| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ปฐมมคฺควีสติมหานโย
Paṭhamamaggavīsatimahānayo
๓๕๗. อิทานิ ยสฺมา โลกุตฺตรกุสลํ ภาเวโนฺต น เกวลํ อุปนิชฺฌายนเฎฺฐน ฌานํเยว ภาเวติ, นิยฺยานเฎฺฐน ปน มคฺคมฺปิ ภาเวติ, อุปฎฺฐานเฎฺฐน สติปฎฺฐานมฺปิ, ปทหนเฎฺฐน สมฺมปฺปธานมฺปิ, อิชฺฌนเฎฺฐน อิทฺธิปาทมฺปิ, อธิปติยเฎฺฐน อินฺทฺริยมฺปิ, อกมฺปิยเฎฺฐน พลมฺปิ, พุชฺฌนเฎฺฐน โพชฺฌงฺคมฺปิ, ตถเฎฺฐน สจฺจมฺปิ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมถมฺปิ, สุญฺญตเฎฺฐน ธมฺมมฺปิ, ราสเฎฺฐน ขนฺธมฺปิ, อายตนเฎฺฐน อายตนมฺปิ, สุญฺญสภาวนิสฺสตฺตเฎฺฐน ธาตุมฺปิ, ปจฺจยเฎฺฐน อาหารมฺปิ, ผุสนเฎฺฐน ผสฺสมฺปิ, เวทยิตเฎฺฐน เวทนมฺปิ, สญฺชานนเฎฺฐน สญฺญมฺปิ, เจตยิตเฎฺฐน เจตนมฺปิ, วิชานนเฎฺฐน จิตฺตมฺปิ ภาเวติ, ตสฺมา เอเตสํ เอกูนวีสติยา ปทานํ ทสฺสนตฺถํ ปุน กตเม ธมฺมา กุสลาติอาทิ วุตฺตํฯ เอวํ ‘อิทมฺปิ ภาเวติ, อิทมฺปิ ภาเวตี’ติ ปุคฺคลชฺฌาสเยน เจว เทสนาวิลาเสน จ วีสติ นยา เทสิตา โหนฺติ ฯ ธมฺมํ โสตุํ นิสินฺนเทวปริสาย หิ เย อุปนิชฺฌายนเฎฺฐน โลกุตฺตรํ ‘ฌาน’นฺติ กถิเต พุชฺฌนฺติ, เตสํ สปฺปายวเสน ฌานนฺติ กถิตํ…เป.… เย วิชานนเฎฺฐน ‘จิตฺต’นฺติ วุเตฺต พุชฺฌนฺติ, เตสํ สปฺปายวเสน จิตฺตนฺติ กถิตํฯ อยเมตฺถ ‘ปุคฺคลชฺฌาสโย’ฯ
357. Idāni yasmā lokuttarakusalaṃ bhāvento na kevalaṃ upanijjhāyanaṭṭhena jhānaṃyeva bhāveti, niyyānaṭṭhena pana maggampi bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānampi, padahanaṭṭhena sammappadhānampi, ijjhanaṭṭhena iddhipādampi, adhipatiyaṭṭhena indriyampi, akampiyaṭṭhena balampi, bujjhanaṭṭhena bojjhaṅgampi, tathaṭṭhena saccampi, avikkhepaṭṭhena samathampi, suññataṭṭhena dhammampi, rāsaṭṭhena khandhampi, āyatanaṭṭhena āyatanampi, suññasabhāvanissattaṭṭhena dhātumpi, paccayaṭṭhena āhārampi, phusanaṭṭhena phassampi, vedayitaṭṭhena vedanampi, sañjānanaṭṭhena saññampi, cetayitaṭṭhena cetanampi, vijānanaṭṭhena cittampi bhāveti, tasmā etesaṃ ekūnavīsatiyā padānaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi vuttaṃ. Evaṃ ‘idampi bhāveti, idampi bhāvetī’ti puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca vīsati nayā desitā honti . Dhammaṃ sotuṃ nisinnadevaparisāya hi ye upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ ‘jhāna’nti kathite bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena jhānanti kathitaṃ…pe… ye vijānanaṭṭhena ‘citta’nti vutte bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena cittanti kathitaṃ. Ayamettha ‘puggalajjhāsayo’.
สมฺมาสมฺพุโทฺธ ปน อตฺตโน พุทฺธสุโพธิตาย ทสพลจตุเวสารชฺชจตุปฎิสมฺภิทตาย ฉอสาธารณญาณโยเคน จ เทสนํ ยทิจฺฉกํ นิยเมตฺวา ทเสฺสติฯ อิจฺฉโนฺต อุปนิชฺฌายนเฎฺฐน โลกุตฺตรํ ฌานนฺติ ทเสฺสติ, อิจฺฉโนฺต นิยฺยานเฎฺฐน…เป.… วิชานนเฎฺฐน โลกุตฺตรํ จิตฺตนฺติฯ อยํ ‘เทสนาวิลาโส’ นามฯ ตตฺถ ยเถว โลกุตฺตรํ ฌานนฺติ วุตฺตฎฺฐาเน ทส นยา วิภตฺตา, เอวํ มคฺคาทีสุปิ เตเยว เวทิตพฺพาฯ อิติ วีสติยา ฐาเนสุ ทส ทส กตฺวา เทฺว นยสตานิ วิภตฺตานิ โหนฺติฯ
Sammāsambuddho pana attano buddhasubodhitāya dasabalacatuvesārajjacatupaṭisambhidatāya chaasādhāraṇañāṇayogena ca desanaṃ yadicchakaṃ niyametvā dasseti. Icchanto upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ jhānanti dasseti, icchanto niyyānaṭṭhena…pe… vijānanaṭṭhena lokuttaraṃ cittanti. Ayaṃ ‘desanāvilāso’ nāma. Tattha yatheva lokuttaraṃ jhānanti vuttaṭṭhāne dasa nayā vibhattā, evaṃ maggādīsupi teyeva veditabbā. Iti vīsatiyā ṭhānesu dasa dasa katvā dve nayasatāni vibhattāni honti.
๓๕๘. อิทานิ อธิปติเภทํ ทเสฺสตุํ ปุน กตเม ธมฺมา กุสลาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ฉนฺทํ ธุรํ เชฎฺฐกํ ปุพฺพงฺคมํ กตฺวา นิพฺพตฺติตํ โลกุตฺตรํ ฌานํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ นามฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ อิติ ปุริมสฺมิํ สุทฺธิเก เทฺวนยสตานิ ฉนฺทาธิปเตยฺยาทีสุปิ เทฺว เทฺวติ นยสหเสฺสน ภาเชตฺวา ปฐมมคฺคํ ทเสฺสสิ ธมฺมราชาฯ
358. Idāni adhipatibhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā nibbattitaṃ lokuttaraṃ jhānaṃ chandādhipateyyaṃ nāma. Sesesupi eseva nayo. Iti purimasmiṃ suddhike dvenayasatāni chandādhipateyyādīsupi dve dveti nayasahassena bhājetvā paṭhamamaggaṃ dassesi dhammarājā.
ปฐมมโคฺค นิฎฺฐิโตฯ
Paṭhamamaggo niṭṭhito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / โลกุตฺตรกุสลํ • Lokuttarakusalaṃ
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ปฐมมคฺควีสติมหานยวณฺณนา • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ปฐมมคฺควีสติมหานยวณฺณนา • Paṭhamamaggavīsatimahānayavaṇṇanā
