| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๒. เทวปุตฺตสํยุตฺตํ
2. Devaputtasaṃyuttaṃ
๑. ปฐมวโคฺค
1. Paṭhamavaggo
๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตวณฺณนา
1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
๘๒. เทวสฺส ปุโตฺต เทวปุโตฺตฯ เทวานํ ชนกชเนตพฺพสมฺพนฺธาภาวโต กถมยํ เทวปุโตฺตติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘เทวานํ หี’’ติอาทิฯ ‘‘อปากโฎ อญฺญตโรติ วุจฺจตี’’ติ อิทํ เยภุยฺยวเสน วุตฺตํฯ ปากโฎปิ หิ กตฺถจิ ‘‘อญฺญตโร’’ติ วุจฺจติฯ เหฎฺฐา เทวตาสํยุเตฺต ‘‘อปากฎา อญฺญตรา เทวตา’’ติ วตฺวา อิธ ‘‘ปากโฎ เทวปุโตฺต’’ติ วุตฺตํฯ ตถา หิสฺส กสฺสโปติ โคตฺตนามํ คหิตํ, ตญฺจ โข ปุริมชาติสิทฺธสมญฺญาวเสนฯ อนุสาสนํ อนุสาโส, ตํ อนุสาสํฯ ภิกฺขุนิเทฺทสนฺติ ภิกฺขุสทฺทสฺส นิเทฺทสํฯ ภิกฺขุโอวาทนฺติ ภิกฺขุภาวาวหํ โอวาทํฯ ยทิ ปน น อโสฺสสิ, กถมยํ ปญฺหํ กเถสีติ? อญฺญโต สุตํ นิสฺสาย ปญฺหํ กเถสิ, น ปน ภควโต สมฺมุขา สุตภาเวนฯ
82. Devassa putto devaputto. Devānaṃ janakajanetabbasambandhābhāvato kathamayaṃ devaputtoti vuccatīti āha ‘‘devānaṃ hī’’tiādi. ‘‘Apākaṭo aññataroti vuccatī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Pākaṭopi hi katthaci ‘‘aññataro’’ti vuccati. Heṭṭhā devatāsaṃyutte ‘‘apākaṭā aññatarā devatā’’ti vatvā idha ‘‘pākaṭo devaputto’’ti vuttaṃ. Tathā hissa kassapoti gottanāmaṃ gahitaṃ, tañca kho purimajātisiddhasamaññāvasena. Anusāsanaṃ anusāso, taṃ anusāsaṃ. Bhikkhuniddesanti bhikkhusaddassa niddesaṃ. Bhikkhuovādanti bhikkhubhāvāvahaṃ ovādaṃ. Yadi pana na assosi, kathamayaṃ pañhaṃ kathesīti? Aññato sutaṃ nissāya pañhaṃ kathesi, na pana bhagavato sammukhā sutabhāvena.
เตสนฺติ ยถาวุตฺตานํ ติณฺณํ ปุคฺคลานํฯ ‘‘กเถตุกาโม เจวา’’ติอาทินา หิ จตุตฺถํ อิธ อุทฺธฎํฯ ตตฺถ อาทิโต ติณฺณํ ภควา ปญฺหํ ภารํ น กโรติ เอเกกงฺคเวกลฺลโต เจว องฺคทฺวยเวกลฺลโต จ, จตุตฺถสฺส ปน อุภยงฺคปาริปูรตฺตา ภารํ กโรตีติ อาห ‘‘อยํ ปนา’’ติอาทิฯ
Tesanti yathāvuttānaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ. ‘‘Kathetukāmo cevā’’tiādinā hi catutthaṃ idha uddhaṭaṃ. Tattha ādito tiṇṇaṃ bhagavā pañhaṃ bhāraṃ na karoti ekekaṅgavekallato ceva aṅgadvayavekallato ca, catutthassa pana ubhayaṅgapāripūrattā bhāraṃ karotīti āha ‘‘ayaṃ panā’’tiādi.
คาถายํ ‘‘สุภาสิตสฺสา’’ติ อุปโยคเตฺถ สามิวจนนฺติ อาห ‘‘สุภาสิตํ สิเกฺขยฺยา’’ติฯ จตุสจฺจาทินิสฺสิตํ พุทฺธวจนํ สิกฺขโนฺต จตุพฺพิธํ วจีสุจริตํ สิกฺขติ นามาติ อาห ‘‘จตุสจฺจนิสฺสิตํ…เป.… สิเกฺขยฺยา’’ติฯ อวธารเณน ตปฺปฎิปกฺขํ ปฎินิวเตฺตติฯ อุปาสิตพฺพนฺติ อาเสวิตพฺพํ ภาเวตพฺพํ พหุลีกาตพฺพํฯ อฎฺฐติํสเภทํ กมฺมฎฺฐานนฺติ อิทํ ตสฺส วิปสฺสนาปทฎฺฐานตํ หทเย ฐเปตฺวา วุตฺตํฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘ทุติยปเทน อธิปญฺญาสิกฺขา กถิตา’’ติฯ เย ปน ‘‘ทุติยปเทน อธิจิตฺตสิกฺขา จิตฺตวูปสเมน อธิปญฺญาสิกฺขา’’ติ ปฐนฺติ, เตสํ ปเทน อฎฺฐติํสปฺปเภทกมฺมฎฺฐานํ สุทฺธสมถกมฺมฎฺฐานเสฺสว คหณํ ทฎฺฐพฺพํฯ ยทิ เอวํ ‘‘อฎฺฐสมาปตฺติวเสนา’’ติ อิทํ กถนฺติ? ‘‘ตํ วิปสฺสนาธิฎฺฐานานํ สมาปตฺตีนํ วเสน กถิต’’นฺติ วทนฺติฯ เอวญฺจ กตฺวา ‘‘ทุติยปเทน อธิปญฺญาสิกฺขา’’ติ อิทํ วจนํ สมตฺถิตํ โหติฯ สิกฺขนํ นาม อาเสวนนฺติ อาห ‘‘ภาเวยฺยาติ อโตฺถ’’ติฯ อุปาสนนฺติ ปยิรุปาสนํฯ ตญฺจ โข อสฺสุตปริยาปุณนกมฺมฎฺฐานุคฺคหาทิวเสน ทเสฺสโนฺต ‘‘ตมฺปี’’ติอาทิมาหฯ อธิสีลสิกฺขา กถิตา ลกฺขณหารนเยนฯ วจีสุจริตสฺส หิ สีลสภาวตฺตา ตคฺคหเณเนว ตเทกลกฺขณํ กายสุจริตมฺปิ อิตรมฺปิ คหิตเมวาติฯ เอตฺถ จ อธิสีลสิกฺขาย จิตฺตวิเวโก, อธิปญฺญาสิกฺขาย อุปธิวิเวโก, อธิจิตฺตสิกฺขาย กายวิเวโก กถิโต, กายวิเวโก ปน สรูเปเนว ปาฬิยํ คหิโตติ ติวิธสฺสปิ วิเวกสฺส ปกาสิตตฺตํ ทฎฺฐพฺพํฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Gāthāyaṃ ‘‘subhāsitassā’’ti upayogatthe sāmivacananti āha ‘‘subhāsitaṃ sikkheyyā’’ti. Catusaccādinissitaṃ buddhavacanaṃ sikkhanto catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ sikkhati nāmāti āha ‘‘catusaccanissitaṃ…pe… sikkheyyā’’ti. Avadhāraṇena tappaṭipakkhaṃ paṭinivatteti. Upāsitabbanti āsevitabbaṃ bhāvetabbaṃ bahulīkātabbaṃ. Aṭṭhatiṃsabhedaṃ kammaṭṭhānanti idaṃ tassa vipassanāpadaṭṭhānataṃ hadaye ṭhapetvā vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā kathitā’’ti. Ye pana ‘‘dutiyapadena adhicittasikkhā cittavūpasamena adhipaññāsikkhā’’ti paṭhanti, tesaṃ padena aṭṭhatiṃsappabhedakammaṭṭhānaṃ suddhasamathakammaṭṭhānasseva gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Yadi evaṃ ‘‘aṭṭhasamāpattivasenā’’ti idaṃ kathanti? ‘‘Taṃ vipassanādhiṭṭhānānaṃ samāpattīnaṃ vasena kathita’’nti vadanti. Evañca katvā ‘‘dutiyapadena adhipaññāsikkhā’’ti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ hoti. Sikkhanaṃ nāma āsevananti āha ‘‘bhāveyyāti attho’’ti. Upāsananti payirupāsanaṃ. Tañca kho assutapariyāpuṇanakammaṭṭhānuggahādivasena dassento ‘‘tampī’’tiādimāha. Adhisīlasikkhā kathitā lakkhaṇahāranayena. Vacīsucaritassa hi sīlasabhāvattā taggahaṇeneva tadekalakkhaṇaṃ kāyasucaritampi itarampi gahitamevāti. Ettha ca adhisīlasikkhāya cittaviveko, adhipaññāsikkhāya upadhiviveko, adhicittasikkhāya kāyaviveko kathito, kāyaviveko pana sarūpeneva pāḷiyaṃ gahitoti tividhassapi vivekassa pakāsitattaṃ daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
ปฐมกสฺสปสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตํ • 1. Paṭhamakassapasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. ปฐมกสฺสปสุตฺตวณฺณนา • 1. Paṭhamakassapasuttavaṇṇanā
