| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
९-१०. पठमकथावत्थुसुत्तादिवण्णना
9-10. Paṭhamakathāvatthusuttādivaṇṇanā
६९-७०. नवमे (दी॰ नि॰ टी॰ १.१७; दी॰ नि॰ अभि॰ टी॰ १.१७; सं॰ नि॰ टी॰ २.५.१०८०) दुग्गतितो संसारतो च निय्याति एतेनाति निय्यानं, सग्गमग्गो, मोक्खमग्गो च। तं निय्यानं अरहति, निय्याने वा नियुत्ता, निय्यानं वा फलभूतं एतिस्सा अत्थीति निय्यानिका। वचीदुच्चरितसंकिलेसतो निय्यातीति वा ईकारस्स रस्सत्तं, यकारस्स च ककारं कत्वा निय्यानिका, चेतनाय सद्धिं सम्फप्पलापा वेरमणि। तप्पटिपक्खतो अनिय्यानिका, तस्सा भावो अनिय्यानिकत्तं, तस्मा अनिय्यानिकत्ता। तिरच्छानभूतन्ति तिरोकरणभूतं। गेहस्सितकथाति गेहप्पटिसंयुत्ता। कम्मट्ठानभावेति अनिच्चतापटिसंयुत्तचतुसच्चकम्मट्ठानभावे।
69-70. Navame (dī. ni. ṭī. 1.17; dī. ni. abhi. ṭī. 1.17; saṃ. ni. ṭī. 2.5.1080) duggatito saṃsārato ca niyyāti etenāti niyyānaṃ, saggamaggo, mokkhamaggo ca. Taṃ niyyānaṃ arahati, niyyāne vā niyuttā, niyyānaṃ vā phalabhūtaṃ etissā atthīti niyyānikā. Vacīduccaritasaṃkilesato niyyātīti vā īkārassa rassattaṃ, yakārassa ca kakāraṃ katvā niyyānikā, cetanāya saddhiṃ samphappalāpā veramaṇi. Tappaṭipakkhato aniyyānikā, tassā bhāvo aniyyānikattaṃ, tasmā aniyyānikattā. Tiracchānabhūtanti tirokaraṇabhūtaṃ. Gehassitakathāti gehappaṭisaṃyuttā. Kammaṭṭhānabhāveti aniccatāpaṭisaṃyuttacatusaccakammaṭṭhānabhāve.
सह अत्थेनाति सात्थकं, हितप्पटिसंयुत्तन्ति अत्थो। ‘‘सुराकथा’’तिपि पाठोति आह ‘‘सुराकथन्ति पाळियं पना’’ति। सा पनेसा कथा ‘‘एवरूपा नवसुरा पीता रतिजननी होती’’ति अस्सादवसेन न वट्टति, आदीनववसेन पन ‘‘उम्मत्तकसंवत्तनिका’’तिआदिना नयेन वट्टति। तेनाह ‘‘अनेकविधं…पे॰… आदीनववसेन वट्टती’’ति। विसिखाति घरसन्निवेसो। विसिखागहणेन च तन्निवासिनो गहिता ‘‘गामो आगतो’’तिआदीसु विय। तेनेवाह ‘‘सूरा समत्था’’ति च ‘‘सद्धा पसन्ना’’ति च। कुम्भट्ठानप्पदेसेन कुम्भदासियो वुत्ताति आह ‘‘कुम्भदासिकथा वा’’ति।
Saha atthenāti sātthakaṃ, hitappaṭisaṃyuttanti attho. ‘‘Surākathā’’tipi pāṭhoti āha ‘‘surākathanti pāḷiyaṃ panā’’ti. Sā panesā kathā ‘‘evarūpā navasurā pītā ratijananī hotī’’ti assādavasena na vaṭṭati, ādīnavavasena pana ‘‘ummattakasaṃvattanikā’’tiādinā nayena vaṭṭati. Tenāha ‘‘anekavidhaṃ…pe… ādīnavavasena vaṭṭatī’’ti. Visikhāti gharasanniveso. Visikhāgahaṇena ca tannivāsino gahitā ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya. Tenevāha ‘‘sūrā samatthā’’ti ca ‘‘saddhā pasannā’’ti ca. Kumbhaṭṭhānappadesena kumbhadāsiyo vuttāti āha ‘‘kumbhadāsikathā vā’’ti.
राजकथादिपुरिमकथाय , लोकक्खायिकादिपच्छिमकथाय वा विनिमुत्ता पुरिमपच्छिमकथा विमुत्ता। उप्पत्तिठितिसंहारादिवसेन लोकं अक्खायतीति लोकक्खायिका। असुकेन नामाति पजापतिना ब्रह्मुना, इस्सरेन वा। वितण्डसल्लापकथाति ‘‘अट्ठीनं सेतत्ता सेतोति न वत्तब्बो, पत्तानं काळत्ता काळोति पन वत्तब्बो’’ति एवमादिका। आदि-सद्देन ‘‘सेलपुप्फलकानि विय जीविदाविरपारयत्तिविसाला नत्थि, यं यो कोचि तिरियामाना कतत्ता’’ति एवमादीनं सङ्गहो दट्ठब्बो। सागरदेवेनाति सागरपुत्तराजूहि। खतोति एतं एकवचनं तेहि पच्चेकं खतत्ता ‘‘सागरदेवेन खतत्ता’’ति वुत्तं। सहमुद्दा समुद्दोति वुत्तो। भवति वद्धति एतेनाति भवो। भवाभवा होन्तीति इतिभवाभवकथा। एत्थ च भवोति सस्सतं, अभवोति उच्छेदं। भवोति वुद्धि, अभवोति हानि। भवोति कामसुखं, अभवोति अत्तकिलमथोति इति इमाय छब्बिधाय इतिभवाभवकथाय सद्धिं बात्तिंस तिरच्छानकथा नाम होन्ति। अथ वा पाळियं सरूपतो अनागतापि अरञ्ञपब्बतनदीदीपकथा इतिसद्देन सङ्गण्हित्वा बात्तिंस तिरच्छानकथा वुत्ता। दसमे नत्थि वत्तब्बं।
Rājakathādipurimakathāya , lokakkhāyikādipacchimakathāya vā vinimuttā purimapacchimakathā vimuttā. Uppattiṭhitisaṃhārādivasena lokaṃ akkhāyatīti lokakkhāyikā. Asukena nāmāti pajāpatinā brahmunā, issarena vā. Vitaṇḍasallāpakathāti ‘‘aṭṭhīnaṃ setattā setoti na vattabbo, pattānaṃ kāḷattā kāḷoti pana vattabbo’’ti evamādikā. Ādi-saddena ‘‘selapupphalakāni viya jīvidāvirapārayattivisālā natthi, yaṃ yo koci tiriyāmānā katattā’’ti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Sāgaradevenāti sāgaraputtarājūhi. Khatoti etaṃ ekavacanaṃ tehi paccekaṃ khatattā ‘‘sāgaradevena khatattā’’ti vuttaṃ. Sahamuddā samuddoti vutto. Bhavati vaddhati etenāti bhavo. Bhavābhavā hontīti itibhavābhavakathā. Ettha ca bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedaṃ. Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni. Bhavoti kāmasukhaṃ, abhavoti attakilamathoti iti imāya chabbidhāya itibhavābhavakathāya saddhiṃ bāttiṃsa tiracchānakathā nāma honti. Atha vā pāḷiyaṃ sarūpato anāgatāpi araññapabbatanadīdīpakathā itisaddena saṅgaṇhitvā bāttiṃsa tiracchānakathā vuttā. Dasame natthi vattabbaṃ.
पठमकथावत्थुसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamakathāvatthusuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
यमकवग्गवण्णना निट्ठिता।
Yamakavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
९. पठमकथावत्थुसुत्तं • 9. Paṭhamakathāvatthusuttaṃ
१०. दुतियकथावत्थुसुत्तं • 10. Dutiyakathāvatthusuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ९-१०. कथावत्थुसुत्तद्वयवण्णना • 9-10. Kathāvatthusuttadvayavaṇṇanā
