| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๗. มิคชาลวโคฺค
7. Migajālavaggo
๑. ปฐมมิคชาลสุตฺตวณฺณนา
1. Paṭhamamigajālasuttavaṇṇanā
๖๓. มิคชาลวคฺคสฺส ปฐเม จกฺขุวิเญฺญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตพฺพาฯ โสตวิเญฺญยฺยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อิฎฺฐาติ ปริยิฎฺฐา วา โหนฺตุ มา วา, อิฎฺฐารมฺมณภูตาติ อโตฺถฯ กนฺตาติ กมนียาฯ มนาปาติ มนวฑฺฒนกาฯ ปิยรูปาติ ปิยชาติกาฯ กามูปสํหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน อุปสํหิตา รชนียาติ รญฺชนียา, ราคุปฺปตฺติการณภูตาติ อโตฺถฯ นนฺทีติ ตณฺหานนฺทีฯ สํโยโคติ สํโยชนํฯ นนฺทิสํโยชนสํยุโตฺตติ นนฺทีพนฺธเนน พโทฺธฯ อรญฺญวนปตฺถานีติ อรญฺญานิ จ วนปตฺถานิ จฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อภิธเมฺม นิปฺปริยาเยน ‘‘นิกฺขมิตฺวา พหิ อินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺญ’’นฺติ (วิภ. ๕๒๙) วุตฺตํ, ตถาปิ ยํ ตํ ‘‘ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิม’’นฺติ (ปารา. ๖๕๔) อรญฺญกงฺคนิปฺผาทกํ เสนาสนํ วุตฺตํ, ตเทว อธิเปฺปตนฺติ เวทิตพฺพํฯ วนปตฺถนฺติ คามนฺตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ อนุปจารฎฺฐานํ, ยตฺถ น กสียติ น วปียติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –
63. Migajālavaggassa paṭhame cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā. Sotaviññeyyādīsupi eseva nayo. Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho. Kantāti kamanīyā. Manāpāti manavaḍḍhanakā. Piyarūpāti piyajātikā. Kāmūpasaṃhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasaṃhitā rajanīyāti rañjanīyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho. Nandīti taṇhānandī. Saṃyogoti saṃyojanaṃ. Nandisaṃyojanasaṃyuttoti nandībandhanena baddho. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) vuttaṃ, tathāpi yaṃ taṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) araññakaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ. Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘วนปตฺถนฺติ ทูรานเมตํ เสนาสนานํ อธิวจนํฯ วนปตฺถนฺติ วนสณฺฑานเมตํ, วนปตฺถนฺติ ภิํสนกานเมตํ, วนปตฺถนฺติ สโลมหํสานเมตํ, วนปตฺถนฺติ ปริยนฺตานเมตํ, วนปตฺถนฺติ อมนุสฺสูปจารานํ เสนาสนานเมตํ อธิวจน’’นฺติ (วิภ. ๕๓๑)ฯ
‘‘Vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. Vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ, vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ, vanapatthanti amanussūpacārānaṃ senāsanānametaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531).
เอตฺถ จ ปริยนฺตานนฺติ อิมํ เอกํ ปริยายํ ฐเปตฺวา เสสปริยาเยหิ วนปตฺถานิ เวทิตพฺพานิฯ ปนฺตานีติ ปริยนฺตานิ อติทูรานิฯ อปฺปสทฺทานีติ อุทุกฺขลมุสลทารกสทฺทาทีนํ อภาเวน อปฺปสทฺทานิฯ อปฺปนิโคฺฆสานีติ เตสํ เตสํ นินฺนาทมหานิโคฺฆสสฺส อภาเวน อปฺปนิโคฺฆสานิฯ วิชนวาตานีติ สญฺจรณชนสฺส สรีรวาตวิรหิตานิฯ มนุสฺสราหเสฺสยฺยกานีติ มนุสฺสานํ รโหกมฺมสฺส อนุจฺฉวิกานิฯ ปฎิสลฺลานสารุปฺปานีติ นิลียนสารุปฺปานิฯ
Ettha ca pariyantānanti imaṃ ekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā sesapariyāyehi vanapatthāni veditabbāni. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Appasaddānīti udukkhalamusaladārakasaddādīnaṃ abhāvena appasaddāni. Appanigghosānīti tesaṃ tesaṃ ninnādamahānigghosassa abhāvena appanigghosāni. Vijanavātānīti sañcaraṇajanassa sarīravātavirahitāni. Manussarāhasseyyakānīti manussānaṃ rahokammassa anucchavikāni. Paṭisallānasāruppānīti nilīyanasāruppāni.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ปฐมมิคชาลสุตฺตํ • 1. Paṭhamamigajālasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๑. ปฐมมิคชาลสุตฺตวณฺณนา • 1. Paṭhamamigajālasuttavaṇṇanā
