| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
५. पठमकामभूसुत्तं
5. Paṭhamakāmabhūsuttaṃ
३४७. एकं समयं आयस्मा कामभू मच्छिकासण्डे विहरति अम्बाटकवने। अथ खो चित्तो गहपति येनायस्मा कामभू तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं कामभुं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिन्नं खो चित्तं गहपतिं आयस्मा कामभू एतदवोच –
347. Ekaṃ samayaṃ āyasmā kāmabhū macchikāsaṇḍe viharati ambāṭakavane. Atha kho citto gahapati yenāyasmā kāmabhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā kāmabhū etadavoca –
‘‘वुत्तमिदं , गहपति –
‘‘Vuttamidaṃ , gahapati –
‘‘नेलङ्गो सेतपच्छादो, एकारो वत्तती रथो।
‘‘Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī ratho;
‘‘इमस्स नु खो, गहपति, संखित्तेन भासितस्स कथं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति? ‘‘किं नु खो एतं, भन्ते, भगवता भासित’’न्ति? ‘‘एवं, गहपती’’ति। ‘‘तेन हि, भन्ते, मुहुत्तं आगमेहि यावस्स अत्थं पेक्खामी’’ति। अथ खो चित्तो गहपति मुहुत्तं तुण्ही हुत्वा आयस्मन्तं कामभुं एतदवोच –
‘‘Imassa nu kho, gahapati, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Kiṃ nu kho etaṃ, bhante, bhagavatā bhāsita’’nti? ‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante, muhuttaṃ āgamehi yāvassa atthaṃ pekkhāmī’’ti. Atha kho citto gahapati muhuttaṃ tuṇhī hutvā āyasmantaṃ kāmabhuṃ etadavoca –
‘‘‘नेलङ्ग’न्ति खो, भन्ते, सीलानमेतं अधिवचनं। ‘सेतपच्छादो’ति खो, भन्ते, विमुत्तिया एतं अधिवचनं। ‘एकारो’ति खो, भन्ते, सतिया एतं अधिवचनं। ‘वत्तती’ति खो, भन्ते, अभिक्कमपटिक्कमस्सेतं अधिवचनं। ‘रथो’ति खो, भन्ते, इमस्सेतं चातुमहाभूतिकस्स कायस्स अधिवचनं मातापेत्तिकसम्भवस्स ओदनकुम्मासूपचयस्स अनिच्चुच्छादनपरिमद्दनभेदनविद्धंसनधम्मस्स। रागो खो, भन्ते, नीघो, दोसो नीघो, मोहो नीघो। ते खीणासवस्स भिक्खुनो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावङ्कता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा खीणासवो भिक्खु ‘अनीघो’ति वुच्चति। ‘आयन्त’न्ति खो, भन्ते, अरहतो एतं अधिवचनं। ‘सोतो’ति खो, भन्ते, तण्हायेतं अधिवचनं। सा खीणासवस्स भिक्खुनो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावङ्कता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा खीणासवो भिक्खु ‘छिन्नसोतो’ति वुच्चति। रागो खो, भन्ते, बन्धनं, दोसो बन्धनं, मोहो बन्धनं। ते खीणासवस्स भिक्खुनो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावङ्कता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा खीणासवो भिक्खु ‘अबन्धनो’ति वुच्चति। इति खो, भन्ते, यं तं भगवता वुत्तं –
‘‘‘Nelaṅga’nti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacanaṃ. ‘Setapacchādo’ti kho, bhante, vimuttiyā etaṃ adhivacanaṃ. ‘Ekāro’ti kho, bhante, satiyā etaṃ adhivacanaṃ. ‘Vattatī’ti kho, bhante, abhikkamapaṭikkamassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Ratho’ti kho, bhante, imassetaṃ cātumahābhūtikassa kāyassa adhivacanaṃ mātāpettikasambhavassa odanakummāsūpacayassa aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassa. Rāgo kho, bhante, nīgho, doso nīgho, moho nīgho. Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘anīgho’ti vuccati. ‘Āyanta’nti kho, bhante, arahato etaṃ adhivacanaṃ. ‘Soto’ti kho, bhante, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ. Sā khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘chinnasoto’ti vuccati. Rāgo kho, bhante, bandhanaṃ, doso bandhanaṃ, moho bandhanaṃ. Te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā khīṇāsavo bhikkhu ‘abandhano’ti vuccati. Iti kho, bhante, yaṃ taṃ bhagavatā vuttaṃ –
‘‘नेलङ्गो सेतपच्छादो, एकारो वत्तती रथो।
‘‘Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī ratho;
अनीघं पस्स आयन्तं, छिन्नसोतं अबन्धन’’न्ति॥
Anīghaṃ passa āyantaṃ, chinnasotaṃ abandhana’’nti.
‘‘इमस्स खो, भन्ते, भगवता संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थं आजानामी’’ति । ‘‘लाभा ते, गहपति, सुलद्धं ते, गहपति! यस्स ते गम्भीरे बुद्धवचने पञ्ञाचक्खु कमती’’ति। पञ्चमं।
‘‘Imassa kho, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmī’’ti . ‘‘Lābhā te, gahapati, suladdhaṃ te, gahapati! Yassa te gambhīre buddhavacane paññācakkhu kamatī’’ti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. पठमकामभूसुत्तवण्णना • 5. Paṭhamakāmabhūsuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. पठमकामभूसुत्तवण्णना • 5. Paṭhamakāmabhūsuttavaṇṇanā
