| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ
Rūpāvacarakusalaṃ
ಚತುಕ್ಕನಯೋ
Catukkanayo
ಪಠಮಜ್ಝಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
೧೬೦. ಉತ್ತರಪದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ರೂಪಭವೋ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ, ‘‘ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೮; ೩.೩೧೨; ಧ॰ ಸ॰ ೨೪೮; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೦೯), ರೂಪರಾಗೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೩೬೩) ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪಯೋಗಸಮ್ಪಾದಿತಸ್ಸ ರೂಪಜ್ಝಾನಸ್ಸ ರೂಪಭವಾತಿಕ್ಕಮಸ್ಸಪಿ ಉಪಾಯಭಾವತೋ ಯಥಾ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಮಗ್ಗೋತಿ ಅಯಂ ನಿಯಮೋ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಪಚ್ಚಯನ್ತರವಿಕಲತಾದೀಹಿ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಅನಭಿನಿಪ್ಫಾದಕಸ್ಸಪಿ ಅತ್ಥಿಭಾವತೋ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಮಗ್ಗೋ ಏವಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ನಿಯಮೋ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಯದೇವ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ನಿಪ್ಫಾದಕಂ, ತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಭಾವೋ, ನ ಅನಭಿನಿಪ್ಫಾದಕಸ್ಸಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಆಪನ್ನೋತಿ ಚೋದನಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ನ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕುಸಲಜ್ಝಾನಸ್ಸಾತಿಆದಿನಾ। ತತ್ಥ ಸಾಮಞ್ಞಸದ್ದೋಪಿ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ವಿಸೇಸನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಕುಸಲಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಮಗ್ಗಭಾವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
160. Uttarapadalopaṃkatvā ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti vutto, ‘‘rūpī rūpāni passati (ma. ni. 2.248; 3.312; dha. sa. 248; paṭi. ma. 1.209), rūparāgo’’tiādīsu (dha. sa. 363) viyāti daṭṭhabbaṃ. Payogasampāditassa rūpajjhānassa rūpabhavātikkamassapi upāyabhāvato yathā rūpūpapattiyā eva maggoti ayaṃ niyamo na yujjati, evaṃ paccayantaravikalatādīhi rūpūpapattiyā anabhinipphādakassapi atthibhāvato rūpūpapattiyā maggo evāti ayampi niyamo na yujjati. Evañca sati yadeva rūpūpapattiyā nipphādakaṃ, tasseva sampayuttassa rūpāvacarakusalabhāvo, na anabhinipphādakassāti ayamattho āpannoti codanaṃ samuṭṭhāpeti na sabbassa kusalajjhānassātiādinā. Tattha sāmaññasaddopi adhikāravasena visesaniddiṭṭho hotīti ‘‘kusalajjhānassa maggabhāvo’’ti vuttaṃ.
ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಜನಕಸಭಾವೋ ರೂಪಭವವಿಪಚ್ಚನಸಭಾವೋತಿ ತಸ್ಸಪಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಸಬ್ಬಕುಸಲಾಕುಸಲಸಾಧಾರಣಂ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಭಾವಸಾಮಞ್ಞಂ ‘‘ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಭಾವೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ಉದಾಹರಣಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಾಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ಹಿ ವಿಸೇಸತೋ ಭಿನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ವೋಹರೀಯತೀತಿ। ಸಬ್ಬಸಮಾನೋತಿ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ನಿಪ್ಫಾದಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯನ್ತರವಿಕಲತಾದೀಹಿ ಅನಿಪ್ಫಾದಕಸ್ಸ ಚ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಯಥಾಧಿಗತಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣೋ। ಏತೇನ ಉತ್ತರಪದಾವಧಾರಣಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಸಜಾತಿಯಾ ಸಾಧಾರಣೋ ಅಞ್ಞಜಾತಿವಿನಿವತ್ತಿಯಾ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣೋ ಇಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಾಯಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಇತರೇ ದ್ವೇ ಸದ್ಧಾ ಹಿರೀ ಚ। ಯದಿ ಪಟಿಪದಾಯ ಸಾಧೇತಬ್ಬತೋ ಪುಗ್ಗಲಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ದೇಸನಾಯ ಭಾವೇನ್ತೇನ ಸಮಯವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ। ಪಟಿಪದಾರಹಿತೇಸು ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕೇಸಞ್ಚೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಕೇಸಞ್ಚೀತಿ ಸಮಥಭಾವನಾಯ ಕತಾಧಿಕಾರಾನಂ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಧಿಗತಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾದಯೋ ವಿಯ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನೇವ ತಾನಿ ಸಮಿಜ್ಝನ್ತಿ।
Rūpūpapattijanakasabhāvo rūpabhavavipaccanasabhāvoti tassapi vipākadhammabhāve satipi sabbakusalākusalasādhāraṇaṃ vipākadhammabhāvasāmaññaṃ ‘‘vipākadhammabhāvo viyā’’ti udāharaṇabhāvena vuttaṃ. Sāmaññampi hi visesato bhinnaṃ katvā voharīyatīti. Sabbasamānoti rūpūpapattiyā nipphādakassa paccayantaravikalatādīhi anipphādakassa ca sabbassa yathādhigatassa jhānassa sādhāraṇo. Etena uttarapadāvadhāraṇassa pariggahitataṃ dasseti. ‘‘Ito añño maggo nāma natthī’’ti imināpi sajātiyā sādhāraṇo aññajātivinivattiyā anaññasādhāraṇo imassa jhānassa rūpūpapattiyā upāyabhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ. Itare dve saddhā hirī ca. Yadi paṭipadāya sādhetabbato puggalapubbaṅgamāya desanāya bhāventena samayavavatthānaṃ kataṃ. Paṭipadārahitesu kathanti āha ‘‘kesañcī’’tiādi. Tattha kesañcīti samathabhāvanāya katādhikārānaṃ. Tesañhi maggādhigamanato pubbe anadhigatajjhānānaṃ paṭisambhidādayo viya maggādhigameneva tāni samijjhanti.
ಅಞ್ಞಾನೀತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಿದ್ಧಿತೋ ಅಞ್ಞಾನಿ। ತೇಸುಪೀತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ಪಟಿಪದಾರಹಿತೇಸುಪಿ। ನನು ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಿದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಆಗಮನವಸೇನ ಪಟಿಪದಾ ಉಪಲಬ್ಭತಿಯೇವ। ಇತರಥಾ ‘‘ನ ಕಾಮಾವಚರಂ ವಿಯ ವಿನಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ , ‘‘ಬಹುತರಂ ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ನ ವಿನಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಚ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯಾತಿ? ನ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಗಹಣತೋ ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಚ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮಿಜ್ಝನಕಞ್ಹಿ ಝಾನಂ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತರಂ ಬಹುತರಂ ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಅರಿಯಸ್ಸ ಚ ಅಕತಾಧಿಕಾರಸ್ಸ ನ ವಿನಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ತೇಸಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಿದ್ಧಸ್ಸಪಿ ಝಾನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾನಂ ವಿಯ ಕುಸಲೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸದಿಸತ್ತಾಭಾವತೋ ಅತಬ್ಬಿಪಾಕತ್ತಾ ಚ ನ ಮಗ್ಗಾಗಮನವಸೇನ ಪಟಿಪದಾ ಯುಜ್ಜತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿರಹೋ ಸಿದ್ಧೋ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಕನವಕದೇಸನಾಪಿ ಸುಟ್ಠು ನೀತಾ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ಲೋಕುತ್ತರಕಥಾಯಂ ‘‘ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ೨೭೭)।
Aññānīti ariyamaggasiddhito aññāni. Tesupīti ariyamaggena siddhattā paṭipadārahitesupi. Nanu ca ariyamaggasiddhassapi āgamanavasena paṭipadā upalabbhatiyeva. Itarathā ‘‘na kāmāvacaraṃ viya vinā paṭipadāya uppajjatī’’ti , ‘‘bahutaraṃ lokiyajjhānampi na vinā paṭipadāya ijjhatī’’ti ca vacanaṃ virujjheyyāti? Na, yebhuyyena gahaṇato puggalavisesāpekkhattā ca. Ariyamaggasamijjhanakañhi jhānaṃ kassacideva hoti, tasmā itaraṃ bahutaraṃ lokiyajjhānaṃ puthujjanassa ariyassa ca akatādhikārassa na vinā paṭipadāya sijjhatīti tesaṃ vasena vuttaṃ. Ariyamaggasiddhassapi jhānassa vipākānaṃ viya kusalena ariyamaggena sadisattābhāvato atabbipākattā ca na maggāgamanavasena paṭipadā yujjati, evamassa paṭipadāviraho siddho. Evañca katvā suddhikanavakadesanāpi suṭṭhu nītā hoti. Tathā ca vakkhati lokuttarakathāyaṃ ‘‘lokiyajjhānampī’’tiādi (dha. sa. mūlaṭī. 277).
ವಟ್ಟಾಸಯಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಭೂತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ತನುಕರಣವಸೇನ ವಿವಟ್ಟಾಸಯಸ್ಸ ವಡ್ಢನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸಸೋಧನೇನ ಆಸಯಪೋಸನ’’ನ್ತಿ। ಆಸಯಪೋಸನನ್ತಿ ಚ ಝಾನಭಾವನಾಯ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ಪುಬ್ಬಯೋಗಾದಿವಸೇನ ಸಿದ್ಧಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪದಾ। ಸಾ ಪನ ತಣ್ಹುಪತಾಪವಿಗಮೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸಸೋಧನೇನಾ’’ತಿ।
Vaṭṭāsayassa visesapaccayabhūtāya taṇhāya tanukaraṇavasena vivaṭṭāsayassa vaḍḍhananti āha ‘‘taṇhāsaṃkilesasodhanena āsayaposana’’nti. Āsayaposananti ca jhānabhāvanāya paccayabhūtā pubbayogādivasena siddhā ajjhāsayasampadā. Sā pana taṇhupatāpavigamena hotīti āha ‘‘taṇhāsaṃkilesasodhanenā’’ti.
ಥಿನಮಿದ್ಧಾದೀನನ್ತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನಂ। ಪಹಾನನ್ತಿ ಪಹಾಯಕಂ।
Thinamiddhādīnanti thinamiddhauddhaccakukkuccavicikicchānaṃ. Pahānanti pahāyakaṃ.
ತಂಸದಿಸೇಸೂತಿ ಮಹಗ್ಗತಭಾವಾದಿನಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಸದಿಸೇಸು।
Taṃsadisesūti mahaggatabhāvādinā paṭhamajjhānasamādhisadisesu.
ಪೀತಿಸುಖವನ್ತಂ ಝಾನಂ ಪೀತಿಸುಖನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಯಥಾ ಅರಿಸಸೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪೀತಿಸುಖ…ಪೇ॰… ಅಕಾರೋ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಮಗ್ಗಸ್ಸಪಿ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ತಥಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನತಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಅಸಮ್ಮೋಸಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅವಿನಾಸಭಾವಂ।
Pītisukhavantaṃ jhānaṃ pītisukhanti vuttaṃ yathā arisasoti dassento ‘‘pītisukha…pe… akāro vutto’’ti āha. Maggassapi vā nibbānārammaṇato tathalakkhaṇūpanijjhānatā yojetabbā. Asammosadhammanti avināsabhāvaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಚತುಕ್ಕನಯೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ • Catukkanayo paṭhamajjhānaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಪಠಮಜ್ಝಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
