| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๒. เทวปุตฺตสํยุตฺตํ
2. Devaputtasaṃyuttaṃ
๑. ปฐมวโคฺค
1. Paṭhamavaggo
๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตวณฺณนา
1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
๘๒. เทวปุตฺตสํยุตฺตสฺส ปฐเม เทวปุโตฺตติ เทวานญฺหิ อเงฺก นิพฺพตฺตา ปุริสา เทวปุตฺตา นาม, อิตฺถิโย เทวธีตโร นาม โหนฺติฯ นามวเสน อปากฎาว ‘‘อญฺญตรา เทวตา’’ติ วุจฺจติ, ปากโฎ ‘‘อิตฺถนฺนาโม เทวปุโตฺต’’ติฯ ตสฺมา เหฎฺฐา ‘‘อญฺญตรา เทวตา’’ติ วตฺวา อิธ ‘‘เทวปุโตฺต’’ติ วุตฺตํฯ อนุสาสนฺติ อนุสิฎฺฐิํฯ อยํ กิร เทวปุโตฺต ภควตา สโมฺพธิโต สตฺตเม วเสฺส ยมกปาฎิหาริยํ กตฺวา ติทสปุเร วสฺสํ อุปคมฺม อภิธมฺมํ เทเสเนฺตน ฌานวิภเงฺค – ‘‘ภิกฺขูติ สมญฺญาย ภิกฺขุ, ปฎิญฺญาย ภิกฺขู’’ติ (วิภ. ๕๑๐)ฯ เอวํ ภิกฺขุนิเทฺทสํ กถิยมานํ อโสฺสสิฯ ‘‘เอวํ วิตเกฺกถ, มา เอวํ วิตกฺกยิตฺถ, เอวํ มนสิกโรถ, มา เอวํ มนสากตฺถฯ อิทํ ปชหถ, อิทํ อุปสมฺปชฺช วิหรถา’’ติ (ปารา. ๑๙)ฯ เอวรูปํ ปน ภิกฺขุโอวาทํ ภิกฺขุอนุสาสนํ น อโสฺสสิฯ โส ตํ สนฺธาย – ‘‘ภิกฺขุํ ภควา ปกาเสสิ, โน จ ภิกฺขุโน อนุสาส’’นฺติ อาหฯ
82. Devaputtasaṃyuttassa paṭhame devaputtoti devānañhi aṅke nibbattā purisā devaputtā nāma, itthiyo devadhītaro nāma honti. Nāmavasena apākaṭāva ‘‘aññatarā devatā’’ti vuccati, pākaṭo ‘‘itthannāmo devaputto’’ti. Tasmā heṭṭhā ‘‘aññatarā devatā’’ti vatvā idha ‘‘devaputto’’ti vuttaṃ. Anusāsanti anusiṭṭhiṃ. Ayaṃ kira devaputto bhagavatā sambodhito sattame vasse yamakapāṭihāriyaṃ katvā tidasapure vassaṃ upagamma abhidhammaṃ desentena jhānavibhaṅge – ‘‘bhikkhūti samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhū’’ti (vibha. 510). Evaṃ bhikkhuniddesaṃ kathiyamānaṃ assosi. ‘‘Evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha, evaṃ manasikarotha, mā evaṃ manasākattha. Idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’ti (pārā. 19). Evarūpaṃ pana bhikkhuovādaṃ bhikkhuanusāsanaṃ na assosi. So taṃ sandhāya – ‘‘bhikkhuṃ bhagavā pakāsesi, no ca bhikkhuno anusāsa’’nti āha.
เตน หีติ ยสฺมา มยา ภิกฺขุโน อนุสิฎฺฐิ น ปกาสิตาติ วทสิ, ตสฺมาฯ ตเญฺญเวตฺถ ปฎิภาตูติ ตุเยฺหเวสา อนุสิฎฺฐิปกาสนา อุปฎฺฐาตูติฯ โย หิ ปญฺหํ กเถตุกาโม โหติ, น จ สโกฺกติ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน สทฺธิํ สํสนฺทิตฺวา กเถตุํฯ โย วา น กเถตุกาโม โหติ, สโกฺกติ ปน กเถตุํฯ โย วา เนว กเถตุกาโม โหติ, กเถตุํ น จ สโกฺกติฯ สเพฺพสมฺปิ เตสํ ภควา ปญฺหํ ภารํ น กโรติฯ อยํ ปน เทวปุโตฺต กเถตุกาโม เจว, สโกฺกติ จ กเถตุํฯ ตสฺมา ตเสฺสว ภารํ กโรโนฺต ภควา เอวมาหฯ โสปิ ปญฺหํ กเถสิฯ
Tena hīti yasmā mayā bhikkhuno anusiṭṭhi na pakāsitāti vadasi, tasmā. Taññevettha paṭibhātūti tuyhevesā anusiṭṭhipakāsanā upaṭṭhātūti. Yo hi pañhaṃ kathetukāmo hoti, na ca sakkoti sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā kathetuṃ. Yo vā na kathetukāmo hoti, sakkoti pana kathetuṃ. Yo vā neva kathetukāmo hoti, kathetuṃ na ca sakkoti. Sabbesampi tesaṃ bhagavā pañhaṃ bhāraṃ na karoti. Ayaṃ pana devaputto kathetukāmo ceva, sakkoti ca kathetuṃ. Tasmā tasseva bhāraṃ karonto bhagavā evamāha. Sopi pañhaṃ kathesi.
ตตฺถ สุภาสิตสฺส สิเกฺขถาติ สุภาสิตํ สิเกฺขยฺย, จตุสจฺจนิสฺสิตํ ทสกถาวตฺถุนิสฺสิตํ สตฺตติํสโพธิปกฺขิยนิสฺสิตํ จตุพฺพิธํ วจีสุจริตเมว สิเกฺขยฺยฯ สมณูปาสนสฺส จาติ สมเณหิ อุปาสิตพฺพํ สมณูปาสนํ นาม อฎฺฐติํสเภทํ กมฺมฎฺฐานํ, ตมฺปิ สิเกฺขยฺย ภาเวยฺยาติ อโตฺถฯ พหุสฺสุตานํ วา ภิกฺขูนํ อุปาสนมฺปิ สมณูปาสนํฯ ตมฺปิ ‘กิํ, ภเนฺต, กุสล’’นฺติอาทินา ปญฺหปุจฺฉเนน ปญฺญาวุทฺธตฺถํ สิเกฺขยฺยฯ จิตฺตวูปสมสฺส จาติ อฎฺฐสมาปตฺติวเสน จิตฺตวูปสมํ สิเกฺขยฺยฯ อิติ เทวปุเตฺตน ติโสฺส สิกฺขา กถิตา โหนฺติฯ ปุริมปเทน หิ อธิสีลสิกฺขา กถิตา, ทุติยปเทน อธิปญฺญาสิกฺขา, จิตฺตวูปสเมน อธิจิตฺตสิกฺขาติ เอวํ อิมาย คาถาย สกลมฺปิ สาสนํ ปกาสิตเมว โหติฯ ปฐมํฯ
Tattha subhāsitassa sikkhethāti subhāsitaṃ sikkheyya, catusaccanissitaṃ dasakathāvatthunissitaṃ sattatiṃsabodhipakkhiyanissitaṃ catubbidhaṃ vacīsucaritameva sikkheyya. Samaṇūpāsanassa cāti samaṇehi upāsitabbaṃ samaṇūpāsanaṃ nāma aṭṭhatiṃsabhedaṃ kammaṭṭhānaṃ, tampi sikkheyya bhāveyyāti attho. Bahussutānaṃ vā bhikkhūnaṃ upāsanampi samaṇūpāsanaṃ. Tampi ‘kiṃ, bhante, kusala’’ntiādinā pañhapucchanena paññāvuddhatthaṃ sikkheyya. Cittavūpasamassa cāti aṭṭhasamāpattivasena cittavūpasamaṃ sikkheyya. Iti devaputtena tisso sikkhā kathitā honti. Purimapadena hi adhisīlasikkhā kathitā, dutiyapadena adhipaññāsikkhā, cittavūpasamena adhicittasikkhāti evaṃ imāya gāthāya sakalampi sāsanaṃ pakāsitameva hoti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตํ • 1. Paṭhamakassapasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตวณฺณนา • 1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
