Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
4. නිස්සග්ගියකණ්ඩො
4. Nissaggiyakaṇḍo
1. චීවරවග්ගො
1. Cīvaravaggo
1. පඨමකථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා
1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā
459. සමිතාවිනාති සමිතා’නෙන කිලෙසාති සමිතාවී, තෙන සමිතාවිනා. ‘‘තීණි චීවරානී’’ති වත්තබ්බෙ ‘‘තිචීවර’’න්ති වුත්තං. සඞ්ඛ්යාපුබ්බො දිගුනෙකවචනන්ති එත්ථ ලක්ඛණං වෙදිතබ්බං. තං පන අධිට්ඨිතස්සපි අනධිට්ඨිතස්සපි නාමං ‘‘එකරත්තම්පි චෙ භික්ඛු තිචීවරෙන විප්පවසෙය්යා’’තිආදීසු තිචීවරාධිට්ඨානෙන අධිට්ඨිතස්ස නාමං. ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතු’’න්ති (මහාව. 358) එත්ථ අනධිට්ඨිතස්ස නාමං, ඉධ තදුභයම්පි සම්භවති. ‘‘භගවතා භික්ඛූනං තිචීවරං අනුඤ්ඤාතං හොතී’’ති එත්ථ අධිට්ඨිතමෙව. ‘‘අඤ්ඤෙනෙව තිචීවරෙන ගාමං පවිසන්තී’’ති එත්ථ අනධිට්ඨිතමෙව. එකස්මිංයෙව හි චීවරෙ තිචීවරාධිට්ඨානං රුහති, න ඉතරස්මිං පත්තාධිට්ඨානං විය, තස්මා ඉතරං අතිරෙකට්ඨානෙ තිට්ඨති. තෙන වුත්තං ‘‘කථඤ්හි නාම ඡබ්බග්ගියා භික්ඛූ අතිරෙකචීවරං ධාරෙස්සන්තී’’තිආදි.
459.Samitāvināti samitā’nena kilesāti samitāvī, tena samitāvinā. ‘‘Tīṇi cīvarānī’’ti vattabbe ‘‘ticīvara’’nti vuttaṃ. Saṅkhyāpubbo digunekavacananti ettha lakkhaṇaṃ veditabbaṃ. Taṃ pana adhiṭṭhitassapi anadhiṭṭhitassapi nāmaṃ ‘‘ekarattampi ce bhikkhu ticīvarena vippavaseyyā’’tiādīsu ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitassa nāmaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātu’’nti (mahāva. 358) ettha anadhiṭṭhitassa nāmaṃ, idha tadubhayampi sambhavati. ‘‘Bhagavatā bhikkhūnaṃ ticīvaraṃ anuññātaṃ hotī’’ti ettha adhiṭṭhitameva. ‘‘Aññeneva ticīvarena gāmaṃ pavisantī’’ti ettha anadhiṭṭhitameva. Ekasmiṃyeva hi cīvare ticīvarādhiṭṭhānaṃ ruhati, na itarasmiṃ pattādhiṭṭhānaṃ viya, tasmā itaraṃ atirekaṭṭhāne tiṭṭhati. Tena vuttaṃ ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū atirekacīvaraṃ dhāressantī’’tiādi.
460-1. පඨමපඤ්ඤත්තියා පනෙත්ථ එකරත්තම්පි අතිරෙකචීවරං ධාරෙය්ය, නිස්සග්ගියං වුත්තං හොති, තතො පරං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතුං. එවඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, ඉමං සික්ඛාපදං උද්දිසෙය්යාථ ‘දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතබ්බං, තං අතික්කාමයතො නිස්සග්ගියං පාචිත්තිය’’’න්ති එවං භගවා පරිපුණ්ණං සික්ඛාපදං පඤ්ඤාපෙසි. අථ පච්ඡිමබොධියං අජාතසත්තුකාලෙ කථිනං අනුඤ්ඤාතං, තතො පට්ඨාය භික්ඛූ ඉදං සික්ඛාපදං ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං භික්ඛුනා උබ්භතස්මිං කථිනෙ දසාහ…පෙ.… පාචිත්තිය’’න්ති උද්දිසන්ති, එස නයො දුතියතතියකථිනෙසුපි. තථාපි කඞ්ඛාවිතරණියං (කඞ්ඛා. අට්ඨ. කථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා) ‘‘දසාහපරමන්ති අයමෙත්ථ අනුපඤ්ඤත්තී’’ති එත්තකංයෙව වුත්තං, තස්මා ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං භික්ඛුනා උබ්භතස්මිං කථිනෙ’’ති වචනං න පඤ්ඤත්ති, න ච අනුපඤ්ඤත්තීති සිද්ධං. න හි පඤ්ඤත්තිවත්ථුස්මිං, අනුපඤ්ඤත්තිවත්ථුම්හි වා කථිනාධිකාරො දිස්සතීති යථාවුත්තනයොව සාරොති නිට්ඨමෙත්ථ ගන්තබ්බං. අථාපි සියා ‘‘කථිනස්සුප්පත්තිකාලතො පට්ඨාය භගවතො වචනං අනුපඤ්ඤත්තිභාවෙන වුත්ත’’න්ති. යදි එවං ද්වෙ අනුපඤ්ඤත්තියො සියුං, තතො පරිවාරෙ (පරි. 24) ‘‘එකා අනුපඤ්ඤත්තී’’තිවචනවිරොධො. අපිච යථාවුත්තනයදීපනත්ථං ඉධ තං වචනං පඨමපඤ්ඤත්තිකාලෙ අවත්වා පච්ඡා වුත්තං. එත්ථ සාධිතත්තා දුතියතතියෙසු පච්ඡා වුත්තපඨමපඤ්ඤත්තීසු එවං වුත්තං. අඤ්ඤථා තත්ථපි තං වචනං පච්ඡා වත්තබ්බං සියා. අනුගණ්ඨිපදෙ පන ‘‘පච්ඡා වුත්තභාවං සන්ධාය නිට්ඨිතචීවරස්මින්තිආදීසු අනුපඤ්ඤත්තී’’ති වුත්තං. සෙක්ඛපුථුජ්ජනානං පෙමං, අරහන්තානං ගාරවො. දසමං වා නවමං වාති එත්ථ භුම්මත්ථෙ උපයොගවචනං.
460-1. Paṭhamapaññattiyā panettha ekarattampi atirekacīvaraṃ dhāreyya, nissaggiyaṃ vuttaṃ hoti, tato paraṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretuṃ. Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha ‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabbaṃ, taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ pācittiya’’’nti evaṃ bhagavā paripuṇṇaṃ sikkhāpadaṃ paññāpesi. Atha pacchimabodhiyaṃ ajātasattukāle kathinaṃ anuññātaṃ, tato paṭṭhāya bhikkhū idaṃ sikkhāpadaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine dasāha…pe… pācittiya’’nti uddisanti, esa nayo dutiyatatiyakathinesupi. Tathāpi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dasāhaparamanti ayamettha anupaññattī’’ti ettakaṃyeva vuttaṃ, tasmā ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine’’ti vacanaṃ na paññatti, na ca anupaññattīti siddhaṃ. Na hi paññattivatthusmiṃ, anupaññattivatthumhi vā kathinādhikāro dissatīti yathāvuttanayova sāroti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Athāpi siyā ‘‘kathinassuppattikālato paṭṭhāya bhagavato vacanaṃ anupaññattibhāvena vutta’’nti. Yadi evaṃ dve anupaññattiyo siyuṃ, tato parivāre (pari. 24) ‘‘ekā anupaññattī’’tivacanavirodho. Apica yathāvuttanayadīpanatthaṃ idha taṃ vacanaṃ paṭhamapaññattikāle avatvā pacchā vuttaṃ. Ettha sādhitattā dutiyatatiyesu pacchā vuttapaṭhamapaññattīsu evaṃ vuttaṃ. Aññathā tatthapi taṃ vacanaṃ pacchā vattabbaṃ siyā. Anugaṇṭhipade pana ‘‘pacchā vuttabhāvaṃ sandhāya niṭṭhitacīvarasmintiādīsu anupaññattī’’ti vuttaṃ. Sekkhaputhujjanānaṃ pemaṃ, arahantānaṃ gāravo. Dasamaṃ vā navamaṃ vāti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ.
462-3. නිට්ඨිතචීවරස්මින්ති ඉදං කෙවලං චීවරපලිබොධාභාවමත්තදීපනත්ථං වුත්තං, තස්මා ‘‘නට්ඨං වා විනට්ඨං වා දඩ්ඪං වා චීවරාසා වා උපච්ඡින්නා’’ති වුත්තං. යදි දසාහපරමං ධාරෙතබ්බචීවරදස්සනත්ථං වුත්තං සියා, නට්ඨාදිකං සො ධාරෙය්ය. ධාරණඤ්චෙත්ථ ඨපනං, පරිභොගො වා. තං ද්වයං කතෙපි යුජ්ජති, අකතෙපි යුජ්ජති, තස්මා ‘‘කතං වා හොතී’’තිපි න වත්තබ්බං. න හි කතමෙව අතික්කාමයතො නිස්සග්ගියන්ති, තස්මා යං චීවරං උපාදාය ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මි’’න්ති වුත්තං. තම්පි උබ්භතස්මිං කථිනෙ දසාහපරමං කාලං ධාරෙතබ්බන්ති අත්ථො න ගහෙතබ්බො. තඤ්හි චීවරං සන්තඤ්චෙ, උබ්භතස්මිං කථිනෙ එකදිවසම්පි පරිහාරං න ලබ්භති. අපිච ‘‘චීවරං නාම විකප්පනුපගං පච්ඡිම’’න්ති වුත්තං. තත්ථ ච කතං නාම හොති, තස්මාපි න තං සන්ධාය ධාරෙතබ්බන්ති වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං අසම්භවතො.
462-3.Niṭṭhitacīvarasminti idaṃ kevalaṃ cīvarapalibodhābhāvamattadīpanatthaṃ vuttaṃ, tasmā ‘‘naṭṭhaṃ vā vinaṭṭhaṃ vā daḍḍhaṃ vā cīvarāsā vā upacchinnā’’ti vuttaṃ. Yadi dasāhaparamaṃ dhāretabbacīvaradassanatthaṃ vuttaṃ siyā, naṭṭhādikaṃ so dhāreyya. Dhāraṇañcettha ṭhapanaṃ, paribhogo vā. Taṃ dvayaṃ katepi yujjati, akatepi yujjati, tasmā ‘‘kataṃ vā hotī’’tipi na vattabbaṃ. Na hi katameva atikkāmayato nissaggiyanti, tasmā yaṃ cīvaraṃ upādāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti vuttaṃ. Tampi ubbhatasmiṃ kathine dasāhaparamaṃ kālaṃ dhāretabbanti attho na gahetabbo. Tañhi cīvaraṃ santañce, ubbhatasmiṃ kathine ekadivasampi parihāraṃ na labbhati. Apica ‘‘cīvaraṃ nāma vikappanupagaṃ pacchima’’nti vuttaṃ. Tattha ca kataṃ nāma hoti, tasmāpi na taṃ sandhāya dhāretabbanti vuttanti veditabbaṃ asambhavato.
අනුගණ්ඨිපදෙ පනෙතං වුත්තං ‘‘තත්ථ සියා – තස්ස භික්ඛුනො චීවරං නට්ඨාදීසු අඤ්ඤතරං යදි භවෙය්ය, කතමං චීවරං දසාහපරමං ධාරෙය්ය. යස්මා ධාරෙතබ්බචීවරං නත්ථි, තස්මා අත්ථුද්ධාරවසෙන කරණපලිබොධදස්සනත්ථං ‘නට්ඨං වා’තිආදිපදානි වුත්තානි. අයං පනත්ථො ‘නට්ඨං වා’තිආදිනා නයෙන වුත්තචීවරානං අඤ්ඤතරස්මිං චීවරෙ අසති ගහෙතබ්බො, සති තං දසාහපරමං අතික්කාමයතො නිස්සග්ගියං. එස නයො සබ්බත්ථ. ‘කතං වා හොතී’ති වුත්තචීවරමෙවාධිප්පෙතං. කස්මා පන කතචීවරං ඉමස්මිං අත්ථෙ අධිප්පෙතන්ති න වුත්තන්ති චෙ? පාකටත්තා. කථං? නට්ඨවිනට්ඨචීවරාදීනං ධාරණස්ස අභාවතො කතචීවරමෙව ඉධාධිප්පෙතන්ති පාකටං. යථා කිං? යථා පඨමානියතෙ මෙථුනකායසංසග්ගරහොනිසජ්ජානමෙවාගතත්තා සොතස්ස රහො අත්ථුද්ධාරවසෙන වුත්තොති පාකටො, තස්මා ‘චක්ඛුස්ස රහො ඉතරස්මිං අත්ථෙ අධිප්පෙතො’ති න වුත්තො. එවංසම්පදමිදන්ති වෙදිතබ්බං. ‘කතං වා හොතී’ති ඉදං න වත්තබ්බං, කස්මා? අකතං අතික්කාමයතොපි නිස්සග්ගියත්තා, කිඤ්චාපි නිස්සග්ගියං හොති , ඉධ පන තිචීවරාධිට්ඨානමධිප්පෙතං. තස්මිං තිචීවරාධිට්ඨානෙ අකතං, අරජිතං, අකප්පියකතඤ්ච ‘ඉමං සඞ්ඝාටිං අධිට්ඨාමී’තිආදිනා නයෙන අධිට්ඨාතුං න වට්ටති, තදත්ථදීපනත්ථං ‘කතං වා හොතී’ති වුත්තං. ඉතරථා ‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං පටිලද්ධෙ’ති වදෙය්ය, එවං සන්තෙ තිචීවරං දසාහං අතික්කාමයතො නිස්සග්ගියන්ති කථං පඤ්ඤායතීති චෙ? වචනප්පමාණතො. ‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතුං න විකප්පෙතු’න්ති වුත්තත්තා ඉධාපි ‘අතිරෙකචීවරං නාම අනධිට්ඨිත’න්ති එත්තකමෙව වත්තබ්බං සියා. යස්මා ‘කතං වා හොතී’ති වචනෙන ඉධාධිප්පෙතචීවරෙන සද්ධිං සෙසම්පි දසාහපරමතො උත්තරි ධාරෙතුං න ලබ්භතීති අනුජානන්තො ‘අතිරෙකචීවරං නාම අනධිට්ඨිතං අවිකප්පිත’න්ති ආහ. තත්ථ සියා – යථා ‘අවිකප්පිත’න්ති අත්ථුද්ධාරවසෙන වුත්තං, තථා ‘විකප්පනුපගං පච්ඡිම’න්තිපි. කස්මා? යස්මා තිචීවරමෙව දසාහපරමං ධාරෙතබ්බං ‘නිට්ඨිතචීවරස්මි’න්තිආදිඅනුපඤ්ඤත්තිවසෙන. ඉතරථා එකාහාතික්කමෙපි නිස්සග්ගියං හොති ‘යො පන, භික්ඛු, අතිරෙකචීවරං ධාරෙය්ය, නිස්සග්ගියං පාචිත්තිය’න්ති වචනතො. න තිචීවරතො අඤ්ඤම්පි චීවරං දසාහපරමං ධාරෙතබ්බං, තතො පරං නිස්සග්ගියං ‘අන්තොදසාහ’න්ති වුත්තත්තා. යථාහ ‘අනාපත්ති අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති, විකප්පෙතී’ති, ඉතරථා ‘අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙතී’ති වචනමත්තමෙව භවෙය්ය, තස්මා අට්ඨකථායං වුත්තනයෙනෙව අත්ථො ගහෙතබ්බො. ඉදං සබ්බං අපරෙ වදන්තී’’ති. එත්ථ අන්තොකථිනෙ උප්පන්නචීවරං කතමෙව සන්තඤ්චෙ, දසාහපරමං ධාරෙතබ්බන්ති ඉදඤ්චිමස්ස සාධනත්ථං වුත්තවචනඤ්ච පරතො ඉධෙව වුත්තවිචාරණාය යථාවුත්තයුත්තියා ච විරුජ්ඣතීති න ගහෙතබ්බං.
Anugaṇṭhipade panetaṃ vuttaṃ ‘‘tattha siyā – tassa bhikkhuno cīvaraṃ naṭṭhādīsu aññataraṃ yadi bhaveyya, katamaṃ cīvaraṃ dasāhaparamaṃ dhāreyya. Yasmā dhāretabbacīvaraṃ natthi, tasmā atthuddhāravasena karaṇapalibodhadassanatthaṃ ‘naṭṭhaṃ vā’tiādipadāni vuttāni. Ayaṃ panattho ‘naṭṭhaṃ vā’tiādinā nayena vuttacīvarānaṃ aññatarasmiṃ cīvare asati gahetabbo, sati taṃ dasāhaparamaṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ. Esa nayo sabbattha. ‘Kataṃ vā hotī’ti vuttacīvaramevādhippetaṃ. Kasmā pana katacīvaraṃ imasmiṃ atthe adhippetanti na vuttanti ce? Pākaṭattā. Kathaṃ? Naṭṭhavinaṭṭhacīvarādīnaṃ dhāraṇassa abhāvato katacīvarameva idhādhippetanti pākaṭaṃ. Yathā kiṃ? Yathā paṭhamāniyate methunakāyasaṃsaggarahonisajjānamevāgatattā sotassa raho atthuddhāravasena vuttoti pākaṭo, tasmā ‘cakkhussa raho itarasmiṃ atthe adhippeto’ti na vutto. Evaṃsampadamidanti veditabbaṃ. ‘Kataṃ vā hotī’ti idaṃ na vattabbaṃ, kasmā? Akataṃ atikkāmayatopi nissaggiyattā, kiñcāpi nissaggiyaṃ hoti , idha pana ticīvarādhiṭṭhānamadhippetaṃ. Tasmiṃ ticīvarādhiṭṭhāne akataṃ, arajitaṃ, akappiyakatañca ‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’tiādinā nayena adhiṭṭhātuṃ na vaṭṭati, tadatthadīpanatthaṃ ‘kataṃ vā hotī’ti vuttaṃ. Itarathā ‘niṭṭhitacīvarasmiṃ paṭiladdhe’ti vadeyya, evaṃ sante ticīvaraṃ dasāhaṃ atikkāmayato nissaggiyanti kathaṃ paññāyatīti ce? Vacanappamāṇato. ‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’nti vuttattā idhāpi ‘atirekacīvaraṃ nāma anadhiṭṭhita’nti ettakameva vattabbaṃ siyā. Yasmā ‘kataṃ vā hotī’ti vacanena idhādhippetacīvarena saddhiṃ sesampi dasāhaparamato uttari dhāretuṃ na labbhatīti anujānanto ‘atirekacīvaraṃ nāma anadhiṭṭhitaṃ avikappita’nti āha. Tattha siyā – yathā ‘avikappita’nti atthuddhāravasena vuttaṃ, tathā ‘vikappanupagaṃ pacchima’ntipi. Kasmā? Yasmā ticīvarameva dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ ‘niṭṭhitacīvarasmi’ntiādianupaññattivasena. Itarathā ekāhātikkamepi nissaggiyaṃ hoti ‘yo pana, bhikkhu, atirekacīvaraṃ dhāreyya, nissaggiyaṃ pācittiya’nti vacanato. Na ticīvarato aññampi cīvaraṃ dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ, tato paraṃ nissaggiyaṃ ‘antodasāha’nti vuttattā. Yathāha ‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’ti, itarathā ‘antodasāhaṃ adhiṭṭhetī’ti vacanamattameva bhaveyya, tasmā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva attho gahetabbo. Idaṃ sabbaṃ apare vadantī’’ti. Ettha antokathine uppannacīvaraṃ katameva santañce, dasāhaparamaṃ dhāretabbanti idañcimassa sādhanatthaṃ vuttavacanañca parato idheva vuttavicāraṇāya yathāvuttayuttiyā ca virujjhatīti na gahetabbaṃ.
ඉධෙව වුත්තවිචාරණා නාම – ‘‘ස්වෙ කථිනුද්ධාරො භවිස්සතී’’ති අජ්ජ උප්පන්නචීවරං තදහෙව අනධිට්ඨහන්තස්ස අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගියං. කස්මා? ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මි’’න්තිආදිනා සික්ඛාපදස්ස වුත්තත්තා. අන්තොකථිනෙ අතිරෙකදසාහම්පි පරිහාරං ලභති, කථිනතො උද්ධං එකදිවසම්පි න ලභති. යථා කිං? යථා අත්ථතකථිනො සඞ්ඝො අත්ථතදිවසතො පට්ඨාය යාව උබ්භාරා එකදිවසාවසෙසෙපි කථිනුබ්භාරෙ ආනිසංසං ලභති, පුනදිවසෙ න ලභති. සචෙ සතිසම්මොසා භාජනීයචීවරං න භාජිතං, පුනදිවසෙ අනත්ථතකථිනානම්පි සාධාරණං හොති. දිවසා චෙ සාවසෙසා, අත්ථතකථිනස්සෙව සඞ්ඝස්ස පාපුණාති, එවමෙව අත්ථතදිවසතො පට්ඨාය යාව උබ්භාරා අනධිට්ඨිතං අවිකප්පිතං වට්ටති අනුඤ්ඤාතදිවසබ්භන්තරත්තා. කථිනදිවසො ගණනුපගො හොති, උබ්භතදිවසතො පට්ඨාය දසාහපරමං කාලං උප්පන්නචීවරං පරිහාරං ලභති, තතො පරං න ලභති. කස්මා? ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතු’’න්ති වචනතො. අන්තොකථිනෙපි එකාදසෙ අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගියප්පසඞ්ගං ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං උබ්භතස්මිං කථිනෙ’’ති අයං අනුපඤ්ඤත්ති වාරෙත්වා ඨිතා, න ච තෙ දිවසෙ අදිවසෙ අකාසීති. තථා තතියකථිනෙ ච විචාරිතං ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං භික්ඛුනා උබ්භතස්මිං කථිනෙ භික්ඛුනො පනෙව අකාලචීවරං උප්පජ්ජෙය්යා’ති වදන්තෙන භගවතා යං මයා හෙට්ඨා පඨමසික්ඛාපදෙ ‘දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතබ්බ’න්ති අනුඤ්ඤාතං, තම්පි කථිනමාසතො බහි උප්පන්නමෙව, න අන්තොති දීපිතං හොතී’’ති ච, ‘‘‘කාලෙපි ආදිස්ස දින්නං එතං අකාලචීවර’න්ති (පාරා. 500) වචනතො කථිනුබ්භාරතො උද්ධං දසාහපරිහාරං න ලභතීති දීපිතං හොති, තෙහි සද්ධිං පුන කථිනුබ්භාරතො උද්ධං පඤ්ච දිවසානි ලභතීති පසඞ්ගොපි ‘නිට්ඨිතචීවර…පෙ.… ඛිප්පමෙව කාරෙතබ්බ’න්ති අකාලචීවරස්ස උප්පත්තිකාලං නියමෙත්වා වුත්තත්තා වාරිතො හොති. තදුභයෙන කථිනබ්භන්තරෙ උප්පන්නචීවරං කථිනුබ්භාරතො උද්ධං එකදිවසම්පි පරිහාරං න ලභතීති සිද්ධං හොතී’’ති ච. තස්මා දුවිධම්පෙතං විචාරණං සන්ධාය අම්හෙහි ‘‘ඉධෙව වුත්තවිචාරණාය යථාවුත්තයුත්තියා ච විරුජ්ඣතීති න ගහෙතබ්බ’’න්ති වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං.
Idheva vuttavicāraṇā nāma – ‘‘sve kathinuddhāro bhavissatī’’ti ajja uppannacīvaraṃ tadaheva anadhiṭṭhahantassa aruṇuggamane nissaggiyaṃ. Kasmā? ‘‘Niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādinā sikkhāpadassa vuttattā. Antokathine atirekadasāhampi parihāraṃ labhati, kathinato uddhaṃ ekadivasampi na labhati. Yathā kiṃ? Yathā atthatakathino saṅgho atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā ekadivasāvasesepi kathinubbhāre ānisaṃsaṃ labhati, punadivase na labhati. Sace satisammosā bhājanīyacīvaraṃ na bhājitaṃ, punadivase anatthatakathinānampi sādhāraṇaṃ hoti. Divasā ce sāvasesā, atthatakathinasseva saṅghassa pāpuṇāti, evameva atthatadivasato paṭṭhāya yāva ubbhārā anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ vaṭṭati anuññātadivasabbhantarattā. Kathinadivaso gaṇanupago hoti, ubbhatadivasato paṭṭhāya dasāhaparamaṃ kālaṃ uppannacīvaraṃ parihāraṃ labhati, tato paraṃ na labhati. Kasmā? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretu’’nti vacanato. Antokathinepi ekādase aruṇuggamane nissaggiyappasaṅgaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ ubbhatasmiṃ kathine’’ti ayaṃ anupaññatti vāretvā ṭhitā, na ca te divase adivase akāsīti. Tathā tatiyakathine ca vicāritaṃ ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine bhikkhuno paneva akālacīvaraṃ uppajjeyyā’ti vadantena bhagavatā yaṃ mayā heṭṭhā paṭhamasikkhāpade ‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’nti anuññātaṃ, tampi kathinamāsato bahi uppannameva, na antoti dīpitaṃ hotī’’ti ca, ‘‘‘kālepi ādissa dinnaṃ etaṃ akālacīvara’nti (pārā. 500) vacanato kathinubbhārato uddhaṃ dasāhaparihāraṃ na labhatīti dīpitaṃ hoti, tehi saddhiṃ puna kathinubbhārato uddhaṃ pañca divasāni labhatīti pasaṅgopi ‘niṭṭhitacīvara…pe… khippameva kāretabba’nti akālacīvarassa uppattikālaṃ niyametvā vuttattā vārito hoti. Tadubhayena kathinabbhantare uppannacīvaraṃ kathinubbhārato uddhaṃ ekadivasampi parihāraṃ na labhatīti siddhaṃ hotī’’ti ca. Tasmā duvidhampetaṃ vicāraṇaṃ sandhāya amhehi ‘‘idheva vuttavicāraṇāya yathāvuttayuttiyā ca virujjhatīti na gahetabba’’nti vuttanti veditabbaṃ.
එත්ථාහ – ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං උබ්භතස්මිං කථිනෙ’’ති ඉදං භුම්මං කිං චීවරස්ස උප්පත්ති නියමෙති, උදාහු ධාරණං, උදාහු උභයන්ති, කිඤ්චෙත්ථ, යදි උප්පත්තිං නියමෙති, පච්ඡිමකත්තිකමාසෙ එව උබ්භතස්මිං කථිනෙ උප්පන්නචීවරං තතො පට්ඨාය දසාහං ධාරෙතබ්බං අනිට්ඨිතෙපි තස්මිං මාසෙති ආපජ්ජති. අථ ධාරණං නියමෙති, අන්තොකථිනෙ උප්පන්නචීවරං උබ්භතෙපි දසාහපරමං ධාරෙතබ්බන්ති ආපජ්ජති. අථ උභයං නියමෙති, තතියකථිනෙ විය විසෙසෙත්වා වත්තබ්බන්ති? වුච්චතෙ – කාමං උභයං නියමෙති, න පන විසෙසනෙ පයොජනං අත්ථි. යං අන්තොකථිනෙ උප්පන්නචීවරං සන්ධාය ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මි’’න්ති වුත්තං, න තං සන්ධාය ‘‘ධාරෙතබ්බ’’න්ති වුත්තං, සාධිතඤ්හෙතං. ‘‘කතං වා හොතී’’තිආදිවචනතො තදත්ථසිද්ධි, තෙන පුන විසෙසනෙ පයොජනං නත්ථි, න හි කතමෙව නිස්සග්ගියං කරොති, න ච නට්ඨාදිකං ධාරෙතුං සක්කාති. යෙන වා අධිප්පායෙන භගවතා ඉදං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, සො අධිප්පායො තතියකථිනෙ පකාසිතොති වෙදිතබ්බො. කස්මා තත්ථ පකාසිතොති චෙ? විසෙසවිධානදස්සනාධිප්පායතො. විසෙසවිධානඤ්හි ‘‘නො චස්ස පාරිපූරී’’තිආදි. තත්ථාපි ‘‘චීවරං උප්පජ්ජෙය්යා’’ති අවත්වා ‘‘අකාලචීවරං උප්පජ්ජෙය්යා’’ති විසෙසනෙන උබ්භතෙපි කථිනෙ කාලචීවරං අත්ථීති දීපෙති. කිඤ්චෙතං? පච්ඡිමකත්තිකමාසෙ උප්පන්නචීවරං, තෙනෙව තත්ථ ‘‘අනත්ථතෙ කථිනෙ එකාදසමාසෙ උප්පන්න’’න්ති වුත්තං, තස්මා උප්පත්තිනියමෙ වුත්තදොසාභාවසිද්ධි. යඤ්ච තත්ථ ‘‘කාලෙපි ආදිස්ස දින්නං එතං අකාලචීවරං නාමා’’ති වුත්තං, තස්ස ද්වෙ අත්ථවිකප්පා. ආදෙසවසෙන ‘‘අකාලචීවර’’න්ති ලද්ධසඞ්ඛ්යම්පි කාලෙ උප්පන්නත්තා කාලපරිහාරං ලභති, පගෙවානාදෙසන්ති අයං පඨමො විකප්පො උප්පත්තිනියමෙ වුත්තදොසාභාවමෙව උපත්ථම්භෙති. තථා ආදෙසවසෙන අකාලචීවරසඞ්ඛ්යං ගතං චීවරකාලෙ උප්පන්නත්තා චීවරකාලතො පරං දසාහපරිහාරං න ලභති, පගෙවානාදෙසන්ති අයං දුතියො ධාරණනියමෙ වුත්තදොසාභාවමෙව උපත්ථම්භෙති. යදි එවං ආදෙසවසෙන අකාලචීවරස්ස අකාලචීවරතා කිමත්ථිකාති චෙ? සඞ්ඝුද්දෙසිකස්ස තස්ස අත්ථතකථිනස්සපි භික්ඛුසඞ්ඝස්ස සාධාරණභාවත්ථිකාති වෙදිතබ්බා.
Etthāha – ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ ubbhatasmiṃ kathine’’ti idaṃ bhummaṃ kiṃ cīvarassa uppatti niyameti, udāhu dhāraṇaṃ, udāhu ubhayanti, kiñcettha, yadi uppattiṃ niyameti, pacchimakattikamāse eva ubbhatasmiṃ kathine uppannacīvaraṃ tato paṭṭhāya dasāhaṃ dhāretabbaṃ aniṭṭhitepi tasmiṃ māseti āpajjati. Atha dhāraṇaṃ niyameti, antokathine uppannacīvaraṃ ubbhatepi dasāhaparamaṃ dhāretabbanti āpajjati. Atha ubhayaṃ niyameti, tatiyakathine viya visesetvā vattabbanti? Vuccate – kāmaṃ ubhayaṃ niyameti, na pana visesane payojanaṃ atthi. Yaṃ antokathine uppannacīvaraṃ sandhāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti vuttaṃ, na taṃ sandhāya ‘‘dhāretabba’’nti vuttaṃ, sādhitañhetaṃ. ‘‘Kataṃ vā hotī’’tiādivacanato tadatthasiddhi, tena puna visesane payojanaṃ natthi, na hi katameva nissaggiyaṃ karoti, na ca naṭṭhādikaṃ dhāretuṃ sakkāti. Yena vā adhippāyena bhagavatā idaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, so adhippāyo tatiyakathine pakāsitoti veditabbo. Kasmā tattha pakāsitoti ce? Visesavidhānadassanādhippāyato. Visesavidhānañhi ‘‘no cassa pāripūrī’’tiādi. Tatthāpi ‘‘cīvaraṃ uppajjeyyā’’ti avatvā ‘‘akālacīvaraṃ uppajjeyyā’’ti visesanena ubbhatepi kathine kālacīvaraṃ atthīti dīpeti. Kiñcetaṃ? Pacchimakattikamāse uppannacīvaraṃ, teneva tattha ‘‘anatthate kathine ekādasamāse uppanna’’nti vuttaṃ, tasmā uppattiniyame vuttadosābhāvasiddhi. Yañca tattha ‘‘kālepi ādissa dinnaṃ etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti vuttaṃ, tassa dve atthavikappā. Ādesavasena ‘‘akālacīvara’’nti laddhasaṅkhyampi kāle uppannattā kālaparihāraṃ labhati, pagevānādesanti ayaṃ paṭhamo vikappo uppattiniyame vuttadosābhāvameva upatthambheti. Tathā ādesavasena akālacīvarasaṅkhyaṃ gataṃ cīvarakāle uppannattā cīvarakālato paraṃ dasāhaparihāraṃ na labhati, pagevānādesanti ayaṃ dutiyo dhāraṇaniyame vuttadosābhāvameva upatthambheti. Yadi evaṃ ādesavasena akālacīvarassa akālacīvaratā kimatthikāti ce? Saṅghuddesikassa tassa atthatakathinassapi bhikkhusaṅghassa sādhāraṇabhāvatthikāti veditabbā.
අපිච පුග්ගලස්ස කථිනදිවසාපි දිවසාව. එවං ගණනුපගත්තා අකාලචීවරසඞ්ඛයාපටිලාභානුභාවෙන ‘‘උබ්භතස්මිං කථිනෙ’’ති වචනාපෙක්ඛස්ස අනිස්සග්ගියත්තා තදනුලොමත්තා ‘‘කාලචීවරස්සපී’’ති එවං සබ්බථා චතුබ්බිධං එත්ථ වචනන්ති වෙදිතබ්බං. අපිච අත්ථි එකච්චෙන කථිනුද්ධාරෙන උබ්භතෙ කථිනෙ උප්පන්නං එකච්චස්ස භික්ඛුනො කාලචීවරං හොති, එකච්චස්ස අකාලචීවරං, තං සීමාතික්කන්තස්ස, නො උබ්භාරගතං. තං ද්වින්නං වසෙන උබ්භතෙ උප්පන්නං ඨපෙත්වා ඉතරෙසං අඤ්ඤතරෙන උබ්භතෙ උප්පන්නන්ති වෙදිතබ්බං. තඤ්හි යස්ස උබ්භතං, තස්ස අකාලචීවරං, ඉතරස්ස කාලචීවරං. තථා අත්ථි එකච්චෙන කථිනුද්ධාරෙන උබ්භතෙ කථිනෙ උප්පන්නං සබ්බස්සපි අකාලචීවරමෙව හොති. තං යථාඨපිතං වෙදිතබ්බං. තථා අත්ථි උබ්භතස්මිං කථිනෙ උප්පන්නං ඨපෙත්වා වස්සානස්ස පච්ඡිමෙ මාසෙ උප්පන්නං. තථා අත්ථි උබ්භතස්මිං කථිනෙ උප්පන්නං අකාලචීවරං, තං හෙමන්තෙ, ගිම්හෙ වා උප්පන්නන්ති වෙදිතබ්බං. එවං පුග්ගලකාලභෙදතො බහුවිධත්තා උප්පන්නස්ස ‘‘උබ්භතස්මිං කථිනෙ උප්පන්න’’න්ති න වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. අනෙකංසිකත්තා ඉමම්පි අත්ථවිකප්පං දස්සෙතුං ‘‘උබ්භතස්මිං කථිනෙති භික්ඛුනො කථිනං උබ්භතං හොතී’’ති. එත්තාවතා සිද්ධෙපි ‘‘අට්ඨන්නං මාතිකානං අඤ්ඤතරායා’’තිආදි වුත්තං. ‘‘ධාරයාමී’’ති භික්ඛුනීවිභඞ්ගෙ ආගතොති වත්තබ්බො. ‘‘එව’’න්ති වචනෙන වචනභෙදො තත්ථ නත්ථීති වුත්තං හොති.
Apica puggalassa kathinadivasāpi divasāva. Evaṃ gaṇanupagattā akālacīvarasaṅkhayāpaṭilābhānubhāvena ‘‘ubbhatasmiṃ kathine’’ti vacanāpekkhassa anissaggiyattā tadanulomattā ‘‘kālacīvarassapī’’ti evaṃ sabbathā catubbidhaṃ ettha vacananti veditabbaṃ. Apica atthi ekaccena kathinuddhārena ubbhate kathine uppannaṃ ekaccassa bhikkhuno kālacīvaraṃ hoti, ekaccassa akālacīvaraṃ, taṃ sīmātikkantassa, no ubbhāragataṃ. Taṃ dvinnaṃ vasena ubbhate uppannaṃ ṭhapetvā itaresaṃ aññatarena ubbhate uppannanti veditabbaṃ. Tañhi yassa ubbhataṃ, tassa akālacīvaraṃ, itarassa kālacīvaraṃ. Tathā atthi ekaccena kathinuddhārena ubbhate kathine uppannaṃ sabbassapi akālacīvarameva hoti. Taṃ yathāṭhapitaṃ veditabbaṃ. Tathā atthi ubbhatasmiṃ kathine uppannaṃ ṭhapetvā vassānassa pacchime māse uppannaṃ. Tathā atthi ubbhatasmiṃ kathine uppannaṃ akālacīvaraṃ, taṃ hemante, gimhe vā uppannanti veditabbaṃ. Evaṃ puggalakālabhedato bahuvidhattā uppannassa ‘‘ubbhatasmiṃ kathine uppanna’’nti na vuttanti veditabbaṃ. Anekaṃsikattā imampi atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘ubbhatasmiṃ kathineti bhikkhuno kathinaṃ ubbhataṃ hotī’’ti. Ettāvatā siddhepi ‘‘aṭṭhannaṃ mātikānaṃ aññatarāyā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Dhārayāmī’’ti bhikkhunīvibhaṅge āgatoti vattabbo. ‘‘Eva’’nti vacanena vacanabhedo tattha natthīti vuttaṃ hoti.
‘‘විකප්පනුපගං පච්ඡිම’’න්ති ඉදං සබ්බසඞ්ගාහිකත්තා වුත්තං. ‘‘අධිට්ඨානුපගං පච්ඡිම’’න්ති අසබ්බසඞ්ගාහිකං. න හි යත්තකං සඞ්ඝාටි අධිට්ඨානුපගං පච්ඡිමං, තත්තකං අන්තරවාසකාදි අධිට්ඨානුපගං පච්ඡිමං හොති අධිට්ඨානස්ස බහුවිධත්තා. න එවං විකප්පනාය භෙදො තස්සා එකවිධත්තාති වෙදිතබ්බං. ‘‘එකාදසෙ අරුණුග්ගමනෙ නිස්සග්ගිය’’න්ති අන්තිමං ඨපෙත්වා තතො පුරිමතරස්මින්ති අත්ථො වෙදිතබ්බො. අන්තිමං නාම අපරකත්තිකාය පඨමාරුණුග්ගමනං. තඤ්හි කාලත්තා නිස්සග්ගියං න කරොති, තෙනෙවාහ අච්චෙකචීවරසික්ඛාපදට්ඨකථායං ‘‘ඡට්ඨිතො පට්ඨාය පන උප්පන්නං අනච්චෙකචීවරම්පි පච්චුද්ධරිත්වා ඨපිතචීවරම්පි එතං පරිහාරං ලභතියෙවා’’ති (පාරා. අට්ඨ. 2.646-9). ඉමංයෙව නයං සන්ධාය ‘‘අච්චෙකචීවරස්ස අනත්ථතෙ කථිනෙ එකාදසදිවසාධිකො මාසො, අත්ථතෙ කථිනෙ එකාදසදිවසාධිකා පඤ්ච මාසා, තතො පරං එකදිවසම්පි පරිහාරො නත්ථී’’ති තත්ථෙවාහ. ඉමස්මිං නයෙ සිද්ධෙ අනච්චෙකචීවරං ද්වාදසාහෙ න ලභතීති සිද්ධමෙව හොති. තතො ‘‘අනච්චෙකචීවරෙ අනච්චෙකචීවරසඤ්ඤී, අනාපත්තී’’ති (පාරා. 650) එත්ථ අච්චෙකචීවරසදිසෙ අඤ්ඤස්මිං අනධිට්ඨිතෙති සිද්ධං හොති. තත්ථ පන ‘‘පඤ්ච මාසා’’ති උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදවචනං. වස්සිකසාටිකඤ්ච අවස්සිකසාටිකභාවං පත්වා එකාදසමාසෙ පරිහාරං ලභතීති වෙදිතබ්බං.
‘‘Vikappanupagaṃ pacchima’’nti idaṃ sabbasaṅgāhikattā vuttaṃ. ‘‘Adhiṭṭhānupagaṃ pacchima’’nti asabbasaṅgāhikaṃ. Na hi yattakaṃ saṅghāṭi adhiṭṭhānupagaṃ pacchimaṃ, tattakaṃ antaravāsakādi adhiṭṭhānupagaṃ pacchimaṃ hoti adhiṭṭhānassa bahuvidhattā. Na evaṃ vikappanāya bhedo tassā ekavidhattāti veditabbaṃ. ‘‘Ekādase aruṇuggamane nissaggiya’’nti antimaṃ ṭhapetvā tato purimatarasminti attho veditabbo. Antimaṃ nāma aparakattikāya paṭhamāruṇuggamanaṃ. Tañhi kālattā nissaggiyaṃ na karoti, tenevāha accekacīvarasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘chaṭṭhito paṭṭhāya pana uppannaṃ anaccekacīvarampi paccuddharitvā ṭhapitacīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatiyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.646-9). Imaṃyeva nayaṃ sandhāya ‘‘accekacīvarassa anatthate kathine ekādasadivasādhiko māso, atthate kathine ekādasadivasādhikā pañca māsā, tato paraṃ ekadivasampi parihāro natthī’’ti tatthevāha. Imasmiṃ naye siddhe anaccekacīvaraṃ dvādasāhe na labhatīti siddhameva hoti. Tato ‘‘anaccekacīvare anaccekacīvarasaññī, anāpattī’’ti (pārā. 650) ettha accekacīvarasadise aññasmiṃ anadhiṭṭhiteti siddhaṃ hoti. Tattha pana ‘‘pañca māsā’’ti ukkaṭṭhaparicchedavacanaṃ. Vassikasāṭikañca avassikasāṭikabhāvaṃ patvā ekādasamāse parihāraṃ labhatīti veditabbaṃ.
දසාහාතික්කන්තං නිස්සග්ගියන්ති එත්ථ ආපත්තිවුට්ඨානෙ ‘‘දසාහප්පටිච්ඡන්නං පක්ඛඅතිරෙකපක්ඛමාසඅතිරෙකමාසපටිච්ඡන්න’’න්තිආදිවචනභෙදො විය, න ඉධ වචනභෙදො, තස්මා සංවච්ඡරාතික්කන්තම්පි දසාහාතික්කන්තමෙව නාම, තථා දුතියකථිනෙපි සංවච්ඡරවිප්පවුත්ථම්පි රත්තිවිප්පවුත්ථමෙව. තතියෙ සංවච්ඡරාතික්කන්තම්පි මාසාතික්කන්තමෙව නාමාති වෙදිතබ්බං. ‘‘අනධිට්ඨිතෙ අධිට්ඨිතසඤ්ඤී නිස්සග්ගියං පාචිත්තිය’’න්ති ඉදමෙකස්ස තිකපාචිත්තියස්ස ආදිපදදීපනං. එස නයො අවිකප්පිතෙතිආදීසුපි, තස්මා එත්ථ අට්ඨසු තිකච්ඡෙදෙසු එකං විත්ථාරෙත්වා ඉතරෙසං එකෙකමාදිපදං විත්ථාරෙහ්වා ද්වෙ ද්වෙ භගවතාව සඞ්ඛිත්තත්තාති බහූසුපි තිකච්ඡෙදෙසු සම්භවන්තෙසු එකො එව වුච්චති, ‘‘අයං විනයස්ස ධම්මතා’’ති වදන්ති. දුක්කටවාරෙසු පන එකං දුක්කටං විත්ථාරෙත්වා සෙසානි සත්ත තථෙව සඞ්ඛිත්තානි. තථා අන්තිමන්තිමො එකෙකො අනාපත්තිකොට්ඨාසොති වෙදිතබ්බං.
Dasāhātikkantaṃ nissaggiyanti ettha āpattivuṭṭhāne ‘‘dasāhappaṭicchannaṃ pakkhaatirekapakkhamāsaatirekamāsapaṭicchanna’’ntiādivacanabhedo viya, na idha vacanabhedo, tasmā saṃvaccharātikkantampi dasāhātikkantameva nāma, tathā dutiyakathinepi saṃvaccharavippavutthampi rattivippavutthameva. Tatiye saṃvaccharātikkantampi māsātikkantameva nāmāti veditabbaṃ. ‘‘Anadhiṭṭhite adhiṭṭhitasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’nti idamekassa tikapācittiyassa ādipadadīpanaṃ. Esa nayo avikappitetiādīsupi, tasmā ettha aṭṭhasu tikacchedesu ekaṃ vitthāretvā itaresaṃ ekekamādipadaṃ vitthārehvā dve dve bhagavatāva saṅkhittattāti bahūsupi tikacchedesu sambhavantesu eko eva vuccati, ‘‘ayaṃ vinayassa dhammatā’’ti vadanti. Dukkaṭavāresu pana ekaṃ dukkaṭaṃ vitthāretvā sesāni satta tatheva saṅkhittāni. Tathā antimantimo ekeko anāpattikoṭṭhāsoti veditabbaṃ.
අනාපත්ති අන්තොදසාහන්ති අයං සඞ්ඛෙපත්ථො – තං දසාහපරමං ධාරෙතබ්බං. තං අතිරෙකචීවරං යථාසකං අධිට්ඨානං අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති වා විකප්පෙති වා විස්සජ්ජෙති වා අත්තනො ධම්මතාය නස්සති වා විනස්සති වා ඩය්හති වා අඤ්ඤො වා තං අච්ඡින්දිත්වා ගණ්හාති විස්සාසන්තො වා ගණ්හාති පාචිත්තියතො අනාපත්ති. දුක්කටතො පන සියා ආපත්ති සියා අනාපත්ති සඤ්ඤාභෙදෙන. අන්තිමානං පනෙත්ථ ද්වින්නං පදානං වසෙන අනච්ඡින්නෙ අච්ඡින්නසඤ්ඤී නිස්සග්ගියං පාචිත්තියං. අවිස්සාසග්ගාහෙ විස්සාසග්ගාහසඤ්ඤී නිස්සග්ගියං පාචිත්තියන්තිආදිකා ද්වෙ තිකපාචිත්තියා, ද්වෙ ච දුක්කටා සඞ්ඛිත්තාති වෙදිතබ්බා. එත්ථ හි යදි අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති, දසාහපරමං අරුණං අතික්කමිත්වා තස්ස දිවසභාගෙ අධිට්ඨහතීති වෙදිතබ්බං. අයං තාව පාළිවිනිච්ඡයො.
Anāpatti antodasāhanti ayaṃ saṅkhepattho – taṃ dasāhaparamaṃ dhāretabbaṃ. Taṃ atirekacīvaraṃ yathāsakaṃ adhiṭṭhānaṃ antodasāhaṃ adhiṭṭheti vā vikappeti vā vissajjeti vā attano dhammatāya nassati vā vinassati vā ḍayhati vā añño vā taṃ acchinditvā gaṇhāti vissāsanto vā gaṇhāti pācittiyato anāpatti. Dukkaṭato pana siyā āpatti siyā anāpatti saññābhedena. Antimānaṃ panettha dvinnaṃ padānaṃ vasena anacchinne acchinnasaññī nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Avissāsaggāhe vissāsaggāhasaññī nissaggiyaṃ pācittiyantiādikā dve tikapācittiyā, dve ca dukkaṭā saṅkhittāti veditabbā. Ettha hi yadi antodasāhaṃ adhiṭṭheti, dasāhaparamaṃ aruṇaṃ atikkamitvā tassa divasabhāge adhiṭṭhahatīti veditabbaṃ. Ayaṃ tāva pāḷivinicchayo.
අට්ඨකථායං පන ඉතො ගරුකතරානීතිආදිම්හි අයං චොදනාපුබ්බඞ්ගමො විනිච්ඡයො – ගණ්ඨිපදෙ පනස්ස ඉතො නිස්සට්ඨචීවරදානතො ගරුකම්පි ඤත්තිදුතියකම්මං යථා අපලොකනෙන කරොන්ති, එවමිදං ඤත්තියා කත්තබ්බම්පි පකතිවචනෙන වට්ටතීති. යදි එවං පරිවාරෙ කම්මවග්ගස්ස අට්ඨකථායං ‘‘ඤත්තිකම්මම්පි එකං ඤත්තිං ඨපෙත්වාව කාතබ්බං, අපලොකනකම්මාදිවසෙන න කාතබ්බ’’න්ති (පරි. අට්ඨ. 482) යං වුත්තං, තෙන විරුජ්ඣෙය්ය. තෙනෙතං වුච්චති ‘‘තෙසං එතං අනුලොම’’න්ති, තස්මා අනුලොමනයෙනෙව තං වුත්තං. නියමං පන යථා ද්වින්නං පාරිසුද්ධිඋපොසථො විනා ඤත්තියා හොති, එවං ද්වින්නං නිස්සට්ඨචීවරදානම්පීති වදාම, තස්මා ‘‘ආයස්මතො දෙමා’’ති වත්තුං වට්ටති. කථං පනෙතං ඤාතබ්බන්ති? තදනුලොමත්තාති. එකදෙවෙදං ඤත්තිකම්මං අපලොකනෙනාපි කාතුං වට්ටතීති සාධනන්ති වෙදිතබ්බන්ති ආචරියො. අනුගණ්ඨිපදෙ පනෙත්ථ චොදනං කත්වා ‘‘එතං සාධිතං. ඤත්තිකම්මං එකං ඤත්තිං ඨපෙත්වාව කාතබ්බ’’න්ති පාළියා ආගතං සන්ධාය වුත්තං, ඉදං පන පාළියං නාගතං, ලෙසතො ආහරිත්වා වුත්තන්ති කත්වා එතං අපලොකනෙනාපි වට්ටතීති.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ito garukatarānītiādimhi ayaṃ codanāpubbaṅgamo vinicchayo – gaṇṭhipade panassa ito nissaṭṭhacīvaradānato garukampi ñattidutiyakammaṃ yathā apalokanena karonti, evamidaṃ ñattiyā kattabbampi pakativacanena vaṭṭatīti. Yadi evaṃ parivāre kammavaggassa aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ñattikammampi ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvāva kātabbaṃ, apalokanakammādivasena na kātabba’’nti (pari. aṭṭha. 482) yaṃ vuttaṃ, tena virujjheyya. Tenetaṃ vuccati ‘‘tesaṃ etaṃ anuloma’’nti, tasmā anulomanayeneva taṃ vuttaṃ. Niyamaṃ pana yathā dvinnaṃ pārisuddhiuposatho vinā ñattiyā hoti, evaṃ dvinnaṃ nissaṭṭhacīvaradānampīti vadāma, tasmā ‘‘āyasmato demā’’ti vattuṃ vaṭṭati. Kathaṃ panetaṃ ñātabbanti? Tadanulomattāti. Ekadevedaṃ ñattikammaṃ apalokanenāpi kātuṃ vaṭṭatīti sādhananti veditabbanti ācariyo. Anugaṇṭhipade panettha codanaṃ katvā ‘‘etaṃ sādhitaṃ. Ñattikammaṃ ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvāva kātabba’’nti pāḷiyā āgataṃ sandhāya vuttaṃ, idaṃ pana pāḷiyaṃ nāgataṃ, lesato āharitvā vuttanti katvā etaṃ apalokanenāpi vaṭṭatīti.
468. එස නයොති අඤ්ඤෙසං චීවරෙසු උපචිකාදීහි ඛායිතෙසු මමපි ඛායිතානීතිආදි. ‘‘අඤ්ඤෙන කතං…පෙ.… සාධක’’න්ති වචනතො සමානජාතිකං, එකත්ථජාතිකඤ්ච තතියකථිනං පඨමසමානමෙවාති සිද්ධං හොති.
468.Esanayoti aññesaṃ cīvaresu upacikādīhi khāyitesu mamapi khāyitānītiādi. ‘‘Aññena kataṃ…pe… sādhaka’’nti vacanato samānajātikaṃ, ekatthajātikañca tatiyakathinaṃ paṭhamasamānamevāti siddhaṃ hoti.
469. තිචීවරං අධිට්ඨාතුන්ති එත්ථ තිචීවරං තිචීවරාධිට්ඨානෙන අධිට්ඨාතබ්බයුත්තකං, යං වා තිචීවරාධිට්ඨානෙන අධිට්ඨාතුං අවිකප්පෙතුං අනුජානාමි, තස්ස අධිට්ඨානකාලපරිච්ඡෙදාභාවතො සබ්බකාලං ඉච්ඡන්තස්ස අධිට්ඨාතුංයෙව අනුජානාමි, තං කාලපරිච්ඡෙදං කත්වා විකප්පෙතුං නානුජානාමි. සති පන පච්චයෙ යදා තදා වා පච්චුද්ධරිත්වා විකප්පෙතුං වට්ටතීති ‘‘අනාපත්ති අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති, විකප්පෙතී’’ති වචනතො සිද්ධං හොතීති වුත්තමෙතං. වස්සිකසාටිකං තතො පරං විකප්පෙතුංයෙව නාධිට්ඨාතුං. වත්ථඤ්හි කතපරියොසිතං අන්තොචතුමාසෙ වස්සානදිවසං ආදිං කත්වා අන්තොදසාහෙ අධිට්ඨාතුං අනුජානාමි, චතුමාසතො උද්ධං අත්තනො සන්තකං කත්වා ඨපිතුකාමෙන විකප්පෙතුං අනුජානාමීති අත්ථො. සුගතචීවරතො ඌනකන්ති තිණ්ණම්පි චීවරානං උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදො. ‘‘තිචීවරං පන පරික්ඛාරචොළං අධිට්ඨාතුං වට්ටතී’’ති වාදෙ පන සති තථාරූපපච්චයෙ වට්ටති. යථා සති පච්චයෙ විකප්පෙතුං වට්ටතීති සාධිතමෙතං, පගෙව අඤ්ඤෙන අධිට්ඨානෙන අධිට්ඨාතුං. ‘‘අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති, විකප්පෙතී’’ති අනියමතො වුත්තන්ති සඞ්ඝාටි, උත්තරාසඞ්ගො, අන්තරවාසකන්ති අධිට්ඨිතානධිට්ඨිතානං සමානමෙව නාමං. ‘‘අයං සඞ්ඝාටී’’තිආදීසු (මහාව. 126) හි අනධිට්ඨිතා වුත්තා. ‘‘තිචීවරෙන විප්පවසෙය්යා’’ති එත්ථ අධිට්ඨිතා වුත්තා. සාමන්තවිහාරෙ වාති ගොචරගාමතො විහාරෙති ධම්මසිරිත්ථෙරො. දූරතරෙපි ලබ්භතෙවාති ආචරියො. අනුගණ්ඨිපදෙපි ‘‘සාමන්තවිහාරෙ වාති දෙසනාසීසමත්තං, තස්මා ඨපිතට්ඨානං සල්ලක්ඛෙත්වා දූරෙ ඨිතම්පි අධිට්ඨාතබ්බ’’න්ති වුත්තං. සාමන්තවිහාරො නාම යත්ථ තදහෙව ගන්ත්වා නිවත්තිතුං සක්කා. රත්තිවිප්පවාසං රක්ඛන්තෙන තතො දූරෙ ඨිතං අධිට්ඨාතුං න වට්ටති, එවං කිර මහාඅට්ඨකථායං වුත්තන්ති. කෙචි ‘‘චීවරවංසෙ ඨපිතං අඤ්ඤො පරිවත්තිත්වා නාගදන්තෙ ඨපෙති, තං අජානිත්වා අධිට්ඨහන්තස්සපි රුහති චීවරස්ස සල්ලක්ඛිතත්තා’’ති වදන්ති. අධිට්ඨහිත්වාති පරික්ඛාරචොළාදිවසෙන. මහන්තතරමෙවාතිආදි සබ්බාධිට්ඨානසාධාරණලක්ඛණං . තත්ථ පුන අධිට්ඨාතබ්බමෙවාති අධිට්ඨිතචීවරස්ස එකදෙසභූතත්තා. අනධිට්ඨිතඤ්චෙ, අධිට්ඨිතස්ස අප්පභාවෙන එකදෙසභූතං අධිට්ඨිතසඞ්ඛ්යමෙව ගච්ඡති. තථා අධිට්ඨිතඤ්චෙ, අනධිට්ඨිතස්ස එකදෙසභූතං අනධිට්ඨිතසඞ්ඛ්යං ගච්ඡතීති හි ලක්ඛණං, න කෙවලඤ්චෙත්ථ දුතියපට්ටමෙව, තතියපට්ටාදිකම්පි. යථාහ ‘‘අනුජානාමි…පෙ.… උතුද්ධටානං දුස්සානං චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං…පෙ.… පංසුකූලෙ යාවදත්ථ’’න්ති (මහාව. 348).
469.Ticīvaraṃ adhiṭṭhātunti ettha ticīvaraṃ ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātabbayuttakaṃ, yaṃ vā ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātuṃ avikappetuṃ anujānāmi, tassa adhiṭṭhānakālaparicchedābhāvato sabbakālaṃ icchantassa adhiṭṭhātuṃyeva anujānāmi, taṃ kālaparicchedaṃ katvā vikappetuṃ nānujānāmi. Sati pana paccaye yadā tadā vā paccuddharitvā vikappetuṃ vaṭṭatīti ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’’ti vacanato siddhaṃ hotīti vuttametaṃ. Vassikasāṭikaṃ tato paraṃ vikappetuṃyeva nādhiṭṭhātuṃ. Vatthañhi katapariyositaṃ antocatumāse vassānadivasaṃ ādiṃ katvā antodasāhe adhiṭṭhātuṃ anujānāmi, catumāsato uddhaṃ attano santakaṃ katvā ṭhapitukāmena vikappetuṃ anujānāmīti attho. Sugatacīvarato ūnakanti tiṇṇampi cīvarānaṃ ukkaṭṭhaparicchedo. ‘‘Ticīvaraṃ pana parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti vāde pana sati tathārūpapaccaye vaṭṭati. Yathā sati paccaye vikappetuṃ vaṭṭatīti sādhitametaṃ, pageva aññena adhiṭṭhānena adhiṭṭhātuṃ. ‘‘Antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’’ti aniyamato vuttanti saṅghāṭi, uttarāsaṅgo, antaravāsakanti adhiṭṭhitānadhiṭṭhitānaṃ samānameva nāmaṃ. ‘‘Ayaṃ saṅghāṭī’’tiādīsu (mahāva. 126) hi anadhiṭṭhitā vuttā. ‘‘Ticīvarena vippavaseyyā’’ti ettha adhiṭṭhitā vuttā. Sāmantavihāre vāti gocaragāmato vihāreti dhammasiritthero. Dūratarepi labbhatevāti ācariyo. Anugaṇṭhipadepi ‘‘sāmantavihāre vāti desanāsīsamattaṃ, tasmā ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā dūre ṭhitampi adhiṭṭhātabba’’nti vuttaṃ. Sāmantavihāro nāma yattha tadaheva gantvā nivattituṃ sakkā. Rattivippavāsaṃ rakkhantena tato dūre ṭhitaṃ adhiṭṭhātuṃ na vaṭṭati, evaṃ kira mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttanti. Keci ‘‘cīvaravaṃse ṭhapitaṃ añño parivattitvā nāgadante ṭhapeti, taṃ ajānitvā adhiṭṭhahantassapi ruhati cīvarassa sallakkhitattā’’ti vadanti. Adhiṭṭhahitvāti parikkhāracoḷādivasena. Mahantataramevātiādi sabbādhiṭṭhānasādhāraṇalakkhaṇaṃ . Tattha puna adhiṭṭhātabbamevāti adhiṭṭhitacīvarassa ekadesabhūtattā. Anadhiṭṭhitañce, adhiṭṭhitassa appabhāvena ekadesabhūtaṃ adhiṭṭhitasaṅkhyameva gacchati. Tathā adhiṭṭhitañce, anadhiṭṭhitassa ekadesabhūtaṃ anadhiṭṭhitasaṅkhyaṃ gacchatīti hi lakkhaṇaṃ, na kevalañcettha dutiyapaṭṭameva, tatiyapaṭṭādikampi. Yathāha ‘‘anujānāmi…pe… utuddhaṭānaṃ dussānaṃ catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ…pe… paṃsukūle yāvadattha’’nti (mahāva. 348).
අවසෙසා භික්ඛූති වක්ඛමානකාලෙ නිසින්නා භික්ඛූ. තස්මා වට්ටතීති යථා ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතුං න විකප්පෙතු’’න්ති වුත්තං, එවං පරික්ඛාරචොළම්පි වුත්තං, න තස්ස උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදො වුත්තො, න ච සඞ්ඛ්යාපරිච්ඡෙදො, තස්මා තීණිපි චීවරානි පච්චුද්ධරිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි පරික්ඛාරචොළානි අධිට්ඨාමී’’ති අධිට්ඨහිත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතීති අත්ථො. ‘‘නිධානමුඛමෙත’’න්ති කථං පඤ්ඤායතීති චෙ? ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූනං පරිපුණ්ණං හොති තිචීවරං, අත්ථො ච හොති පරිස්සාවනෙහිපි ථවිකාහිපී’’ති එතස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පරික්ඛාරචොළ’’න්ති (මහාව. 358) අනුඤ්ඤාතත්තා. භික්ඛූනඤ්ච එකමෙව පරිස්සාවනං, ථවිකා වා වට්ටති, න ද්වෙ වා තීණි වාති පටික්ඛෙපාභාවතො විකප්පනුපගපච්ඡිමප්පමාණානි, අතිරෙකප්පමාණානි වා පරිස්සාවනාදීනි පරික්ඛාරානි කප්පන්තීති සිද්ධං. යදි එවං ‘‘යංනූනාහං භික්ඛූනං චීවරෙ සීමං බන්ධෙය්යං මරියාදං ඨපෙය්ය’’න්ති (මහාව. 346) වචනවිරොධොති චෙ? න, අනුසන්ධියා අජානනතො, විරොධතො ච. කිං වුත්තං හොති? චීවරක්ඛන්ධකෙ (මහාව. 326 ආදයො) පඨමං ගහපතිචීවරං අනුඤ්ඤාතං, තතො පාවාරකොසියකොජවකම්බලාදි. තතො ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ඝස්ස උච්චාවචානි චීවරානි උප්පන්නානි හොන්ති. අථ ඛො භික්ඛූනං එතදහොසි ‘කිං නු ඛො භගවතා චීවරං අනුඤ්ඤාතං, කිං අනනුඤ්ඤාත’’’න්ති එතස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඡ චීවරානි ඛොම’’න්තිආදිනා (මහාව. 339) කප්පියචීවරජාති අනුඤ්ඤාතා, න පන සඞ්ඛ්යාපමාණං. තතො ‘‘අද්දස භගවා…පෙ.… සම්බහුලෙ භික්ඛූ චීවරෙහි උබ්භණ්ඩිතෙ සීසෙපි චීවරභිසිං කරිත්වා ඛන්ධෙපි චීවරභිසිං කරිත්වා කටියාපි චීවරභිසිං කරිත්වා ආගච්ඡන්තෙ, දිස්වාන භගවතො එතදහොසි…පෙ.… යෙපි ඛො තෙ කුලපුත්තා ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ සීතාලුකා සීතභීරුකා, තෙපි සක්කොන්ති තිචීවරෙන යාපෙතුං, යංනූනාහං භික්ඛූනං චීවරෙ සීමං බන්ධෙය්යං මරියාදං ඨපෙය්යං තිචීවරං අනුජානෙය්ය’’න්ති (මහාව. 346) චීවරං අනුඤ්ඤාතං, තඤ්ච ඛො එකමෙව. ඡබ්බග්ගියා පන මිච්ඡා ගහෙත්වා බහූනි පරිහරිංසු. තානි නෙසං අතිරෙකට්ඨානෙ ඨිතානි හොන්ති. තතො ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දසාහපරමං අතිරෙකචීවරං ධාරෙතු’’න්ති (මහාව. 347) අනුඤ්ඤාතං, තෙනෙතං පඤ්ඤායති. අතිරෙකානි බහූනි චීවරානි තෙ පරිහරිංසු, ‘‘තානි දසාහපරමමෙව ධාරෙතුං අනුජානාමි, න තමෙවෙක’’න්ති වදන්තෙන යා පුබ්බෙ තිචීවරාධිට්ඨානසඞ්ඛාතා චීවරෙ සීමාබද්ධා, මරියාදා ච ඨපිතා, තාය සතිපි තිචීවරබාහුල්ලපරිහරණක්කමො දස්සිතො දිවසපරිච්ඡෙදවසෙන. තතො පරං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අතිරෙකචීවරං විකප්පෙතු’’න්ති (මහාව. 347) අනුජානන්තෙන විනාපි දිවසපරිච්ඡෙදෙන අතිරෙකචීවරපරිහරණක්කමො දස්සිතොති ද්වෙපි තානි නිධානමුඛානීති සිද්ධං. තථා පරික්ඛාරචොළාධිට්ඨානම්පි සියා, අඤ්ඤථා ඉතරචීවරාධිට්ඨානානුජානනවිරොධො සියා සීමාමරියාදට්ඨපනවිරොධතො. තිචීවරාධිට්ඨානපඤ්ඤත්තියෙව තිචීවරමරියාදා හොති. තෙන වුත්තං ‘‘පාටෙක්කං නිධානමුඛමෙත’’න්ති. ‘‘පඨමං තිචීවරං තිචීවරාධිට්ඨානෙන අධිට්ඨාතබ්බං, පුන පරිහරිතුං අසක්කොන්තෙන පච්චුද්ධරිත්වා පරික්ඛාරචොළං අධිට්ඨාතබ්බං, න ත්වෙව ආදිතොව ඉදං වුත්ත’’න්ති වුත්තං. ‘‘යථා තිචීවරං පරිහරිතුං අසක්කොන්තස්ස ගිලානස්ස විප්පවාසසම්මුති අනුඤ්ඤාතා, අගිලානස්සපි සාසඞ්කසික්ඛාපදෙ (පාරා. 652) තස්ස අන්තරඝරෙ නික්ඛෙපො ච, තතොපි සති පච්චයෙ ඡාරත්තවිප්පවාසො, තතොපි අසක්කොන්තස්ස පච්චුද්ධාරො, පච්චුද්ධටම්පි අන්තොදසාහෙ අධිට්ඨාතුං, අසක්කොන්තස්ස විකප්පනා ච අනුඤ්ඤාතා. තථෙව ද්වින්නම්පි සම්මුඛාපරම්මුඛාවිකප්පනානං පරසන්තකත්තා විකප්පනපච්චයෙ අසති ‘පරික්ඛාරචොළ’න්ති අධිට්ඨහිත්වා පරිභුඤ්ජිතුං භගවතා අනුඤ්ඤාතං සියා, යතො තදධිප්පායඤ්ඤූ එවං වදන්තී’’ති මහාපච්චරියම්පි වුත්තං. පුබ්බෙතිආදි ‘‘පාටෙක්කං නිධානමුඛ’’න්ති වුත්තස්ස පයොගදස්සනත්ථං වුත්තං. අබද්ධසීමායං දුප්පරිහාරන්ති විකප්පනාදිඅත්ථාය උපචාරං අතික්කමිත්වාපි ගමනසම්භවතො.
Avasesā bhikkhūti vakkhamānakāle nisinnā bhikkhū. Tasmā vaṭṭatīti yathā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti vuttaṃ, evaṃ parikkhāracoḷampi vuttaṃ, na tassa ukkaṭṭhaparicchedo vutto, na ca saṅkhyāparicchedo, tasmā tīṇipi cīvarāni paccuddharitvā ‘‘imāni cīvarāni parikkhāracoḷāni adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭhahitvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti attho. ‘‘Nidhānamukhameta’’nti kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ paripuṇṇaṃ hoti ticīvaraṃ, attho ca hoti parissāvanehipi thavikāhipī’’ti etasmiṃ vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, parikkhāracoḷa’’nti (mahāva. 358) anuññātattā. Bhikkhūnañca ekameva parissāvanaṃ, thavikā vā vaṭṭati, na dve vā tīṇi vāti paṭikkhepābhāvato vikappanupagapacchimappamāṇāni, atirekappamāṇāni vā parissāvanādīni parikkhārāni kappantīti siddhaṃ. Yadi evaṃ ‘‘yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sīmaṃ bandheyyaṃ mariyādaṃ ṭhapeyya’’nti (mahāva. 346) vacanavirodhoti ce? Na, anusandhiyā ajānanato, virodhato ca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Cīvarakkhandhake (mahāva. 326 ādayo) paṭhamaṃ gahapaticīvaraṃ anuññātaṃ, tato pāvārakosiyakojavakambalādi. Tato ‘‘tena kho pana samayena saṅghassa uccāvacāni cīvarāni uppannāni honti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi ‘kiṃ nu kho bhagavatā cīvaraṃ anuññātaṃ, kiṃ ananuññāta’’’nti etasmiṃ vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cha cīvarāni khoma’’ntiādinā (mahāva. 339) kappiyacīvarajāti anuññātā, na pana saṅkhyāpamāṇaṃ. Tato ‘‘addasa bhagavā…pe… sambahule bhikkhū cīvarehi ubbhaṇḍite sīsepi cīvarabhisiṃ karitvā khandhepi cīvarabhisiṃ karitvā kaṭiyāpi cīvarabhisiṃ karitvā āgacchante, disvāna bhagavato etadahosi…pe… yepi kho te kulaputtā imasmiṃ dhammavinaye sītālukā sītabhīrukā, tepi sakkonti ticīvarena yāpetuṃ, yaṃnūnāhaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sīmaṃ bandheyyaṃ mariyādaṃ ṭhapeyyaṃ ticīvaraṃ anujāneyya’’nti (mahāva. 346) cīvaraṃ anuññātaṃ, tañca kho ekameva. Chabbaggiyā pana micchā gahetvā bahūni parihariṃsu. Tāni nesaṃ atirekaṭṭhāne ṭhitāni honti. Tato ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretu’’nti (mahāva. 347) anuññātaṃ, tenetaṃ paññāyati. Atirekāni bahūni cīvarāni te parihariṃsu, ‘‘tāni dasāhaparamameva dhāretuṃ anujānāmi, na tameveka’’nti vadantena yā pubbe ticīvarādhiṭṭhānasaṅkhātā cīvare sīmābaddhā, mariyādā ca ṭhapitā, tāya satipi ticīvarabāhullapariharaṇakkamo dassito divasaparicchedavasena. Tato paraṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, atirekacīvaraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 347) anujānantena vināpi divasaparicchedena atirekacīvarapariharaṇakkamo dassitoti dvepi tāni nidhānamukhānīti siddhaṃ. Tathā parikkhāracoḷādhiṭṭhānampi siyā, aññathā itaracīvarādhiṭṭhānānujānanavirodho siyā sīmāmariyādaṭṭhapanavirodhato. Ticīvarādhiṭṭhānapaññattiyeva ticīvaramariyādā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘pāṭekkaṃ nidhānamukhameta’’nti. ‘‘Paṭhamaṃ ticīvaraṃ ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhātabbaṃ, puna pariharituṃ asakkontena paccuddharitvā parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbaṃ, na tveva āditova idaṃ vutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Yathā ticīvaraṃ pariharituṃ asakkontassa gilānassa vippavāsasammuti anuññātā, agilānassapi sāsaṅkasikkhāpade (pārā. 652) tassa antaraghare nikkhepo ca, tatopi sati paccaye chārattavippavāso, tatopi asakkontassa paccuddhāro, paccuddhaṭampi antodasāhe adhiṭṭhātuṃ, asakkontassa vikappanā ca anuññātā. Tatheva dvinnampi sammukhāparammukhāvikappanānaṃ parasantakattā vikappanapaccaye asati ‘parikkhāracoḷa’nti adhiṭṭhahitvā paribhuñjituṃ bhagavatā anuññātaṃ siyā, yato tadadhippāyaññū evaṃ vadantī’’ti mahāpaccariyampi vuttaṃ. Pubbetiādi ‘‘pāṭekkaṃ nidhānamukha’’nti vuttassa payogadassanatthaṃ vuttaṃ. Abaddhasīmāyaṃ dupparihāranti vikappanādiatthāya upacāraṃ atikkamitvāpi gamanasambhavato.
වස්සිකසාටිකා අනතිරිත්තප්පමාණාති තස්සා උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදස්ස වුත්තත්තා වුත්තං. පච්චත්ථරණම්පි අධිට්ඨාතබ්බමෙවාති ‘‘ඉදං, භන්තෙ, අම්හාකං සෙනාසනස්ස උපරි අත්ථරිතබ්බ’’න්තිආදිනා දින්නං නාධිට්ඨාතබ්බං, ‘‘ඉදං තුම්හාක’’න්ති දින්නං සයං අධිප්පෙතංව අධිට්ඨාතබ්බන්ති අධිප්පායො. ‘‘සකිං අධිට්ඨිතං අධිට්ඨිතමෙව හොති, න පුන පච්චුද්ධරීයති කාලපරිච්ඡෙදාභාවතො’’ති ලිඛිතං. ‘‘එකවචනෙනපි වට්ටතීති අපරෙ’’ති වුත්තං. භෙසජ්ජනවකම්මමාතාපිතුආදීනං අත්ථායාති එත්ථ ‘‘ඉමිනා භෙසජ්ජං චෙතාපෙස්සාමි, ඉදං මාතුයා දස්සාමී’’ති ඨපෙන්තෙන අධිට්ඨාතබ්බං. ‘‘‘ඉදං භෙසජ්ජස්ස, ඉමං මාතුයා’ති විභජන්තෙන අධිට්ඨානකිච්චං නත්ථීති අපරෙ’’ති වුත්තං. ‘‘සකභාවං මොචෙත්වා ඨපනං සන්ධායාහා’’ති ලිඛිතං.
Vassikasāṭikā anatirittappamāṇāti tassā ukkaṭṭhaparicchedassa vuttattā vuttaṃ. Paccattharaṇampi adhiṭṭhātabbamevāti ‘‘idaṃ, bhante, amhākaṃ senāsanassa upari attharitabba’’ntiādinā dinnaṃ nādhiṭṭhātabbaṃ, ‘‘idaṃ tumhāka’’nti dinnaṃ sayaṃ adhippetaṃva adhiṭṭhātabbanti adhippāyo. ‘‘Sakiṃ adhiṭṭhitaṃ adhiṭṭhitameva hoti, na puna paccuddharīyati kālaparicchedābhāvato’’ti likhitaṃ. ‘‘Ekavacanenapi vaṭṭatīti apare’’ti vuttaṃ. Bhesajjanavakammamātāpituādīnaṃatthāyāti ettha ‘‘iminā bhesajjaṃ cetāpessāmi, idaṃ mātuyā dassāmī’’ti ṭhapentena adhiṭṭhātabbaṃ. ‘‘‘Idaṃ bhesajjassa, imaṃ mātuyā’ti vibhajantena adhiṭṭhānakiccaṃ natthīti apare’’ti vuttaṃ. ‘‘Sakabhāvaṃ mocetvā ṭhapanaṃ sandhāyāhā’’ti likhitaṃ.
‘‘පුන අධිට්ඨාතබ්බන්ති අයං සඞ්ගීතිතො පට්ඨාය ආගතඅට්ඨකථාවාදො. තතො පරං ආචරියානං තත්ථ තත්ථ යුත්තිවිචාරණා’’ති වුත්තං. පමාණචීවරස්සාති පච්ඡිමප්පමාණස්ස. ද්වෙ චීවරානීති සහ උත්තරාසඞ්ගෙන. එස නයොති පමාණයුත්තෙසු යත්ථ කත්ථචීතිආදිනයොව. ‘‘තං අතික්කාමයතො ඡෙදනක’’න්ති (පාචි. 533) වචනතො උත්තරි පටිසිද්ධං, තතො හෙට්ඨා අප්පටිසිද්ධත්තා වට්ටති. තත්ථ සියා – තිචීවරස්ස පච්ඡිමප්පමාණං විසුං සුත්තෙ නත්ථීති, න වත්තබ්බං, සික්ඛාකරණීයෙහි සිද්ධත්තා. කිං වුත්තං හොති? ‘‘‘පරිමණ්ඩලං නිවාසෙස්සාමි, පාරුපිස්සාමි, සුප්පටිච්ඡන්නො අන්තරඝරෙ ගමිස්සාමී’ති (පාචි. 576-579) වචනතො යත්තකෙන පමාණෙන පරිමණ්ඩලතා, සුප්පටිච්ඡන්නතා ච අට්ඨකථායං වුත්තක්කමෙන සම්පජ්ජතී’’ති වත්තබ්බං. තෙසං වසෙන පච්ඡිමප්පමාණන්ති සිද්ධං, තඤ්ච ඛො මුට්ඨිපඤ්චකාදි යථාවුත්තමෙව වුච්චතෙ. තෙනෙවාහ ලෙසං ඨපෙත්වා ‘‘විසුං සුත්තෙ නත්ථී’’ති.
‘‘Puna adhiṭṭhātabbanti ayaṃ saṅgītito paṭṭhāya āgataaṭṭhakathāvādo. Tato paraṃ ācariyānaṃ tattha tattha yuttivicāraṇā’’ti vuttaṃ. Pamāṇacīvarassāti pacchimappamāṇassa. Dve cīvarānīti saha uttarāsaṅgena. Esa nayoti pamāṇayuttesu yattha katthacītiādinayova. ‘‘Taṃ atikkāmayato chedanaka’’nti (pāci. 533) vacanato uttari paṭisiddhaṃ, tato heṭṭhā appaṭisiddhattā vaṭṭati. Tattha siyā – ticīvarassa pacchimappamāṇaṃ visuṃ sutte natthīti, na vattabbaṃ, sikkhākaraṇīyehi siddhattā. Kiṃ vuttaṃ hoti? ‘‘‘Parimaṇḍalaṃ nivāsessāmi, pārupissāmi, suppaṭicchanno antaraghare gamissāmī’ti (pāci. 576-579) vacanato yattakena pamāṇena parimaṇḍalatā, suppaṭicchannatā ca aṭṭhakathāyaṃ vuttakkamena sampajjatī’’ti vattabbaṃ. Tesaṃ vasena pacchimappamāṇanti siddhaṃ, tañca kho muṭṭhipañcakādi yathāvuttameva vuccate. Tenevāha lesaṃ ṭhapetvā ‘‘visuṃ sutte natthī’’ti.
අපිචෙත්ථ අධිප්පෙතං, තථාපි න සමෙතියෙවාති අත්ථො, තස්මා ‘‘යදී’’තිආදිසම්බන්ධො අද්ධා වුත්තො. යස්මා පරිච්ඡින්නො සමෙති ච. ඉතරෙසු පන එකච්චස්මිං ආචරියවාදෙ නෙව පරිච්ඡෙදො අත්ථි. එකච්චස්මිං න පුබ්බාපරං සමෙතීති සම්බන්ධො. අධිට්ඨානං අධිට්ඨානමෙව, පරිභොගකාලෙ පන අරජිතං න වට්ටති. ඉදං සබ්බං තිචීවරෙ එව. ඉමස්ස පන සික්ඛාපදස්ස අයං සඞ්ඛෙපවිනිච්ඡයො – අනත්ථතෙ කථිනෙ හෙමන්තානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය අත්ථතෙ කථිනෙ ගිම්හානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය උප්පන්නචීවරං සන්ධාය ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මි’’න්තිආදි වුත්තන්ති.
Apicettha adhippetaṃ, tathāpi na sametiyevāti attho, tasmā ‘‘yadī’’tiādisambandho addhā vutto. Yasmā paricchinno sameti ca. Itaresu pana ekaccasmiṃ ācariyavāde neva paricchedo atthi. Ekaccasmiṃ na pubbāparaṃ sametīti sambandho. Adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānameva, paribhogakāle pana arajitaṃ na vaṭṭati. Idaṃ sabbaṃ ticīvare eva. Imassa pana sikkhāpadassa ayaṃ saṅkhepavinicchayo – anatthate kathine hemantānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya atthate kathine gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya uppannacīvaraṃ sandhāya ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’ntiādi vuttanti.
එත්ථාහ – ‘‘රජකෙහි ධොවාපෙත්වා සෙතං කාරාපෙන්තස්සාපි අධිට්ඨානං අධිට්ඨානමෙවා’’ති වචනතො අරජිතෙපි අධිට්ඨානං රුහති, තෙන සූචිකම්මං කත්වා රජිත්වා කප්පබින්දුං දත්වා අධිට්ඨාතබ්බන්ති නියමො න කාතබ්බොති? වුච්චතෙ, කාතබ්බොව පත්තො විය අධිට්ඨිතො. යථා පුන සෙතභාවං, තම්බභාවං වා පත්තො අධිට්ඨානං න විජහති, න ච පන තාදිසො අධිට්ඨානං උපගච්ඡති, එවමෙතං දට්ඨබ්බන්ති. ‘‘යතො පට්ඨාය පරිභොගාදයො වට්ටන්ති, තතො පට්ඨාය අන්තොදසාහෙ අධිට්ඨාතබ්බ’’න්ති වදන්ති.
Etthāha – ‘‘rajakehi dhovāpetvā setaṃ kārāpentassāpi adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānamevā’’ti vacanato arajitepi adhiṭṭhānaṃ ruhati, tena sūcikammaṃ katvā rajitvā kappabinduṃ datvā adhiṭṭhātabbanti niyamo na kātabboti? Vuccate, kātabbova patto viya adhiṭṭhito. Yathā puna setabhāvaṃ, tambabhāvaṃ vā patto adhiṭṭhānaṃ na vijahati, na ca pana tādiso adhiṭṭhānaṃ upagacchati, evametaṃ daṭṭhabbanti. ‘‘Yato paṭṭhāya paribhogādayo vaṭṭanti, tato paṭṭhāya antodasāhe adhiṭṭhātabba’’nti vadanti.
අවිසෙසෙන වුත්තවචනන්ති අධිට්ඨාතබ්බං අධිට්ඨෙති, විකප්පෙතබ්බං විකප්පෙතීති එවං සවිසෙසං කත්වා අවචනං ‘‘න විකප්පෙතු’’න්ති (මහාව. 358) ඉමිනා විරුද්ධං විය දිස්සති. ඉදානි ඉදං අධිට්ඨානවිකප්පනනයපටිබද්ධං ඛන්ධකං, පරිවාරඤ්ච මිස්සෙත්වා පකිණ්ණකං වුච්චති – ඛන්ධකෙ තාව ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතුං න විකප්පෙතුං, වස්සිකසාටිකං වස්සානං චාතුමාසං අධිට්ඨාතුං, තතො පරං විකප්පෙතු’’න්තිආදි වුත්තං. පරිවාරෙ ‘‘න නව චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි, න නව චීවරානි විකප්පෙතබ්බානී’’ති (පරි. 329), ‘‘දසකෙ දස, එකාදසකෙ එකාදස චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි, න විකප්පෙතබ්බානී’’ති (පරි. 331) ච අනෙකක්ඛත්තුං වචනෙන සුට්ඨු දළ්හං කත්වා ‘‘සබ්බානි චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි, න විකප්පෙතබ්බානී’’ති වුත්තං, තස්මා උභොපි තෙ විරුද්ධා විය දිස්සන්ති, ඛන්ධකෙ එව ච ‘‘වස්සිකසාටිකං වස්සානං චාතුමාසං අධිට්ඨාතුං තතො පරං විකප්පෙතු’’න්ති (මහාව. 358) වුත්තං. තදට්ඨකථායං ‘‘වස්සිකසාටිකා අනතිරිත්තප්පමාණා නාමං ගහෙත්වා වුත්තනයෙනෙව චත්තාරො වස්සිකෙ මාසෙ අධිට්ඨාතබ්බා, තතො පරං පච්චුද්ධරිත්වා විකප්පෙතබ්බා’’ති වුත්තං. ඉදඤ්ච විරුද්ධං විය දිස්සති අඤ්ඤමඤ්ඤං හෙමන්තෙ පච්චුද්ධාරසම්භවතො, වස්සානෙ විකප්පනාසම්භවතො ච. තථා ඉධ ‘‘අනාපත්ති අන්තොදසාහං අධිට්ඨෙති විකප්පෙතී’’ති වචනප්පමාණතො සබ්බත්ථ විකප්පනාය අප්පටිසිද්ධභාවො වෙදිතබ්බොති (පාරා. අට්ඨ. 2.469) අට්ඨකථාවචනං පරිවාරවචනෙන විරුද්ධං විය දිස්සති, න හි විරුද්ධං තථාගතා භාසන්ති, තස්මා අට්ඨකථානයොවෙත්ථ පටිසරණං, යෙන සබ්බම්පි තං එකරසං හොති. පරිවාරට්ඨකථායඤ්ච වුත්තං ‘‘න විකප්පෙතබ්බානීති අධිට්ඨිතකාලතො පට්ඨාය න විකප්පෙතබ්බානී’’ති (පරි. අට්ඨ. 329). තිචීවරානි අධිට්ඨිතකාලතො පට්ඨාය, වස්සිකසාටිකාදීනි ච අත්තනො අත්තනො අධිට්ඨානඛෙත්තෙ න අකාමා විකප්පෙතබ්බානීති අත්ථො, අවසෙසපාළි, අත්ථො ච ඉධ අට්ඨකථායං වුත්තො, තස්මා සබ්බම්පෙතං එකරසන්ති.
Avisesenavuttavacananti adhiṭṭhātabbaṃ adhiṭṭheti, vikappetabbaṃ vikappetīti evaṃ savisesaṃ katvā avacanaṃ ‘‘na vikappetu’’nti (mahāva. 358) iminā viruddhaṃ viya dissati. Idāni idaṃ adhiṭṭhānavikappananayapaṭibaddhaṃ khandhakaṃ, parivārañca missetvā pakiṇṇakaṃ vuccati – khandhake tāva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetuṃ, vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’’ntiādi vuttaṃ. Parivāre ‘‘na nava cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na nava cīvarāni vikappetabbānī’’ti (pari. 329), ‘‘dasake dasa, ekādasake ekādasa cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbānī’’ti (pari. 331) ca anekakkhattuṃ vacanena suṭṭhu daḷhaṃ katvā ‘‘sabbāni cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbānī’’ti vuttaṃ, tasmā ubhopi te viruddhā viya dissanti, khandhake eva ca ‘‘vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ tato paraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358) vuttaṃ. Tadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘vassikasāṭikā anatirittappamāṇā nāmaṃ gahetvā vuttanayeneva cattāro vassike māse adhiṭṭhātabbā, tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti vuttaṃ. Idañca viruddhaṃ viya dissati aññamaññaṃ hemante paccuddhārasambhavato, vassāne vikappanāsambhavato ca. Tathā idha ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti vikappetī’’ti vacanappamāṇato sabbattha vikappanāya appaṭisiddhabhāvo veditabboti (pārā. aṭṭha. 2.469) aṭṭhakathāvacanaṃ parivāravacanena viruddhaṃ viya dissati, na hi viruddhaṃ tathāgatā bhāsanti, tasmā aṭṭhakathānayovettha paṭisaraṇaṃ, yena sabbampi taṃ ekarasaṃ hoti. Parivāraṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘‘na vikappetabbānīti adhiṭṭhitakālato paṭṭhāya na vikappetabbānī’’ti (pari. aṭṭha. 329). Ticīvarāni adhiṭṭhitakālato paṭṭhāya, vassikasāṭikādīni ca attano attano adhiṭṭhānakhette na akāmā vikappetabbānīti attho, avasesapāḷi, attho ca idha aṭṭhakathāyaṃ vutto, tasmā sabbampetaṃ ekarasanti.
එත්ථාහ – යදි එවං ‘‘නව චීවරානි නාධිට්ඨාතබ්බානී’’ති ච වත්තබ්බං. විකප්පිතකාලතො පට්ඨාය හි නාධිට්ඨාතබ්බානීති? එත්ථ වුච්චතෙ – ‘‘තිචීවරං අධිට්ඨාතුං න විකප්පෙතුං…පෙ.… පරික්ඛාරචොළං අධිට්ඨාතුං න විකප්පෙතු’’න්ති එත්ථ සබ්බත්ථ අධිට්ඨානෙ පටිසෙධාදස්සනතො, විකප්පනාය අදස්සනතො ච ‘‘තතො පර’’න්ති ද්වීස්වෙව පරිච්ඡෙදදස්සනතො ච ‘‘නව චීවරානි අධිට්ඨාතබ්බානි, න විකප්පෙතබ්බානි චෙව වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. අපරො නයො – අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතුං අකාමා. කස්මා? කාලෙ උප්පන්නං අනධිට්ඨහන්තස්ස කාලාතික්කමෙ ආපත්තිසම්භවතො, අකාලෙ උප්පන්නං අනධිට්ඨහන්තස්ස දසාහාතික්කමෙ ආපත්තිසම්භවතො ච. තත්ථ යං කාලෙ උප්පන්නං අප්පහොන්තෙපි දසාහෙ කාලාතික්කමෙ ආපත්තිකරං, තං නිස්සජ්ජනකාලෙ ‘‘ඉදං මෙ, භන්තෙ, අතිරෙකචීවරං ධාරිතං නිස්සග්ගියං, ඉමාහං සඞ්ඝස්සා’’තිආදිනා නිස්සජ්ජිතබ්බං, ඉතරං යථාපාළිමෙව. තත්ථ පඨමනයො ‘‘යො පන, භික්ඛු, අතිරෙකචීවරං ධාරෙය්ය නිස්සග්ගිය’’න්ති ඉමාය පඨමපඤ්ඤත්තියා වසෙන වුත්තො, දුතියො අනුපඤ්ඤත්තියා වසෙන වුත්තො.
Etthāha – yadi evaṃ ‘‘nava cīvarāni nādhiṭṭhātabbānī’’ti ca vattabbaṃ. Vikappitakālato paṭṭhāya hi nādhiṭṭhātabbānīti? Ettha vuccate – ‘‘ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetuṃ…pe… parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetu’’nti ettha sabbattha adhiṭṭhāne paṭisedhādassanato, vikappanāya adassanato ca ‘‘tato para’’nti dvīsveva paricchedadassanato ca ‘‘nava cīvarāni adhiṭṭhātabbāni, na vikappetabbāni ceva vuttanti veditabbaṃ. Aparo nayo – anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ akāmā. Kasmā? Kāle uppannaṃ anadhiṭṭhahantassa kālātikkame āpattisambhavato, akāle uppannaṃ anadhiṭṭhahantassa dasāhātikkame āpattisambhavato ca. Tattha yaṃ kāle uppannaṃ appahontepi dasāhe kālātikkame āpattikaraṃ, taṃ nissajjanakāle ‘‘idaṃ me, bhante, atirekacīvaraṃ dhāritaṃ nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassā’’tiādinā nissajjitabbaṃ, itaraṃ yathāpāḷimeva. Tattha paṭhamanayo ‘‘yo pana, bhikkhu, atirekacīvaraṃ dhāreyya nissaggiya’’nti imāya paṭhamapaññattiyā vasena vutto, dutiyo anupaññattiyā vasena vutto.
යථා ච නිස්සජ්ජිතබ්බවත්ථුම්හි අසති යථාපාළිං අවත්වා කෙවලං ආපත්ති එව දෙසෙතබ්බා, යථා ච වස්සිකසාටිකනිස්සජ්ජනෙ කෙවලං පරියිට්ඨමත්තෙ යථාපාළිං අවත්වා යථාසම්භවං නිස්සජ්ජිතබ්බං, තථා ඉදම්පීති වෙදිතබ්බං. යථා සංවච්ඡරාතික්කන්තං අතිරෙකචීවරං ‘‘දසාහාතික්කන්ත’’මිච්චෙව වුච්චති. සංවච්ඡරවිප්පවුත්ථතිචීවරං, මාසාතික්කන්තඤ්ච ‘‘රත්තිවිප්පවුත්ථ’’න්ති ච ‘‘ඡාරත්තවිප්පවුත්ථ’’න්ති ච වුච්චති, තථා ඉදම්පි ‘‘දසාහාතික්කන්ත’’මිච්චෙව වුච්චතීති එකෙ, තස්මා සිද්ධමිදං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තිචීවරං අධිට්ඨාතුං අකාමා’’ති, තථා අකාමා න විකප්පෙතුන්ති අත්ථො. ඉච්ඡාය හි සති ‘‘පච්චුද්ධරිත්වා විප්පවාසසුඛත්ථං විකප්පනාය ඔකාසො දින්නො හොති, දසාහාතික්කමෙ ච අනාපත්තී’’ති වචනතො විකප්පෙතුං අනුජානාමීති වුත්තං හොති. තථා වස්සිකසාටිකා අකාමා අධිට්ඨාතුං දසාහාතික්කමෙ ආපත්තිසම්භවතො. කිත්තකං කාලන්ති චෙ? වස්සානං චාතුමාසං, ඉච්ඡාය පන සති උද්ධංයෙව විකප්පෙතබ්බං. ‘‘සබ්බත්ථ විකප්පනාය අප්පටිසිද්ධභාවො වෙදිතබ්බො’’ති හි වුත්තං. ‘‘අත්ථාපත්ති හෙමන්තෙ ආපජ්ජති, නො ගිම්හෙ, නො වස්සෙ’’ති (පරි. 323) ච වුත්තං, තෙන වුත්තං අට්ඨකථායං ‘‘තතො පරං පච්චුද්ධරිත්වා විකප්පෙතබ්බා’’ති.
Yathā ca nissajjitabbavatthumhi asati yathāpāḷiṃ avatvā kevalaṃ āpatti eva desetabbā, yathā ca vassikasāṭikanissajjane kevalaṃ pariyiṭṭhamatte yathāpāḷiṃ avatvā yathāsambhavaṃ nissajjitabbaṃ, tathā idampīti veditabbaṃ. Yathā saṃvaccharātikkantaṃ atirekacīvaraṃ ‘‘dasāhātikkanta’’micceva vuccati. Saṃvaccharavippavutthaticīvaraṃ, māsātikkantañca ‘‘rattivippavuttha’’nti ca ‘‘chārattavippavuttha’’nti ca vuccati, tathā idampi ‘‘dasāhātikkanta’’micceva vuccatīti eke, tasmā siddhamidaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ akāmā’’ti, tathā akāmā na vikappetunti attho. Icchāya hi sati ‘‘paccuddharitvā vippavāsasukhatthaṃ vikappanāya okāso dinno hoti, dasāhātikkame ca anāpattī’’ti vacanato vikappetuṃ anujānāmīti vuttaṃ hoti. Tathā vassikasāṭikā akāmā adhiṭṭhātuṃ dasāhātikkame āpattisambhavato. Kittakaṃ kālanti ce? Vassānaṃ cātumāsaṃ, icchāya pana sati uddhaṃyeva vikappetabbaṃ. ‘‘Sabbattha vikappanāya appaṭisiddhabhāvo veditabbo’’ti hi vuttaṃ. ‘‘Atthāpatti hemante āpajjati, no gimhe, no vasse’’ti (pari. 323) ca vuttaṃ, tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti.
තත්රායං විචාරණා – කදා පච්චුද්ධරිතබ්බා, කදා විකප්පෙතබ්බා, කිඤ්චෙත්ථ යස්මා ‘‘තතො පර’’න්ති වුත්තං. හෙමන්තඤ්ච පත්තමත්තෙ සා අධිට්ඨානං විජහති, තස්මා ‘‘පච්චුද්ධරිත්වා’’ති න වත්තබ්බං අධිට්ඨානස්ස නත්ථිතාය, අථ ‘‘අන්තොචාතුමාසෙ විකප්පෙතබ්බා’’ති න වත්තබ්බං. ‘‘තතො පරං විකප්පෙතු’’න්ති හි වුත්තන්ති? එත්ථ එකච්චෙ වදන්ති ‘‘වත්තබ්බමෙත’’න්ති. යථා පරිවුත්ථපරිවාසො, චිණ්ණමානත්තො ච සන්තො නිට්ඨිතෙසුපි පරිවාසමානත්තදිවසෙසු, තථා නිට්ඨිතෙසුපි අධිට්ඨානදිවසෙසු සාධිට්ඨානමෙතන්ති එකෙ. අට්ඨකථාචරියානං ඉදං සන්නිට්ඨානං ‘‘කත්තිකපුණ්ණමදිවසෙ පච්චුද්ධරිත්වා පාටිපදදිවසෙ විකප්පෙතබ්බා’’ති. වුත්තඤ්හෙතං පරිවාරට්ඨකථායං ‘‘කත්තිකපුණ්ණමාසියා පච්ඡිමෙ පාටිපදදිවසෙ විකප්පෙත්වා ඨපිතං වස්සිකසාටිකං නිවාසෙන්තො හෙමන්තෙ ආපජ්ජති. කුරුන්දියං පන ‘කත්තිකපුණ්ණමදිවසෙ අපච්චුද්ධරිත්වා හෙමන්තෙ ආපජ්ජතී’ති වුත්තං, තම්පි සුවුත්තං. ‘චාතුමාසං අධිට්ඨාතුං, තතො පරං විකප්පෙතු’න්ති හි වුත්ත’’න්ති (පරි. අට්ඨ. 323). තත්ථ කුරුන්දිනයො පච්ඡා වුත්තත්තා සාරතො දට්ඨබ්බො , න පුරිමො. නිවාසෙන්තො හි ගිම්හෙපි ඔරෙනද්ධමාසං ආපජ්ජති එව. ඉධ ච ‘‘අත්ථාපත්ති හෙමන්තෙ ආපජ්ජති, නො ගිම්හෙති වුත්ත’’න්ති කුරුන්දිවචනස්සායමත්ථො දිස්සති.
Tatrāyaṃ vicāraṇā – kadā paccuddharitabbā, kadā vikappetabbā, kiñcettha yasmā ‘‘tato para’’nti vuttaṃ. Hemantañca pattamatte sā adhiṭṭhānaṃ vijahati, tasmā ‘‘paccuddharitvā’’ti na vattabbaṃ adhiṭṭhānassa natthitāya, atha ‘‘antocātumāse vikappetabbā’’ti na vattabbaṃ. ‘‘Tato paraṃ vikappetu’’nti hi vuttanti? Ettha ekacce vadanti ‘‘vattabbameta’’nti. Yathā parivutthaparivāso, ciṇṇamānatto ca santo niṭṭhitesupi parivāsamānattadivasesu, tathā niṭṭhitesupi adhiṭṭhānadivasesu sādhiṭṭhānametanti eke. Aṭṭhakathācariyānaṃ idaṃ sanniṭṭhānaṃ ‘‘kattikapuṇṇamadivase paccuddharitvā pāṭipadadivase vikappetabbā’’ti. Vuttañhetaṃ parivāraṭṭhakathāyaṃ ‘‘kattikapuṇṇamāsiyā pacchime pāṭipadadivase vikappetvā ṭhapitaṃ vassikasāṭikaṃ nivāsento hemante āpajjati. Kurundiyaṃ pana ‘kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā hemante āpajjatī’ti vuttaṃ, tampi suvuttaṃ. ‘Cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’nti hi vutta’’nti (pari. aṭṭha. 323). Tattha kurundinayo pacchā vuttattā sārato daṭṭhabbo , na purimo. Nivāsento hi gimhepi orenaddhamāsaṃ āpajjati eva. Idha ca ‘‘atthāpatti hemante āpajjati, no gimheti vutta’’nti kurundivacanassāyamattho dissati.
‘‘කත්තිකපුණ්ණමදිවසෙ අපච්චුද්ධරිත්වා තස්මිංයෙව දිවසෙ අවිකප්පෙන්තො පච්ඡිමපාටිපදදිවසෙ අපච්චුද්ධාරපච්චයා දුක්කටං ආපජ්ජති, න, අවිකප්පනපච්චයා දසාහපරිහාරසම්භවතො’’ති කාරණමෙකෙ වදන්ති. එවං සති හෙමන්තෙ පත්තමත්තෙ අධිට්ඨානං විජහතීති ආපජ්ජති, තඤ්ච අයුත්තං. අධිට්ඨානඤ්හි ‘‘අඤ්ඤස්ස දානෙන…පෙ.… ඡිද්දභාවෙනාති ඉමෙහි නවහි කාරණෙහි විජහතී’’ති (පාරා. අට්ඨ. 2.469) වුත්තං, න ‘‘අධිට්ඨානඛෙත්තාතික්කමෙන වා’’ති. අසාධාරණත්තා න වුත්තන්ති චෙ? න, ‘‘ඡිද්දභාවෙනා’’ති න වත්තබ්බප්පසඞ්ගතො, ඡිද්දභාවෙන පන තිචීවරස්සෙව සබ්බට්ඨකථාසු අධිට්ඨානවිජහනස්ස වුත්තත්තා. තස්මා හෙමන්තස්ස පඨමදිවසෙ අපච්චුද්ධාරපච්චයා දුක්කටං ආපජ්ජති, න පච්චුද්ධරිත්වා අවිකප්පනපච්චයා. ‘‘විකප්පෙතු’’න්ති වචනතො තතො අධිට්ඨානං න විජහතීති පඤ්ඤායති. න හි කත්තිකපුණ්ණමාසියා පච්ඡිමෙ පාටිපදදිවසෙ අවිකප්පෙත්වා හෙමන්තෙ ආපජ්ජතීති වුත්තන්ති අධිප්පායො, යස්මා තං අපච්චුද්ධාරපච්චයා දුක්කටං හෙමන්තස්ස පඨමඅරුණක්ඛණෙ එව ආපජ්ජති, තස්මා ‘‘කත්තිකපුණ්ණමදිවසෙ අපච්චුද්ධරිත්වා’’ති වුත්තං. පච්චුද්ධටං පන හෙමන්තෙ දසාහපරිහාරං ලභති. ‘‘දසාහෙ අප්පහොන්තෙ චීවරකාලං නාතික්කාමෙතබ්බා’’ති (පාරා. අට්ඨ. 2.630) හි වුත්තං, තඤ්ච ඛො සමයෙ උප්පන්නං චෙ, නාසමයෙ. තථා ච සාධිතං අපච්චුද්ධටං න නිස්සග්ගියං හොති, නො ච තං පරිදහිතං, තස්මා කත්තිකපුණ්ණමදිවසෙ එව පච්චුද්ධරණඤ්ච විකප්පනඤ්ච කත්තබ්බන්ති සිද්ධං, එත්ථ ච යථා අතිරෙකචීවරං දසමෙ දිවසෙ විකප්පෙන්තෙන දසාහපරමං ධාරිතං හොති, අන්තොදසාහෙ ච විකප්පිතං හොති, තථා කත්තිකපුණ්ණමාය විකප්පෙන්තෙන වස්සානං චාතුමාසං අධිට්ඨිතඤ්ච හොති, තතො පරං අනාපත්තිඛෙත්තෙ එව විකප්පනා ච හොතීති වෙදිතබ්බං. එත්තාවතා අත්ථි විකප්පනාඛෙත්තෙ අධිට්ඨානං, අධිට්ඨානඛෙත්තෙ ච විකප්පනාති දීපිතං හොති. අඤ්ඤථා ‘‘අත්ථාපත්ති අධිට්ඨානෙන ආපජ්ජති, අනධිට්ඨානෙන ආපජ්ජති. අත්ථාපත්ති විකප්පනාය ආපජ්ජති, අවිකප්පනාය ආපජ්ජතී’’ති දුකෙසු ද්වෙ දුකානි වත්තබ්බානි සියුං. තත්ථ පඨමදුකෙ පඨමපදං සම්භවති. විකප්පනඛෙත්තෙ හි වස්සිකසාටිකාදීනං අධිට්ඨානෙන විනයාතිසාරදුක්කටං ආපජ්ජති. එතෙනෙව දුතියදුක්කටස්ස දුතියපදං වුත්තං හොති. අනධිට්ඨානෙන ආපජ්ජතීති නත්ථි. අන්තොදසාහෙ අනාපජ්ජනතො, විකප්පනාදිසම්භවතො ච විකප්පනාය ආපජ්ජතීති නත්ථි සබ්බත්ථ විකප්පනාය අප්පටිසිද්ධත්තා, තස්මා තානි දුකානි ‘‘න ලබ්භන්තී’’ති න වුත්තානි. එත්ථාහ – යා සා ‘‘අත්ථාපත්ති හෙමන්තෙ ආපජ්ජතී’’ති (පරි. 323) වචනප්පමාණතො දුක්කටාපත්ති සාධිතා, සා සඤ්චිච්ච අපච්චුද්ධරන්තස්ස යුජ්ජති, අසතියා චෙ, කඤ්චි, අනාපත්ති. කත්තිකපුණ්ණමාය පච්චුද්ධටං සඤ්චිච්ච අවිකප්පයතො දුක්කටෙන සහ පුනදිවසෙ නිස්සග්ගියං, අසතියා අවිකප්පයතො නිස්සග්ගියමෙව ඉධ පඨමපඤ්ඤත්තියා. යං පන වුත්තං මාතිකාට්ඨකථායං (කඞ්ඛා. අට්ඨ. කථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා) ‘‘වස්සිකසාටිකා වස්සානමාසාතික්කමෙනාපි, කණ්ඩුපටිච්ඡාදි ආබාධවූපසමෙනාපි අධිට්ඨානං විජහති, තස්මා සා තතො පරං විකප්පෙතබ්බා’’ති, තෙනෙතං විරුජ්ඣති, න කෙවලං ඉදමෙව, ‘‘තතො පරං පච්චුද්ධරිත්වා විකප්පෙතබ්බා’’ති අට්ඨකථාවචනඤ්ච විරුජ්ඣති. තතො පරං නාම හි හෙමන්තං, තත්ථ චෙ පච්චුද්ධාරො, ‘‘වස්සිකසාටිකා වස්සානමාසාතික්කමෙනාපී’’තිආදි න යුත්තං අධිට්ඨානාභාවෙන පච්චුද්ධාරාභාවතො. අවිරොධො ච ඉච්ඡිතබ්බො, තස්මා ‘‘පච්චුද්ධරණං වත්තමත්ත’’න්තිවාදො එත්ථාපි සම්භවතීති චෙ? න, කුරුන්දි වචනවිරොධතො. තත්ථ හි කත්තිකපුණ්ණමාය පච්චුද්ධාරො වුත්තො, තස්මා වස්සානදිවසත්තා සාධිට්ඨානාවසා පච්චුද්ධරීයතීති න පච්චුද්ධාරො වත්තමත්තං, තස්මා ‘‘තතො පර’’න්ති යාව පුණ්ණමා අධිප්පෙතා සියා. යථා චායං විකප්පො, තථා ‘‘වස්සානමාසාතික්කමෙනාපි ආබාධවූපසමෙනාපී’’ති ඉදම්පි අවස්සං පච්චුද්ධරිතබ්බතාය වුත්තං සියා. එවඤ්ච සති ඉධ සමන්තපාසාදිකාය තදවචනෙන සමෙති. අඤ්ඤථා ඉධපි තං වත්තබ්බං සියාති යථාවුත්තොව විධි එත්ථ සම්භවති, කිඤ්චාපි සම්භවති, දුවිඤ්ඤාපයස්ස පන ලොකස්ස සුවිඤ්ඤාපනත්ථං වුත්තා. යස්මා පන සා වස්සානාතික්කමෙන අධිට්ඨානං විජහති, හෙමන්තපඨමාරුණෙ ච අපච්චුද්ධාරපච්චයා දුක්කටා සාධිතා, තස්මා කත්තිකපුණ්ණමායමෙව පච්චුද්ධරිත්වා විකප්පෙතබ්බා, අවිකප්පිතාය ‘‘නිස්සග්ගියාපජ්ජනමෙවා’’ති වත්තබ්බං. එත්තාවතාපි සන්තොසං අකත්වා විනිච්ඡයො පරියෙසිතබ්බො. හොති චෙත්ථ –
‘‘Kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā tasmiṃyeva divase avikappento pacchimapāṭipadadivase apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati, na, avikappanapaccayā dasāhaparihārasambhavato’’ti kāraṇameke vadanti. Evaṃ sati hemante pattamatte adhiṭṭhānaṃ vijahatīti āpajjati, tañca ayuttaṃ. Adhiṭṭhānañhi ‘‘aññassa dānena…pe… chiddabhāvenāti imehi navahi kāraṇehi vijahatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) vuttaṃ, na ‘‘adhiṭṭhānakhettātikkamena vā’’ti. Asādhāraṇattā na vuttanti ce? Na, ‘‘chiddabhāvenā’’ti na vattabbappasaṅgato, chiddabhāvena pana ticīvarasseva sabbaṭṭhakathāsu adhiṭṭhānavijahanassa vuttattā. Tasmā hemantassa paṭhamadivase apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati, na paccuddharitvā avikappanapaccayā. ‘‘Vikappetu’’nti vacanato tato adhiṭṭhānaṃ na vijahatīti paññāyati. Na hi kattikapuṇṇamāsiyā pacchime pāṭipadadivase avikappetvā hemante āpajjatīti vuttanti adhippāyo, yasmā taṃ apaccuddhārapaccayā dukkaṭaṃ hemantassa paṭhamaaruṇakkhaṇe eva āpajjati, tasmā ‘‘kattikapuṇṇamadivase apaccuddharitvā’’ti vuttaṃ. Paccuddhaṭaṃ pana hemante dasāhaparihāraṃ labhati. ‘‘Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.630) hi vuttaṃ, tañca kho samaye uppannaṃ ce, nāsamaye. Tathā ca sādhitaṃ apaccuddhaṭaṃ na nissaggiyaṃ hoti, no ca taṃ paridahitaṃ, tasmā kattikapuṇṇamadivase eva paccuddharaṇañca vikappanañca kattabbanti siddhaṃ, ettha ca yathā atirekacīvaraṃ dasame divase vikappentena dasāhaparamaṃ dhāritaṃ hoti, antodasāhe ca vikappitaṃ hoti, tathā kattikapuṇṇamāya vikappentena vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhitañca hoti, tato paraṃ anāpattikhette eva vikappanā ca hotīti veditabbaṃ. Ettāvatā atthi vikappanākhette adhiṭṭhānaṃ, adhiṭṭhānakhette ca vikappanāti dīpitaṃ hoti. Aññathā ‘‘atthāpatti adhiṭṭhānena āpajjati, anadhiṭṭhānena āpajjati. Atthāpatti vikappanāya āpajjati, avikappanāya āpajjatī’’ti dukesu dve dukāni vattabbāni siyuṃ. Tattha paṭhamaduke paṭhamapadaṃ sambhavati. Vikappanakhette hi vassikasāṭikādīnaṃ adhiṭṭhānena vinayātisāradukkaṭaṃ āpajjati. Eteneva dutiyadukkaṭassa dutiyapadaṃ vuttaṃ hoti. Anadhiṭṭhānena āpajjatīti natthi. Antodasāhe anāpajjanato, vikappanādisambhavato ca vikappanāya āpajjatīti natthi sabbattha vikappanāya appaṭisiddhattā, tasmā tāni dukāni ‘‘na labbhantī’’ti na vuttāni. Etthāha – yā sā ‘‘atthāpatti hemante āpajjatī’’ti (pari. 323) vacanappamāṇato dukkaṭāpatti sādhitā, sā sañcicca apaccuddharantassa yujjati, asatiyā ce, kañci, anāpatti. Kattikapuṇṇamāya paccuddhaṭaṃ sañcicca avikappayato dukkaṭena saha punadivase nissaggiyaṃ, asatiyā avikappayato nissaggiyameva idha paṭhamapaññattiyā. Yaṃ pana vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpi, kaṇḍupaṭicchādi ābādhavūpasamenāpi adhiṭṭhānaṃ vijahati, tasmā sā tato paraṃ vikappetabbā’’ti, tenetaṃ virujjhati, na kevalaṃ idameva, ‘‘tato paraṃ paccuddharitvā vikappetabbā’’ti aṭṭhakathāvacanañca virujjhati. Tato paraṃ nāma hi hemantaṃ, tattha ce paccuddhāro, ‘‘vassikasāṭikā vassānamāsātikkamenāpī’’tiādi na yuttaṃ adhiṭṭhānābhāvena paccuddhārābhāvato. Avirodho ca icchitabbo, tasmā ‘‘paccuddharaṇaṃ vattamatta’’ntivādo etthāpi sambhavatīti ce? Na, kurundi vacanavirodhato. Tattha hi kattikapuṇṇamāya paccuddhāro vutto, tasmā vassānadivasattā sādhiṭṭhānāvasā paccuddharīyatīti na paccuddhāro vattamattaṃ, tasmā ‘‘tato para’’nti yāva puṇṇamā adhippetā siyā. Yathā cāyaṃ vikappo, tathā ‘‘vassānamāsātikkamenāpi ābādhavūpasamenāpī’’ti idampi avassaṃ paccuddharitabbatāya vuttaṃ siyā. Evañca sati idha samantapāsādikāya tadavacanena sameti. Aññathā idhapi taṃ vattabbaṃ siyāti yathāvuttova vidhi ettha sambhavati, kiñcāpi sambhavati, duviññāpayassa pana lokassa suviññāpanatthaṃ vuttā. Yasmā pana sā vassānātikkamena adhiṭṭhānaṃ vijahati, hemantapaṭhamāruṇe ca apaccuddhārapaccayā dukkaṭā sādhitā, tasmā kattikapuṇṇamāyameva paccuddharitvā vikappetabbā, avikappitāya ‘‘nissaggiyāpajjanamevā’’ti vattabbaṃ. Ettāvatāpi santosaṃ akatvā vinicchayo pariyesitabbo. Hoti cettha –
‘‘එවං අභාවං විනයස්ස පාළි,
‘‘Evaṃ abhāvaṃ vinayassa pāḷi,
භින්නං අභින්නඤ්ච තදත්ථයුත්තිං;
Bhinnaṃ abhinnañca tadatthayuttiṃ;
විඤ්ඤාතුකාමෙන තදත්ථවිඤ්ඤූ,
Viññātukāmena tadatthaviññū,
පරියෙසිතබ්බා විනයෙ විඤ්ඤායා’’ති.
Pariyesitabbā vinaye viññāyā’’ti.
‘‘තුය්හං ගණ්හාහී’’ති වුත්තෙ විනාපි ‘‘මය්හං ගණ්හාමී’’ති වචනෙන සුදින්නං හොති. ඉතරො චෙ අධිවාසෙති, තෙනාපි සුග්ගහිතං හොති, නො චෙ අධිවාසෙති, දෙන්තෙන සුදින්නං. තං පන වත්ථු න කස්සචි හොති. තථා ‘‘මය්හං ගණ්හාමී’’ති වදති, සාමිකො චෙ අධිවාසෙති, විනාපි ‘‘ගණ්හාහී’’ති වචනෙන සුග්ගහිතං. නො චෙ අධිවාසෙති, සාමිකස්සෙව තං, න හි තස්සෙතං විනයකම්මන්ති එත්ථ විනයකම්මස්සත්ථාය චෙ ගණ්හාති, න වට්ටති. න කෙවලං අත්තනො අත්ථාය ගහිතං , පුන තස්සපි දෙති, වට්ටතීති ච. තථා අනපෙක්ඛො හුත්වා පරස්ස විස්සජ්ජෙත්වා පුන තෙන දින්නං වා තස්ස විස්සාසන්තො වා පරිභුඤ්ජති, වට්ටති. තත්ථාපි විනයකම්මවසෙන න වට්ටතීති එකෙ. තෙ එව ‘‘මහන්තං වා ඛුද්දකං කරොතී’’ති එත්ථ ‘‘තිචීවරෙ දීඝතො විදත්ථි අනතික්කමිත්වා ඡින්දිත්වා කරොති, එවං සෙසෙසුපී’’ති වදන්ති. එවරූපෙසු ඨානෙසු පොරාණාචරියානං කථාමග්ගං සුට්ඨු ආචරියකුලසෙවනාය සඤ්ජානිත්වා තෙන සංසන්දිත්වා සතො සම්පජානො හුත්වා සොතූනඤ්ච චිත්තං අවිමොහෙත්වා කථෙතබ්බං. එසා අම්හාකං ආයාචනා.
‘‘Tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte vināpi ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vacanena sudinnaṃ hoti. Itaro ce adhivāseti, tenāpi suggahitaṃ hoti, no ce adhivāseti, dentena sudinnaṃ. Taṃ pana vatthu na kassaci hoti. Tathā ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vadati, sāmiko ce adhivāseti, vināpi ‘‘gaṇhāhī’’ti vacanena suggahitaṃ. No ce adhivāseti, sāmikasseva taṃ, na hi tassetaṃ vinayakammanti ettha vinayakammassatthāya ce gaṇhāti, na vaṭṭati. Na kevalaṃ attano atthāya gahitaṃ , puna tassapi deti, vaṭṭatīti ca. Tathā anapekkho hutvā parassa vissajjetvā puna tena dinnaṃ vā tassa vissāsanto vā paribhuñjati, vaṭṭati. Tatthāpi vinayakammavasena na vaṭṭatīti eke. Te eva ‘‘mahantaṃ vā khuddakaṃ karotī’’ti ettha ‘‘ticīvare dīghato vidatthi anatikkamitvā chinditvā karoti, evaṃ sesesupī’’ti vadanti. Evarūpesu ṭhānesu porāṇācariyānaṃ kathāmaggaṃ suṭṭhu ācariyakulasevanāya sañjānitvā tena saṃsanditvā sato sampajāno hutvā sotūnañca cittaṃ avimohetvā kathetabbaṃ. Esā amhākaṃ āyācanā.
පඨමකථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 1. පඨමකථිනසික්ඛාපදං • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමකථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 1. පඨමකථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 1. පඨමකථිනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 1. Paṭhamakathinasikkhāpadavaṇṇanā