| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ
Rūpāvacarakusalaṃ
ಚತುಕ್ಕನಯೋ
Catukkanayo
ಪಠಮಜ್ಝಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
೧೬೦. ಉತ್ತರಪದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ರೂಪಭವೋ ರೂಪನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಝಾನಸ್ಸ ಅಮಗ್ಗಭಾವೇಪಿ ಸತಿ ಮಗ್ಗವಚನಂ ಅಞ್ಞಮಗ್ಗಭಾವನಿವಾರಣತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಮಗ್ಗಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಪಯೋಜನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕುಸಲಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಮಗ್ಗಭಾವೋತಿ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಭಾವನಾಯ ಸಮಯವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಅಮಗ್ಗಭಾವನಾಸಮಯೇ ಪವತ್ತಾನಂ ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಕುಸಲಭಾವೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಮಗ್ಗಭಾವೋ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋತಿ। ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಭೂಮಿಕವಿಧುರೋ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯನ್ತರೇ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಜನಕಸಭಾವೋ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಸಭಾವೋ ವಿಯ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಬ್ಬಸಮಾನೋ ಮಗ್ಗಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕುಸಲಂ ದಾನನ್ತಿ ಅಲೋಭೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ಚೇತನಾ ದಾನಂ, ತಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತರೇ ದ್ವೇ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾತಿ ವುತ್ತಾ। ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಮಗ್ಗಭಾವತೋ ಝಾನವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗೋತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಕಪ್ಪನಾತಿ ಸದ್ದಹನಾ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ‘‘ಜನೇತಿ ವಡ್ಢೇತೀ’’ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತೋತಿ ನಿರುಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಏವಮತ್ಥಸ್ಸೇವ ದಿಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ ಉದಾಯೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೬ ಆದಯೋ) ಸುತ್ತಮಾಹಟಂ। ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅರಿಯಾನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಿದ್ಧಾನಿ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಝಾನಾನಿ ಭಾವನಾಸಭಾವಾನೇವಾತಿ ತೇಸುಪಿ ಭಾವೇನ್ತೇನ ಸಮಯವವತ್ಥಾನಂ ಇಜ್ಝತೀತಿ।
160. Uttarapadalopaṃ katvā rūpabhavo rūpanti vutto. Jhānassa amaggabhāvepi sati maggavacanaṃ aññamaggabhāvanivāraṇatthanti imasmiṃ atthe maggaggahaṇassa payojanaṃ vuttaṃ, na sabbassa kusalajjhānassa maggabhāvoti. Tattha maggassa bhāvanāya samayavavatthānassa katattā amaggabhāvanāsamaye pavattānaṃ phassādīnaṃ kusalabhāvo na dassito siyā, tasmā sabbassa maggabhāvo dassetabboti. Ito añño maggo natthīti evaṃ aññabhūmikavidhuro sati paccayantare rūpūpapattijanakasabhāvo vipākadhammasabhāvo viya vipākadhammavasena sabbasamāno maggasaddena vuttoti dassetīti veditabbaṃ. Kusalaṃ dānanti alobho daṭṭhabbo. Atha vā cetanā dānaṃ, taṃ vajjetvā itare dve cetanāsampayuttakāti vuttā. Vaṭṭantīti maggabhāvato jhānavacanena saṅgahetvā maggoti vattuṃ vaṭṭantīti attho. Okappanāti saddahanā. Aññattha diṭṭhaṃ atthaṃ pariccajitvā ‘‘janeti vaḍḍhetī’’ti ayamattho kasmā vuttoti nirupasaggassa aññattha evamatthasseva diṭṭhattāti imamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘puna caparaṃ udāyī’’ti (ma. ni. 2.246 ādayo) suttamāhaṭaṃ. Kesañci ariyānaṃ ariyamaggena siddhāni aññāni ca jhānāni bhāvanāsabhāvānevāti tesupi bhāventena samayavavatthānaṃ ijjhatīti.
ನಿಸ್ಸರನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇನ, ಏತ್ಥ ವಾತಿ ನಿಸ್ಸರಣಂ। ಕೇ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ? ಕಾಮಾ। ತೇಸಂ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಪಹಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಕಾಮಾನ’’ನ್ತಿ ಕತ್ತರಿ ಸಾಮಿವಚನಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿಪೀತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚೇವಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಏವಂ ಯುಜ್ಜಮಾನತ್ಥನ್ತರಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ ಪಿ-ಸದ್ದೋ, ನ ಕಿಲೇಸಕಾಮಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮಾನಂ ದುತಿಯಪದೇನ ವಿವೇಕಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಅಕುಸಲಸದ್ದೇನ ಯದಿಪಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ, ಅಥಾಪಿ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾ ಗಹಿತಾ, ಸಬ್ಬಥಾ ಪನ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ವಿವೇಕೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ದುತಿಯೇನ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ವಿವೇಕವಚನತೋ’’ತಿ। ಕಾಮಗುಣಾಧಿಗಮಹೇತುಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಅಸುದ್ಧಪ್ಪಯೋಗೋ ಹೋತೀತಿ ತಬ್ಬಿವೇಕೇನ ಪಯೋಗಸುದ್ಧಿ ವಿಭಾವಿತಾ। ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸಸೋಧನೇನ ಆಸಯಪೋಸನಂ।
Nissaranti niggacchanti etena, ettha vāti nissaraṇaṃ. Ke niggacchanti? Kāmā. Tesaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ pahānanti attho. Evañhi ‘‘kāmāna’’nti kattari sāmivacanaṃ yujjati. Vatthukāmehipīti vatthukāmehi viviccevātipi attho yujjatīti evaṃ yujjamānatthantarasamuccayattho pi-saddo, na kilesakāmasamuccayattho. Kasmā? Imasmiṃ atthe kilesakāmānaṃ dutiyapadena vivekassa vuttattā. Akusalasaddena yadipi kilesakāmā, athāpi sabbākusalā gahitā, sabbathā pana kilesakāmehi viveko vuttoti āha ‘‘dutiyena kilesakāmehi vivekavacanato’’ti. Kāmaguṇādhigamahetupi pāṇātipātādiasuddhappayogo hotīti tabbivekena payogasuddhi vibhāvitā. Taṇhāsaṃkilesasodhanena āsayaposanaṃ.
ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾದೀನಂ ಫಸ್ಸಾದೀನಞ್ಚ। ಉಪರಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಉಪರಿಜ್ಝಾನಙ್ಗಾನಿ, ತೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತಪ್ಪಚ್ಚನೀಕನೀವರಣವಚನಂ। ಬ್ಯಾಪಾದವಿವೇಕವಚನೇನ ‘‘ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರೀ’’ತಿಆದಿಆಘಾತವತ್ಥುಭೇದವಿಸಯಸ್ಸ ದೋಸಸ್ಸ ಮೋಹಾಧಿಕಾನಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಾದೀನಂ ವಿವೇಕವಚನೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನವಸೇನ ದುಕ್ಖಾದಿಪುಬ್ಬನ್ತಾದಿಭೇದವಿಸಯಸ್ಸ ಮೋಹಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿವೇಕೋ ವುತ್ತೋ। ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದತದೇಕಟ್ಠಥಿನಮಿದ್ಧಾದಿವಿಕ್ಖಮ್ಭನಕಞ್ಚೇದಂ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖಸಭಾವತ್ತಾ ಸಬ್ಬಕುಸಲಾನಂ ತೇನ ಸಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾನಂ ಪಹಾನಂ ಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಮರಾಗಾದಿವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಭಾವಮೇವಾತಿ ತಂಸಭಾವತ್ತಾ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ನೀವರಣಾಕುಸಲಮೂಲಾದೀನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿವೇಕೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ।
Aññesampicāti diṭṭhimānādīnaṃ phassādīnañca. Upari vuccamānāni jhānaṅgāni uparijjhānaṅgāni, tesaṃ attano vipaccanīkānaṃ paṭipakkhabhāvadassanatthaṃ tappaccanīkanīvaraṇavacanaṃ. Byāpādavivekavacanena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthubhedavisayassa dosassa mohādhikānaṃ thinamiddhādīnaṃ vivekavacanena paṭicchādanavasena dukkhādipubbantādibhedavisayassa mohassa vikkhambhanaviveko vutto. Kāmarāgabyāpādatadekaṭṭhathinamiddhādivikkhambhanakañcedaṃ sabbākusalapaṭipakkhasabhāvattā sabbakusalānaṃ tena sabhāvena sabbākusalānaṃ pahānaṃ hontampi kāmarāgādivikkhambhanasabhāvamevāti taṃsabhāvattā avisesetvā nīvaraṇākusalamūlādīnaṃ vikkhambhanaviveko vutto hotīti āha.
ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸೇನ ಥಿರಭಾವಪ್ಪತ್ತೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚನೀಕದೂರೀಭಾವಕತೇನ ಥಿರಭಾವೇನ ತಂಸದಿಸೇಸು ವಿತಕ್ಕರಹಿತೇಸು ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿಸಮಾಧೀಸು ಚ ಅಪ್ಪನಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವೋಹಾರೋತಿ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾಯೋಗೋ ವುತ್ತೋ, ಅಞ್ಞಥಾ ವಿತಕ್ಕೋವ ಅಪ್ಪನಾತಿ ತಸ್ಸ ತಂಸಮ್ಪಯೋಗೋ ನ ಸಿಯಾತಿ। ಅತ್ಥೋ…ಪೇ॰… ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ಝಾನಸಮಙ್ಗಿನೋ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಸಮಙ್ಗಿತಾದಸ್ಸನೇನ ಝಾನಸ್ಸೇವ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಭಾವಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ।
Vitakkassa kiccavisesena thirabhāvappatte paṭhamajjhānasamādhimhi paccanīkadūrībhāvakatena thirabhāvena taṃsadisesu vitakkarahitesu dutiyajjhānādisamādhīsu ca appanāti aṭṭhakathāvohāroti vitakkassa appanāyogo vutto, aññathā vitakkova appanāti tassa taṃsampayogo na siyāti. Attho…pe… daṭṭhabbo jhānasamaṅgino vitakkavicārasamaṅgitādassanena jhānasseva savitakkasavicārabhāvassa vuttattā.
ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವಿವೇಕಜನ್ತಿ ಝಾನಂ। ಪೀತಿಸುಖಸದ್ದತೋ ಚ ಅತ್ಥಿಅತ್ಥವಿಸೇಸವತೋ ಅಸ್ಸ, ಅಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅ-ಕಾರೋ ವುತ್ತೋ। ದುತಿಯೇ ಪೀತಿಸುಖಮೇವ ವಿವೇಕಜಂ। ವಿವೇಕಜಂಪೀತಿಸುಖನ್ತಿ ಚ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥೇ ಸಮಾಸೋ ಪಚ್ಚತ್ತನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಚ ಅಲೋಪೋ ಕತೋ, ಲೋಪೇ ವಾ ಸತಿ ‘‘ವಿವೇಕಜಪೀತಿಸುಖ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ಗಣನಾನುಪುಬ್ಬತಾತಿ ಗಣನಾನುಪುಬ್ಬತಾಯ, ಗಣನಾನುಪುಬ್ಬತಾಮತ್ತಂ ವಾ ಪಠಮನ್ತಿ ವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಚ್ಚಾದಿವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಮಗ್ಗೋ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಂ। ಅಸಮ್ಮೋಸಧಮ್ಮಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅವಿಪರೀತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಅನಞ್ಞಥಾಭಾವತೋ ತಥಲಕ್ಖಣಂ।
Vivekajaṃ pītisukhanti ettha purimasmiṃ atthe vivekajanti jhānaṃ. Pītisukhasaddato ca atthiatthavisesavato assa, asmiṃ vāti ettha a-kāro vutto. Dutiye pītisukhameva vivekajaṃ. Vivekajaṃpītisukhanti ca aññapadatthe samāso paccattaniddesassa ca alopo kato, lope vā sati ‘‘vivekajapītisukha’’nti pāṭhoti ayaṃ viseso. Gaṇanānupubbatāti gaṇanānupubbatāya, gaṇanānupubbatāmattaṃ vā paṭhamanti vacananti attho. Niccādivipallāsappahānena maggo asammohato aniccādilakkhaṇāni paṭivijjhatīti lakkhaṇūpanijjhānaṃ. Asammosadhammaṃ nibbānaṃ aviparītalakkhaṇattā anaññathābhāvato tathalakkhaṇaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಚತುಕ್ಕನಯೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ • Catukkanayo paṭhamajjhānaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಪಠಮಜ್ಝಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
