| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๘. ปฐมกุณฺฑลีวิมานวณฺณนา
8. Paṭhamakuṇḍalīvimānavaṇṇanā
อลงฺกโต มลฺยธโร สุวโตฺถติ กุณฺฑลีวิมานํฯ ตสฺส กา อุปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน สมเยน เทฺว อคฺคสาวกา สปริวารา กาสีสุ จาริกํ จรนฺตา สูริยตฺถงฺคมนเวลายํ อญฺญตรํ วิหารํ ปาปุณิํสุฯ ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา ตสฺส วิหารสฺส โคจรคาเม อญฺญตโร อุปาสโก เถเร อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ปาทโธวนํ ปาทพฺภญฺชนเตลํ มญฺจปีฐํ ปจฺจตฺถรณํ ปทีปิยญฺจ อุปเนตฺวา สฺวาตนาย จ นิมเนฺตตฺวา ทุติยทิวเส มหาทานํ ปวเตฺตสิ, เถรา ตสฺส อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกมิํสุฯ โส อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ ทฺวาทสโยชนิเก กนกวิมาเน นิพฺพตฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลานเตฺถโร อิมาหิ คาถาหิ ปฎิปุจฺฉิ –
Alaṅkatomalyadharo suvatthoti kuṇḍalīvimānaṃ. Tassa kā upatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena dve aggasāvakā saparivārā kāsīsu cārikaṃ carantā sūriyatthaṅgamanavelāyaṃ aññataraṃ vihāraṃ pāpuṇiṃsu. Taṃ pavattiṃ sutvā tassa vihārassa gocaragāme aññataro upāsako there upasaṅkamitvā vanditvā pādadhovanaṃ pādabbhañjanatelaṃ mañcapīṭhaṃ paccattharaṇaṃ padīpiyañca upanetvā svātanāya ca nimantetvā dutiyadivase mahādānaṃ pavattesi, therā tassa anumodanaṃ vatvā pakkamiṃsu. So aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu dvādasayojanike kanakavimāne nibbatti. Taṃ āyasmā mahāmoggallānatthero imāhi gāthāhi paṭipucchi –
๑๐๙๔.
1094.
‘‘อลงฺกโต มลฺยธโร สุวโตฺถ, สุกุณฺฑลี กปฺปิตเกสมสฺสุ;
‘‘Alaṅkato malyadharo suvattho, sukuṇḍalī kappitakesamassu;
อามุตฺตหตฺถาภรโณ ยสสฺสี, ทิเพฺพ วิมานมฺหิ ยถาปิ จนฺทิมาฯ
Āmuttahatthābharaṇo yasassī, dibbe vimānamhi yathāpi candimā.
๑๐๙๕.
1095.
‘‘ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ, อฎฺฐฎฺฐกา สิกฺขิตา สาธุรูปา;
‘‘Dibbā ca vīṇā pavadanti vagguṃ, aṭṭhaṭṭhakā sikkhitā sādhurūpā;
ทิพฺพา จ กญฺญา ติทสจรา อุฬารา, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติฯ
Dibbā ca kaññā tidasacarā uḷārā, naccanti gāyanti pamodayanti.
๑๐๙๖.
1096.
‘‘เทวิทฺธิปโตฺตสิ มหานุภาโว…เป.…
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo…pe…
วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
โสปิ ตสฺส อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –
Sopi tassa imāhi gāthāhi byākāsi –
๑๐๙๗. ‘‘โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
1097. ‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๑๐๙๘.
1098.
‘‘อหํ มนุเสฺสสุ มนุสฺสภูโต, ทิสฺวาน สมเณ สีลวเนฺต;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, disvāna samaṇe sīlavante;
สมฺปนฺนวิชฺชาจรเณ ยสสฺสี, พหุสฺสุเต ตณฺหกฺขยูปปเนฺน;
Sampannavijjācaraṇe yasassī, bahussute taṇhakkhayūpapanne;
อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิโตฺต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ
Annañca pānañca pasannacitto, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
๑๐๙๙.
1099.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
๑๐๙๔. ตตฺถ สุกุณฺฑลีติ สุนฺทเรหิ กุณฺฑเลหิ อลงฺกตกโณฺณฯ ‘‘สกุณฺฑลี’’ติปิ ปาโฐ, สทิสํ กุณฺฑลํ สกุณฺฑลํ, ตํ อสฺส อตฺถีติ สกุณฺฑลี, ยุตฺตกุณฺฑลี อญฺญมญฺญญฺจ ตุยฺหญฺจ อนุจฺฉวิกกุณฺฑลีติ อโตฺถฯ กปฺปิตเกสมสฺสูติ สมฺมากปฺปิตเกสมสฺสุฯ อามุตฺตหตฺถาภรโณติ ปฎิมุกฺกองฺคุลิยาทิหตฺถาภรโณฯ
1094. Tattha sukuṇḍalīti sundarehi kuṇḍalehi alaṅkatakaṇṇo. ‘‘Sakuṇḍalī’’tipi pāṭho, sadisaṃ kuṇḍalaṃ sakuṇḍalaṃ, taṃ assa atthīti sakuṇḍalī, yuttakuṇḍalī aññamaññañca tuyhañca anucchavikakuṇḍalīti attho. Kappitakesamassūti sammākappitakesamassu. Āmuttahatthābharaṇoti paṭimukkaaṅguliyādihatthābharaṇo.
๑๐๙๘. ตณฺหกฺขยูปปเนฺนติ ตณฺหกฺขยํ อรหตฺตํ, นิพฺพานเมว วา อุปคเต, อธิคตวเนฺตติ อโตฺถฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ
1098.Taṇhakkhayūpapanneti taṇhakkhayaṃ arahattaṃ, nibbānameva vā upagate, adhigatavanteti attho. Sesaṃ vuttanayameva.
ปฐมกุณฺฑลีวิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamakuṇḍalīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๘. ปฐมกุณฺฑลีวิมานวตฺถุ • 8. Paṭhamakuṇḍalīvimānavatthu
