| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ
Rūpāvacarakusalaṃ
ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੋ
Catukkanayo
ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
੧੬੦. ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਰੂਪਭવੋ ਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਮਗ੍ਗਭਾવੇਪਿ ਸਤਿ ਮਗ੍ਗવਚਨਂ ਅਞ੍ਞਮਗ੍ਗਭਾવਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਮਗ੍ਗਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ ਪਯੋਜਨਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕੁਸਲਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਭਾવੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਅਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਸਮਯੇ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਕੁਸਲਭਾવੋ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਿਯਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਭਾવੋ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਏવਂ ਅਞ੍ਞਭੂਮਿਕવਿਧੁਰੋ ਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਰੇ ਰੂਪੂਪਪਤ੍ਤਿਜਨਕਸਭਾવੋ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ વਿਯ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਸਮਾਨੋ ਮਗ੍ਗਸਦ੍ਦੇਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੁਸਲਂ ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਲੋਭੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਥ વਾ ਚੇਤਨਾ ਦਾਨਂ, ਤਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। વਟ੍ਟਨ੍ਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਭਾવਤੋ ਝਾਨવਚਨੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗੋਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਓਕਪ੍ਪਨਾਤਿ ਸਦ੍ਦਹਨਾ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਜਨੇਤਿ વਡ੍ਢੇਤੀ’’ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਨਿਰੁਪਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਏવਮਤ੍ਥਸ੍ਸੇવ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ ਉਦਾਯੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੬ ਆਦਯੋ) ਸੁਤ੍ਤਮਾਹਟਂ। ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਝਾਨਾਨਿ ਭਾવਨਾਸਭਾવਾਨੇવਾਤਿ ਤੇਸੁਪਿ ਭਾવੇਨ੍ਤੇਨ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨਂ ਇਜ੍ਝਤੀਤਿ।
160. Uttarapadalopaṃ katvā rūpabhavo rūpanti vutto. Jhānassa amaggabhāvepi sati maggavacanaṃ aññamaggabhāvanivāraṇatthanti imasmiṃ atthe maggaggahaṇassa payojanaṃ vuttaṃ, na sabbassa kusalajjhānassa maggabhāvoti. Tattha maggassa bhāvanāya samayavavatthānassa katattā amaggabhāvanāsamaye pavattānaṃ phassādīnaṃ kusalabhāvo na dassito siyā, tasmā sabbassa maggabhāvo dassetabboti. Ito añño maggo natthīti evaṃ aññabhūmikavidhuro sati paccayantare rūpūpapattijanakasabhāvo vipākadhammasabhāvo viya vipākadhammavasena sabbasamāno maggasaddena vuttoti dassetīti veditabbaṃ. Kusalaṃ dānanti alobho daṭṭhabbo. Atha vā cetanā dānaṃ, taṃ vajjetvā itare dve cetanāsampayuttakāti vuttā. Vaṭṭantīti maggabhāvato jhānavacanena saṅgahetvā maggoti vattuṃ vaṭṭantīti attho. Okappanāti saddahanā. Aññattha diṭṭhaṃ atthaṃ pariccajitvā ‘‘janeti vaḍḍhetī’’ti ayamattho kasmā vuttoti nirupasaggassa aññattha evamatthasseva diṭṭhattāti imamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘puna caparaṃ udāyī’’ti (ma. ni. 2.246 ādayo) suttamāhaṭaṃ. Kesañci ariyānaṃ ariyamaggena siddhāni aññāni ca jhānāni bhāvanāsabhāvānevāti tesupi bhāventena samayavavatthānaṃ ijjhatīti.
ਨਿਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ। ਕੇ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ? ਕਾਮਾ। ਤੇਸਂ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ‘‘ਕਾਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤ੍ਤਰਿ ਸਾਮਿવਚਨਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਹਿਪੀਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚੇવਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏવਂ ਯੁਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਥਨ੍ਤਰਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ, ਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਂ ਦੁਤਿਯਪਦੇਨ વਿવੇਕਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਕੁਸਲਸਦ੍ਦੇਨ ਯਦਿਪਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ, ਅਥਾਪਿ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾ ਗਹਿਤਾ, ਸਬ੍ਬਥਾ ਪਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ વਿવੇਕੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੁਤਿਯੇਨ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ વਿવੇਕવਚਨਤੋ’’ਤਿ। ਕਾਮਗੁਣਾਧਿਗਮਹੇਤੁਪਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਅਸੁਦ੍ਧਪ੍ਪਯੋਗੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤਬ੍ਬਿવੇਕੇਨ ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿ વਿਭਾવਿਤਾ। ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਸੋਧਨੇਨ ਆਸਯਪੋਸਨਂ।
Nissaranti niggacchanti etena, ettha vāti nissaraṇaṃ. Ke niggacchanti? Kāmā. Tesaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ pahānanti attho. Evañhi ‘‘kāmāna’’nti kattari sāmivacanaṃ yujjati. Vatthukāmehipīti vatthukāmehi viviccevātipi attho yujjatīti evaṃ yujjamānatthantarasamuccayattho pi-saddo, na kilesakāmasamuccayattho. Kasmā? Imasmiṃ atthe kilesakāmānaṃ dutiyapadena vivekassa vuttattā. Akusalasaddena yadipi kilesakāmā, athāpi sabbākusalā gahitā, sabbathā pana kilesakāmehi viveko vuttoti āha ‘‘dutiyena kilesakāmehi vivekavacanato’’ti. Kāmaguṇādhigamahetupi pāṇātipātādiasuddhappayogo hotīti tabbivekena payogasuddhi vibhāvitā. Taṇhāsaṃkilesasodhanena āsayaposanaṃ.
ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਚਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਮਾਨਾਦੀਨਂ ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਞ੍ਚ। ਉਪਰਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਿ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਉਪਰਿਜ੍ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਚ੍ਚਨੀਕਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਨੀਕਨੀવਰਣવਚਨਂ। ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿવੇਕવਚਨੇਨ ‘‘ਅਨਤ੍ਥਂ ਮੇ ਅਚਰੀ’’ਤਿਆਦਿਆਘਾਤવਤ੍ਥੁਭੇਦવਿਸਯਸ੍ਸ ਦੋਸਸ੍ਸ ਮੋਹਾਧਿਕਾਨਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਦੀਨਂ વਿવੇਕવਚਨੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨવਸੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਾਦਿਭੇਦવਿਸਯਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿવੇਕੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਤਦੇਕਟ੍ਠਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਦਿવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਕਞ੍ਚੇਦਂ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਪਟਿਪਕ੍ਖਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਕੁਸਲਾਨਂ ਤੇਨ ਸਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਾਮਰਾਗਾਦਿવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਭਾવਮੇવਾਤਿ ਤਂਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਅવਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਨੀવਰਣਾਕੁਸਲਮੂਲਾਦੀਨਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿવੇਕੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ।
Aññesampicāti diṭṭhimānādīnaṃ phassādīnañca. Upari vuccamānāni jhānaṅgāni uparijjhānaṅgāni, tesaṃ attano vipaccanīkānaṃ paṭipakkhabhāvadassanatthaṃ tappaccanīkanīvaraṇavacanaṃ. Byāpādavivekavacanena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthubhedavisayassa dosassa mohādhikānaṃ thinamiddhādīnaṃ vivekavacanena paṭicchādanavasena dukkhādipubbantādibhedavisayassa mohassa vikkhambhanaviveko vutto. Kāmarāgabyāpādatadekaṭṭhathinamiddhādivikkhambhanakañcedaṃ sabbākusalapaṭipakkhasabhāvattā sabbakusalānaṃ tena sabhāvena sabbākusalānaṃ pahānaṃ hontampi kāmarāgādivikkhambhanasabhāvamevāti taṃsabhāvattā avisesetvā nīvaraṇākusalamūlādīnaṃ vikkhambhanaviveko vutto hotīti āha.
વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚવਿਸੇਸੇਨ ਥਿਰਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਨੀਕਦੂਰੀਭਾવਕਤੇਨ ਥਿਰਭਾવੇਨ ਤਂਸਦਿਸੇਸੁ વਿਤਕ੍ਕਰਹਿਤੇਸੁ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਦਿਸਮਾਧੀਸੁ ਚ ਅਪ੍ਪਨਾਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾવੋਹਾਰੋਤਿ વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਯੋਗੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ વਿਤਕ੍ਕੋવ ਅਪ੍ਪਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂਸਮ੍ਪਯੋਗੋ ਨ ਸਿਯਾਤਿ। ਅਤ੍ਥੋ…ਪੇ॰… ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਝਾਨਸਮਙ੍ਗਿਨੋ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਸਮਙ੍ਗਿਤਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਝਾਨਸ੍ਸੇવ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਭਾવਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
Vitakkassa kiccavisesena thirabhāvappatte paṭhamajjhānasamādhimhi paccanīkadūrībhāvakatena thirabhāvena taṃsadisesu vitakkarahitesu dutiyajjhānādisamādhīsu ca appanāti aṭṭhakathāvohāroti vitakkassa appanāyogo vutto, aññathā vitakkova appanāti tassa taṃsampayogo na siyāti. Attho…pe… daṭṭhabbo jhānasamaṅgino vitakkavicārasamaṅgitādassanena jhānasseva savitakkasavicārabhāvassa vuttattā.
વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ વਿવੇਕਜਨ੍ਤਿ ਝਾਨਂ। ਪੀਤਿਸੁਖਸਦ੍ਦਤੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿਅਤ੍ਥવਿਸੇਸવਤੋ ਅਸ੍ਸ, ਅਸ੍ਮਿਂ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅ-ਕਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਦੁਤਿਯੇ ਪੀਤਿਸੁਖਮੇવ વਿવੇਕਜਂ। વਿવੇਕਜਂਪੀਤਿਸੁਖਨ੍ਤਿ ਚ ਅਞ੍ਞਪਦਤ੍ਥੇ ਸਮਾਸੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਚ ਅਲੋਪੋ ਕਤੋ, ਲੋਪੇ વਾ ਸਤਿ ‘‘વਿવੇਕਜਪੀਤਿਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਠੋਤਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ। ਗਣਨਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਤਿ ਗਣਨਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਯ, ਗਣਨਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਮਤ੍ਤਂ વਾ ਪਠਮਨ੍ਤਿ વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਮਗ੍ਗੋ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨਂ। ਅਸਮ੍ਮੋਸਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਅਨਞ੍ਞਥਾਭਾવਤੋ ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ।
Vivekajaṃ pītisukhanti ettha purimasmiṃ atthe vivekajanti jhānaṃ. Pītisukhasaddato ca atthiatthavisesavato assa, asmiṃ vāti ettha a-kāro vutto. Dutiye pītisukhameva vivekajaṃ. Vivekajaṃpītisukhanti ca aññapadatthe samāso paccattaniddesassa ca alopo kato, lope vā sati ‘‘vivekajapītisukha’’nti pāṭhoti ayaṃ viseso. Gaṇanānupubbatāti gaṇanānupubbatāya, gaṇanānupubbatāmattaṃ vā paṭhamanti vacananti attho. Niccādivipallāsappahānena maggo asammohato aniccādilakkhaṇāni paṭivijjhatīti lakkhaṇūpanijjhānaṃ. Asammosadhammaṃ nibbānaṃ aviparītalakkhaṇattā anaññathābhāvato tathalakkhaṇaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ • Rūpāvacarakusalaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ • Catukkanayo paṭhamajjhānaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
