| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. देवपुत्तसंयुत्तं
2. Devaputtasaṃyuttaṃ
१. पठमवग्गो
1. Paṭhamavaggo
१. पठमकस्सपसुत्तवण्णना
1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
८२. देवस्स पुत्तो देवपुत्तो। देवानं जनकजनेतब्बसम्बन्धाभावतो कथमयं देवपुत्तोति वुच्चतीति आह ‘‘देवानं ही’’तिआदि। ‘‘अपाकटो अञ्ञतरोति वुच्चती’’ति इदं येभुय्यवसेन वुत्तं। पाकटोपि हि कत्थचि ‘‘अञ्ञतरो’’ति वुच्चति। हेट्ठा देवतासंयुत्ते ‘‘अपाकटा अञ्ञतरा देवता’’ति वत्वा इध ‘‘पाकटो देवपुत्तो’’ति वुत्तं। तथा हिस्स कस्सपोति गोत्तनामं गहितं, तञ्च खो पुरिमजातिसिद्धसमञ्ञावसेन। अनुसासनं अनुसासो, तं अनुसासं। भिक्खुनिद्देसन्ति भिक्खुसद्दस्स निद्देसं। भिक्खुओवादन्ति भिक्खुभावावहं ओवादं। यदि पन न अस्सोसि, कथमयं पञ्हं कथेसीति? अञ्ञतो सुतं निस्साय पञ्हं कथेसि, न पन भगवतो सम्मुखा सुतभावेन।
82. Devassa putto devaputto. Devānaṃ janakajanetabbasambandhābhāvato kathamayaṃ devaputtoti vuccatīti āha ‘‘devānaṃ hī’’tiādi. ‘‘Apākaṭo aññataroti vuccatī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Pākaṭopi hi katthaci ‘‘aññataro’’ti vuccati. Heṭṭhā devatāsaṃyutte ‘‘apākaṭā aññatarā devatā’’ti vatvā idha ‘‘pākaṭo devaputto’’ti vuttaṃ. Tathā hissa kassapoti gottanāmaṃ gahitaṃ, tañca kho purimajātisiddhasamaññāvasena. Anusāsanaṃ anusāso, taṃ anusāsaṃ. Bhikkhuniddesanti bhikkhusaddassa niddesaṃ. Bhikkhuovādanti bhikkhubhāvāvahaṃ ovādaṃ. Yadi pana na assosi, kathamayaṃ pañhaṃ kathesīti? Aññato sutaṃ nissāya pañhaṃ kathesi, na pana bhagavato sammukhā sutabhāvena.
तेसन्ति यथावुत्तानं तिण्णं पुग्गलानं। ‘‘कथेतुकामो चेवा’’तिआदिना हि चतुत्थं इध उद्धटं। तत्थ आदितो तिण्णं भगवा पञ्हं भारं न करोति एकेकङ्गवेकल्लतो चेव अङ्गद्वयवेकल्लतो च, चतुत्थस्स पन उभयङ्गपारिपूरत्ता भारं करोतीति आह ‘‘अयं पना’’तिआदि।
Tesanti yathāvuttānaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ. ‘‘Kathetukāmo cevā’’tiādinā hi catutthaṃ idha uddhaṭaṃ. Tattha ādito tiṇṇaṃ bhagavā pañhaṃ bhāraṃ na karoti ekekaṅgavekallato ceva aṅgadvayavekallato ca, catutthassa pana ubhayaṅgapāripūrattā bhāraṃ karotīti āha ‘‘ayaṃ panā’’tiādi.
गाथायं ‘‘सुभासितस्सा’’ति उपयोगत्थे सामिवचनन्ति आह ‘‘सुभासितं सिक्खेय्या’’ति। चतुसच्चादिनिस्सितं बुद्धवचनं सिक्खन्तो चतुब्बिधं वचीसुचरितं सिक्खति नामाति आह ‘‘चतुसच्चनिस्सितं…पे॰… सिक्खेय्या’’ति। अवधारणेन तप्पटिपक्खं पटिनिवत्तेति। उपासितब्बन्ति आसेवितब्बं भावेतब्बं बहुलीकातब्बं। अट्ठतिंसभेदं कम्मट्ठानन्ति इदं तस्स विपस्सनापदट्ठानतं हदये ठपेत्वा वुत्तं। तथा हि वुत्तं ‘‘दुतियपदेन अधिपञ्ञासिक्खा कथिता’’ति। ये पन ‘‘दुतियपदेन अधिचित्तसिक्खा चित्तवूपसमेन अधिपञ्ञासिक्खा’’ति पठन्ति, तेसं पदेन अट्ठतिंसप्पभेदकम्मट्ठानं सुद्धसमथकम्मट्ठानस्सेव गहणं दट्ठब्बं। यदि एवं ‘‘अट्ठसमापत्तिवसेना’’ति इदं कथन्ति? ‘‘तं विपस्सनाधिट्ठानानं समापत्तीनं वसेन कथित’’न्ति वदन्ति। एवञ्च कत्वा ‘‘दुतियपदेन अधिपञ्ञासिक्खा’’ति इदं वचनं समत्थितं होति। सिक्खनं नाम आसेवनन्ति आह ‘‘भावेय्याति अत्थो’’ति। उपासनन्ति पयिरुपासनं। तञ्च खो अस्सुतपरियापुणनकम्मट्ठानुग्गहादिवसेन दस्सेन्तो ‘‘तम्पी’’तिआदिमाह। अधिसीलसिक्खा कथिता लक्खणहारनयेन। वचीसुचरितस्स हि सीलसभावत्ता तग्गहणेनेव तदेकलक्खणं कायसुचरितम्पि इतरम्पि गहितमेवाति। एत्थ च अधिसीलसिक्खाय चित्तविवेको, अधिपञ्ञासिक्खाय उपधिविवेको, अधिचित्तसिक्खाय कायविवेको कथितो, कायविवेको पन सरूपेनेव पाळियं गहितोति तिविधस्सपि विवेकस्स पकासितत्तं दट्ठब्बं। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
Gāthāyaṃ ‘‘subhāsitassā’’ti upayogatthe sāmivacananti āha ‘‘subhāsitaṃ sikkheyyā’’ti. Catusaccādinissitaṃ buddhavacanaṃ sikkhanto catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ sikkhati nāmāti āha ‘‘catusaccanissitaṃ…pe… sikkheyyā’’ti. Avadhāraṇena tappaṭipakkhaṃ paṭinivatteti. Upāsitabbanti āsevitabbaṃ bhāvetabbaṃ bahulīkātabbaṃ. Aṭṭhatiṃsabhedaṃ kammaṭṭhānanti idaṃ tassa vipassanāpadaṭṭhānataṃ hadaye ṭhapetvā vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā kathitā’’ti. Ye pana ‘‘dutiyapadena adhicittasikkhā cittavūpasamena adhipaññāsikkhā’’ti paṭhanti, tesaṃ padena aṭṭhatiṃsappabhedakammaṭṭhānaṃ suddhasamathakammaṭṭhānasseva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Yadi evaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattivasenā’’ti idaṃ kathanti? ‘‘Taṃ vipassanādhiṭṭhānānaṃ samāpattīnaṃ vasena kathita’’nti vadanti. Evañca katvā ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā’’ti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ hoti. Sikkhanaṃ nāma āsevananti āha ‘‘bhāveyyāti attho’’ti. Upāsananti payirupāsanaṃ. Tañca kho assutapariyāpuṇanakammaṭṭhānuggahādivasena dassento ‘‘tampī’’tiādimāha. Adhisīlasikkhā kathitā lakkhaṇahāranayena. Vacīsucaritassa hi sīlasabhāvattā taggahaṇeneva tadekalakkhaṇaṃ kāyasucaritampi itarampi gahitamevāti. Ettha ca adhisīlasikkhāya cittaviveko, adhipaññāsikkhāya upadhiviveko, adhicittasikkhāya kāyaviveko kathito, kāyaviveko pana sarūpeneva pāḷiyaṃ gahitoti tividhassapi vivekassa pakāsitattaṃ daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
पठमकस्सपसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. पठमकस्सपसुत्तं • 1. Paṭhamakassapasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. पठमकस्सपसुत्तवण्णना • 1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
