| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
पठममग्गवीसतिमहानयो
Paṭhamamaggavīsatimahānayo
३५७. इदानि यस्मा लोकुत्तरकुसलं भावेन्तो न केवलं उपनिज्झायनट्ठेन झानंयेव भावेति, निय्यानट्ठेन पन मग्गम्पि भावेति, उपट्ठानट्ठेन सतिपट्ठानम्पि, पदहनट्ठेन सम्मप्पधानम्पि, इज्झनट्ठेन इद्धिपादम्पि, अधिपतियट्ठेन इन्द्रियम्पि, अकम्पियट्ठेन बलम्पि, बुज्झनट्ठेन बोज्झङ्गम्पि, तथट्ठेन सच्चम्पि, अविक्खेपट्ठेन समथम्पि, सुञ्ञतट्ठेन धम्मम्पि, रासट्ठेन खन्धम्पि, आयतनट्ठेन आयतनम्पि, सुञ्ञसभावनिस्सत्तट्ठेन धातुम्पि, पच्चयट्ठेन आहारम्पि, फुसनट्ठेन फस्सम्पि, वेदयितट्ठेन वेदनम्पि, सञ्जाननट्ठेन सञ्ञम्पि, चेतयितट्ठेन चेतनम्पि, विजाननट्ठेन चित्तम्पि भावेति, तस्मा एतेसं एकूनवीसतिया पदानं दस्सनत्थं पुन कतमे धम्मा कुसलातिआदि वुत्तं। एवं ‘इदम्पि भावेति, इदम्पि भावेती’ति पुग्गलज्झासयेन चेव देसनाविलासेन च वीसति नया देसिता होन्ति । धम्मं सोतुं निसिन्नदेवपरिसाय हि ये उपनिज्झायनट्ठेन लोकुत्तरं ‘झान’न्ति कथिते बुज्झन्ति, तेसं सप्पायवसेन झानन्ति कथितं…पे॰… ये विजाननट्ठेन ‘चित्त’न्ति वुत्ते बुज्झन्ति, तेसं सप्पायवसेन चित्तन्ति कथितं। अयमेत्थ ‘पुग्गलज्झासयो’।
357. Idāni yasmā lokuttarakusalaṃ bhāvento na kevalaṃ upanijjhāyanaṭṭhena jhānaṃyeva bhāveti, niyyānaṭṭhena pana maggampi bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānampi, padahanaṭṭhena sammappadhānampi, ijjhanaṭṭhena iddhipādampi, adhipatiyaṭṭhena indriyampi, akampiyaṭṭhena balampi, bujjhanaṭṭhena bojjhaṅgampi, tathaṭṭhena saccampi, avikkhepaṭṭhena samathampi, suññataṭṭhena dhammampi, rāsaṭṭhena khandhampi, āyatanaṭṭhena āyatanampi, suññasabhāvanissattaṭṭhena dhātumpi, paccayaṭṭhena āhārampi, phusanaṭṭhena phassampi, vedayitaṭṭhena vedanampi, sañjānanaṭṭhena saññampi, cetayitaṭṭhena cetanampi, vijānanaṭṭhena cittampi bhāveti, tasmā etesaṃ ekūnavīsatiyā padānaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi vuttaṃ. Evaṃ ‘idampi bhāveti, idampi bhāvetī’ti puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca vīsati nayā desitā honti . Dhammaṃ sotuṃ nisinnadevaparisāya hi ye upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ ‘jhāna’nti kathite bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena jhānanti kathitaṃ…pe… ye vijānanaṭṭhena ‘citta’nti vutte bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena cittanti kathitaṃ. Ayamettha ‘puggalajjhāsayo’.
सम्मासम्बुद्धो पन अत्तनो बुद्धसुबोधिताय दसबलचतुवेसारज्जचतुपटिसम्भिदताय छअसाधारणञाणयोगेन च देसनं यदिच्छकं नियमेत्वा दस्सेति। इच्छन्तो उपनिज्झायनट्ठेन लोकुत्तरं झानन्ति दस्सेति, इच्छन्तो निय्यानट्ठेन…पे॰… विजाननट्ठेन लोकुत्तरं चित्तन्ति। अयं ‘देसनाविलासो’ नाम। तत्थ यथेव लोकुत्तरं झानन्ति वुत्तट्ठाने दस नया विभत्ता, एवं मग्गादीसुपि तेयेव वेदितब्बा। इति वीसतिया ठानेसु दस दस कत्वा द्वे नयसतानि विभत्तानि होन्ति।
Sammāsambuddho pana attano buddhasubodhitāya dasabalacatuvesārajjacatupaṭisambhidatāya chaasādhāraṇañāṇayogena ca desanaṃ yadicchakaṃ niyametvā dasseti. Icchanto upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ jhānanti dasseti, icchanto niyyānaṭṭhena…pe… vijānanaṭṭhena lokuttaraṃ cittanti. Ayaṃ ‘desanāvilāso’ nāma. Tattha yatheva lokuttaraṃ jhānanti vuttaṭṭhāne dasa nayā vibhattā, evaṃ maggādīsupi teyeva veditabbā. Iti vīsatiyā ṭhānesu dasa dasa katvā dve nayasatāni vibhattāni honti.
३५८. इदानि अधिपतिभेदं दस्सेतुं पुन कतमे धम्मा कुसलातिआदि आरद्धं। तत्थ छन्दं धुरं जेट्ठकं पुब्बङ्गमं कत्वा निब्बत्तितं लोकुत्तरं झानं छन्दाधिपतेय्यं नाम। सेसेसुपि एसेव नयो। इति पुरिमस्मिं सुद्धिके द्वेनयसतानि छन्दाधिपतेय्यादीसुपि द्वे द्वेति नयसहस्सेन भाजेत्वा पठममग्गं दस्सेसि धम्मराजा।
358. Idāni adhipatibhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā nibbattitaṃ lokuttaraṃ jhānaṃ chandādhipateyyaṃ nāma. Sesesupi eseva nayo. Iti purimasmiṃ suddhike dvenayasatāni chandādhipateyyādīsupi dve dveti nayasahassena bhājetvā paṭhamamaggaṃ dassesi dhammarājā.
पठममग्गो निट्ठितो।
Paṭhamamaggo niṭṭhito.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / लोकुत्तरकुसलं • Lokuttarakusalaṃ
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / पठममग्गवीसतिमहानयवण्णना • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / पठममग्गवीसतिमहानयवण्णना • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā
