aññena vā yena kenaci ākārena aviññutaṃ pakāsetvā vissajjetabbova.
‘‘ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ॰ ೩೯; ಪರಿ॰ ೨) ‘‘ಅಲಜ್ಜೀನಿಗ್ಗಹತ್ಥಾಯ…ಪೇ॰… ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏಹಿತೀತಿ ಹಿ-ಕಾರೋ ಏತ್ಥ ಆಗಮೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಸನ್ತಾನೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನಿಯಾಮೇನ। ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನಪಟಿವಚನಕ್ಕಮೇನೇವ ದೋಸೇ ಆವಿಭೂತೇಪಿ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋಹ’’ನ್ತಿ ದೋಸಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಪಅಞ್ಞಾಯ ಏವ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ಏತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಸುದ್ಧಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಅನುವಿಜ್ಜಕಸ್ಸೇವ ನಿರತ್ಥಕತ್ತಾಪತ್ತಿತೋ ಚೋದಕೇನೇವ ಅಲಜ್ಜಿಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಠಾತಬ್ಬತೋ। ದೋಸಾಪಗಮಪಟಿಞ್ಞಾ ಏವ ಹಿ ಇಧ ಪಟಿಞ್ಞಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೮೫-೩೮೬)।
‘‘Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā’’tiādivacanato (pārā. 39; pari. 2) ‘‘alajjīniggahatthāya…pe… paññatta’’nti vuttaṃ. Ehitīti hi-kāro ettha āgamo daṭṭhabbo, āgamissatīti attho. Diṭṭhasantānenāti diṭṭhaniyāmena. Alajjissa paṭiññāya eva kātabbanti vacanapaṭivacanakkameneva dose āvibhūtepi alajjissa ‘‘asuddhoha’’nti dosasampaṭicchanapaaññāya eva āpattiyā kātabbanti attho. Keci pana ‘‘alajjissa etaṃ natthīti suddhapaṭiññāya eva anāpattiyā kātabbanti ayamettha attho saṅgahito’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ anuvijjakasseva niratthakattāpattito codakeneva alajjipaṭiññāya ṭhātabbato. Dosāpagamapaṭiññā eva hi idha paṭiññāti adhippetā. Teneva vakkhati ‘‘etampi natthīti paṭiññaṃ na detī’’tiādi (pārā. aṭṭha. 2.385-386).
ತದತ್ಥದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ಅಲಜ್ಜಿಸ್ಸ ದೋಸೇ ಆವಿಭೂತೇಪಿ ತಸ್ಸ ದೋಸಾಪಗಮಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ಕಾತಬ್ಬತಾದೀಪನತ್ಥಂ। ವಿವಾದವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ। ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾತಿ ನೇಸಂ ಕಥಾಪಚ್ಛೇದತ್ಥಂ, ಅಭಿಮುಖಕರಣತ್ಥಞ್ಚ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ। ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋತಿ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಚೋದಕಪಕ್ಖೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅನುವಿಜ್ಜಕಭಾವತೋ ಬಹಿಭೂತತ್ತಾ ಅನುವಿಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸನ್ದೇಹೇ ಏವ ಹಿ ಸತಿ ಅನುವಿಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪನ ಸತಿ ಚುದಿತಕೇನ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಸಚ್ಚತೋಪಿ ಪಟಿಭಾತಿ, ಕಥಂ ತತ್ಥ ಅನುವಿಜ್ಜನಾ ಸಿಯಾತಿ।
Tadatthadīpanatthanti alajjissa dose āvibhūtepi tassa dosāpagamapaṭiññāya eva kātabbatādīpanatthaṃ. Vivādavatthusaṅkhāte atthe paccatthikā atthapaccatthikā. Saññaṃ datvāti nesaṃ kathāpacchedatthaṃ, abhimukhakaraṇatthañca saddaṃ katvā. Vinicchinituṃ ananucchavikoti ‘‘asuddho’’ti saññāya codakapakkhe paviṭṭhattā anuvijjakabhāvato bahibhūtattā anuvijjituṃ asakkuṇeyyataṃ sandhāya vuttaṃ. Sandehe eva hi sati anuvijjituṃ sakkā, asuddhadiṭṭhiyā pana sati cuditakena vuttaṃ sabbaṃ asaccatopi paṭibhāti, kathaṃ tattha anuvijjanā siyāti.
‘‘ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅದತ್ವಾ ಸಙ್ಘತೋ ವಿಯೋಜನಂ ನಾಮ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ ವಿಯ ಅಯಮ್ಪಿ ಏಕೋ ನಾಸನಪ್ಪಕಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿರದ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಸಹಸಾ ಆಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಕ್ಖಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಲಜ್ಜಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಭವಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ। ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ಏವ, ಪುರಿಮೋ ಲಜ್ಜಿಭಾವೋ ನ ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತೀತಿ ಸಚೇ ಮಯಾ ಕತದೋಸಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಅನುವತ್ತಕಾ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ। ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಲಜ್ಜಿಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಕಾಯವಾಚಾಸು ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ವೂಪಸಮಿತಸ್ಸಾಪಿ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ದುವೂಪಸನ್ತತಾಯ ಅಯಮ್ಪಿ ತಥಾ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
‘‘Tathānāsitakova bhavissatī’’ti iminā vinicchayaṃ adatvā saṅghato viyojanaṃ nāma liṅganāsanā viya ayampi eko nāsanappakāroti dasseti. Viraddhaṃ hotīti sañcicca āpattiṃ sahasā āpanno hoti. ‘‘Ādito paṭṭhāya alajjī nāma natthī’’ti idaṃ ‘‘pakkhānurakkhaṇatthāya paṭiññaṃ na detī’’ti imassa alajjilakkhaṇasambhavassa kāraṇavacanaṃ. Paṭicchāditakālato paṭṭhāya alajjī nāma eva, purimo lajjibhāvo na rakkhatīti attho. Paṭiññaṃ na detīti sace mayā katadosaṃ vakkhāmi, mayhaṃ anuvattakā bhijjissantīti paṭiññaṃ na deti. Ṭhāne na tiṭṭhatīti lajjiṭṭhāne na tiṭṭhati, kāyavācāsu vītikkamo hoti evāti adhippāyo. Tenāha ‘‘vinicchayo na dātabbo’’ti, pubbe pakkhikānaṃ paṭiññāya vūpasamitassāpi adhikaraṇassa duvūpasantatāya ayampi tathā nāsitakova bhavissatīti adhippāyo.
ಚುದಿತಕಚೋದಕೇಸು ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾತಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ತುಟ್ಠಾ ಭವಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಚುದಿತಕಚೋದಕೇಸು ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಞತ್ವಾ। ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಮಜ್ಝೇತಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ವಾ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಪರಿಯೋಸಾನಅನುವಿಜ್ಜನಾನಂ ಮಜ್ಝಂ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Cuditakacodakesu paṭipattiṃ ñatvāti ‘‘tumhe amhākaṃ vinicchayena tuṭṭhā bhavissathā’’tiādinā vuttaṃ cuditakacodakesu anuvijjakena paṭipajjitabbakammaṃ ñatvā. Vinicchayo majjheti āpattīti vā anāpattīti vā vinicchayapariyosānaanuvijjanānaṃ majjhaṃ nāmāti attho.
ಅಮೂಲಕಮ್ಪಿ ಸಮೂಲಕಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇ ಮೂಲಾನೀ’’ತಿ। ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮೀತಿಆದೀಸು ಓಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ವದನ್ತೋ ಕಾಲೇನ ವದತಿ ನಾಮ। ಸಲಾಕಗ್ಗಯಾಗುಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಾಚಾರಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಚೋದೇನ್ತೋ ಅಕಾಲೇನ ವದತಿ ನಾಮ। ದೋಸತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ವದನ್ತೋ ಅತ್ಥಸಂಹಿತೇನ ವದತಿ ನಾಮ। ದೋಸನ್ತರೋತಿ ದೋಸಚಿತ್ತೋ। ಪನ್ನರಸಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಆಚಾರತಾ, ತಥಾ ವಚೀಸಮಾಚಾರತಾ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಾ, ಬಹುಸ್ಸುತತಾ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ಸ್ವಾಗತಾದಿತಾ, ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ॰ ೩೬೨) ವುತ್ತಪಞ್ಚಧಮ್ಮಾ ಚ ಕಾರುಞ್ಞತಾ, ಹಿತೇಸಿತಾ, ಅನುಕಮ್ಪತಾ, ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತಾ, ವಿನಯಪುರೇಕ್ಖಾರತಾತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೦೧) ಇಮೇಸು ಪನ್ನರಸಸು। ತತ್ಥ ‘‘ಕಾರುಞ್ಞತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕರುಣಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಹಿತೇಸಿತಾತಿ ಹಿತಗವೇಸನತಾ। ಅನುಕಮ್ಪತಾತಿ ತೇನ ಹಿತೇನ ಸಂಯೋಜನತಾ, ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಮೇತ್ತಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನತಾತಿ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪನತಾ। ವತ್ಥುಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕಮ್ಮಕರಣಂ ವಿನಯಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ನಾಮ।
Amūlakampi samūlakaṃ katvā vadantīti āha ‘‘dve mūlānī’’ti. Kālena vakkhāmītiādīsu okāsaṃ kārāpetvā vadanto kālena vadati nāma. Salākaggayāguaggabhikkhācāraṭṭhānādīsu codento akālena vadati nāma. Dosato vuṭṭhāpetukāmatāya vadanto atthasaṃhitena vadati nāma. Dosantaroti dosacitto. Pannarasasu dhammesūti ‘‘parisuddhakāyasamaācāratā, tathā vacīsamācāratā, sabrahmacārīsu mettacittatā, bahussutatā, ubhinnaṃ pātimokkhānaṃ svāgatāditā, kālena vakkhāmī’’tiādinā (pari. 362) vuttapañcadhammā ca kāruññatā, hitesitā, anukampatā, āpattivuṭṭhānatā, vinayapurekkhāratāti (cūḷava. 401) imesu pannarasasu. Tattha ‘‘kāruññatā’’ti iminā karuṇā dassitā. Hitesitāti hitagavesanatā. Anukampatāti tena hitena saṃyojanatā, imehi dvīhipi mettā dassitā. Āpattivuṭṭhānatāti suddhante patiṭṭhāpanatā. Vatthuṃ codetvā sāretvā paṭiññaṃ āropetvā yathāpaṭiññāya kammakaraṇaṃ vinayapurekkhāratā nāma.
ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಧಿಕಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ, ಸಮಥೇಹಿ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ನಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ತಂ ನಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸೇಸಾನಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾನೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೮೫-೩೮೬)। ಯಂ ಅಧಿಕಿಚ್ಚಾತಿಆದಿನಾ ಅಧಿಕರಣಸದ್ದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸಾಧನತಾ ವುತ್ತಾ।
Adhikaraṇaṭṭhenāti adhikātabbaṭṭhena, samathehi vūpasametabbaṭṭhenāti attho. Taṃ nānattaṃ dassetunti idha anadhippetampi atthuddhāravasena taṃ nānattaṃ dassetunti adhippāyo. Teneva vakkhati ‘‘sesāni atthuddhāravasena vuttānī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.385-386). Yaṃ adhikiccātiādinā adhikaraṇasaddassa kammasādhanatā vuttā.
ಗಾಹನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕಂ ಚೋದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮನಸಾ ಚೋದನಾಕಾರಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ಚೇತನನ್ತಿ ‘‘ಚೋದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಬ್ಯಾಪಾರಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಂ। ಅಕ್ಖನ್ತಿನ್ತಿ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ವಿಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕೋಧಂ ಅಸಹನಂ, ತಥಾ ಪವತ್ತಂ ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕರಾಸಿಂ। ವೋಹಾರನ್ತಿ ಚೋದನಾವಸಪ್ಪವತ್ತವಚನಂ। ಪಣ್ಣತ್ತಿನ್ತಿ ಚೋದನಾವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಮನಸಾ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಂ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿಂ। ಅತ್ತಾದಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ। ತಂ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ತಂ ಗಾಹಲಕ್ಖಣಂ ಅಧಿಕರಣಂ। ನಿರುಜ್ಝತಿ ಚೇತನಾಯ ಖಣಿಕತ್ತಾ, ಸಾ ಚ ಸಮಥಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಉಪರಿಪಿ ‘‘ತುಣ್ಹೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವೋಹಾರವಚನಸ್ಸ ನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಥಪ್ಪತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ಏಕಚ್ಚೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಏವ ಅಧಿಕರಣತಂ ಸಮತ್ಥೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಂ ಪನೇತನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಏತಂ ಗಹಣಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಆಪತ್ತಿ ಏಕನ್ತಅಕುಸಲಸಭಾವಾ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತಸಭಾವಾ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಸುತ್ತಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಧಿಕರಣವಾದೇನ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಉದ್ಧಟಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹಿ ತೇ…ಪೇ॰… ಅಚ್ಚನ್ತಅಕುಸಲತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। ತೇತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ।
Gāhanti ‘‘asukaṃ codessāmī’’ti manasā codanākārassa gahaṇaṃ. Cetananti ‘‘codessāmī’’ti uppannacittabyāpārasaṅkhātaṃ cittakammaṃ. Akkhantinti cuditakassa vipattiṃ disvā uppannaṃ kodhaṃ asahanaṃ, tathā pavattaṃ vā yaṃ kiñci cittacetasikarāsiṃ. Vohāranti codanāvasappavattavacanaṃ. Paṇṇattinti codanāvasappavattaṃ manasā parikappitaṃ nāmapaṇṇattiṃ. Attādānaṃ gahetvāti codanaṃ manasā gahetvā. Taṃ adhikaraṇanti taṃ gāhalakkhaṇaṃ adhikaraṇaṃ. Nirujjhati cetanāya khaṇikattā, sā ca samathappattā hotīti evamettha aniṭṭhappasaṅgo veditabbo. Evaṃ uparipi ‘‘tuṇhī hotī’’ti iminā vohāravacanassa nirodhaṃ dasseti. Tenāha ‘‘taṃ adhikaraṇaṃ samathappattaṃ bhavissatī’’ti. ‘‘Tasmā paṇṇatti adhikaraṇa’’nti aṭṭhakathāsu katasanniṭṭhānaṃ dassetvā idāni tassāpi ekaccehi paṭikkhittabhāvaṃ dassetvā puna tampi paṭisedhetvā aṭṭhakathāsu vuttapaṇṇattiyā eva adhikaraṇataṃ samatthetuṃ ‘‘taṃ paneta’’ntiādimāha. Tattha taṃ panetanti paṇṇatti adhikaraṇanti etaṃ gahaṇaṃ virujjhatīti sambandho. Pārājikādiāpatti ekantaakusalasabhāvā vā abyākatasabhāvā vā hotīti saññāya ‘‘methunadhammapārājikāpattī’’tiādikaṃ suttaṃ paṇṇattiadhikaraṇavādena virujjhatīti dassetuṃ uddhaṭaṃ. Tenāha ‘‘na hi te…pe… accantaakusalattā’’tiādi. Teti aṭṭhakathācariyā.
ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ತಂ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಮೂಲಕಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಅಧಿಕರಣ-ಸದ್ದೇನ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಞ್ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಾತಿಆದಿ ಪನ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾಯ ಅಮೂಲಕಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಪಣ್ಣತ್ತಿಭಾವೋ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಯಾಯ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾತಿ ಸಭಾವತೋ ಪರಿಸುದ್ಧೇಪಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದಕೇನ ಪವತ್ತಿತಂ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಪಞ್ಞತ್ತೋತಿ ಕಥಿತೋ। ಅಧಿಕರಣೇ ಪವತ್ತತ್ತಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಮನಸಾ ಆರೋಪಿತಮತ್ತೇ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ ವಾಚಕಭಾವೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ।
Amūlakañceva taṃ adhikaraṇanti ettha amūlakapārājikameva adhikaraṇa-saddena adhippetanti dassetuṃ ‘‘yañceta’’ntiādi vuttaṃ. Yasmā panātiādi pana idhādhippetāya amūlakapārājikāpattiyā eva paṇṇattibhāvo yujjatīti dassetuṃ āraddhaṃ. Tattha yāya paṇṇattiyāti sabhāvato parisuddhepi puggale ‘‘pārājiko’’tiādinā codakena pavattitaṃ nāmapaṇṇattiṃ sandhāya vadati. Paññattoti kathito. Adhikaraṇe pavattattāti avijjamānepi manasā āropitamatte āpattādhikaraṇe vācakabhāvena pavattattā.
ಏವಂ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿವಸೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ಥಪಣ್ಣತ್ತಿವಸೇನಾಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ವಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪಞ್ಞತ್ತಿಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಕಾರೇನ ಮನಸಾ ಆರೋಪಿತಅತ್ಥಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಇಧೇವಾತಿ ತಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಅಧಿಕರಣತ್ತಂ ಇಧೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಏವ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ। ಏಕೇತಿ ಕೇಚಿ। ತಂ ನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಏಕಚ್ಚೇಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ, ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿಭಾವಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಕುಸಲಾದಿಪರಮತ್ಥಭಾವಂ ಸಾಧೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನೇತಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಪಞ್ಚತೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ತಂ ನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ, ತೇನ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ವಾದೇ ಯದಿ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಅಕುಸಲಾ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಕಥಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯ? ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಕುಸಲಾದೀನಂ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಆಪತ್ತೀತಿಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಮೇಥುನಾದೀಸು ಅಕುಸಲಾದೀನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ತತೋ ಏವ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿಪ್ಪಸಙ್ಗೋ, ಗಿಲಾನಾದೀನಂ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿಅಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ಚ ಸಿಯಾ। ಅಥ ಮತಂ ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಅಕುಸಲಾದಿ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಸಮುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಏವ ಅಕುಸಲಾದಯೋ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಸಾರಂ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಮೇಥುನಾದೀಸು ಅನಾಪತ್ತಿಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ, ಅಕುಸಲಾದಿಸಭಾವಾಯ ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಏಕಪಯೋಗಾದೀಸು ಏಕತ್ತಾದಿಪಿ ನ ಸಿಯಾ। ನ ಹಿ ಸಕಲಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇವಾಕುಸಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಬಹೂ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಫುಸಿತ್ವಾ ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಬಹೂನಿ, ಯೇನಾಪತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಂ, ಬಹುತ್ತಂ ವಾ ಸಿಯಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಅಯುತ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Evaṃ nāmapaṇṇattivasena imasmiṃ sikkhāpade āpattādhikaraṇassa paññattibhāvaṃ dassetvā idāni atthapaṇṇattivasenāpi dassetuṃ ‘‘yasmā vāya’’ntiādi vuttaṃ. Paññattimattamevāti avijjamānassa vijjamānākārena manasā āropitaatthapaṇṇattimattamevāti attho. Tañca kho idhevāti tañca yathāvuttapariyāyena paṇṇattiyā adhikaraṇattaṃ idheva imasmiṃ eva sikkhāpade. Eketi keci. Taṃ na yuttanti yaṃ ekaccehi aṭṭhakathāsu vuttaṃ, adhikaraṇassa paṇṇattibhāvaṃ nisedhetvā kusalādiparamatthabhāvaṃ sādhetuṃ ‘‘taṃ panetaṃ methunadhammapārājikāpattī’’tiādinā papañcato dassito, taṃ na yuttanti attho. Tattha kāraṇamāha ‘‘ādikammikassā’’tiādinā, tena ca tasmiṃ vāde yadi āpatti nāma akusalā vā abyākatā vā bhaveyya, kathaṃ ādikammikassa anāpatti bhaveyya? Tassāpi akusalādīnaṃ uppannattā bhagavato sikkhāpadapaññattito paṭṭhāya yāva āpattītipi na sakkā vattuṃ, methunādīsu akusalādīnaṃ sikkhāpadapaññattito pubbepi samuppattito. Tato eva anupasampannānampi āpattippasaṅgo, gilānādīnaṃ uppannattā anupaññattiyāpi anāpattiabhāvappasaṅgo ca siyā. Atha mataṃ ‘‘na kevalaṃ akusalādi eva, atha kho bhagavatā paṭikkhittabhāvaṃ jānantassa samuppajjamānā eva akusalādayo āpattī’’ti, tampi asāraṃ, sikkhāpadapaññattiṃ ajānitvā vītikkamantassa methunādīsu anāpattippasaṅgato, akusalādisabhāvāya ca āpattiyā ekapayogādīsu ekattādipi na siyā. Na hi sakalampi divasaṃ itthiṃ kāyato amocetvā phusantassa ekamevākusalaṃ uppajjati, bahū vā itthiyo phusitvā apagacchantassa bahūni, yenāpattiyā ekattaṃ, bahuttaṃ vā siyāti evamādikaṃ ayuttiṃ saṅgahetvā dassitanti veditabbaṃ.
ತತ್ಥ ವತ್ಥುಞ್ಚಾತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ। ತಞ್ಹಿ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಮುತಿಪಞ್ಞಾಪನಸ್ಸ ಓಕಾಸಟ್ಠೇನ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಗೋತ್ತನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಿತೋ ಬುದ್ಧಿಸದ್ದನಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಸಾಮಞ್ಞಾಕಾರೋ ಗೋತ್ತಂ। ನಾಮನ್ತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ನಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಭೂತಾ ಆಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಪಞ್ಞತ್ತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ । ಯಂ ಪನ ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೨೦; ಪರಿ॰ ೩೦೩), ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೨೨) ಚ ಸುತ್ತಂ ತೇಹಿ ಸಮುದ್ಧಟಂ, ತಮ್ಪಿ ನ ವಿವಾದಾದೀನಂ ಕುಸಲಾದಿಭಾವಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯದೇಸಿತತ್ತಾತಿ ಯಂ ಏತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿವಣ್ಣನಾಯ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ವಿರದ್ಧಟ್ಠಾನಸೋಧನತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವುತ್ತನ್ತಿ ತತ್ಥೇವ ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀಕಾರಕಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾದಿರೂಪಾವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಲದ್ಧಿ, ತೇನೇವ ಸೋ ಇಧಾಪಿ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಮ್ಪಿ ನ ಯುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘ತಂ ಪನೇತ’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೮೫-೩೮೬) ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಸ್ಸಪಿ ಲದ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥವಿರೋಧಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ನ ಹೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಘೋಸಾಚರಿಯೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾರಭಿ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ಉಪರಿ ಕಥನತೋ, ಅಥ ಖೋ ದುಲ್ಲದ್ಧಿಕಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ತತ್ಥ ವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಪಟಿಸೇಧೇತುಕಾಮೋ ಆರಭಿ, ತೇನೇವ ಅನ್ತೇ ‘‘ಏಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿವಾದಾದೀನಂ ಕುಸಲಾದಿಕತ್ತೇ ತಂಸಮಥಾನಮ್ಪಿ ತಬ್ಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಪರಮತ್ಥೇಸು ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಸಮಥಾಯೋಗಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಸಲಾದಿಸಮಥೇಹೀ’’ತಿ। ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಭಾವಾನಮೇವ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾ, ನ ಪನ ಕುಸಲಾದಿಪರಮತ್ಥರೂಪಾನಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಖಣಿಕತಾಯ ಸಯಮೇವ ಸಮಥಪ್ಪತ್ತಿತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಮತ್ಥಿತಮತ್ಥಂ ನಿಗಮನವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ವಿವಾದಂ ನಿವತ್ತೇತಿ।
Tattha vatthuñcāti vītikkamo. Tañhi āpattisammutipaññāpanassa okāsaṭṭhena ‘‘vatthū’’ti vuccati. Gottanti adinnādānādito buddhisaddanivattanaṭṭhena parikappitasāmaññākāro gottaṃ. Nāmanti avijjamānanāmapaññatti. Tassa pana pārājikanti nāmassa atthabhūtā āpatti atthapaññatti evāti daṭṭhabbaṃ . Yaṃ pana ‘‘vivādādhikaraṇaṃ siyā kusala’’ntiādi (cūḷava. 220; pari. 303), ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusala’’ntiādi (cūḷava. 222) ca suttaṃ tehi samuddhaṭaṃ, tampi na vivādādīnaṃ kusalādibhāvassa pariyāyadesitattāti yaṃ ettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā paṭhamapārājikasamuṭṭhānādivaṇṇanāya sāratthadīpaniyaṃ viraddhaṭṭhānasodhanatthaṃ vitthārato vuttanti tattheva taṃ gahetabbaṃ, sāratthadīpanīkārakassa akusalādirūpāva āpattīti laddhi, teneva so idhāpi ‘‘tasmā paṇṇattiadhikaraṇanti aṭṭhakathāsu katasanniṭṭhānaṃ dassetvā idāni tampi na yuttanti dassetuṃ ‘taṃ paneta’ntiādimāhā’’ti (sārattha. ṭī. 2.385-386) evaṃ attano laddhiṃ aṭṭhakathācariyassapi laddhiṃ katvā ganthavirodhampi anoloketvā dassesi. Na hettha buddhaghosācariyo aṭṭhakathāvādaṃ ayuttanti dassetuṃ ‘‘taṃ paneta’’ntiādimārabhi ‘‘paṇṇattimattameva āpattādhikaraṇanti veditabba’’nti sayameva upari kathanato, atha kho dulladdhikānaṃ ekaccānaṃ tattha vippaṭipattiṃ dassetvā puna taṃ paṭisedhetukāmo ārabhi, teneva ante ‘‘eke’’ti vuttanti veditabbaṃ. Vivādādīnaṃ kusalādikatte taṃsamathānampi tabbhāvo āpajjati paramatthesu paṇṇattiyā samathāyogāti āha ‘‘kusalādisamathehī’’ti. Paññattisabhāvānameva catunnaṃ adhikaraṇānaṃ samathehi adhikaraṇīyatā, na pana kusalādiparamattharūpānaṃ tesaṃ tesaṃ khaṇikatāya sayameva samathappattitoti heṭṭhā samatthitamatthaṃ nigamanavasena dassentena ‘‘iti iminā adhikaraṇaṭṭhenā’’ti vuttaṃ, tassa yathāvuttanayena samathehi adhikaraṇīyatāyāti attho. ‘‘Idhekacco’’ti iminā idhādhippetaṃ vivādaṃ nivatteti.
ಅನುವಾದೋತಿ ವಿಪತ್ತೀಹಿ ಉಪವದನಾ ಚೇವ ಚೋದನಾ ಚ। ತತ್ಥ ಉಪವದನಾ ನಾಮ ಗರಹಾ, ಅಕ್ಕೋಸೋ ಚ। ಪಞ್ಚಪೀತಿ ಮಾತಿಕಾಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಕಿಚ್ಚಯತಾತಿ ಕತ್ತಬ್ಬತಾ। ಸಪದಾನುಕ್ಕಮನಿದ್ದೇಸಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪದಾನುಕ್ಕಮನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ಸಹಿತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Anuvādoti vipattīhi upavadanā ceva codanā ca. Tattha upavadanā nāma garahā, akkoso ca. Pañcapīti mātikāpariyāpannāpattiyo sandhāya vuttaṃ. Kiccayatāti kattabbatā. Sapadānukkamaniddesassāti ettha padānukkamaniddesoti padabhājanaṃ vuccati, tena sahitassa sikkhāpadassāti attho.
೩೮೭. ಅಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏತೇನ ಚೋದಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ದಿಟ್ಠಮೂಲಕೇ ಪನಾತಿ ‘‘ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೭) ಪಾಳಿವಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾದಿದಸ್ಸನಮತ್ತವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೇನ ದಿಟ್ಠೋ, ನ ಪನ ಮಗ್ಗೇನ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪಾದನಾದಿದಸ್ಸನವಸೇನ। ಯದಿ ಹಿ ತೇನ ಸೋ ತಥಾ ದಿಟ್ಠೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಸುದ್ಧಸಞ್ಞೀ ಏವಾಯಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಿಯಾ, ಅಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯ ಚ ಸುದ್ಧಂ ವಾ ಅಸುದ್ಧಂ ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನ ಸಿಯಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ, ಅಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ॰ ೩೯೦)। ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾದಿಮತ್ತಮೇವ ದಿಸ್ವಾಪಿ ‘‘ಸದ್ಧೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ, ನಾಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ವಾ ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ವಾ ‘‘ಸುತೋ ಮಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ನ ಅಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಪನ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತನ್ತಿ ಮುಸಾವಾದಾದಿಪಚ್ಚಯಾ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿ ಏವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯದಿ ಪನ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ದಿಟ್ಠಂ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾದಿಮತ್ತಮೇವ ವದತಿ, ಅದಿಟ್ಠಂ ಪನ ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪಾದನಾದಿಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಂ ವಾ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಾ ನ ವದತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅಧಿಕಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೬-೩೮೭) ವುತ್ತತ್ತಾ। ಯೋ ಪನ ದಿಟ್ಠೇನ ರಹೋನಿಸಜ್ಜಾದಿನಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅಸುದ್ಧಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸುತೋ’’ತಿ ವಾ ಆದಿಂ ವದತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಅಸುದ್ಧೇ ಅಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿತಾಯಾತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತೇನ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಾಭಾವಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಇದಂ ಯುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತಂ ‘ಅಯಂ ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನೋ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸುತಾದಿಮೂಲಕೇಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಞ್ಞತ್ರ ಆಗತೇಸೂತಿ ಓಮಸವಾದಾದೀಸು ಆಗತೇಸು। ಅವಸ್ಸುತೋತಿ ತೀಹಿಪಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತದುಚ್ಚರಿತಾನುವಸ್ಸನೇನ ತಿನ್ತೋ। ಕಸಮ್ಬುಜಾತೋತಿ ಕಚವರಭೂತೋ, ನಿಸ್ಸಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
387.Assāti kattuatthe sāmivacananti āha ‘‘etena codakenā’’tiādi. Diṭṭhamūlake panāti ‘‘diṭṭhassa hoti pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpajjanto’’tiādi (pārā. 387) pāḷivāraṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha itthiyā saddhiṃ rahonisajjādidassanamattavasena pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpajjanto puggalo tena diṭṭho, na pana maggena maggappaṭipādanādidassanavasena. Yadi hi tena so tathā diṭṭho bhaveyya, asuddhasaññī evāyaṃ tasmiṃ puggale siyā, asuddhasaññāya ca suddhaṃ vā asuddhaṃ vā codentassa saṅghādiseso na siyā ‘‘anāpatti suddhe asuddhadiṭṭhissa, asuddhe asuddhadiṭṭhissā’’tiādivacanato (pārā. 390). Tasmā itthiyā saddhiṃ rahonisajjādimattameva disvāpi ‘‘saddho kulaputto, nāyaṃ pārājikaṃ āpajjatī’’ti tasmiṃ suddhasaññissa vā vematikassa vā ‘‘suto mayā pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpajjanto’’tiādinā niyametvā codentasseva saṅghādiseso, na asuddhasaññissa, tassa pana diṭṭhaṃ sutanti musāvādādipaccayā lahukāpatti evāti veditabbaṃ. Yadi pana so tasmiṃ suddhadiṭṭhicāvanādhippāyopi diṭṭhaṃ rahonisajjādimattameva vadati, adiṭṭhaṃ pana maggenamaggappaṭipādanādipārājikavatthuṃ vā ‘‘assamaṇosī’’tiādikaṃ vā na vadati, tassa anāpatti. Adhikaṃ vadantassa pana āpattiyeva ‘‘adiṭṭhaṃ diṭṭha’’nti (pārā. 386-387) vuttattā. Yo pana diṭṭhena rahonisajjādinā paṭhamapārājikena asuddhasaññī hutvā cāvanādhippāyo adinnādānaṃ ajjhāpajjanto ‘‘diṭṭho’’ti vā ‘‘suto’’ti vā ādiṃ vadati, tassāpi na saṅghādiseso asuddhe asuddhadiṭṭhitāyāti keci vadanti. Aññe pana ‘‘yena pārājikena codeti, tena suddhasaññābhāvā āpattiyevā’’ti vadanti, idaṃ yuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. duṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘yena pārājikena codeti, taṃ ‘ayaṃ anajjhāpanno’ti ñatvā cāvanādhippāyena…pe… saṅghādiseso’’ti. Iminā nayena sutādimūlakesupi vinicchayo veditabbo. Aññatra āgatesūti omasavādādīsu āgatesu. Avassutoti tīhipi dvārehi pārājikavatthubhūtaduccaritānuvassanena tinto. Kasambujātoti kacavarabhūto, nissāroti attho.
ಕೋಣ್ಠೋತಿ ಚೋರೋ, ದುಸ್ಸೀಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋತಿ ಕಾಳಕಣ್ಣಿದೇವೀವತೇ ನಿಯುತ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯೋತಿ ವದತಿ, ಸಾ ಕಿರ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಸಿರಿದೇವಿಯಾ ಜೇಟ್ಠಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಯದಗ್ಗೇನಾತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ, ಯತ್ತಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ । ತದಗ್ಗೇನಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನೋ ಕಪ್ಪೇತೀತಿಆದಿ ವೇಮತಿಕಭಾವದೀಪನತ್ಥಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Koṇṭhoti coro, dussīloti attho. Jeṭṭhabbatikoti kāḷakaṇṇidevīvate niyutto titthiyoti vadati, sā kira kāḷakaṇṇisirideviyā jeṭṭhāti vuttā. Yadaggenāti yena kāraṇena, yattakenāti attho . Tadaggenāti etthāpi eseva nayo. No kappetītiādi vematikabhāvadīpanatthameva vuttanti mahāpadumattherassa adhippāyo.
೩೮೯. ಏತ್ಥಾತಿ ಚೋದನಾಯಂ। ತಜ್ಜನೀಯಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿಆಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ। ಪರಿವಾಸದಾನಾದಿಕ್ಕಮೇನ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಪೋಸಥಂ, ಪವಾರಣಂ ವಾ ಸಙ್ಘೇ ಕಾತುಂ ಅದಾನತ್ಥಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದಯತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಟ್ಠಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಸಮ್ಮುಖಾ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ।
389.Etthāti codanāyaṃ. Tajjanīyādikammaṃ karissāmītiāpattiyā codentassa adhippāyo kammādhippāyo nāma. Parivāsadānādikkamena āpattito vuṭṭhāpetuṃ āpattiyā codentassa adhippāyo vuṭṭhānādhippāyo. Uposathaṃ, pavāraṇaṃ vā saṅghe kātuṃ adānatthāya āpattiyā codayato adhippāyo uposathapavāraṇaṭṭhapanādhippāyo. Asammukhā…pe… dukkaṭanti anuddhaṃsentassapi akkosantassapi dukkaṭaṃ.
ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಸಬ್ಬಾಸು ಅಟ್ಠಕಥಾಸು। ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾನಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಭಾವತೋ ಞತ್ತಿಯಾ ವತ್ತಮಾನಾಯ ಏವ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಟ್ಠಪನಂ ಹೋತಿ, ನ ನಿಟ್ಠಿತಾಯ, ಸಾ ಚ ಯ್ಯ-ಕಾರೇ ಪತ್ತೇ ನಿಟ್ಠಿತಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯ್ಯ-ಕಾರೇ ಪತ್ತೇ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ।
Sabbatthevāti sabbāsu aṭṭhakathāsu. Uposathapavāraṇānaṃ ñattikammabhāvato ñattiyā vattamānāya eva uposathapavāraṇaṭṭhapanaṃ hoti, na niṭṭhitāya, sā ca yya-kāre patte niṭṭhitā nāma hotīti āha ‘‘yya-kāre patte na labbhatī’’ti.
ಅನುಪಾಸಕೋತಿ ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಹೋತಿ ಸರಣಗಮನಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಅನೋದಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಓದಿಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತೇನ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಆಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತ್ವಾತಿ ಓಕಾಸಾಕಾರಾಪನಾಪತ್ತಿಂ ದೇಸೇತ್ವಾ। ಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯುಪಗಮನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧಸಞ್ಞಿತಾ ವೇಮತಿಕತಾ ವಾ, ಯೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ಅಮೂಲಕತಾ, ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ಚೋದನಾ ಚೋದಾಪನಾ, ತಸ್ಸ ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ।
Anupāsakoti upāsakopi so bhikkhu na hoti saraṇagamanassāpi paṭippassaddhattāti vadanti. ‘‘Anodissa dhammaṃ kathentassā’’ti iminā odissa kathentena okāsaṃ kāretabbanti dasseti. Āpattiṃ desetvāti okāsākārāpanāpattiṃ desetvā. Yaṃ codeti, tassa upasampannoti saṅkhyupagamanaṃ, tasmiṃ suddhasaññitā vematikatā vā, yena pārājikena codeti, tassa diṭṭhādivasena amūlakatā, cāvanādhippāyena ‘‘tvaṃ pārājiko’’tiādinā niyametvā sammukhā codanā codāpanā, tassa taṅkhaṇavijānananti imānettha pañca aṅgāni.
ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೮. ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 8. Duṭṭhadosasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 8. Paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
