| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
រូបាវចរកុសលំ
Rūpāvacarakusalaṃ
ចតុក្កនយោ
Catukkanayo
បឋមជ្ឈានកថាវណ្ណនា
Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
១៦០. ឧត្តរបទលោបំ កត្វា រូបភវោ រូបន្តិ វុត្តោ។ ឈានស្ស អមគ្គភាវេបិ សតិ មគ្គវចនំ អញ្ញមគ្គភាវនិវារណត្ថន្តិ ឥមស្មិំ អត្ថេ មគ្គគ្គហណស្ស បយោជនំ វុត្តំ, ន សព្ពស្ស កុសលជ្ឈានស្ស មគ្គភាវោតិ។ តត្ថ មគ្គស្ស ភាវនាយ សមយវវត្ថានស្ស កតត្តា អមគ្គភាវនាសមយេ បវត្តានំ ផស្សាទីនំ កុសលភាវោ ន ទស្សិតោ សិយា, តស្មា សព្ពស្ស មគ្គភាវោ ទស្សេតព្ពោតិ។ ឥតោ អញ្ញោ មគ្គោ នត្ថីតិ ឯវំ អញ្ញភូមិកវិធុរោ សតិ បច្ចយន្តរេ រូបូបបត្តិជនកសភាវោ វិបាកធម្មសភាវោ វិយ វិបាកធម្មវសេន សព្ពសមានោ មគ្គសទ្ទេន វុត្តោតិ ទស្សេតីតិ វេទិតព្ពំ។ កុសលំ ទានន្តិ អលោភោ ទដ្ឋព្ពោ។ អថ វា ចេតនា ទានំ, តំ វជ្ជេត្វា ឥតរេ ទ្វេ ចេតនាសម្បយុត្តកាតិ វុត្តា។ វដ្ដន្តីតិ មគ្គភាវតោ ឈានវចនេន សង្គហេត្វា មគ្គោតិ វត្តុំ វដ្ដន្តីតិ អត្ថោ។ ឱកប្បនាតិ សទ្ទហនា។ អញ្ញត្ថ ទិដ្ឋំ អត្ថំ បរិច្ចជិត្វា ‘‘ជនេតិ វឌ្ឍេតី’’តិ អយមត្ថោ កស្មា វុត្តោតិ និរុបសគ្គស្ស អញ្ញត្ថ ឯវមត្ថស្សេវ ទិដ្ឋត្តាតិ ឥមមត្ថំ វិភាវេតុំ ‘‘បុន ចបរំ ឧទាយី’’តិ (ម. និ. ២.២៤៦ អាទយោ) សុត្តមាហដំ។ កេសញ្ចិ អរិយានំ អរិយមគ្គេន សិទ្ធានិ អញ្ញានិ ច ឈានានិ ភាវនាសភាវានេវាតិ តេសុបិ ភាវេន្តេន សមយវវត្ថានំ ឥជ្ឈតីតិ។
160. Uttarapadalopaṃ katvā rūpabhavo rūpanti vutto. Jhānassa amaggabhāvepi sati maggavacanaṃ aññamaggabhāvanivāraṇatthanti imasmiṃ atthe maggaggahaṇassa payojanaṃ vuttaṃ, na sabbassa kusalajjhānassa maggabhāvoti. Tattha maggassa bhāvanāya samayavavatthānassa katattā amaggabhāvanāsamaye pavattānaṃ phassādīnaṃ kusalabhāvo na dassito siyā, tasmā sabbassa maggabhāvo dassetabboti. Ito añño maggo natthīti evaṃ aññabhūmikavidhuro sati paccayantare rūpūpapattijanakasabhāvo vipākadhammasabhāvo viya vipākadhammavasena sabbasamāno maggasaddena vuttoti dassetīti veditabbaṃ. Kusalaṃ dānanti alobho daṭṭhabbo. Atha vā cetanā dānaṃ, taṃ vajjetvā itare dve cetanāsampayuttakāti vuttā. Vaṭṭantīti maggabhāvato jhānavacanena saṅgahetvā maggoti vattuṃ vaṭṭantīti attho. Okappanāti saddahanā. Aññattha diṭṭhaṃ atthaṃ pariccajitvā ‘‘janeti vaḍḍhetī’’ti ayamattho kasmā vuttoti nirupasaggassa aññattha evamatthasseva diṭṭhattāti imamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘puna caparaṃ udāyī’’ti (ma. ni. 2.246 ādayo) suttamāhaṭaṃ. Kesañci ariyānaṃ ariyamaggena siddhāni aññāni ca jhānāni bhāvanāsabhāvānevāti tesupi bhāventena samayavavatthānaṃ ijjhatīti.
និស្សរន្តិ និគ្គច្ឆន្តិ ឯតេន, ឯត្ថ វាតិ និស្សរណំ។ កេ និគ្គច្ឆន្តិ? កាមា។ តេសំ កាមានំ និស្សរណំ បហានន្តិ អត្ថោ។ ឯវញ្ហិ ‘‘កាមាន’’ន្តិ កត្តរិ សាមិវចនំ យុជ្ជតិ។ វត្ថុកាមេហិបីតិ វត្ថុកាមេហិ វិវិច្ចេវាតិបិ អត្ថោ យុជ្ជតីតិ ឯវំ យុជ្ជមានត្ថន្តរសមុច្ចយត្ថោ បិ-សទ្ទោ, ន កិលេសកាមសមុច្ចយត្ថោ។ កស្មា? ឥមស្មិំ អត្ថេ កិលេសកាមានំ ទុតិយបទេន វិវេកស្ស វុត្តត្តា។ អកុសលសទ្ទេន យទិបិ កិលេសកាមា, អថាបិ សព្ពាកុសលា គហិតា, សព្ពថា បន កិលេសកាមេហិ វិវេកោ វុត្តោតិ អាហ ‘‘ទុតិយេន កិលេសកាមេហិ វិវេកវចនតោ’’តិ។ កាមគុណាធិគមហេតុបិ បាណាតិបាតាទិអសុទ្ធប្បយោគោ ហោតីតិ តព្ពិវេកេន បយោគសុទ្ធិ វិភាវិតា។ តណ្ហាសំកិលេសសោធនេន អាសយបោសនំ។
Nissaranti niggacchanti etena, ettha vāti nissaraṇaṃ. Ke niggacchanti? Kāmā. Tesaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ pahānanti attho. Evañhi ‘‘kāmāna’’nti kattari sāmivacanaṃ yujjati. Vatthukāmehipīti vatthukāmehi viviccevātipi attho yujjatīti evaṃ yujjamānatthantarasamuccayattho pi-saddo, na kilesakāmasamuccayattho. Kasmā? Imasmiṃ atthe kilesakāmānaṃ dutiyapadena vivekassa vuttattā. Akusalasaddena yadipi kilesakāmā, athāpi sabbākusalā gahitā, sabbathā pana kilesakāmehi viveko vuttoti āha ‘‘dutiyena kilesakāmehi vivekavacanato’’ti. Kāmaguṇādhigamahetupi pāṇātipātādiasuddhappayogo hotīti tabbivekena payogasuddhi vibhāvitā. Taṇhāsaṃkilesasodhanena āsayaposanaṃ.
អញ្ញេសម្បិ ចាតិ ទិដ្ឋិមានាទីនំ ផស្សាទីនញ្ច។ ឧបរិ វុច្ចមានានិ ឈានង្គានិ ឧបរិជ្ឈានង្គានិ, តេសំ អត្តនោ វិបច្ចនីកានំ បដិបក្ខភាវទស្សនត្ថំ តប្បច្ចនីកនីវរណវចនំ។ ព្យាបាទវិវេកវចនេន ‘‘អនត្ថំ មេ អចរី’’តិអាទិអាឃាតវត្ថុភេទវិសយស្ស ទោសស្ស មោហាធិកានំ ថិនមិទ្ធាទីនំ វិវេកវចនេន បដិច្ឆាទនវសេន ទុក្ខាទិបុព្ពន្តាទិភេទវិសយស្ស មោហស្ស វិក្ខម្ភនវិវេកោ វុត្តោ។ កាមរាគព្យាបាទតទេកដ្ឋថិនមិទ្ធាទិវិក្ខម្ភនកញ្ចេទំ សព្ពាកុសលបដិបក្ខសភាវត្តា សព្ពកុសលានំ តេន សភាវេន សព្ពាកុសលានំ បហានំ ហោន្តម្បិ កាមរាគាទិវិក្ខម្ភនសភាវមេវាតិ តំសភាវត្តា អវិសេសេត្វា នីវរណាកុសលមូលាទីនំ វិក្ខម្ភនវិវេកោ វុត្តោ ហោតីតិ អាហ។
Aññesampicāti diṭṭhimānādīnaṃ phassādīnañca. Upari vuccamānāni jhānaṅgāni uparijjhānaṅgāni, tesaṃ attano vipaccanīkānaṃ paṭipakkhabhāvadassanatthaṃ tappaccanīkanīvaraṇavacanaṃ. Byāpādavivekavacanena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthubhedavisayassa dosassa mohādhikānaṃ thinamiddhādīnaṃ vivekavacanena paṭicchādanavasena dukkhādipubbantādibhedavisayassa mohassa vikkhambhanaviveko vutto. Kāmarāgabyāpādatadekaṭṭhathinamiddhādivikkhambhanakañcedaṃ sabbākusalapaṭipakkhasabhāvattā sabbakusalānaṃ tena sabhāvena sabbākusalānaṃ pahānaṃ hontampi kāmarāgādivikkhambhanasabhāvamevāti taṃsabhāvattā avisesetvā nīvaraṇākusalamūlādīnaṃ vikkhambhanaviveko vutto hotīti āha.
វិតក្កស្ស កិច្ចវិសេសេន ថិរភាវប្បត្តេ បឋមជ្ឈានសមាធិម្ហិ បច្ចនីកទូរីភាវកតេន ថិរភាវេន តំសទិសេសុ វិតក្ករហិតេសុ ទុតិយជ្ឈានាទិសមាធីសុ ច អប្បនាតិ អដ្ឋកថាវោហារោតិ វិតក្កស្ស អប្បនាយោគោ វុត្តោ, អញ្ញថា វិតក្កោវ អប្បនាតិ តស្ស តំសម្បយោគោ ន សិយាតិ។ អត្ថោ…បេ.… ទដ្ឋព្ពោ ឈានសមង្គិនោ វិតក្កវិចារសមង្គិតាទស្សនេន ឈានស្សេវ សវិតក្កសវិចារភាវស្ស វុត្តត្តា។
Vitakkassa kiccavisesena thirabhāvappatte paṭhamajjhānasamādhimhi paccanīkadūrībhāvakatena thirabhāvena taṃsadisesu vitakkarahitesu dutiyajjhānādisamādhīsu ca appanāti aṭṭhakathāvohāroti vitakkassa appanāyogo vutto, aññathā vitakkova appanāti tassa taṃsampayogo na siyāti. Attho…pe… daṭṭhabbo jhānasamaṅgino vitakkavicārasamaṅgitādassanena jhānasseva savitakkasavicārabhāvassa vuttattā.
វិវេកជំ បីតិសុខន្តិ ឯត្ថ បុរិមស្មិំ អត្ថេ វិវេកជន្តិ ឈានំ។ បីតិសុខសទ្ទតោ ច អត្ថិអត្ថវិសេសវតោ អស្ស, អស្មិំ វាតិ ឯត្ថ អ-ការោ វុត្តោ។ ទុតិយេ បីតិសុខមេវ វិវេកជំ។ វិវេកជំបីតិសុខន្តិ ច អញ្ញបទត្ថេ សមាសោ បច្ចត្តនិទ្ទេសស្ស ច អលោបោ កតោ, លោបេ វា សតិ ‘‘វិវេកជបីតិសុខ’’ន្តិ បាឋោតិ អយំ វិសេសោ។ គណនានុបុព្ពតាតិ គណនានុបុព្ពតាយ, គណនានុបុព្ពតាមត្តំ វា បឋមន្តិ វចនន្តិ អត្ថោ។ និច្ចាទិវិបល្លាសប្បហានេន មគ្គោ អសម្មោហតោ អនិច្ចាទិលក្ខណានិ បដិវិជ្ឈតីតិ លក្ខណូបនិជ្ឈានំ។ អសម្មោសធម្មំ និព្ពានំ អវិបរីតលក្ខណត្តា អនញ្ញថាភាវតោ តថលក្ខណំ។
Vivekajaṃ pītisukhanti ettha purimasmiṃ atthe vivekajanti jhānaṃ. Pītisukhasaddato ca atthiatthavisesavato assa, asmiṃ vāti ettha a-kāro vutto. Dutiye pītisukhameva vivekajaṃ. Vivekajaṃpītisukhanti ca aññapadatthe samāso paccattaniddesassa ca alopo kato, lope vā sati ‘‘vivekajapītisukha’’nti pāṭhoti ayaṃ viseso. Gaṇanānupubbatāti gaṇanānupubbatāya, gaṇanānupubbatāmattaṃ vā paṭhamanti vacananti attho. Niccādivipallāsappahānena maggo asammohato aniccādilakkhaṇāni paṭivijjhatīti lakkhaṇūpanijjhānaṃ. Asammosadhammaṃ nibbānaṃ aviparītalakkhaṇattā anaññathābhāvato tathalakkhaṇaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបាវចរកុសលំ • Rūpāvacarakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ចតុក្កនយោ បឋមជ្ឈានំ • Catukkanayo paṭhamajjhānaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / បឋមជ្ឈានកថាវណ្ណនា • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
