Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౭. చూళవగ్గో
7. Cūḷavaggo
౧. పఠమలకుణ్డకభద్దియసుత్తవణ్ణనా
1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā
౬౧. చూళవగ్గస్స పఠమే లకుణ్డకభద్దియన్తి ఏత్థ భద్దియోతి తస్స ఆయస్మతో నామం, కాయస్స పన రస్సత్తా ‘‘లకుణ్డకభద్దియో’’తి నం సఞ్జానన్తి. సో కిర సావత్థివాసీ కులపుత్తో మహద్ధనో మహాభోగో రూపేన అపాసాదికో దుబ్బణ్ణో దుద్దసికో ఓకోటిమకో. సో ఏకదివసం సత్థరి జేతవనే విహరన్తే ఉపాసకేహి సద్ధిం విహారం గన్త్వా ధమ్మదేసనం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో సోతాపత్తిఫలం పాపుణి. తదా సేక్ఖా భిక్ఖూ యేభుయ్యేన ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఉపరిమగ్గత్థాయ కమ్మట్ఠానం యాచన్తి, ధమ్మదేసనం యాచన్తి, పఞ్హం పుచ్ఛన్తి. సో తేసం అధిప్పాయం పూరేన్తో కమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖతి, ధమ్మం దేసేతి, పఞ్హం విస్సజ్జేతి. తే ఘటేన్తా వాయమన్తా అప్పేకచ్చే సకదాగామిఫలం, అప్పేకచ్చే అనాగామిఫలం, అప్పేకచ్చే అరహత్తం, అప్పేకచ్చే తిస్సో విజ్జా, అప్పేకచ్చే ఛళభిఞ్ఞా, అప్పేకచ్చే చతస్సో పటిసమ్భిదా అధిగచ్ఛన్తి. తే దిస్వా లకుణ్డకభద్దియోపి సేఖో సమానో కాలం ఞత్వా అత్తనో చిత్తకల్లతఞ్చ సల్లేఖఞ్చ పచ్చవేక్ఖిత్వా ధమ్మసేనాపతిం ఉపసఙ్కమిత్వా కతపటిసన్థారో సమ్మోదమానో ధమ్మదేసనం యాచి. సోపిస్స అజ్ఝాసయస్స అనురూపం కథం కథేసి. తేన వుత్తం – ‘‘తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా సారిపుత్తో ఆయస్మన్తం లకుణ్డకభద్దియం అనేకపరియాయేన ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేతీ’’తిఆది.
61. Cūḷavaggassa paṭhame lakuṇḍakabhaddiyanti ettha bhaddiyoti tassa āyasmato nāmaṃ, kāyassa pana rassattā ‘‘lakuṇḍakabhaddiyo’’ti naṃ sañjānanti. So kira sāvatthivāsī kulaputto mahaddhano mahābhogo rūpena apāsādiko dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako. So ekadivasaṃ satthari jetavane viharante upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Tadā sekkhā bhikkhū yebhuyyena āyasmantaṃ sāriputtaṃ upasaṅkamitvā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ yācanti, dhammadesanaṃ yācanti, pañhaṃ pucchanti. So tesaṃ adhippāyaṃ pūrento kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, dhammaṃ deseti, pañhaṃ vissajjeti. Te ghaṭentā vāyamantā appekacce sakadāgāmiphalaṃ, appekacce anāgāmiphalaṃ, appekacce arahattaṃ, appekacce tisso vijjā, appekacce chaḷabhiññā, appekacce catasso paṭisambhidā adhigacchanti. Te disvā lakuṇḍakabhaddiyopi sekho samāno kālaṃ ñatvā attano cittakallatañca sallekhañca paccavekkhitvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro sammodamāno dhammadesanaṃ yāci. Sopissa ajjhāsayassa anurūpaṃ kathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṃ lakuṇḍakabhaddiyaṃ anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassetī’’tiādi.
తత్థ అనేకపరియాయేనాతి ‘‘ఇతిపి పఞ్చక్ఖన్ధా అనిచ్చా, ఇతిపి దుక్ఖా, ఇతిపి అనత్తా’’తి ఏవం అనేకేహి కారణేహి. ధమ్మియా కథాయాతి పఞ్చన్నం ఉపాదానక్ఖన్ధానం ఉదయబ్బయాదిపకాసనియా ధమ్మియా కథాయ. సన్దస్సేతీతి తానియేవ అనిచ్చాదిలక్ఖణాని ఉదయబ్బయాదికే చ సమ్మా దస్సేతి, హత్థేన గహేత్వా వియ పచ్చక్ఖతో దస్సేతి. సమాదపేతీతి తత్థ లక్ఖణారమ్మణికం విపస్సనం సమ్మా ఆదపేతి, యథా వీథిపటిపన్నా హుత్వా పవత్తతి, ఏవం గణ్హాపేతి. సముత్తేజేతీతి విపస్సనాయ ఆరద్ధాయ సఙ్ఖారానం ఉదయబ్బయాదీసు ఉపట్ఠహన్తేసు యథాకాలం పగ్గహనిగ్గహసముపేక్ఖణేహి బోజ్ఝఙ్గానం అనుపవత్తనేన భావనం మజ్ఝిమం వీథిం ఓతారేత్వా యథా విపస్సనాఞాణం సూరం పసన్నం హుత్వా వహతి, ఏవం ఇన్ద్రియానం విసదభావకరణేన విపస్సనాచిత్తం సమ్మా ఉత్తేజేతి, విసదాపనవసేన వోదపేతి. సమ్పహంసేతీతి తథా పవత్తియమానాయ విపస్సనాయ సమప్పవత్తభావనావసేన చేవ ఉపరిలద్ధబ్బభావనాబలేన చ చిత్తం సమ్మా పహంసేతి, లద్ధస్సాదవసేన వా సుట్ఠు తోసేతి. అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చీతి యథా యథా ధమ్మసేనాపతి ధమ్మం దేసేతి, తథా తథా తథలక్ఖణం విపస్సన్తస్స థేరస్స చ దేసనానుభావేన, అత్తనో చ ఉపనిస్సయసమ్పత్తియా ఞాణస్స పరిపాకం గతత్తా దేసనానుసారేన ఞాణే అనుపవత్తన్తే కామాసవాదీసు కఞ్చి ఆసవం అగ్గహేత్వా మగ్గపటిపాటియావ అనవసేసతో చిత్తం విముచ్చి, అరహత్తఫలం సచ్ఛాకాసీతి అత్థో.
Tattha anekapariyāyenāti ‘‘itipi pañcakkhandhā aniccā, itipi dukkhā, itipi anattā’’ti evaṃ anekehi kāraṇehi. Dhammiyā kathāyāti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayādipakāsaniyā dhammiyā kathāya. Sandassetīti tāniyeva aniccādilakkhaṇāni udayabbayādike ca sammā dasseti, hatthena gahetvā viya paccakkhato dasseti. Samādapetīti tattha lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ sammā ādapeti, yathā vīthipaṭipannā hutvā pavattati, evaṃ gaṇhāpeti. Samuttejetīti vipassanāya āraddhāya saṅkhārānaṃ udayabbayādīsu upaṭṭhahantesu yathākālaṃ paggahaniggahasamupekkhaṇehi bojjhaṅgānaṃ anupavattanena bhāvanaṃ majjhimaṃ vīthiṃ otāretvā yathā vipassanāñāṇaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, evaṃ indriyānaṃ visadabhāvakaraṇena vipassanācittaṃ sammā uttejeti, visadāpanavasena vodapeti. Sampahaṃsetīti tathā pavattiyamānāya vipassanāya samappavattabhāvanāvasena ceva upariladdhabbabhāvanābalena ca cittaṃ sammā pahaṃseti, laddhassādavasena vā suṭṭhu toseti. Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti yathā yathā dhammasenāpati dhammaṃ deseti, tathā tathā tathalakkhaṇaṃ vipassantassa therassa ca desanānubhāvena, attano ca upanissayasampattiyā ñāṇassa paripākaṃ gatattā desanānusārena ñāṇe anupavattante kāmāsavādīsu kañci āsavaṃ aggahetvā maggapaṭipāṭiyāva anavasesato cittaṃ vimucci, arahattaphalaṃ sacchākāsīti attho.
ఏతమత్థం విదిత్వాతి ఏతం ఆయస్మతో లకుణ్డకభద్దియస్స అఞ్ఞారాధనసఙ్ఖాతం అత్థం సబ్బాకారతో విదిత్వా తదత్థదీపనం ఇమం ఉదానం ఉదానేసి.
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyassa aññārādhanasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ ఉద్ధన్తి రూపధాతుయా అరూపధాతుయా చ. అధోతి కామధాతుయా. సబ్బధీతి సబ్బస్మిమ్పి సఙ్ఖారగతే. విప్పముత్తోతి పుబ్బభాగే విక్ఖమ్భనవిముత్తియా అపరభాగే సముచ్ఛేదపటిపస్సద్ధివిముత్తీహి సబ్బప్పకారేన విముత్తో. ఏత్థ చ ఉద్ధం విప్పముత్తోతి ఏతేన పఞ్చుద్ధమ్భాగియసంయోజనపహానం దస్సేతి. అధో విప్పముత్తోతి ఏతేన పఞ్చోరమ్భాగియసంయోజనపహానం. సబ్బధి విప్పముత్తోతి ఏతేన అవసిట్ఠసబ్బాకుసలపహానం దస్సేతి. అథ వా ఉద్ధన్తి అనాగతకాలగ్గహణం. అధోతి అతీతకాలగ్గహణం. ఉభయగ్గహణేనేవ తదుభయపటిసంయుత్తత్తా పచ్చుప్పన్నో అద్ధా గహితో హోతి, తత్థ అనాగతకాలగ్గహణేన అనాగతక్ఖన్ధాయతనధాతుయో గహితా. సేసపదేసుపి ఏసేవ నయో. సబ్బధీతి కామభేదాదికే సబ్బస్మిం భవే. ఇదం వుత్తం హోతి – అనాగతో అతీతో పచ్చుప్పన్నోతి ఏవం తియద్ధసఙ్గహితే సబ్బస్మిం భవే విప్పముత్తోతి.
Tattha uddhanti rūpadhātuyā arūpadhātuyā ca. Adhoti kāmadhātuyā. Sabbadhīti sabbasmimpi saṅkhāragate. Vippamuttoti pubbabhāge vikkhambhanavimuttiyā aparabhāge samucchedapaṭipassaddhivimuttīhi sabbappakārena vimutto. Ettha ca uddhaṃ vippamuttoti etena pañcuddhambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ dasseti. Adho vippamuttoti etena pañcorambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ. Sabbadhivippamuttoti etena avasiṭṭhasabbākusalapahānaṃ dasseti. Atha vā uddhanti anāgatakālaggahaṇaṃ. Adhoti atītakālaggahaṇaṃ. Ubhayaggahaṇeneva tadubhayapaṭisaṃyuttattā paccuppanno addhā gahito hoti, tattha anāgatakālaggahaṇena anāgatakkhandhāyatanadhātuyo gahitā. Sesapadesupi eseva nayo. Sabbadhīti kāmabhedādike sabbasmiṃ bhave. Idaṃ vuttaṃ hoti – anāgato atīto paccuppannoti evaṃ tiyaddhasaṅgahite sabbasmiṃ bhave vippamuttoti.
అయంహమస్మీతి అనానుపస్సీతి యో ఏవం విప్పముత్తో, సో రూపవేదనాదీసు ‘‘అయం నామ ధమ్మో అహమస్మీ’’తి దిట్ఠిమానమఞ్ఞనావసేన ఏవం నానుపస్సతి. తస్స తథా దస్సనే కారణం నత్థీతి అధిప్పాయో. అథ వా అయంహమస్మీతి అనానుపస్సీతి ఇదం యథావుత్తాయ విముత్తియా అధిగముపాయదీపనం. తియద్ధసఙ్గహితే తేభూమకే సఙ్ఖారే ‘‘ఏతం మమ, ఏసోహమస్మి, ఏసో మే అత్తా’’తి పవత్తనసభావాయ మఞ్ఞనాయ అనధిట్ఠానం కత్వా ‘‘నేతం మమ, నేసోహమస్మి, న మే సో అత్తా’’తి ఏవం ఉప్పజ్జమానా యా పుబ్బభాగవుట్ఠానగామినీ విపస్సనా, సా విముత్తియా పదట్ఠానం. ఏవం విముత్తో ఉదతారి ఓఘం, అతిణ్ణపుబ్బం అపునబ్భవాయాతి ఏవం దసహి సంయోజనేహి సబ్బాకుసలేహి చ సబ్బథా విముత్తో అరహా అరియమగ్గాధిగమనతో పుబ్బే సుపినన్తేపి అతిణ్ణపుబ్బం కామోఘో భవోఘో దిట్ఠోఘో అవిజ్జోఘోతి ఇమం చతుబ్బిధం ఓఘం, సంసారమహోఘమేవ వా అపునబ్భవాయ అనుపాదిసేసాయ నిబ్బానాయ ఉదతారి ఉత్తిణ్ణో, ఉత్తరిత్వా పారే ఠితోతి అత్థో.
Ayaṃhamasmītianānupassīti yo evaṃ vippamutto, so rūpavedanādīsu ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahamasmī’’ti diṭṭhimānamaññanāvasena evaṃ nānupassati. Tassa tathā dassane kāraṇaṃ natthīti adhippāyo. Atha vā ayaṃhamasmīti anānupassīti idaṃ yathāvuttāya vimuttiyā adhigamupāyadīpanaṃ. Tiyaddhasaṅgahite tebhūmake saṅkhāre ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti pavattanasabhāvāya maññanāya anadhiṭṭhānaṃ katvā ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na me so attā’’ti evaṃ uppajjamānā yā pubbabhāgavuṭṭhānagāminī vipassanā, sā vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyāti evaṃ dasahi saṃyojanehi sabbākusalehi ca sabbathā vimutto arahā ariyamaggādhigamanato pubbe supinantepi atiṇṇapubbaṃ kāmogho bhavogho diṭṭhogho avijjoghoti imaṃ catubbidhaṃ oghaṃ, saṃsāramahoghameva vā apunabbhavāya anupādisesāya nibbānāya udatāri uttiṇṇo, uttaritvā pāre ṭhitoti attho.
పఠమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౧. పఠమలకుణ్డకభద్దియసుత్తం • 1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttaṃ