Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ

    Paṭhamamahāsaṅgītikathā

    ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿ ਨਾਮ ਚੇਸਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਸਙ੍ਗੀਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤਾ, ਨਿਦਾਨਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਪਨ ਇਧਾਪਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਞ੍ਹਿ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਸੁਭਦ੍ਦਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕવਿਨਯਨਾ ਕਤਬੁਦ੍ਧਕਿਚ੍ਚੇ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਉਪવਤ੍ਤਨੇ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨੇ ਯਮਕਸਾਲਾਨਮਨ੍ਤਰੇ વਿਸਾਖਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਲੋਕਨਾਥੇ, ਭਗવਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਤ੍ਤਾਹਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ, ਸੁਭਦ੍ਦੇਨ વੁਡ੍ਢਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ, ਸੁਮੁਤ੍ਤਾ ਮਯਂ ਤੇਨ ਮਹਾਸਮਣੇਨ; ਉਪਦ੍ਦੁਤਾ ਚ ਹੋਮ – ‘ਇਦਂ વੋ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ! ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ ਨ ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੩੭; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੩੨) વੁਤ੍ਤવਚਨਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਪਾਪਭਿਕ੍ਖੂ ਅਤੀਤਸਤ੍ਥੁਕਂ ਪਾવਚਨਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਪਕ੍ਖਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਯਾવ ਚ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਤਾવ ਅਨਤੀਤਸਤ੍ਥੁਕਮੇવ ਪਾવਚਨਂ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –

    Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā kiñcāpi pañcasatikasaṅgītikkhandhake vuttā, nidānakosallatthaṃ pana idhāpi iminā nayena veditabbā. Dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā yāva subhaddaparibbājakavinayanā katabuddhakicce kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare visākhapuṇṇamadivase paccūsasamaye anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbute bhagavati lokanāthe, bhagavato parinibbāne sannipatitānaṃ sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ saṅghatthero āyasmā mahākassapo sattāhaparinibbute bhagavati, subhaddena vuḍḍhapabbajitena ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena; upaddutā ca homa – ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti! Idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma na taṃ karissāmā’’ti (cūḷava. 437; dī. ni. 2.232) vuttavacanamanussaranto ‘‘ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ pāpabhikkhū atītasatthukaṃ pāvacananti maññamānā pakkhaṃ labhitvā nacirasseva saddhammaṃ antaradhāpeyyuṃ, yāva ca dhammavinayo tiṭṭhati tāva anatītasatthukameva pāvacanaṃ hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘ਯੋ વੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ ਦੇਸਿਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੋ , ਸੋ વੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਸਤ੍ਥਾ’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੧੬)।

    ‘Yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto , so vo mamaccayena satthā’ti (dī. ni. 2.216).

    ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਂ, ਯਥਯਿਦਂ ਸਾਸਨਂ ਅਦ੍ਧਨਿਯਂ ਅਸ੍ਸ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ।

    ‘‘Yaṃnūnāhaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyaṃ, yathayidaṃ sāsanaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ.

    ਯਂ ਚਾਹਂ ਭਗવਤਾ –

    Yaṃ cāhaṃ bhagavatā –

    ‘ਧਾਰੇਸ੍ਸਸਿ ਪਨ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਕਸ੍ਸਪ, ਸਾਣਾਨਿ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਸਨਾਨੀ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚੀવਰੇ ਸਾਧਾਰਣਪਰਿਭੋਗੇਨ ਚੇવ,

    ‘Dhāressasi pana me tvaṃ, kassapa, sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti vatvā cīvare sādhāraṇaparibhogena ceva,

    ‘ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾવਦੇ ਆਕਙ੍ਖਾਮਿ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮਿ; ਕਸ੍ਸਪੋਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾવਦੇ ਆਕਙ੍ਖਤਿ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤੀ’ਤਿ –

    ‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi; kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’ti –

    ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨવਾਨੁਪੁਬ੍ਬવਿਹਾਰਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਪ੍ਪਭੇਦੇ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮਸਮਟ੍ਠਪਨੇਨ ਚ ਅਨੁਗ੍ਗਹਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਿਮਞ੍ਞਂ ਆਣਣ੍ਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਨਨੁ ਮਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਾ વਿਯ ਸਕਕવਚਇਸ੍ਸਰਿਯਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲવਂਸਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਕਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ‘ਸਦ੍ਧਮ੍ਮવਂਸਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਕੋ ਮੇ ਅਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਅਸਾਧਾਰਣੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਸੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗਾਯਨਤ੍ਥਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਸਿ। ਯਥਾਹ –

    Evamādinā nayena navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede uttarimanussadhamme attanā samasamaṭṭhapanena ca anuggahito, tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati; nanu maṃ bhagavā rājā viya sakakavacaissariyānuppadānena attano kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ puttaṃ ‘saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako me ayaṃ bhavissatī’ti mantvā iminā asādhāraṇena anuggahena anuggahesī’’ti cintayanto dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesi. Yathāha –

    ‘‘ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯਂ ਪਾવਾਯ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੩੧) ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਭਦ੍ਦਕਣ੍ਡਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi – ‘ekamidāhaṃ, āvuso, samayaṃ pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭipanno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehī’’ti (dī. ni. 2.231) sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbaṃ.

    ਤਤੋ ਪਰਂ ਆਹ –

    Tato paraṃ āha –

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮ। ਪੁਰੇ ਅਧਮ੍ਮੋ ਦਿਪ੍ਪਤਿ, ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਬਾਹਿਯ੍ਯਤਿ; ਅવਿਨਯੋ ਦਿਪ੍ਪਤਿ, વਿਨਯੋ ਪਟਿਬਾਹਿਯ੍ਯਤਿ। ਪੁਰੇ ਅਧਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਅવਿਨਯવਾਦਿਨੋ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, વਿਨਯવਾਦਿਨੋ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੩੭)।

    ‘‘Handa mayaṃ, āvuso, dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma. Pure adhammo dippati, dhammo paṭibāhiyyati; avinayo dippati, vinayo paṭibāhiyyati. Pure adhammavādino balavanto honti, dhammavādino dubbalā honti; avinayavādino balavanto honti, vinayavādino dubbalā hontī’’ti (cūḷava. 437).

    ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਚ੍ਚਿਨਤੂ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਸਕਲਨવਙ੍ਗਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਰੇ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨ-ਸੋਤਾਪਨ੍ਨ-ਸਕਦਾਗਾਮਿ-ਅਨਾਗਾਮਿ-ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਖੀਣਾਸવਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨੇਕਸਤੇ ਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸੇ ਚ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਿਪਿਟਕਸਬ੍ਬਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਧਰੇ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਭਗવਤਾ ਏਤਦਗ੍ਗਂ ਆਰੋਪਿਤੇ ਤੇવਿਜ੍ਜਾਦਿਭੇਦੇ ਖੀਣਾਸવਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਏਕੂਨਪਞ੍ਚਸਤੇ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਏਕੇਨੂਨਾਪਞ੍ਚਅਰਹਨ੍ਤਸਤਾਨਿ ਉਚ੍ਚਿਨੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੩੭)।

    Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘tena hi, bhante, thero bhikkhū uccinatū’’ti. Thero sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare puthujjana-sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassakakhīṇāsavabhikkhū anekasate anekasahasse ca vajjetvā tipiṭakasabbapariyattippabhedadhare paṭisambhidāppatte mahānubhāve yebhuyyena bhagavatā etadaggaṃ āropite tevijjādibhede khīṇāsavabhikkhūyeva ekūnapañcasate pariggahesi. Ye sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā mahākassapo ekenūnāpañcaarahantasatāni uccinī’’ti (cūḷava. 437).

    ਕਿਸ੍ਸ ਪਨ ਥੇਰੋ ਏਕੇਨੂਨਮਕਾਸੀਤਿ? ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਓਕਾਸਕਰਣਤ੍ਥਂ। ਤੇਨ ਹਾਯਸ੍ਮਤਾ ਸਹਾਪਿ વਿਨਾਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗੀਤਿ ਕਾਤੁਂ, ਸੋ ਹਾਯਸ੍ਮਾ ਸੇਕ੍ਖੋ ਸਕਰਣੀਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਾਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ; ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਸਬਲਦੇਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿਕਂ ਭਗવਤੋ ਅਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਾਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਯਦਿ ਏવਂ ਸੇਕ੍ਖੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗੀਤਿਯਾ ਬਹੁਕਾਰਤ੍ਤਾ ਥੇਰੇਨ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤਬ੍ਬੋ ਅਸ੍ਸ। ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤੋਤਿ ? ਪਰੂਪવਾਦવਿવਜ੍ਜਨਤੋ। ਥੇਰੋ ਹਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦੇ ਅਤਿવਿਯ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤੇਸੁ ਜਾਤੇਸੁਪਿ ‘‘ਨ વਾਯਂ ਕੁਮਾਰਕੋ ਮਤ੍ਤਮਞ੍ਞਾਸੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੪) ਕੁਮਾਰਕવਾਦੇਨ ਓવਦਤਿ। ਸਕ੍ਯਕੁਲਪ੍ਪਸੁਤੋ ਚਾਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਭਾਤਾ ਚੂਲ਼ਪਿਤੁਪੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਛਨ੍ਦਾਗਮਨਂ વਿਯ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ‘‘ਬਹੂ ਅਸੇਕ੍ਖਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਸੇਕ੍ਖਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਥੇਰੋ ਉਚ੍ਚਿਨੀ’’ਤਿ ਉਪવਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਂ ਪਰੂਪવਾਦਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਂ વਿਨਾ ਸਙ੍ਗੀਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਂ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂਯੇવ ਅਨੁਮਤਿਯਾ ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਉਚ੍ਚਿਨਿ।

    Kissa pana thero ekenūnamakāsīti? Āyasmato ānandattherassa okāsakaraṇatthaṃ. Tena hāyasmatā sahāpi vināpi na sakkā dhammasaṅgīti kātuṃ, so hāyasmā sekkho sakaraṇīyo, tasmā sahāpi na sakkā; yasmā panassa kiñci dasabaladesitaṃ suttageyyādikaṃ bhagavato asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthi, tasmā vināpi na sakkā. Yadi evaṃ sekkhopi samāno dhammasaṅgītiyā bahukārattā therena uccinitabbo assa. Atha kasmā na uccinitoti ? Parūpavādavivajjanato. Thero hi āyasmante ānande ativiya vissattho ahosi, tathā hi naṃ sirasmiṃ palitesu jātesupi ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti (saṃ. ni. 2.154) kumārakavādena ovadati. Sakyakulappasuto cāyaṃ āyasmā tathāgatassa bhātā cūḷapituputto. Tatra hi bhikkhū chandāgamanaṃ viya maññamānā ‘‘bahū asekkhapaṭisambhidāppatte bhikkhū ṭhapetvā ānandaṃ sekkhapaṭisambhidāppattaṃ thero uccinī’’ti upavadeyyuṃ, taṃ parūpavādaṃ parivajjento ‘‘ānandaṃ vinā saṅgīti na sakkā kātuṃ, bhikkhūnaṃyeva anumatiyā gahessāmī’’ti na uccini.

    ਅਥ ਸਯਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਥੇਰਂ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਯਥਾਹ –

    Atha sayameva bhikkhū ānandassatthāya theraṃ yāciṃsu. Yathāha –

    ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸੇਕ੍ਖੋ ਅਭਬ੍ਬੋ ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਮੋਹਾ ਭਯਾ ਅਗਤਿਂ ਗਨ੍ਤੁਂ, ਬਹੁ ਚਾਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ ਪਰਿਯਤ੍ਤੋ; ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਨਨ੍ਦਂ ਉਚ੍ਚਿਨਤੂ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਨਨ੍ਦਂ ਉਚ੍ਚਿਨੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੩੭)।

    ‘‘Bhikkhū āyasmantaṃ mahākassapaṃ etadavocuṃ – ‘ayaṃ, bhante, āyasmā ānando kiñcāpi sekkho abhabbo chandā dosā mohā bhayā agatiṃ gantuṃ, bahu cānena bhagavato santike dhammo ca vinayo ca pariyatto; tena hi, bhante, thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatū’ti. Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantampi ānandaṃ uccinī’’ti (cūḷava. 437).

    ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨੁਮਤਿਯਾ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤੇਨ ਤੇਨਾਯਸ੍ਮਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚ ਥੇਰਸਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ।

    Evaṃ bhikkhūnaṃ anumatiyā uccinitena tenāyasmatā saddhiṃ pañca therasatāni ahesuṃ.

    ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਤ੍ਥ ਨੁ ਖੋ ਮਯਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਰਾਜਗਹਂ ਖੋ ਮਹਾਗੋਚਰਂ ਪਹੂਤਸੇਨਾਸਨਂ, ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮ, ਨ ਅਞ੍ਞੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨੇਸਂ ਏਤਦਹੋਸਿ? ਇਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਥਾવਰਕਮ੍ਮਂ, ਕੋਚਿ વਿਸਭਾਗਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੋਟੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸਾવੇਸਿ, ਤਂ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਞਾਤਬ੍ਬਂ।

    Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kattha nu kho mayaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāmā’’ti. Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ pahūtasenāsanaṃ, yaṃnūna mayaṃ rājagahe vassaṃ vasantā dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, na aññe bhikkhū rājagahe vassaṃ upagaccheyyu’’nti. Kasmā pana nesaṃ etadahosi? Idaṃ amhākaṃ thāvarakammaṃ, koci visabhāgapuggalo saṅghamajjhaṃ pavisitvā ukkoṭeyyāti. Athāyasmā mahākassapo ñattidutiyena kammena sāvesi, taṃ saṅgītikkhandhake vuttanayeneva ñātabbaṃ.

    ਅਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਸਤ੍ਤਸੁ ਸਾਧੁਕੀਲ਼ਨਦਿવਸੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਧਾਤੁਪੂਜਾਦਿવਸੇਸੁ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਸੁ ‘‘ਅਡ੍ਢਮਾਸੋ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਗਿਮ੍ਹਾਨਂ ਦਿਯਡ੍ਢੋ ਮਾਸੋ ਸੇਸੋ, ਉਪਕਟ੍ਠਾ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾ’’ਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਰਾਜਗਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਉਪਡ੍ਢਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਤੋ। ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਉਪਡ੍ਢਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਤੋ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਮਹਾਪਰਿਦੇવੋ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਹਿਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ । ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਥੇਰੇ ਭਗવਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਦਿવਸੇ વਿਯ ਮਹਾਪਰਿਦੇવੋ ਅਹੋਸਿ।

    Atha tathāgatassa parinibbānato sattasu sādhukīḷanadivasesu sattasu ca dhātupūjādivasesu vītivattesu ‘‘aḍḍhamāso atikkanto, idāni gimhānaṃ diyaḍḍho māso seso, upakaṭṭhā vassūpanāyikā’’ti mantvā mahākassapatthero ‘‘rājagahaṃ, āvuso, gacchāmā’’ti upaḍḍhaṃ bhikkhusaṅghaṃ gahetvā ekaṃ maggaṃ gato. Anuruddhattheropi upaḍḍhaṃ gahetvā ekaṃ maggaṃ gato. Ānandatthero pana bhagavato pattacīvaraṃ gahetvā bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiṃ gantvā rājagahaṃ gantukāmo yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Ānandattherena gatagataṭṭhāne mahāparidevo ahosi – ‘‘bhante ānanda, kuhiṃ satthāraṃ ṭhapetvā āgatosī’’ti . Anupubbena pana sāvatthiṃ anuppatte there bhagavato parinibbānadivase viya mahāparidevo ahosi.

    ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਯ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਤਂ ਮਹਾਜਨਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲੇਨ વਸਿਤਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਾ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਪ੍ਫੋਟੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਿਲਾਤਮਾਲਾਕਚવਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਅਤਿਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਯਥਾਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਠਿਤਕਾਲੇ ਕਰਣੀਯਂ વਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਮਕਾਸਿ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਭਗવਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਬਹੁਲਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਧਾਤੁਕਂ ਕਾਯਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤੁਂ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਖੀਰવਿਰੇਚਨਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰੇਯੇવ ਨਿਸੀਦਿ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸੁਭੇਨ ਮਾਣવੇਨ ਪਹਿਤਂ ਮਾਣવਕਂ ਏਤਦવੋਚ –

    Tatra sudaṃ āyasmā ānando aniccatādipaṭisaṃyuttāya dhammiyā kathāya taṃ mahājanaṃ saññāpetvā jetavanaṃ pavisitvā dasabalena vasitagandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvā mañcapīṭhaṃ nīharitvā papphoṭetvā gandhakuṭiṃ sammajjitvā milātamālākacavaraṃ chaḍḍetvā mañcapīṭhaṃ atiharitvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsi. Atha thero bhagavato parinibbānato pabhuti ṭhānanisajjabahulattā ussannadhātukaṃ kāyaṃ samassāsetuṃ dutiyadivase khīravirecanaṃ pivitvā vihāreyeva nisīdi. Yaṃ sandhāya subhena māṇavena pahitaṃ māṇavakaṃ etadavoca –

    ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ, ਮਾਣવਕ, ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ ਅਜ੍ਜ ਭੇਸਜ੍ਜਮਤ੍ਤਾ ਪੀਤਾ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਸ੍વੇਪਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੭)।

    ‘‘Akālo kho, māṇavaka, atthi me ajja bhesajjamattā pītā, appeva nāma svepi upasaṅkameyyāmā’’ti (dī. ni. 1.447).

    ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਚੇਤਕਤ੍ਥੇਰੇਨ ਪਚ੍ਛਾਸਮਣੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਭੇਨ ਮਾਣવੇਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਦੀਘਨਿਕਾਯੇ ਸੁਭਸੁਤ੍ਤਂਨਾਮ ਦਸਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।

    Dutiyadivase cetakattherena pacchāsamaṇena gantvā subhena māṇavena puṭṭho dīghanikāye subhasuttaṃnāma dasamaṃ suttamabhāsi.

    ਅਥ ਥੇਰੋ ਜੇਤવਨવਿਹਾਰੇ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਗਤੋ। ਤਥਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹਮੇવ ਗਤੋ।

    Atha thero jetavanavihāre khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ kārāpetvā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya rājagahaṃ gato. Tathā mahākassapatthero anuruddhatthero ca sabbaṃ bhikkhusaṅghaṃ gahetvā rājagahameva gato.

    ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਗਹੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਹਾવਿਹਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਛਡ੍ਡਿਤਪਤਿਤਉਕ੍ਲਾਪਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਭਗવਤੋ ਹਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸਬ੍ਬੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰੇ ਚ ਪਰਿવੇਣੇ ਚ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਗਮਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਥੇਰਾ ਭਗવਤੋ વਚਨਪੂਜਨਤ੍ਥਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯવਾਦਪਰਿਮੋਚਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ‘‘ਪਠਮਂ ਮਾਸਂ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸੁਂ। ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਹਿ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ – ‘‘ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਠਿਤੇਯੇવ વਿਹਾਰੇ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਂਸੁ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਛਡ੍ਡੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ વਾਦਪਰਿਮੋਚਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਚਿਨ੍ਤੇਸੁਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ –

    Tena kho pana samayena rājagahe aṭṭhārasa mahāvihārā honti. Te sabbepi chaḍḍitapatitauklāpā ahesuṃ. Bhagavato hi parinibbāne sabbe bhikkhū attano attano pattacīvaraṃ gahetvā vihāre ca pariveṇe ca chaḍḍetvā agamaṃsu. Tattha therā bhagavato vacanapūjanatthaṃ titthiyavādaparimocanatthañca ‘‘paṭhamaṃ māsaṃ khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ karomā’’ti cintesuṃ. Titthiyā hi evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā satthari ṭhiteyeva vihāre paṭijaggiṃsu, parinibbute chaḍḍesu’’nti. Tesaṃ vādaparimocanatthañca cintesunti vuttaṃ hoti. Vuttampi hetaṃ –

    ‘‘ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਭਗવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ વਣ੍ਣਿਤਂ। ਹਨ੍ਦ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਠਮਂ ਮਾਸਂ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਕਰੋਮ, ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਮਾਸਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੩੮)।

    ‘‘Atha kho therānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘bhagavatā kho, āvuso, khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ vaṇṇitaṃ. Handa mayaṃ, āvuso, paṭhamaṃ māsaṃ khaṇḍaphullappaṭisaṅkharaṇaṃ karoma, majjhimaṃ māsaṃ sannipatitvā dhammañca vinayañca saṅgāyissāmā’’ti (cūḷava. 438).

    ਤੇ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਦ੍વਾਰੇ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਰਾਜਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਗਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿ। ਥੇਰਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਹਾવਿਹਾਰਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਤ੍ਥਾਯ ਹਤ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿવੇਦੇਸੁਂ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਰਾਜਾ ਹਤ੍ਥਕਮ੍ਮਕਾਰਕੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਦਾਸਿ। ਥੇਰਾ ਪਠਮਂ ਮਾਸਂ ਸਬ੍ਬવਿਹਾਰੇ ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਾਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ – ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, વਿਹਾਰਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ। ਇਦਾਨਿ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਕਰੋਥ। ਮਯ੍ਹਂ ਆਣਾਚਕ੍ਕਂ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਹੋਤੁ। ਆਣਾਪੇਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਨ੍ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਤ੍ਥ ਕਰੋਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘વੇਭਾਰਪਬ੍ਬਤਪਸ੍ਸੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਦ੍વਾਰੇ ਕਾਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਰਾਜਾ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਸਦਿਸਂ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਭਿਤ੍ਤਿਤ੍ਥਮ੍ਭਸੋਪਾਨਂ ਨਾਨਾવਿਧਮਾਲਾਕਮ੍ਮਲਤਆਕਮ੍ਮવਿਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਮਿવ ਰਾਜਭવਨવਿਭੂਤਿਂ ਅવਹਸਨ੍ਤਮਿવ ਦੇવવਿਮਾਨਸਿਰਿਂ ਸਿਰਿਯਾ ਨਿਕੇਤਮਿવ ਏਕਨਿਪਾਤਤਿਤ੍ਥਮਿવ ਚ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਨਯਨવਿਹਙ੍ਗਾਨਂ ਲੋਕਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਮਿવ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਸਾਰਮਣ੍ਡਂ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ વਿવਿਧਕੁਸੁਮਦਾਮ-ਓਲਮ੍ਬਕ-વਿਨਿਗ੍ਗਲਨ੍ਤਚਾਰੁવਿਤਾਨਂ ਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤਮਣਿਕੋਟ੍ਟਿਮਤਲਮਿવ ਚ ਨਂ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫੂਪਹਾਰવਿਚਿਤ੍ਤਸੁਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਭੂਮਿਕਮ੍ਮਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਸਦਿਸਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਮਣ੍ਡਪੇ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨਗ੍ਘਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਕਪ੍ਪਿਯਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਭਾਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਤ੍ਤਰਾਭਿਮੁਖਂ ਥੇਰਾਸਨਂ ਮਣ੍ਡਪਮਜ੍ਝੇ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਆਸਨਾਰਹਂ ਧਮ੍ਮਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਦਨ੍ਤਖਚਿਤਂ ਬੀਜਨਿਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ – ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਮ ਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ।

    Te dutiyadivase gantvā rājadvāre aṭṭhaṃsu. Ajātasattu rājā āgantvā vanditvā ‘‘kiṃ, bhante, āgatatthā’’ti attanā kattabbakiccaṃ paṭipucchi. Therā aṭṭhārasa mahāvihārapaṭisaṅkharaṇatthāya hatthakammaṃ paṭivedesuṃ. ‘‘Sādhu, bhante’’ti rājā hatthakammakārake manusse adāsi. Therā paṭhamaṃ māsaṃ sabbavihāre paṭisaṅkharāpetvā rañño ārocesuṃ – ‘‘niṭṭhitaṃ, mahārāja, vihārapaṭisaṅkharaṇaṃ. Idāni dhammavinayasaṅgahaṃ karomā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante, vissatthā karotha. Mayhaṃ āṇācakkaṃ, tumhākaṃ dhammacakkaṃ hotu. Āṇāpetha, bhante, kiṃ karomī’’ti? ‘‘Saṅgahaṃ karontānaṃ bhikkhūnaṃ sannisajjaṭṭhānaṃ, mahārājā’’ti. ‘‘Kattha karomi, bhante’’ti? ‘‘Vebhārapabbatapasse sattapaṇṇiguhādvāre kātuṃ yuttaṃ, mahārājā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti kho rājā ajātasattu vissakammunā nimmitasadisaṃ suvibhattabhittitthambhasopānaṃ nānāvidhamālākammalataākammavicittaṃ abhibhavantamiva rājabhavanavibhūtiṃ avahasantamiva devavimānasiriṃ siriyā niketamiva ekanipātatitthamiva ca devamanussanayanavihaṅgānaṃ lokarāmaṇeyyakamiva sampiṇḍitaṃ daṭṭhabbasāramaṇḍaṃ maṇḍapaṃ kārāpetvā vividhakusumadāma-olambaka-viniggalantacāruvitānaṃ ratanavicittamaṇikoṭṭimatalamiva ca naṃ nānāpupphūpahāravicittasupariniṭṭhitabhūmikammaṃ brahmavimānasadisaṃ alaṅkaritvā tasmiṃ mahāmaṇḍape pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ anagghāni pañca kappiyapaccattharaṇasatāni paññāpetvā dakkhiṇabhāgaṃ nissāya uttarābhimukhaṃ therāsanaṃ maṇḍapamajjhe puratthābhimukhaṃ buddhassa bhagavato āsanārahaṃ dhammāsanaṃ paññāpetvā dantakhacitaṃ bījaniñcettha ṭhapetvā bhikkhusaṅghassa ārocāpesi – ‘‘niṭṭhitaṃ, bhante, mama kicca’’nti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਏਕਚ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਸ੍ਸਗਨ੍ਧਂ વਾਯਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਅਞ੍ਞੋ વਿਸ੍ਸਗਨ੍ਧਂ વਾਯਨ੍ਤੋ વਿਚਰਣਕਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਏਤੇ ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਸ੍વੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਤ੍વਞ੍ਚ ਸੇਕ੍ਖੋ ਸਕਰਣੀਯੋ, ਤੇਨ ਤੇ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਗਨ੍ਤੁਂ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ।

    Tasmiṃ kho pana samaye ekacce bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ sandhāya evamāhaṃsu – ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyanto vicaratī’’ti. Thero taṃ sutvā ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe añño vissagandhaṃ vāyanto vicaraṇakabhikkhu nāma natthi, addhā ete maṃ sandhāya vadantī’’ti saṃvegaṃ āpajji. Ekacce bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ āhaṃsu – ‘‘sve, āvuso, sannipāto tvañca sekkho sakaraṇīyo, tena te na yuttaṃ sannipātaṃ gantuṃ, appamatto hohī’’ti.

    ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ – ‘‘ਸ੍વੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਮੇਤਂ ਪਤਿਰੂਪਂ ਯ੍વਾਹਂ ਸੇਕ੍ਖੋ ਸਮਾਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਕਾਯਗਤਾਯਸਤਿਯਾ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਚਙ੍ਕਮਾ ਓਰੋਹਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕਾਯਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ। ਦ੍વੇ ਪਾਦਾ ਭੂਮਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤਾ, ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸੀਸਂ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਂ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਬਹਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਨਨੁ ਮਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਕਤਪੁਞ੍ਞੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਧਾਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜ; ਖਿਪ੍ਪਂ ਹੋਹਿਸਿ ਅਨਾਸવੋ’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦੭)। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਕਥਾਦੋਸੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਮਮ ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧਂ વੀਰਿਯਂ ਤੇਨ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਹਨ੍ਦਾਹਂ વੀਰਿਯਸਮਥਂ ਯੋਜੇਮੀ’’ਤਿ ਚਙ੍ਕਮਾ ਓਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਾਦਧੋવਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਥੋਕਂ વਿਸ੍ਸਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕਾਯਂ ਮਞ੍ਚਕੇ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਦ੍વੇ ਪਾਦਾ ਭੂਮਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤਾ, ਸੀਸਞ੍ਚ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਂ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥવਿਰਹਿਤਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਅਨਿਪਨ੍ਨੋ ਅਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਟ੍ਠਿਤੋ ਅਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ‘‘ਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।

    Atha kho āyasmā ānando – ‘‘sve sannipāto, na kho pana metaṃ patirūpaṃ yvāhaṃ sekkho samāno sannipātaṃ gaccheyya’’nti bahudeva rattiṃ kāyagatāyasatiyā vītināmetvā rattiyā paccūsasamayaṃ caṅkamā orohitvā vihāraṃ pavisitvā ‘‘nipajjissāmī’’ti kāyaṃ āvajjesi. Dve pādā bhūmito muttā, appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci. Ayañhi āyasmā caṅkamena bahi vītināmetvā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto cintesi – ‘‘nanu maṃ bhagavā etadavoca – ‘katapuññosi tvaṃ, ānanda, padhānamanuyuñja; khippaṃ hohisi anāsavo’ti (dī. ni. 2.207). Buddhānañca kathādoso nāma natthi. Mama accāraddhaṃ vīriyaṃ tena me cittaṃ uddhaccāya saṃvattati. Handāhaṃ vīriyasamathaṃ yojemī’’ti caṅkamā orohitvā pādadhovanaṭṭhāne ṭhatvā pāde dhovitvā vihāraṃ pavisitvā mañcake nisīditvā ‘‘thokaṃ vissamissāmī’’ti kāyaṃ mañcake upanāmesi. Dve pādā bhūmito muttā, sīsañca bimbohanaṃ asampattaṃ. Etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, catuiriyāpathavirahitaṃ therassa arahattaṃ ahosi. Tena imasmiṃ sāsane anipanno anisinno aṭṭhito acaṅkamanto ‘‘ko bhikkhu arahattaṃ patto’’ti vutte ‘‘ānandatthero’’ti vattuṃ vaṭṭati.

    ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਟਿਸਾਮੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਞਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਗਤੋ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਥਾવੁਡ੍ਢਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਆਸਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਕੇਹਿਚਿ ‘‘ਏਤਮਾਸਨਂ ਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਨਨ੍ਦੋ ਪਨ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ’’ਤਿ? ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਗਮਨਕਾਲੋ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪਥવਿਯਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਨੇਯੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦੀਤਿਪਿ ਏਕੇ।

    Atha kho therā bhikkhū dutiyadivase katabhattakiccā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā dhammasabhāyaṃ sannipatitā. Ānandatthero pana attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo bhikkhūhi saddhiṃ na gato. Bhikkhū yathāvuḍḍhaṃ attano attano pattāsane nisīdantā ānandattherassa āsanaṃ ṭhapetvā nisinnā. Tattha kehici ‘‘etamāsanaṃ kassā’’ti vutte ‘‘ānandattherassā’’ti. ‘‘Ānando pana kuhiṃ gato’’ti? Tasmiṃ samaye thero cintesi – ‘‘idāni mayhaṃ gamanakālo’’ti. Tato attano ānubhāvaṃ dassento pathaviyaṃ nimujjitvā attano āsaneyeva attānaṃ dassesi. Ākāsenāgantvā nisīdītipi eke.

    ਏવਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਕਿਂ ਪਠਮਂ ਸਙ੍ਗਾਯਾਮ, ਧਮ੍ਮਂ વਾ વਿਨਯਂ વਾ’’ਤਿ? ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪ, વਿਨਯੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਸ੍ਸ ਆਯੁ, વਿਨਯੇ ਠਿਤੇ ਸਾਸਨਂ ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ વਿਨਯਂ ਸਙ੍ਗਾਯਾਮਾ’’ਤਿ,। ‘‘ਕਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਪ੍ਪਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਨਪ੍ਪਹੋਤਿ; ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਪਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਰਮਾਨੋਯੇવ વਿਨਯਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪੇਸਿ – ‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਿਨਯਧਰਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਉਪਾਲੀ’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੯, ੨੨੮)। ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વਿਨਯਂ ਸਙ੍ਗਾਯਾਮਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਥੇਰੋ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿ। ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋਪਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਾਲ਼ਿ –

    Evaṃ nisinne tasmiṃ āyasmante mahākassapatthero bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso, kiṃ paṭhamaṃ saṅgāyāma, dhammaṃ vā vinayaṃ vā’’ti? Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘bhante mahākassapa, vinayo nāma buddhasāsanassa āyu, vinaye ṭhite sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti; tasmā paṭhamaṃ vinayaṃ saṅgāyāmā’’ti,. ‘‘Kaṃ dhuraṃ katvā’’ti? ‘‘Āyasmantaṃ upāli’’nti. ‘‘Kiṃ ānando nappahotī’’ti? ‘‘No nappahoti; api ca kho pana sammāsambuddho dharamānoyeva vinayapariyattiṃ nissāya āyasmantaṃ upāliṃ etadagge ṭhapesi – ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’ti (a. ni. 1.219, 228). Tasmā upālittheraṃ pucchitvā vinayaṃ saṅgāyāmā’’ti. Tato thero vinayaṃ pucchanatthāya attanāva attānaṃ sammanni. Upālittheropi vissajjanatthāya sammanni. Tatrāyaṃ pāḷi –

    ‘‘ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –

    ‘‘Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਉਪਾਲਿਂ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ upāliṃ vinayaṃ puccheyya’nti.

    ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਉਪਾਲਿ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –

    ‘‘Āyasmāpi upāli saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ વਿਨਯਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ āyasmatā mahākassapena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti.

    ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਦਨ੍ਤਖਚਿਤਂ ਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਤਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਥੇਰਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਪਠਮਂ, ਆવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ? ‘‘વੇਸਾਲਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ।

    Evaṃ attanāva attānaṃ sammannitvā āyasmā upāli uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā there bhikkhū vanditvā dhammāsane nisīdi, dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā. Tato āyasmā mahākassapo therāsane nisīditvā āyasmantaṃ upāliṃ vinayaṃ pucchi – ‘‘paṭhamaṃ, āvuso upāli, pārājikaṃ kattha paññatta’’nti ? ‘‘Vesāliyaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kaṃ ārabbhā’’ti? ‘‘Sudinnaṃ kalandaputtaṃ ārabbhā’’ti. ‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti? ‘‘Methunadhamme’’ti.

    ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਪਠਮਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ; ਯਥਾ ਚ ਪਠਮਸ੍ਸ ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਤਥਾ ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ…ਪੇ॰… ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪੁਟ੍ਠੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਤੋ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ‘‘ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਠਪੇਸੁਂ। ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਨਿ ‘‘ਤੇਰਸਕ’’ਨ੍ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਦ੍વੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਅਨਿਯਤਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਤਿਂਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਦ੍વੇਨવੁਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਪਾਟਿਦੇਸਨੀਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਪਞ੍ਚਸਤ੍ਤਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਸੇਖਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਅਧਿਕਰਣਸਮਥਾ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ।

    Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ upāliṃ paṭhamassa pārājikassa vatthumpi pucchi, nidānampi pucchi, puggalampi pucchi, paññattimpi pucchi, anupaññattimpi pucchi, āpattimpi pucchi, anāpattimpi pucchi; yathā ca paṭhamassa tathā dutiyassa tathā tatiyassa tathā catutthassa pārājikassa vatthumpi pucchi…pe… anāpattimpi pucchi. Puṭṭho puṭṭho upālitthero vissajjesi. Tato imāni cattāri pārājikāni ‘‘pārājikakaṇḍaṃ nāma ida’’nti saṅgahaṃ āropetvā ṭhapesuṃ. Terasa saṅghādisesāni ‘‘terasaka’’nti ṭhapesuṃ. Dve sikkhāpadāni ‘‘aniyatānī’’ti ṭhapesuṃ. Tiṃsa sikkhāpadāni ‘‘nissaggiyapācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Dvenavuti sikkhāpadāni ‘‘pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Cattāri sikkhāpadāni ‘‘pāṭidesanīyānī’’ti ṭhapesuṃ. Pañcasattati sikkhāpadāni ‘‘sekhiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Satta dhamme ‘‘adhikaraṇasamathā’’ti ṭhapesuṃ.

    ਏવਂ ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀવਿਭਙ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਤਰਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਸਤ੍ਤਰਸਕ’’ਨ੍ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਤਿਂਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਛਸਟ੍ਠਿਸਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਅਟ੍ਠ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਪਾਟਿਦੇਸਨੀਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਪਞ੍ਚਸਤ੍ਤਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ‘‘ਸੇਖਿਯਾਨੀ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਅਧਿਕਰਣਸਮਥਾ’’ਤਿ ਠਪੇਸੁਂ। ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀવਿਭਙ੍ਗਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਖਨ੍ਧਕਪਰਿવਾਰੇਪਿ ਆਰੋਪੇਸੁਂ। ਏવਮੇਤਂ ਸਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗਖਨ੍ਧਕਪਰਿવਾਰਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਸਙ੍ਗਹਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਸਬ੍ਬਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚ ਅਰਹਨ੍ਤਸਤਾਨਿ ਸਙ੍ਗਹਂ ਆਰੋਪਿਤਨਯੇਨੇવ ਗਣਸਜ੍ਝਾਯਮਕਂਸੁ। વਿਨਯਸਙ੍ਗਹਾવਸਾਨੇ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋ ਦਨ੍ਤਖਚਿਤਂ ਬੀਜਨਿਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨਾ ਓਰੋਹਿਤ੍વਾ વੁਡ੍ਢੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ।

    Evaṃ mahāvibhaṅgaṃ saṅgahaṃ āropetvā bhikkhunīvibhaṅge aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pārājikakaṇḍaṃ nāma ida’’nti ṭhapesuṃ. Sattarasa sikkhāpadāni ‘‘sattarasaka’’nti ṭhapesuṃ. Tiṃsa sikkhāpadāni ‘‘nissaggiyapācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Chasaṭṭhisatasikkhāpadāni ‘‘pācittiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pāṭidesanīyānī’’ti ṭhapesuṃ. Pañcasattati sikkhāpadāni ‘‘sekhiyānī’’ti ṭhapesuṃ. Satta dhamme ‘‘adhikaraṇasamathā’’ti ṭhapesuṃ. Evaṃ bhikkhunīvibhaṅgaṃ saṅgahaṃ āropetvā eteneva upāyena khandhakaparivārepi āropesuṃ. Evametaṃ saubhatovibhaṅgakhandhakaparivāraṃ vinayapiṭakaṃ saṅgahamārūḷhaṃ sabbaṃ mahākassapatthero pucchi, upālitthero vissajjesi. Pucchāvissajjanapariyosāne pañca arahantasatāni saṅgahaṃ āropitanayeneva gaṇasajjhāyamakaṃsu. Vinayasaṅgahāvasāne upālitthero dantakhacitaṃ bījaniṃ nikkhipitvā dhammāsanā orohitvā vuḍḍhe bhikkhū vanditvā attano pattāsane nisīdi.

    વਿਨਯਂ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਕਾਮੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਹਿ ਕਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ।

    Vinayaṃ saṅgāyitvā dhammaṃ saṅgāyitukāmo āyasmā mahākassapo bhikkhū pucchi – ‘‘dhammaṃ saṅgāyantehi kaṃ puggalaṃ dhuraṃ katvā dhammo saṅgāyitabbo’’ti? Bhikkhū ‘‘ānandattheraṃ dhuraṃ katvā’’ti āhaṃsu.

    ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –

    Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Suṇātu me, āvuso, saṅgho. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ ānandaṃ dhammaṃ puccheyya’’nti.

    ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –

    Atha kho āyasmā ānando saṅghaṃ ñāpesi –

    ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ āyasmatā mahākassapena dhammaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti.

    ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ ਦਨ੍ਤਖਚਿਤਂ ਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਅਥ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਤ੍ਥ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਗਹਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ ਰਾਜਾਗਾਰਕੇ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾਯ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਪ੍ਪਿਯਞ੍ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਞ੍ਚ ਮਾਣવ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘વਣ੍ਣਾવਣ੍ਣੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਤ੍ਥ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘ਰਾਜਗਹੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜੀવਕਮ੍ਬવਨੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਨਾ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਚ ਨਿਕਾਯੇ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Atha kho āyasmā ānando uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā there bhikkhū vanditvā dhammāsane nisīdi dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā. Atha mahākassapatthero ānandattheraṃ dhammaṃ pucchi – ‘‘brahmajālaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti? ‘‘Antarā ca, bhante, rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ rājāgārake ambalaṭṭhikāya’’nti. ‘‘Kaṃ ārabbhā’’ti? ‘‘Suppiyañca paribbājakaṃ, brahmadattañca māṇava’’nti. ‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti? ‘‘Vaṇṇāvaṇṇe’’ti. Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ brahmajālassa nidānampi pucchi, puggalampi pucchi, vatthumpi pucchi. ‘‘Sāmaññaphalaṃ panāvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti? ‘Rājagahe, bhante, jīvakambavane’’ti. ‘‘Kena saddhi’’nti? ‘‘Ajātasattunā vedehiputtena saddhi’’nti. Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ sāmaññaphalassa nidānampi pucchi, puggalampi pucchi. Eteneva upāyena pañca nikāye pucchi.

    ਪਞ੍ਚਨਿਕਾਯਾ ਨਾਮ – ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ, ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ, ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ, ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ, ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ ਨਾਮ – ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਨਿਕਾਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ વਿਨਯੋ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ, ਸੇਸਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਨਿਕਾਯਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ। ਤਦੇਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਰਸવਸੇਨ ਏਕવਿਧਂ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ, ਪਠਮਮਜ੍ਝਿਮਪਚ੍ਛਿਮવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ; ਤਥਾ ਪਿਟਕવਸੇਨ, ਨਿਕਾਯવਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ, ਅਙ੍ਗવਸੇਨ ਨવવਿਧਂ, ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸવਿਧਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Pañcanikāyā nāma – dīghanikāyo, majjhimanikāyo, saṃyuttanikāyo, aṅguttaranikāyo, khuddakanikāyoti. Tattha khuddakanikāyo nāma – cattāro nikāye ṭhapetvā, avasesaṃ buddhavacanaṃ. Tattha vinayo āyasmatā upālittherena vissajjito, sesakhuddakanikāyo cattāro ca nikāyā ānandattherena. Tadetaṃ sabbampi buddhavacanaṃ rasavasena ekavidhaṃ, dhammavinayavasena duvidhaṃ, paṭhamamajjhimapacchimavasena tividhaṃ; tathā piṭakavasena, nikāyavasena pañcavidhaṃ, aṅgavasena navavidhaṃ, dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhanti veditabbaṃ.

    ਕਥਂ ਰਸવਸੇਨ ਏਕવਿਧਂ? ਯਞ੍ਹਿ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸવਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਨਾਗਯਕ੍ਖਾਦਯੋ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੇਨ વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਏਕਰਸਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਰਸਮੇવ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਰਸવਸੇਨ ਏਕવਿਧਂ।

    Kathaṃ rasavasena ekavidhaṃ? Yañhi bhagavatā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā yāva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, etthantare pañcacattālīsavassāni devamanussanāgayakkhādayo anusāsantena paccavekkhantena vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ ekarasaṃ vimuttirasameva hoti. Evaṃ rasavasena ekavidhaṃ.

    ਕਥਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਚੇਤਂ ਧਮ੍ਮੋ ਚੇવ વਿਨਯੋ ਚਾਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਿਨਯਪਿਟਕਂ વਿਨਯੋ, ਅવਸੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਧਮ੍ਮੋ; ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਉਪਾਲਿਂ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਆਨਨ੍ਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਏવਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ।

    Kathaṃ dhammavinayavasena duvidhaṃ? Sabbameva cetaṃ dhammo ceva vinayo cāti saṅkhyaṃ gacchati. Tattha vinayapiṭakaṃ vinayo, avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo; tenevāha – ‘‘yaṃnūna mayaṃ, āvuso, dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāmā’’ti. ‘‘Ahaṃ upāliṃ vinayaṃ puccheyyaṃ, ānandaṃ dhammaṃ puccheyya’’nti ca evaṃ dhammavinayavasena duvidhaṃ.

    ਕਥਂ ਪਠਮਮਜ੍ਝਿਮਪਚ੍ਛਿਮવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹਿਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਨ੍ਤਿ ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ –

    Kathaṃ paṭhamamajjhimapacchimavasena tividhaṃ? Sabbameva hidaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, majjhimabuddhavacanaṃ, pacchimabuddhavacananti tippabhedaṃ hoti. Tattha –

    ‘‘ਅਨੇਕਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ, ਸਨ੍ਧਾવਿਸ੍ਸਂ ਅਨਿਬ੍ਬਿਸਂ।

    ‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

    ਗਹਕਾਰਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਜਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ॥

    Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.

    ‘‘ਗਹਕਾਰਕ ਦਿਟ੍ਠੋਸਿ, ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਨ ਕਾਹਸਿ।

    ‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;

    ਸਬ੍ਬਾ ਤੇ ਫਾਸੁਕਾ ਭਗ੍ਗਾ, ਗਹਕੂਟਂ વਿਸਙ੍ਖਤਂ।

    Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

    વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਮਜ੍ਝਗਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੩-੧੫੪)।

    Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-154);

    ਇਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ

    Idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ.

    ਕੇਚਿ ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਖਨ੍ਧਕੇ ਉਦਾਨਗਾਥਂ ਆਹੁ। ਏਸਾ ਪਨ ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੋਮਨਸ੍ਸਮਯਞਾਣੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਉਦਾਨਗਾਥਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Keci ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā’’ti khandhake udānagāthaṃ āhu. Esā pana pāṭipadadivase sabbaññubhāvappattassa somanassamayañāṇena paccayākāraṃ paccavekkhantassa uppannā udānagāthāti veditabbā.

    ਯਂ ਪਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਅਭਾਸਿ – ‘‘ਹਨ੍ਦ ਦਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਮਨ੍ਤਯਾਮਿ વੋ, વਯਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਥਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੧੮) ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ

    Yaṃ pana parinibbānakāle abhāsi – ‘‘handa dāni, bhikkhave, āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādethā’’ti (dī. ni. 2.218) idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ.

    ਉਭਿਨ੍ਨਮਨ੍ਤਰੇ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਏਤਂ ਮਜ੍ਝਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਠਮਮਜ੍ਝਿਮਪਚ੍ਛਿਮવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ।

    Ubhinnamantare yaṃ vuttaṃ etaṃ majjhimabuddhavacananti. Evaṃ paṭhamamajjhimapacchimavasena tividhaṃ.

    ਕਥਂ ਪਿਟਕવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਤਿਪ੍ਪਭੇਦਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਸਙ੍ਗੀਤਿਯਂ ਸਙ੍ਗੀਤਞ੍ਚ ਅਸਙ੍ਗੀਤਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਉਭਯਾਨਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਨਿ, ਦ੍વੇ વਿਭਙ੍ਗਾਨਿ, ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਖਨ੍ਧਕਾਨਿ, ਸੋਲ਼ਸਪਰਿવਾਰਾਤਿ ਇਦਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਨਾਮ।

    Kathaṃ piṭakavasena tividhaṃ? Sabbampi hetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tippabhedameva hoti. Tattha paṭhamasaṅgītiyaṃ saṅgītañca asaṅgītañca sabbampi samodhānetvā ubhayāni pātimokkhāni, dve vibhaṅgāni, dvāvīsati khandhakāni, soḷasaparivārāti idaṃ vinayapiṭakaṃ nāma.

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾਦਿ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ, ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਸੁਤ੍ਤਾਦਿ ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਦ੍વੇਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ, ਓਘਤਰਣਸੁਤ੍ਤਾਦਿ ਸਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸਤ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ, ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਸੁਤ੍ਤਾਦਿ ਨવਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਸਤ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਸੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ, ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠ-ਧਮ੍ਮਪਦ-ਉਦਾਨ-ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਪੇਤવਤ੍ਥੁ-ਥੇਰਗਾਥਾ-ਥੇਰੀਗਾਥਾ-ਜਾਤਕਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ-ਅਪਦਾਨ-ਬੁਦ੍ਧવਂਸ-ਚਰਿਯਾਪਿਟਕવਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸਪ੍ਪਭੇਦੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ ਨਾਮ।

    Brahmajālādi catuttiṃsasuttasaṅgaho dīghanikāyo, mūlapariyāyasuttādi diyaḍḍhasatadvesuttasaṅgaho majjhimanikāyo, oghataraṇasuttādi sattasuttasahassa sattasata dvāsaṭṭhisuttasaṅgaho saṃyuttanikāyo, cittapariyādānasuttādi navasuttasahassa pañcasata sattapaññāsasuttasaṅgaho aṅguttaranikāyo, khuddakapāṭha-dhammapada-udāna-itivuttaka-suttanipāta-vimānavatthu-petavatthu-theragāthā-therīgāthā-jātakaniddesa-paṭisambhidā-apadāna-buddhavaṃsa-cariyāpiṭakavasena pannarasappabhedo khuddakanikāyoti idaṃ suttantapiṭakaṃ nāma.

    ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹੋ, વਿਭਙ੍ਗੋ, ਧਾਤੁਕਥਾ, ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਕਥਾવਤ੍ਥੁ, ਯਮਕਂ, ਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ –

    Dhammasaṅgaho, vibhaṅgo, dhātukathā, puggalapaññatti, kathāvatthu, yamakaṃ, paṭṭhānanti idaṃ abhidhammapiṭakaṃ nāma. Tattha –

    વਿવਿਧવਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ , વਿਨਯਨਤੋ ਚੇવ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ।

    Vividhavisesanayattā , vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    વਿਨਯਤ੍ਥવਿਦੂਹਿ ਅਯਂ, વਿਨਯੋ વਿਨਯੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto.

    વਿવਿਧਾ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚવਿਧ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸ ਪਾਰਾਜਿਕਾਦਿ ਸਤ੍ਤਆਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਮਾਤਿਕਾ વਿਭਙ੍ਗਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾ ਨਯਾ, વਿਸੇਸਭੂਤਾ ਚ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਸਿਥਿਲਕਰਣਪ੍ਪਯੋਜਨਾ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਯਾ , ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਅਜ੍ਝਾਚਾਰਨਿਸੇਧਨਤੋ ਚੇਸ ਕਾਯਂ વਾਚਞ੍ਚ વਿਨੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿવਿਧਨਯਤ੍ਤਾ વਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ ਕਾਯવਾਚਾਨਞ੍ਚ વਿਨਯਨਤੋ ‘‘વਿਨਯੋ’’ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Vividhā hi ettha pañcavidha pātimokkhuddesa pārājikādi sattaāpattikkhandhamātikā vibhaṅgādippabhedā nayā, visesabhūtā ca daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā anupaññattinayā , kāyikavācasikaajjhācāranisedhanato cesa kāyaṃ vācañca vineti, tasmā vividhanayattā visesanayattā kāyavācānañca vinayanato ‘‘vinayo’’ti akkhāto. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘વਿવਿਧવਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ, વਿਨਯਨਤੋ ਚੇવ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ।

    ‘‘Vividhavisesanayattā, vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    વਿਨਯਤ੍ਥવਿਦੂਹਿ ਅਯਂ, વਿਨਯੋ વਿਨਯੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ’’ਤਿ॥

    Vinayatthavidūhi ayaṃ, vinayo vinayoti akkhāto’’ti.

    ਇਤਰਂ ਪਨ –

    Itaraṃ pana –

    ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਸੂਚਨਤੋ, ਸੁવੁਤ੍ਤਤੋ ਸવਨਤੋਥ ਸੂਦਨਤੋ।

    Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    ਸੁਤ੍ਤਾਣਾ ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਤੋ ਚ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਂ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, suttanti akkhātaṃ.

    ਤਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਪਰਤ੍ਥਾਦਿਭੇਦੇ ਅਤ੍ਥੇ ਸੂਚੇਤਿ, ਸੁવੁਤ੍ਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਾ વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਲੋਮੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸવਤਿ ਚੇਤਂ ਅਤ੍ਥੇ ਸਸ੍ਸਮਿવ ਫਲਂ ਪਸવਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੂਦਤਿ ਚੇਤਂ ਧੇਨੁવਿਯ ਖੀਰਂ, ਪਗ੍ਘਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਚ ਨੇ ਤਾਯਤਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਞ੍ਚੇਤਂ, ਯਥਾ ਹਿ ਤਚ੍ਛਕਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਮਾਣਂ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇਤਮ੍ਪਿ વਿਞ੍ਞੂਨਂ। ਯਥਾ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਨ વਿਕਿਰਿਯਨ੍ਤਿ ਨ વਿਦ੍ਧਂਸਿਯਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇਤੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਅਤ੍ਥਾ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tañhi attatthaparatthādibhede atthe sūceti, suvuttā cettha atthā veneyyajjhāsayānulomena vuttattā. Savati cetaṃ atthe sassamiva phalaṃ pasavatīti vuttaṃ hoti. Sūdati cetaṃ dhenuviya khīraṃ, paggharatīti vuttaṃ hoti. Suṭṭhu ca ne tāyati rakkhatīti vuttaṃ hoti. Suttasabhāgañcetaṃ, yathā hi tacchakānaṃ suttaṃ pamāṇaṃ hoti; evametampi viññūnaṃ. Yathā ca suttena saṅgahitāni pupphāni na vikiriyanti na viddhaṃsiyanti; evametena saṅgahitā atthā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਸੂਚਨਤੋ, ਸੁવੁਤ੍ਤਤੋ ਸવਨਤੋਥ ਸੂਦਨਤੋ।

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    ਸੁਤ੍ਤਾਣਾ ਸੁਤ੍ਤਸਭਾਗਤੋ ਚ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, suttanti akkhāta’’nti.

    ਇਤਰੋ ਪਨ –

    Itaro pana –

    ਯਂ ਏਤ੍ਥ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋ, ਸਲਕ੍ਖਣਾ ਪੂਜਿਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ।

    Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    વੁਤ੍ਤਾਧਿਕਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਤੇਨ ਅਕ੍ਖਾਤੋ॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto.

    ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਭਿਸਦ੍ਦੋ વੁਡ੍ਢਿਲਕ੍ਖਣਪੂਜਿਤਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਧਿਕੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾਹੇਸ – ‘‘ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਆવੁਸੋ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੮੯; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੯੫) વੁਡ੍ਢਿਯਂ ਆਗਤੋ। ‘‘ਯਾ ਤਾ ਰਤ੍ਤਿਯੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਲਕ੍ਖਿਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੯) ਲਕ੍ਖਣੇ। ‘‘ਰਾਜਾਭਿਰਾਜਾ ਮਨੁਜਿਨ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੯; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੫੮) ਪੂਜਿਤੇ। ‘‘ਪਟਿਬਲੋ વਿਨੇਤੁਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿવਿਨਯੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾવ॰ ੮੫) ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਙ੍ਕਰવਿਰਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਚ વਿਨਯੇ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ વਣ੍ਣੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (વਿ॰ વ॰ ੭੫) ਅਧਿਕੇ।

    Ayañhi abhisaddo vuḍḍhilakkhaṇapūjitaparicchinnādhikesu dissati. Tathāhesa – ‘‘bāḷhā me āvuso dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.389; saṃ. ni. 5.195) vuḍḍhiyaṃ āgato. ‘‘Yā tā rattiyo abhiññātā abhilakkhitā’’tiādīsu (ma. ni. 1.49) lakkhaṇe. ‘‘Rājābhirājā manujindo’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 558) pūjite. ‘‘Paṭibalo vinetuṃ abhidhamme abhivinaye’’tiādīsu (mahāva. 85) paricchinne. Aññamaññasaṅkaravirahite dhamme ca vinaye cāti vuttaṃ hoti. ‘‘Abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīsu (vi. va. 75) adhike.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਰੂਪੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੬੦ ਆਦਯੋ) ਨਯੇਨ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋਪਿ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਲਕ੍ਖਣੀਯਤ੍ਤਾ ਸਲਕ੍ਖਣਾਪਿ। ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੂਜਿਤਾਪਿ ਪੂਜਾਰਹਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਹੋਤਿ વੇਦਨਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਭਾવਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਪਿ। ‘‘ਮਹਗ੍ਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਧਿਕਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇਤਮੇਤਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Ettha ca ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti, mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (dha. sa. 160 ādayo) nayena vuḍḍhimantopi dhammā vuttā. ‘‘Rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā’’tiādinā nayena ārammaṇādīhi lakkhaṇīyattā salakkhaṇāpi. ‘‘Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, lokuttarā dhammā’’tiādinā nayena pūjitāpi pūjārahāti adhippāyo. ‘‘Phasso hoti vedanā hotī’’tiādinā nayena sabhāvaparicchinnattā paricchinnāpi. ‘‘Mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā, anuttarā dhammā’’tiādinā nayena adhikāpi dhammā vuttā. Tenetametassa vacanatthakosallatthaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ਯਂ ਏਤ੍ਥ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍ਤੋ, ਸਲਕ੍ਖਣਾ ਪੂਜਿਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ।

    ‘‘Yaṃ ettha vuḍḍhimanto, salakkhaṇā pūjitā paricchinnā;

    વੁਤ੍ਤਾਧਿਕਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਤੇਨ ਅਕ੍ਖਾਤੋ’’ਤਿ॥

    Vuttādhikā ca dhammā, abhidhammo tena akkhāto’’ti.

    ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅવਿਸਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ –

    Yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ, taṃ –

    ਪਿਟਕਂ ਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਦੂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬ੍ਭਾਜਨਤ੍ਥਤੋ ਆਹੁ।

    Piṭakaṃ piṭakatthavidū, pariyattibbhājanatthato āhu;

    ਤੇਨ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ, ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾ॥

    Tena samodhānetvā, tayopi vinayādayo ñeyyā.

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਿ ਹਿ ‘‘ਮਾ ਪਿਟਕਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੬) ਪਿਟਕਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਕੁਦਾਲਪਿਟਕਂ ਆਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੦) ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਾਜਨਮ੍ਪਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਟਕਂ ਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਦੂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬ੍ਭਾਜਨਤ੍ਥਤੋ ਆਹੁ।

    Pariyattipi hi ‘‘mā piṭakasampadānenā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) piṭakanti vuccati. ‘‘Atha puriso āgaccheyya kudālapiṭakaṃ ādāyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.228; a. ni. 3.70) yaṃ kiñci bhājanampi. Tasmā piṭakaṃ piṭakatthavidū, pariyattibbhājanatthato āhu.

    ਇਦਾਨਿ ਤੇਨ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਤੇਨ ਏવਂ ਦੁવਿਧਤ੍ਥੇਨ ਪਿਟਕਸਦ੍ਦੇਨ ਸਹ ਸਮਾਸਂ ਕਤ੍વਾ વਿਨਯੋ ਚ ਸੋ ਪਿਟਕਞ੍ਚ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਭਾਜਨਤੋ ਚਾਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਞ੍ਚ ਤਂ ਪਿਟਕਞ੍ਚਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸੋ ਪਿਟਕਞ੍ਚਾਤਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤੇ ਤਯੋਪਿ વਿਨਯਾਦਯੋ ਞੇਯ੍ਯਾ।

    Idāni tena samodhānetvā tayopi vinayādayo ñeyyāti. Tena evaṃ duvidhatthena piṭakasaddena saha samāsaṃ katvā vinayo ca so piṭakañca pariyattibhāvato tassa tassa atthassa bhājanato cāti vinayapiṭakaṃ, yathāvutteneva nayena suttantañca taṃ piṭakañcāti suttantapiṭakaṃ, abhidhammo ca so piṭakañcāti abhidhammapiṭakanti evamete tayopi vinayādayo ñeyyā.

    ਏવਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਪੁਨਪਿ ਤੇਸ੍વੇવ ਪਿਟਕੇਸੁ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ –

    Evaṃ ñatvā ca punapi tesveva piṭakesu nānappakārakosallatthaṃ –

    ਦੇਸਨਾਸਾਸਨਕਥਾ, ਭੇਦਂ ਤੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ।

    Desanāsāsanakathā, bhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ਸਿਕ੍ਖਾਪਹਾਨਗਮ੍ਭੀਰ, ਭਾવਞ੍ਚ ਪਰਿਦੀਪਯੇ॥

    Sikkhāpahānagambhīra, bhāvañca paridīpaye.

    ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiṃ cāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਰਿਦੀਪਨਾ વਿਭਾવਨਾ ਚ, ਏਤਾਨਿ ਹਿ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਆਣਾ વੋਹਾਰ ਪਰਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾ ਯਥਾਪਰਾਧ-ਯਥਾਨੁਲੋਮ-ਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨਾਨਿ, ਸਂવਰਾਸਂવਰਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਥਾਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।

    Tatrāyaṃ paridīpanā vibhāvanā ca, etāni hi tīṇi piṭakāni yathākkamaṃ āṇā vohāra paramatthadesanā yathāparādha-yathānuloma-yathādhammasāsanāni, saṃvarāsaṃvaradiṭṭhiviniveṭhanāmarūpaparicchedakathāti ca vuccanti.

    ਏਤ੍ਥ ਹਿ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਆਣਾਰਹੇਨ ਭਗવਤਾ ਆਣਾਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਆਣਾਦੇਸਨਾ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ વੋਹਾਰਕੁਸਲੇਨ ਭਗવਤਾ વੋਹਾਰਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ વੋਹਾਰਦੇਸਨਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਪਰਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ ਭਗવਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਬਾਹੁਲ੍ਲਤੋ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Ettha hi vinayapiṭakaṃ āṇārahena bhagavatā āṇābāhullato desitattā āṇādesanā, suttantapiṭakaṃ vohārakusalena bhagavatā vohārabāhullato desitattā vohāradesanā, abhidhammapiṭakaṃ paramatthakusalena bhagavatā paramatthabāhullato desitattā paramatthadesanāti vuccati.

    ਤਥਾ ਪਠਮਂ ਯੇ ਤੇ ਪਚੁਰਾਪਰਾਧਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤੇ ਯਥਾਪਰਾਧਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਪਰਾਧਸਾਸਨਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਅਨੇਕਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਸਯਚਰਿਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਯਥਾਨੁਲੋਮਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਨੁਲੋਮਸਾਸਨਂ, ਤਤਿਯਂ ਧਮ੍ਮਪੁਞ੍ਜਮਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਹਂ ਮਮਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਿਨੋ ਸਤ੍ਤਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਿਤਾਤਿ ਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tathā paṭhamaṃ ye te pacurāparādhā sattā te yathāparādhaṃ ettha sāsitāti yathāparādhasāsanaṃ, dutiyaṃ anekajjhāsayānusayacariyādhimuttikā sattā yathānulomaṃ ettha sāsitāti yathānulomasāsanaṃ, tatiyaṃ dhammapuñjamatte ‘‘ahaṃ mamā’’ti saññino sattā yathādhammaṃ ettha sāsitāti yathādhammasāsananti vuccati.

    ਤਥਾ ਪਠਮਂ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਸਂવਰਾਸਂવਰੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋਤਿ ਸਂવਰਾਸਂવਰਕਥਾ, ਦੁਤਿਯਂ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਾ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਨਕਥਾ, ਤਤਿਯਂ ਰਾਗਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋਤਿ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਥਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tathā paṭhamaṃ ajjhācārapaṭipakkhabhūto saṃvarāsaṃvaro ettha kathitoti saṃvarāsaṃvarakathā, dutiyaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhipaṭipakkhabhūtā diṭṭhiviniveṭhanā ettha kathitāti diṭṭhiviniveṭhanakathā, tatiyaṃ rāgādipaṭipakkhabhūto nāmarūpaparicchedo ettha kathitoti nāmarūpaparicchedakathāti vuccati.

    ਤੀਸੁਪਿ ਚ ਚੇਤੇਸੁ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਤੀਣਿ ਪਹਾਨਾਨਿ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਚ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ । ਤਥਾ ਹਿ – વਿਨਯਪਿਟਕੇ વਿਸੇਸੇਨ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕੇ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ

    Tīsupi ca cetesu tisso sikkhā, tīṇi pahānāni, catubbidho ca gambhīrabhāvo veditabbo . Tathā hi – vinayapiṭake visesena adhisīlasikkhā vuttā, suttantapiṭake adhicittasikkhā, abhidhammapiṭake adhipaññāsikkhā.

    વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਚ વੀਤਿਕ੍ਕਮਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ, વੀਤਿਕ੍ਕਮਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸੀਲਸ੍ਸ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕੇ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ ਅਨੁਸਯਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ।

    Vinayapiṭake ca vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ, vītikkamapaṭipakkhattā sīlassa. Suttantapiṭake pariyuṭṭhānappahānaṃ, pariyuṭṭhānapaṭipakkhattā samādhissa. Abhidhammapiṭake anusayappahānaṃ anusayapaṭipakkhattā paññāya.

    ਪਠਮੇ ਚ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ, ਇਤਰੇਸੁ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਾਨਿ। ਪਠਮੇ ਚ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ, ਇਤਰੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਾਨਂ

    Paṭhame ca tadaṅgappahānaṃ kilesānaṃ, itaresu vikkhambhanasamucchedappahānāni. Paṭhame ca duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ, itaresu taṇhādiṭṭhisaṃkilesānaṃ.

    ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਾਲ਼ਿ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾਯੇવਤ੍ਥੋ। ਦੇਸਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਮਨਸਾવવਤ੍ਥਾਪਿਤਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਦੇਸਨਾ। ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਪਾਲ਼ਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧੋ। ਤੀਸੁਪਿ ਚੇਤੇਸੁ ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸਸਾਦੀਹਿ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਾ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਪਤਿਟ੍ਠਾ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਮ੍ਭੀਰਾ। ਏવਂ ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਂ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ekamekasmiñcettha catubbidhopi dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīrabhāvo veditabbo. Tattha dhammoti pāḷi. Atthoti tassāyevattho. Desanāti tassā manasāvavatthāpitāya pāḷiyā desanā. Paṭivedhoti pāḷiyā pāḷiatthassa ca yathābhūtāvabodho. Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā yasmā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā. Evaṃ ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਹੇਤੁ। વੁਤ੍ਤਂ ਹੇਤਂ – ‘‘ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਹੇਤੁਫਲਂ। વੁਤ੍ਤਂ ਹੇਤਂ – ‘‘ਹੇਤੁਫਲੇ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ। ਦੇਸਨਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਲਾਪੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਅਭਿਸਮਯੋ, ਸੋ ਚ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ વਿਸਯਤੋ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਚ ਅਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥੇਸੁ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਥਾਨੁਰੂਪਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਸੁ ਅવਬੋਧੋ।

    Aparo nayo – dhammoti hetu. Vuttaṃ hetaṃ – ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti. Atthoti hetuphalaṃ. Vuttaṃ hetaṃ – ‘‘hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti. Desanāti paññatti, yathādhammaṃ dhammābhilāpoti adhippāyo. Paṭivedhoti abhisamayo, so ca lokiyalokuttaro visayato asammohato ca atthānurūpaṃ dhammesu, dhammānurūpaṃ atthesu, paññattipathānurūpaṃ paññattīsu avabodho.

    ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਏਤੇਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ વਾ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ વਾ, ਯਾ ਚਾਯਂ ਯਥਾ ਯਥਾ ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਸੋਤੂਨਂ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾ ਦੇਸਨਾ, ਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅવਿਪਰੀਤਾવਬੋਧਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪਟਿવੇਧੋ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਅਨੁਪਚਿਤਕੁਸਲਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਹਿ ਸਸਾਦੀਹਿ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਂ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਪਤਿਟ੍ਠਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਮ੍ਭੀਰਂ। ਏવਮ੍ਪਿ ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਂ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Idāni yasmā etesu piṭakesu yaṃ yaṃ dhammajātaṃ vā atthajātaṃ vā, yā cāyaṃ yathā yathā ñāpetabbo attho sotūnaṃ ñāṇassa abhimukho hoti, tathā tathā tadatthajotikā desanā, yo cettha aviparītāvabodhasaṅkhāto paṭivedho sabbametaṃ anupacitakusalasambhārehi duppaññehi sasādīhi viya mahāsamuddo dukkhogāhaṃ alabbhaneyyapatiṭṭhañca, tasmā gambhīraṃ. Evampi ekamekasmiṃ ettha catubbidhopi gambhīrabhāvo veditabbo.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘ਦੇਸਨਾ-ਸਾਸਨਕਥਾ , ਭੇਦਂ ਤੇਸੁ ਯਥਾਰਹਂ।

    ‘‘Desanā-sāsanakathā , bhedaṃ tesu yathārahaṃ;

    ਸਿਕ੍ਖਾਪਹਾਨਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਞ੍ਚ ਪਰਿਦੀਪਯੇ’’ਤਿ॥

    Sikkhāpahānagambhīrabhāvañca paridīpaye’’ti.

    ਅਯਂ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਹੋਤਿ।

    Ayaṃ gāthā vuttatthā hoti.

    ‘‘ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    ‘‘Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiñcāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇ’’ਤਿ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye’’ti.

    ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਤਿવਿਧੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯੋ – ਅਲਗਦ੍ਦੂਪਮਾ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਤ੍ਥਾ, ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਪਰਿਯਤ੍ਤੀਤਿ।

    Ettha pana tīsu piṭakesu tividho pariyattibhedo daṭṭhabbo. Tisso hi pariyattiyo – alagaddūpamā, nissaraṇatthā, bhaṇḍāgārikapariyattīti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਦਿਹੇਤੁ ਪਰਿਯਾਪੁਟਾ, ਅਯਂ ਅਲਗਦ੍ਦੂਪਮਾ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਲਗਦ੍ਦਤ੍ਥਿਕੋ ਅਲਗਦ੍ਦਗવੇਸੀ ਅਲਗਦ੍ਦਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਮਾਨੋ, ਸੋ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਮਹਨ੍ਤਂ ਅਲਗਦ੍ਦਂ। ਤਮੇਨਂ ਭੋਗੇ વਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠੇ વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਅਲਗਦ੍ਦੋ ਪਟਿਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇ વਾ ਬਾਹਾਯ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇ ਡਂਸੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਗਦ੍ਦਸ੍ਸ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… વੇਦਲ੍ਲਂ। ਤੇ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਤਂ ਨ ਨਿਜ੍ਝਾਨਂ ਖਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਨਿਸਂਸਾ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਇਤਿવਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਨਿਸਂਸਾ ਚ। ਯਸ੍ਸ ਚਤ੍ਥਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੮)।

    Tattha yā duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā, ayaṃ alagaddūpamā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ. Tamenaṃ bhoge vā naṅguṭṭhe vā gaṇheyya. Tassa so alagaddo paṭiparivattitvā hatthe vā bāhāya vā aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge ḍaṃseyya. So tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya, maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, alagaddassa. Evameva kho, bhikkhave, idhekacce moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ…pe… vedallaṃ. Te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ na upaparikkhanti. Tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ na nijjhānaṃ khamanti. Te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti itivādappamokkhānisaṃsā ca. Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti, tañcassa atthaṃ nānubhonti. Tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Duggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.238).

    ਯਾ ਪਨ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਪਾਰਿਪੂਰਿਂਯੇવ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੇਨ ਪਰਿਯਾਪੁਟਾ ਨ ਉਪਾਰਮ੍ਭਾਦਿ ਹੇਤੁ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤ੍ਥਾ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੇਸਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੯)।

    Yā pana suggahitā sīlakkhandhādipāripūriṃyeva ākaṅkhamānena pariyāpuṭā na upārambhādi hetu, ayaṃ nissaraṇatthā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tesaṃ te dhammā suggahitā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti. Taṃ kissa hetu? Suggahitattā, bhikkhave, dhammāna’’nti (ma. ni. 1.239).

    ਯਂ ਪਨ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸੋ ਭਾવਿਤਮਗ੍ਗੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾਕੁਪ੍ਪੋ ਸਚ੍ਛਿਕਤਨਿਰੋਧੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਕੇવਲਂ ਪવੇਣੀਪਾਲਨਤ੍ਥਾਯ વਂਸਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਯਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਯਂ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਪਅਯਤ੍ਤੀਤਿ।

    Yaṃ pana pariññātakkhandho pahīnakileso bhāvitamaggo paṭividdhākuppo sacchikatanirodho khīṇāsavo kevalaṃ paveṇīpālanatthāya vaṃsānurakkhaṇatthāya pariyāpuṇāti, ayaṃ bhaṇḍāgārikapaayattīti.

    વਿਨਯੇ ਪਨ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾਸਂਯੇવ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾਸਂਯੇવ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾਸਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਭੇਦવਚਨਤੋ। ਏવਮੇਤੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਇਮਂ વਿਜ੍ਜਾਤ੍ਤਯਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਚਤੁਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Vinaye pana suppaṭipanno bhikkhu sīlasampattiṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Sutte suppaṭipanno samādhisampadaṃ nissāya cha abhiññā pāpuṇāti, tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato. Abhidhamme suppaṭipanno paññāsampadaṃ nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇāti, tāsañca tattheva pabhedavacanato. Evametesu suppaṭipanno yathākkamena imaṃ vijjāttayachaḷabhiññācatupaṭisambhidābhedaṃ sampattiṃ pāpuṇāti.

    વਿਨਯੇ ਪਨ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸਅਤ੍ਥਰਣਪਾવੁਰਣਾਦਿਫਸ੍ਸਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਫਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਨવਜ੍ਜਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ – ‘‘ਤਥਾਹਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਯਥਾ ਯੇਮੇ ਅਨ੍ਤਰਾਯਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ, ਤੇ ਪਟਿਸੇવਤੋ ਨਾਲਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੧੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੪) ਤਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੫) ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਅਮ੍ਹੇ ਚੇવ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਤਿ, ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਖਨਤਿ, ਬਹੁਞ੍ਚ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੧੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੬) ਤਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਧਮ੍ਮਚਿਨ੍ਤਂ ਅਤਿਧਾવਨ੍ਤੋ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਨਿਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ, ਤਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖੇਪਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। વੁਤ੍ਤਂ ਹੇਤਂ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਨਿ ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਯਾਨਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਉਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸ વਿਘਾਤਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭੭)। ਏવਮੇਤੇਸੁ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮੇਨ ਇਮਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਭਾવਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖੇਪਭੇਦਂ વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ।

    Vinaye pana duppaṭipanno anuññātasukhasamphassaattharaṇapāvuraṇādiphassasāmaññato paṭikkhittesu upādinnaphassādīsu anavajjasaññī hoti. Vuttampi hetaṃ – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.234) tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti. Sutte duppaṭipanno ‘‘cattārome, bhikkhave, puggalā santo saṃvijjamānā’’tiādīsu (a. ni. 4.5) adhippāyaṃ ajānanto duggahitaṃ gaṇhāti. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati, attānañca khanati, bahuñca apuññaṃ pasavatī’’ti (pāci. 417; ma. ni. 1.236) tato micchādiṭṭhitaṃ pāpuṇāti. Abhidhamme duppaṭipanno dhammacintaṃ atidhāvanto acinteyyānipi cinteti, tato cittakkhepaṃ pāpuṇāti. Vuttaṃ hetaṃ – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77). Evametesu duppaṭipanno yathākkamena imaṃ dussīlabhāvamicchādiṭṭhitā cittakkhepabhedaṃ vipattiṃ pāpuṇātīti.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਚਾਪਿ ਯਂ ਯਹਿਂ।

    ‘‘Pariyattibhedaṃ sampattiṃ, vipattiṃ cāpi yaṃ yahiṃ;

    ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਯਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਾવਯੇ’’ਤਿ॥

    Pāpuṇāti yathā bhikkhu, tampi sabbaṃ vibhāvaye’’ti.

    ਅਯਮ੍ਪਿ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਪਿਟਕਾਨਿ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਸੇਨੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਤਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਂ।

    Ayampi gāthā vuttatthā hoti. Evaṃ nānappakārato piṭakāni ñatvā tesaṃ vasenetaṃ buddhavacanaṃ tividhanti ñātabbaṃ.

    ਕਥਂ ਨਿਕਾਯવਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਚੇਤਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ, ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ, ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ, ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ, ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋਤਿ ਪਞ੍ਚਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ? ਤਿવਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾਦੀਨਿ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Kathaṃ nikāyavasena pañcavidhaṃ? Sabbameva cetaṃ dīghanikāyo, majjhimanikāyo, saṃyuttanikāyo, aṅguttaranikāyo, khuddakanikāyoti pañcappabhedaṃ hoti. Tattha katamo dīghanikāyo? Tivaggasaṅgahāni brahmajālādīni catuttiṃsa suttāni.

    ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਤਿવਗ੍ਗੋ ਯਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ।

    Catuttiṃseva suttantā, tivaggo yassa saṅgaho;

    ਏਸ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋਤਿ, ਪਠਮੋ ਅਨੁਲੋਮਿਕੋ॥

    Esa dīghanikāyoti, paṭhamo anulomiko.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ? ਦੀਘਪ੍ਪਮਾਣਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮੂਹਤੋ ਨਿવਾਸਤੋ ਚ, ਸਮੂਹਨਿવਾਸਾ ਹਿ ਨਿਕਾਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਨਿਕਾਯਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ; ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾ ਪਾਣਾ; ਪੋਣਿਕਨਿਕਾਯੋ, ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲਿਕਨਿਕਾਯੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੦) ਏવਮਾਦੀਨਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਧਕਾਨਿ ਸਾਸਨਤੋ ਚ ਲੋਕਤੋ ਚ। ਏવਂ ਸੇਸਾਨਮ੍ਪਿ ਨਿਕਾਯਭਾવੇ વਚਨਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Kasmā panesa dīghanikāyoti vuccati? Dīghappamāṇānaṃ suttānaṃ samūhato nivāsato ca, samūhanivāsā hi nikāyoti vuccanti. ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ; yathayidaṃ, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā; poṇikanikāyo, cikkhallikanikāyo’’ti (saṃ. ni. 3.100) evamādīni cettha sādhakāni sāsanato ca lokato ca. Evaṃ sesānampi nikāyabhāve vacanattho veditabbo.

    ਕਤਮੋ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ? ਮਜ੍ਝਿਮਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਪਞ੍ਚਦਸવਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਾਨਿ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਂ ਦ੍વੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo majjhimanikāyo? Majjhimappamāṇāni pañcadasavaggasaṅgahāni mūlapariyāyasuttādīni diyaḍḍhasataṃ dve ca suttāni.

    ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਦ੍વੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸੋ।

    Diyaḍḍhasataṃ suttantā, dve ca suttāni yattha so;

    ਨਿਕਾਯੋ ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਪਞ੍ਚ-ਦਸવਗ੍ਗਪਰਿਗ੍ਗਹੋ॥

    Nikāyo majjhimo pañca-dasavaggapariggaho.

    ਕਤਮੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ? ਦੇવਤਾਸਂਯੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿ ਓਘਤਰਣਾਦੀਨਿ ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo saṃyuttanikāyo? Devatāsaṃyuttādivasena ṭhitāni oghataraṇādīni satta suttasahassāni satta ca suttasatāni dvāsaṭṭhi ca suttāni.

    ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    Satta suttasahassāni, satta suttasatāni ca;

    ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਚੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ, ਏਸੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ॥

    Dvāsaṭṭhi ceva suttantā, eso saṃyuttasaṅgaho.

    ਕਤਮੋ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ? ਏਕੇਕਅਙ੍ਗਾਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਾਦੀਨਿ ਨવ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    Katamo aṅguttaranikāyo? Ekekaaṅgātirekavasena ṭhitāni cittapariyādānādīni nava suttasahassāni pañca suttasatāni sattapaññāsañca suttāni.

    ਨવ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    Nava suttasahassāni, pañca suttasatāni ca;

    ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਸਙ੍ਖ੍ਯਾ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰੇ ਅਯਂ॥

    Sattapaññāsa suttāni, saṅkhyā aṅguttare ayaṃ.

    ਕਤਮੋ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ? ਸਕਲਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠਾਦਯੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਿਦਸ੍ਸਿਤਾ ਪਨ੍ਨਰਸਭੇਦਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਨਿਕਾਯੇ ਅવਸੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਨ੍ਤਿ।

    Katamo khuddakanikāyo? Sakalaṃ vinayapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ khuddakapāṭhādayo ca pubbe nidassitā pannarasabhedā ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacananti.

    ਠਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰੋਪੇਤੇ, ਨਿਕਾਯੇ ਦੀਘਆਦਿਕੇ।

    Ṭhapetvā caturopete, nikāye dīghaādike;

    ਤਦਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਨਿਕਾਯੋ ਖੁਦ੍ਦਕੋ ਮਤੋਤਿ॥

    Tadaññaṃ buddhavacanaṃ, nikāyo khuddako matoti.

    ਏવਂ ਨਿਕਾਯવਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ।

    Evaṃ nikāyavasena pañcavidhaṃ.

    ਕਥਂ ਅਙ੍ਗવਸੇਨ ਨવવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹਿਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਗੇਯ੍ਯਂ, વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ, ਗਾਥਾ, ਉਦਾਨਂ, ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਂ, ਜਾਤਕਂ, ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਂ, વੇਦਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਨવਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸਖਨ੍ਧਕਪਰਿવਾਰਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਮਙ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤ-ਰਤਨਸੁਤ੍ਤ-ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤ-ਤੁવਟ੍ਟਕਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨਾਮਕਂ ਤਥਾਗਤવਚਨਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਗਾਥਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਸੇਸੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਸਕਲੋਪਿ ਸਗਾਥਾવਗ੍ਗੋ, ਸਕਲਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ, ਨਿਗ੍ਗਾਥਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਯਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਤਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧਮ੍ਮਪਦਂ, ਥੇਰਗਾਥਾ, ਥੇਰੀਗਾਥਾ, ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਨੋਸੁਤ੍ਤਨਾਮਿਕਾ ਸੁਦ੍ਧਿਕਗਾਥਾ ਚ ਗਾਥਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਞਾਣਮਯਿਕਗਾਥਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਉਦਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਣ੍ਣਕਜਾਤਕਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਞਾਸਾਧਿਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਕਸਤਾਨਿ ਜਾਤਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦੯) -ਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਚੂਲ਼વੇਦਲ੍ਲ-ਮਹਾવੇਦਲ੍ਲ-ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ-ਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹ-ਸਙ੍ਖਾਰਭਾਜਨਿਯ-ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વੇਦਞ੍ਚ ਤੁਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਲਦ੍ਧਾ ਲਦ੍ਧਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ વੇਦਲ੍ਲਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਅਙ੍ਗવਸੇਨ ਨવવਿਧਂ।

    Kathaṃ aṅgavasena navavidhaṃ? Sabbameva hidaṃ suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallanti navappabhedaṃ hoti. Tattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārā suttanipāte maṅgalasutta-ratanasutta-nālakasutta-tuvaṭṭakasuttāni aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ. Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ. Visesena saṃyuttake sakalopi sagāthāvaggo, sakalaṃ abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ. Dhammapadaṃ, theragāthā, therīgāthā, suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā. Somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā dvāsīti suttantā udānanti veditabbaṃ. ‘‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbaṃ. Apaṇṇakajātakādīni paññāsādhikāni pañca jātakasatāni jātakanti veditabbaṃ. ‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’ti (dī. ni. 2.209) -ādinayappavattā sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammanti veditabbaṃ. Cūḷavedalla-mahāvedalla-sammādiṭṭhi-sakkapañha-saṅkhārabhājaniya-mahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitasuttantā vedallanti veditabbaṃ. Evaṃ aṅgavasena navavidhaṃ.

    ਕਥਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸવਿਧਂ? ਸਬ੍ਬਮੇવ ਚੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ –

    Kathaṃ dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhaṃ? Sabbameva cetaṃ buddhavacanaṃ –

    ‘‘ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਗਣ੍ਹਿਂ, ਦ੍વੇ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਤੋ।

    ‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;

    ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਯੇ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੧੦੨੭)।

    Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027);

    ਏવਂ ਪਰਿਦੀਪਿਤਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਭੇਦਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਯਂ ਅਨੇਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਗਣਨਾ। ਗਾਥਾਬਨ੍ਧੇਸੁ ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਏਕੋ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਏਕਮੇਕਂ ਤਿਕ-ਦੁਕ-ਭਾਜਨਂ, ਏਕਮੇਕਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤવਾਰਭਾਜਨਂ, ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। વਿਨਯੇ ਅਤ੍ਥਿ વਤ੍ਥੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਦਭਾਜਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤਰਾਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ; ਤਤ੍ਥ ਏਕਮੇਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ, ਏਕਮੇਕੋ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏવਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸવਿਧਂ।

    Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasena caturāsītisahassappabhedaṃ hoti. Tattha ekānusandhikaṃ suttaṃ eko dhammakkhandho. Yaṃ anekānusandhikaṃ tattha anusandhivasena dhammakkhandhagaṇanā. Gāthābandhesu pañhāpucchanaṃ eko dhammakkhandho, vissajjanaṃ eko. Abhidhamme ekamekaṃ tika-duka-bhājanaṃ, ekamekañca cittavārabhājanaṃ, eko dhammakkhandho. Vinaye atthi vatthu, atthi mātikā, atthi padabhājanīyaṃ, atthi antarāpatti, atthi āpatti, atthi anāpatti, atthi paricchedo; tattha ekameko koṭṭhāso, ekameko dhammakkhandhoti veditabbo. Evaṃ dhammakkhandhavasena caturāsītisahassavidhaṃ.

    ਏવਮੇਤਂ ਅਭੇਦਤੋ ਰਸવਸੇਨ ਏਕવਿਧਂ, ਭੇਦਤੋ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਾਦਿવਸੇਨ ਦੁવਿਧਾਦਿਭੇਦਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਨ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਪ੍ਪਮੁਖੇਨ વਸੀਗਣੇਨ ‘‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ; ਇਦਂ ਪਠਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਇਦਂ ਮਜ੍ਝਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ; ਇਦਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ, ਇਦਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ; ਅਯਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੋ; ਇਮਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਨવਙ੍ਗਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਪਭੇਦਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾવ ਸਙ੍ਗੀਤਂ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ, ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਉਦ੍ਦਾਨਸਙ੍ਗਹ-વਗ੍ਗਸਙ੍ਗਹਪੇਯ੍ਯਾਲਸਙ੍ਗਹ-ਏਕਕਨਿਪਾਤ-ਦੁਕਨਿਪਾਤਾਦਿਨਿਪਾਤਸਙ੍ਗਹ-ਸਂਯੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹ-ਪਣ੍ਣਾਸਸਙ੍ਗਹਾਦਿਅਨੇਕવਿਧਂ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਪ੍ਪਭੇਦਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾਏવ ਸਤ੍ਤਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਂ। ਸਙ੍ਗੀਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚਸ੍ਸ – ‘‘ਇਦਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੇਨ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਂ ਕਾਲਂ ਪવਤ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਪ੍ਪਮੋਦਾ ਸਾਧੁਕਾਰਂ વਿਯ ਦਦਮਾਨਾ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਕਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ, ਅਨੇਕਾਨਿ ਚ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾਨਿ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਨਾਮ। ਯਾ ਲੋਕੇ –

    Evametaṃ abhedato rasavasena ekavidhaṃ, bhedato dhammavinayādivasena duvidhādibhedaṃ buddhavacanaṃ saṅgāyantena mahākassapappamukhena vasīgaṇena ‘‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo; idaṃ paṭhamabuddhavacanaṃ, idaṃ majjhimabuddhavacanaṃ, idaṃ pacchimabuddhavacanaṃ; idaṃ vinayapiṭakaṃ, idaṃ suttantapiṭakaṃ, idaṃ abhidhammapiṭakaṃ; ayaṃ dīghanikāyo…pe… ayaṃ khuddakanikāyo; imāni suttādīni navaṅgāni, imāni caturāsītidhammakkhandhasahassānī’’ti imaṃ pabhedaṃ vavatthapetvāva saṅgītaṃ. Na kevalañca ettakameva, aññampi uddānasaṅgaha-vaggasaṅgahapeyyālasaṅgaha-ekakanipāta-dukanipātādinipātasaṅgaha-saṃyuttasaṅgaha-paṇṇāsasaṅgahādianekavidhaṃ tīsu piṭakesu sandissamānaṃ saṅgahappabhedaṃ vavatthapetvāeva sattahi māsehi saṅgītaṃ. Saṅgītipariyosāne cassa – ‘‘idaṃ mahākassapattherena dasabalassa sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇaṃ kālaṃ pavattanasamatthaṃ kata’’nti sañjātappamodā sādhukāraṃ viya dadamānā ayaṃ mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā anekappakāraṃ kampi saṅkampi sampakampi sampavedhi, anekāni ca acchariyāni pāturahesunti ayaṃ paṭhamamahāsaṅgītināma. Yā loke –

    ਸਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਤਾ, ਤੇਨ ਪਞ੍ਚਸਤਾਤਿ ਚ।

    Satehi pañcahi katā, tena pañcasatāti ca;

    ਥੇਰੇਹੇવ ਕਤਤ੍ਤਾ ਚ, ਥੇਰਿਕਾਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥

    Thereheva katattā ca, therikāti pavuccatīti.

    ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਨ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ‘‘ਪਠਮਂ, ਆવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿવਚਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ‘‘વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਆਦਿਤੋ ਪਭੁਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਚ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਕਥੇਤੁਕਾਮੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ વੇਰਞ੍ਜਾਯਂ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਏવਮਿਦਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਪਨ ‘‘ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ‘‘ਇਦਂ વਚਨਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਦਾ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਪਕਾਸਿਤੋ ਹੋਤਿ।

    Imissā pana paṭhamamahāsaṅgītiyā pavattamānāya vinayaṃ pucchantena āyasmatā mahākassapena ‘‘paṭhamaṃ, āvuso upāli, pārājikaṃ kattha paññatta’’nti evamādivacanapariyosāne ‘‘vatthumpi pucchi, nidānampi pucchi, puggalampi pucchī’’ti ettha nidāne pucchite taṃ nidānaṃ ādito pabhuti vitthāretvā yena ca paññattaṃ, yasmā ca paññattaṃ, sabbametaṃ kathetukāmena āyasmatā upālittherena vuttaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti sabbaṃ vattabbaṃ. Evamidaṃ āyasmatā upālittherena vuttaṃ, tañca pana ‘‘paṭhamamahāsaṅgītikāle vutta’’nti veditabbaṃ. Ettāvatā ca ‘‘idaṃ vacanaṃ kena vuttaṃ, kadā vutta’’nti etesaṃ padānaṃ attho pakāsito hoti.

    ਇਦਾਨਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਚ੍ਚਤੇ, ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੇਨ ਨਿਦਾਨਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਤਸ੍ਮਾਨੇਨ ਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਆਦਿਤੋ ਪਭੁਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਮਿਦਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੇਨ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ વਦਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ વੁਤ੍ਤਂ ਯੇਨ ਯਦਾ ਯਸ੍ਮਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਮਾਤਿਕਾਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਪਕਾਸਿਤੋ ਹੋਤਿ।

    Idāni kasmā vuttanti ettha vuccate, yasmā ayamāyasmatā mahākassapattherena nidānaṃ puṭṭho tasmānena taṃ nidānaṃ ādito pabhuti vitthāretuṃ vuttanti. Evamidaṃ āyasmatā upālittherena paṭhamamahāsaṅgītikāle vadantenāpi iminā kāraṇena vuttanti veditabbaṃ. Ettāvatā ca vuttaṃ yena yadā yasmāti imesaṃ mātikāpadānaṃ attho pakāsito hoti.

    ਇਦਾਨਿ ਧਾਰਿਤਂ ਯੇਨ ਚਾਭਤਂ, ਯਤ੍ਥਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਚੇਤਮੇਤਂ વਤ੍વਾ વਿਧਿਂ ਤਤੋਤਿ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂ ਪਨੇਤਂ ‘‘ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ વੇਰਞ੍ਜਾਯਂ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿવਚਨਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਨਿਦਾਨਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਕੇਨ ਧਾਰਿਤਂ, ਕੇਨਾਭਤਂ, ਕਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਆਦਿਤੋ ਤਾવ ਇਦਂ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੇਨ ਧਾਰਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਤੋ ਅਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਤਥਾਗਤੇ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਦਿਭੇਦੇਹਿ ਅਨੇਕੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਤਥਾਗਤੇ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਪ੍ਪਮੁਖੇਹਿ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਥੇਰੇਹਿ। ਕੇਨਾਭਤਨ੍ਤਿ? ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਤਾવ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਮਾਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਯਾવ ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿ ਤਾવ ਆਭਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾ

    Idāni dhāritaṃ yena cābhataṃ, yatthappatiṭṭhitaṃ cetametaṃ vatvā vidhiṃ tatoti etesaṃ atthappakāsanatthaṃ idaṃ vuccati. Taṃ panetaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti evamādivacanapaṭimaṇḍitanidānaṃ vinayapiṭakaṃ kena dhāritaṃ, kenābhataṃ, kattha patiṭṭhitanti? Vuccate – ādito tāva idaṃ bhagavato sammukhā āyasmatā upālittherena dhāritaṃ, tassa sammukhato aparinibbute tathāgate chaḷabhiññādibhedehi anekehi bhikkhusahassehi parinibbute tathāgate mahākassapappamukhehi dhammasaṅgāhakattherehi. Kenābhatanti? Jambudīpe tāva upālittheramādiṃ katvā ācariyaparamparāya yāva tatiyasaṅgīti tāva ābhataṃ. Tatrāyaṃ ācariyaparamparā

    ਉਪਾਲਿ ਦਾਸਕੋ ਚੇવ, ਸੋਣਕੋ ਸਿਗ੍ਗવੋ ਤਥਾ।

    Upāli dāsako ceva, soṇako siggavo tathā;

    ਤਿਸ੍ਸੋ ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤੋ ਚ, ਪਞ੍ਚੇਤੇ વਿਜਿਤਾવਿਨੋ॥

    Tisso moggaliputto ca, pañcete vijitāvino.

    ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ વਿਨਯਂ, ਦੀਪੇ ਜਮ੍ਬੁਸਿਰਿવ੍ਹਯੇ।

    Paramparāya vinayaṃ, dīpe jambusirivhaye;

    ਅਚ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨਮਾਨੇਸੁਂ, ਤਤਿਯੋ ਯਾવ ਸਙ੍ਗਹੋ॥

    Acchijjamānamānesuṃ, tatiyo yāva saṅgaho.

    ਆਯਸ੍ਮਾ ਹਿ ਉਪਾਲਿ ਇਮਂ વਿਨਯવਂਸਂ વਿਨਯਤਨ੍ਤਿਂ વਿਨਯਪવੇਣਿਂ ਭਗવਤੋ

    Āyasmā hi upāli imaṃ vinayavaṃsaṃ vinayatantiṃ vinayapaveṇiṃ bhagavato

    ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਬਹੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਹਦਯੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਾਯਸ੍ਮਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਿਨਯવਂਸਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨ-ਸੋਤਾਪਨ੍ਨ-ਸਕਦਾਗਾਮਿ-ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਾ, ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਮੇਕਂ ਅਹੋਸਿ। ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਥੇવ વਿਨਯਂ વਾਚੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਦਯੋ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਾ, ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਮੇવ ਅਹੋਸਿ। ਸੋਣਕਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਥੇવ વਿਨਯਂ વਾਚੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਦਯੋ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਾ, ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਮੇવ ਅਹੋਸਿ। ਸਿਗ੍ਗવਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਸੋਣਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਸੋਣਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਿਨਯਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਹਨ੍ਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਧੁਰਗ੍ਗਾਹੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨਾਯਸ੍ਮਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨ-ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿ-ਅਨਾਗਾਮਿਨੋਪਿ ਖੀਣਾਸવਾਪਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਸਤਾਨੀਤਿ વਾ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ વਾ ਅਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਤਿਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਮੁਦਾਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਨ ਆਨੁਭਾવੋ ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿਯਂ ਪਾਕਟੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਿਦਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਤਾવ ਇਮਾਯ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਯਾવ ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿ ਤਾવ ਆਭਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Sammukhā uggahetvā bahūnaṃ bhikkhūnaṃ hadaye patiṭṭhāpesi. Tassa hāyasmato santike vinayavaṃsaṃ uggahetvā vinaye pakataññutaṃ pattesu puggalesu puthujjana-sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmino gaṇanapathaṃ vītivattā, khīṇāsavānaṃ sahassamekaṃ ahosi. Dāsakattheropi tasseva saddhivihāriko ahosi, so upālittherassa sammukhā uggahetvā tatheva vinayaṃ vācesi. Tassāpi āyasmato santike uggahetvā vinaye pakataññutaṃ pattā puthujjanādayo gaṇanapathaṃ vītivattā, khīṇāsavānaṃ sahassameva ahosi. Soṇakattheropi dāsakattherassa saddhivihāriko ahosi, sopi attano upajjhāyassa dāsakattherassa sammukhā uggahetvā tatheva vinayaṃ vācesi. Tassāpi āyasmato santike uggahetvā vinaye pakataññutaṃ pattā puthujjanādayo gaṇanapathaṃ vītivattā, khīṇāsavānaṃ sahassameva ahosi. Siggavattheropi soṇakattherassa saddhivihāriko ahosi, sopi attano upajjhāyassa soṇakattherassa santike vinayaṃ uggahetvā arahantasahassassa dhuraggāho ahosi. Tassa panāyasmato santike uggahetvā vinaye pakataññutaṃ pattā puthujjana-sotāpannasakadāgāmi-anāgāminopi khīṇāsavāpi ettakāni satānīti vā ettakāni sahassānīti vā aparicchinnā ahesuṃ. Tadā kira jambudīpe atimahābhikkhusamudāyo ahosi. Moggaliputtatissattherassa pana ānubhāvo tatiyasaṅgītiyaṃ pākaṭo bhavissati. Evamidaṃ vinayapiṭakaṃ jambudīpe tāva imāya ācariyaparamparāya yāva tatiyasaṅgīti tāva ābhatanti veditabbaṃ.

    ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭhamamahāsaṅgītikathā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact