Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഉദാന-അട്ഠകഥാ • Udāna-aṭṭhakathā |
൭. ചൂളവഗ്ഗോ
7. Cūḷavaggo
൧. പഠമലകുണ്ഡകഭദ്ദിയസുത്തവണ്ണനാ
1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā
൬൧. ചൂളവഗ്ഗസ്സ പഠമേ ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയന്തി ഏത്ഥ ഭദ്ദിയോതി തസ്സ ആയസ്മതോ നാമം, കായസ്സ പന രസ്സത്താ ‘‘ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയോ’’തി നം സഞ്ജാനന്തി. സോ കിര സാവത്ഥിവാസീ കുലപുത്തോ മഹദ്ധനോ മഹാഭോഗോ രൂപേന അപാസാദികോ ദുബ്ബണ്ണോ ദുദ്ദസികോ ഓകോടിമകോ. സോ ഏകദിവസം സത്ഥരി ജേതവനേ വിഹരന്തേ ഉപാസകേഹി സദ്ധിം വിഹാരം ഗന്ത്വാ ധമ്മദേസനം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ ലദ്ധൂപസമ്പദോ സത്ഥു സന്തികേ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ സോതാപത്തിഫലം പാപുണി. തദാ സേക്ഖാ ഭിക്ഖൂ യേഭുയ്യേന ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഉപരിമഗ്ഗത്ഥായ കമ്മട്ഠാനം യാചന്തി, ധമ്മദേസനം യാചന്തി, പഞ്ഹം പുച്ഛന്തി. സോ തേസം അധിപ്പായം പൂരേന്തോ കമ്മട്ഠാനം ആചിക്ഖതി, ധമ്മം ദേസേതി, പഞ്ഹം വിസ്സജ്ജേതി. തേ ഘടേന്താ വായമന്താ അപ്പേകച്ചേ സകദാഗാമിഫലം, അപ്പേകച്ചേ അനാഗാമിഫലം, അപ്പേകച്ചേ അരഹത്തം, അപ്പേകച്ചേ തിസ്സോ വിജ്ജാ, അപ്പേകച്ചേ ഛളഭിഞ്ഞാ, അപ്പേകച്ചേ ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ അധിഗച്ഛന്തി. തേ ദിസ്വാ ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയോപി സേഖോ സമാനോ കാലം ഞത്വാ അത്തനോ ചിത്തകല്ലതഞ്ച സല്ലേഖഞ്ച പച്ചവേക്ഖിത്വാ ധമ്മസേനാപതിം ഉപസങ്കമിത്വാ കതപടിസന്ഥാരോ സമ്മോദമാനോ ധമ്മദേസനം യാചി. സോപിസ്സ അജ്ഝാസയസ്സ അനുരൂപം കഥം കഥേസി. തേന വുത്തം – ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ആയസ്മന്തം ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയം അനേകപരിയായേന ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേതീ’’തിആദി.
61. Cūḷavaggassa paṭhame lakuṇḍakabhaddiyanti ettha bhaddiyoti tassa āyasmato nāmaṃ, kāyassa pana rassattā ‘‘lakuṇḍakabhaddiyo’’ti naṃ sañjānanti. So kira sāvatthivāsī kulaputto mahaddhano mahābhogo rūpena apāsādiko dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako. So ekadivasaṃ satthari jetavane viharante upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Tadā sekkhā bhikkhū yebhuyyena āyasmantaṃ sāriputtaṃ upasaṅkamitvā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ yācanti, dhammadesanaṃ yācanti, pañhaṃ pucchanti. So tesaṃ adhippāyaṃ pūrento kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, dhammaṃ deseti, pañhaṃ vissajjeti. Te ghaṭentā vāyamantā appekacce sakadāgāmiphalaṃ, appekacce anāgāmiphalaṃ, appekacce arahattaṃ, appekacce tisso vijjā, appekacce chaḷabhiññā, appekacce catasso paṭisambhidā adhigacchanti. Te disvā lakuṇḍakabhaddiyopi sekho samāno kālaṃ ñatvā attano cittakallatañca sallekhañca paccavekkhitvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro sammodamāno dhammadesanaṃ yāci. Sopissa ajjhāsayassa anurūpaṃ kathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṃ lakuṇḍakabhaddiyaṃ anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassetī’’tiādi.
തത്ഥ അനേകപരിയായേനാതി ‘‘ഇതിപി പഞ്ചക്ഖന്ധാ അനിച്ചാ, ഇതിപി ദുക്ഖാ, ഇതിപി അനത്താ’’തി ഏവം അനേകേഹി കാരണേഹി. ധമ്മിയാ കഥായാതി പഞ്ചന്നം ഉപാദാനക്ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയാദിപകാസനിയാ ധമ്മിയാ കഥായ. സന്ദസ്സേതീതി താനിയേവ അനിച്ചാദിലക്ഖണാനി ഉദയബ്ബയാദികേ ച സമ്മാ ദസ്സേതി, ഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ വിയ പച്ചക്ഖതോ ദസ്സേതി. സമാദപേതീതി തത്ഥ ലക്ഖണാരമ്മണികം വിപസ്സനം സമ്മാ ആദപേതി, യഥാ വീഥിപടിപന്നാ ഹുത്വാ പവത്തതി, ഏവം ഗണ്ഹാപേതി. സമുത്തേജേതീതി വിപസ്സനായ ആരദ്ധായ സങ്ഖാരാനം ഉദയബ്ബയാദീസു ഉപട്ഠഹന്തേസു യഥാകാലം പഗ്ഗഹനിഗ്ഗഹസമുപേക്ഖണേഹി ബോജ്ഝങ്ഗാനം അനുപവത്തനേന ഭാവനം മജ്ഝിമം വീഥിം ഓതാരേത്വാ യഥാ വിപസ്സനാഞാണം സൂരം പസന്നം ഹുത്വാ വഹതി, ഏവം ഇന്ദ്രിയാനം വിസദഭാവകരണേന വിപസ്സനാചിത്തം സമ്മാ ഉത്തേജേതി, വിസദാപനവസേന വോദപേതി. സമ്പഹംസേതീതി തഥാ പവത്തിയമാനായ വിപസ്സനായ സമപ്പവത്തഭാവനാവസേന ചേവ ഉപരിലദ്ധബ്ബഭാവനാബലേന ച ചിത്തം സമ്മാ പഹംസേതി, ലദ്ധസ്സാദവസേന വാ സുട്ഠു തോസേതി. അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചീതി യഥാ യഥാ ധമ്മസേനാപതി ധമ്മം ദേസേതി, തഥാ തഥാ തഥലക്ഖണം വിപസ്സന്തസ്സ ഥേരസ്സ ച ദേസനാനുഭാവേന, അത്തനോ ച ഉപനിസ്സയസമ്പത്തിയാ ഞാണസ്സ പരിപാകം ഗതത്താ ദേസനാനുസാരേന ഞാണേ അനുപവത്തന്തേ കാമാസവാദീസു കഞ്ചി ആസവം അഗ്ഗഹേത്വാ മഗ്ഗപടിപാടിയാവ അനവസേസതോ ചിത്തം വിമുച്ചി, അരഹത്തഫലം സച്ഛാകാസീതി അത്ഥോ.
Tattha anekapariyāyenāti ‘‘itipi pañcakkhandhā aniccā, itipi dukkhā, itipi anattā’’ti evaṃ anekehi kāraṇehi. Dhammiyā kathāyāti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayādipakāsaniyā dhammiyā kathāya. Sandassetīti tāniyeva aniccādilakkhaṇāni udayabbayādike ca sammā dasseti, hatthena gahetvā viya paccakkhato dasseti. Samādapetīti tattha lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ sammā ādapeti, yathā vīthipaṭipannā hutvā pavattati, evaṃ gaṇhāpeti. Samuttejetīti vipassanāya āraddhāya saṅkhārānaṃ udayabbayādīsu upaṭṭhahantesu yathākālaṃ paggahaniggahasamupekkhaṇehi bojjhaṅgānaṃ anupavattanena bhāvanaṃ majjhimaṃ vīthiṃ otāretvā yathā vipassanāñāṇaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, evaṃ indriyānaṃ visadabhāvakaraṇena vipassanācittaṃ sammā uttejeti, visadāpanavasena vodapeti. Sampahaṃsetīti tathā pavattiyamānāya vipassanāya samappavattabhāvanāvasena ceva upariladdhabbabhāvanābalena ca cittaṃ sammā pahaṃseti, laddhassādavasena vā suṭṭhu toseti. Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti yathā yathā dhammasenāpati dhammaṃ deseti, tathā tathā tathalakkhaṇaṃ vipassantassa therassa ca desanānubhāvena, attano ca upanissayasampattiyā ñāṇassa paripākaṃ gatattā desanānusārena ñāṇe anupavattante kāmāsavādīsu kañci āsavaṃ aggahetvā maggapaṭipāṭiyāva anavasesato cittaṃ vimucci, arahattaphalaṃ sacchākāsīti attho.
ഏതമത്ഥം വിദിത്വാതി ഏതം ആയസ്മതോ ലകുണ്ഡകഭദ്ദിയസ്സ അഞ്ഞാരാധനസങ്ഖാതം അത്ഥം സബ്ബാകാരതോ വിദിത്വാ തദത്ഥദീപനം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി.
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyassa aññārādhanasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
തത്ഥ ഉദ്ധന്തി രൂപധാതുയാ അരൂപധാതുയാ ച. അധോതി കാമധാതുയാ. സബ്ബധീതി സബ്ബസ്മിമ്പി സങ്ഖാരഗതേ. വിപ്പമുത്തോതി പുബ്ബഭാഗേ വിക്ഖമ്ഭനവിമുത്തിയാ അപരഭാഗേ സമുച്ഛേദപടിപസ്സദ്ധിവിമുത്തീഹി സബ്ബപ്പകാരേന വിമുത്തോ. ഏത്ഥ ച ഉദ്ധം വിപ്പമുത്തോതി ഏതേന പഞ്ചുദ്ധമ്ഭാഗിയസംയോജനപഹാനം ദസ്സേതി. അധോ വിപ്പമുത്തോതി ഏതേന പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയസംയോജനപഹാനം. സബ്ബധി വിപ്പമുത്തോതി ഏതേന അവസിട്ഠസബ്ബാകുസലപഹാനം ദസ്സേതി. അഥ വാ ഉദ്ധന്തി അനാഗതകാലഗ്ഗഹണം. അധോതി അതീതകാലഗ്ഗഹണം. ഉഭയഗ്ഗഹണേനേവ തദുഭയപടിസംയുത്തത്താ പച്ചുപ്പന്നോ അദ്ധാ ഗഹിതോ ഹോതി, തത്ഥ അനാഗതകാലഗ്ഗഹണേന അനാഗതക്ഖന്ധായതനധാതുയോ ഗഹിതാ. സേസപദേസുപി ഏസേവ നയോ. സബ്ബധീതി കാമഭേദാദികേ സബ്ബസ്മിം ഭവേ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – അനാഗതോ അതീതോ പച്ചുപ്പന്നോതി ഏവം തിയദ്ധസങ്ഗഹിതേ സബ്ബസ്മിം ഭവേ വിപ്പമുത്തോതി.
Tattha uddhanti rūpadhātuyā arūpadhātuyā ca. Adhoti kāmadhātuyā. Sabbadhīti sabbasmimpi saṅkhāragate. Vippamuttoti pubbabhāge vikkhambhanavimuttiyā aparabhāge samucchedapaṭipassaddhivimuttīhi sabbappakārena vimutto. Ettha ca uddhaṃ vippamuttoti etena pañcuddhambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ dasseti. Adho vippamuttoti etena pañcorambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ. Sabbadhivippamuttoti etena avasiṭṭhasabbākusalapahānaṃ dasseti. Atha vā uddhanti anāgatakālaggahaṇaṃ. Adhoti atītakālaggahaṇaṃ. Ubhayaggahaṇeneva tadubhayapaṭisaṃyuttattā paccuppanno addhā gahito hoti, tattha anāgatakālaggahaṇena anāgatakkhandhāyatanadhātuyo gahitā. Sesapadesupi eseva nayo. Sabbadhīti kāmabhedādike sabbasmiṃ bhave. Idaṃ vuttaṃ hoti – anāgato atīto paccuppannoti evaṃ tiyaddhasaṅgahite sabbasmiṃ bhave vippamuttoti.
അയംഹമസ്മീതി അനാനുപസ്സീതി യോ ഏവം വിപ്പമുത്തോ, സോ രൂപവേദനാദീസു ‘‘അയം നാമ ധമ്മോ അഹമസ്മീ’’തി ദിട്ഠിമാനമഞ്ഞനാവസേന ഏവം നാനുപസ്സതി. തസ്സ തഥാ ദസ്സനേ കാരണം നത്ഥീതി അധിപ്പായോ. അഥ വാ അയംഹമസ്മീതി അനാനുപസ്സീതി ഇദം യഥാവുത്തായ വിമുത്തിയാ അധിഗമുപായദീപനം. തിയദ്ധസങ്ഗഹിതേ തേഭൂമകേ സങ്ഖാരേ ‘‘ഏതം മമ, ഏസോഹമസ്മി, ഏസോ മേ അത്താ’’തി പവത്തനസഭാവായ മഞ്ഞനായ അനധിട്ഠാനം കത്വാ ‘‘നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേ സോ അത്താ’’തി ഏവം ഉപ്പജ്ജമാനാ യാ പുബ്ബഭാഗവുട്ഠാനഗാമിനീ വിപസ്സനാ, സാ വിമുത്തിയാ പദട്ഠാനം. ഏവം വിമുത്തോ ഉദതാരി ഓഘം, അതിണ്ണപുബ്ബം അപുനബ്ഭവായാതി ഏവം ദസഹി സംയോജനേഹി സബ്ബാകുസലേഹി ച സബ്ബഥാ വിമുത്തോ അരഹാ അരിയമഗ്ഗാധിഗമനതോ പുബ്ബേ സുപിനന്തേപി അതിണ്ണപുബ്ബം കാമോഘോ ഭവോഘോ ദിട്ഠോഘോ അവിജ്ജോഘോതി ഇമം ചതുബ്ബിധം ഓഘം, സംസാരമഹോഘമേവ വാ അപുനബ്ഭവായ അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനായ ഉദതാരി ഉത്തിണ്ണോ, ഉത്തരിത്വാ പാരേ ഠിതോതി അത്ഥോ.
Ayaṃhamasmītianānupassīti yo evaṃ vippamutto, so rūpavedanādīsu ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahamasmī’’ti diṭṭhimānamaññanāvasena evaṃ nānupassati. Tassa tathā dassane kāraṇaṃ natthīti adhippāyo. Atha vā ayaṃhamasmīti anānupassīti idaṃ yathāvuttāya vimuttiyā adhigamupāyadīpanaṃ. Tiyaddhasaṅgahite tebhūmake saṅkhāre ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti pavattanasabhāvāya maññanāya anadhiṭṭhānaṃ katvā ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na me so attā’’ti evaṃ uppajjamānā yā pubbabhāgavuṭṭhānagāminī vipassanā, sā vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyāti evaṃ dasahi saṃyojanehi sabbākusalehi ca sabbathā vimutto arahā ariyamaggādhigamanato pubbe supinantepi atiṇṇapubbaṃ kāmogho bhavogho diṭṭhogho avijjoghoti imaṃ catubbidhaṃ oghaṃ, saṃsāramahoghameva vā apunabbhavāya anupādisesāya nibbānāya udatāri uttiṇṇo, uttaritvā pāre ṭhitoti attho.
പഠമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഉദാനപാളി • Udānapāḷi / ൧. പഠമലകുണ്ഡകഭദ്ദിയസുത്തം • 1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttaṃ