Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
၈. ပဌမနကုဟနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Paṭhamanakuhanasuttavaṇṇanā
၃၅. အဋ္ဌမေ နယိဒန္တိ ဧတ္ထ နဣတိ ပဋိသေဓေ နိပာတော, တသ္သ ‘‘ဝုသ္သတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော, ယကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဣဒံ-သဒ္ဒော ‘‘ဧကမိဒာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သမယံ ဥက္ကဋ္ဌာယံ ဝိဟရာမိ သုဘဂဝနေ သာလရာဇမူလေ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၅၀၁) နိပာတမတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပမတ္တကံ ဩရမတ္တကံ သီလမတ္တက’’န္တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၁.၂၇) ယထာဝုတ္တေ အာသန္နပစ္စက္ခေ အာဂတော။
35. Aṭṭhame nayidanti ettha naiti paṭisedhe nipāto, tassa ‘‘vussatī’’ti iminā sambandho, yakāro padasandhikaro. Idaṃ-saddo ‘‘ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle’’tiādīsu (ma. ni. 1.501) nipātamattaṃ. ‘‘Idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ oramattakaṃ sīlamattaka’’ntiādīsu (dī. ni. 1.27) yathāvutte āsannapaccakkhe āgato.
‘‘ဣဒဉ္ဟိ တံ ဇေတဝနံ၊ ဣသိသင္ဃနိသေဝိတံ။
‘‘Idañhi taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ;
အာဝုတ္ထံ ဓမ္မရာဇေန၊ ပီတိသဉ္ဇနနံ မမာ’’တိ။ –
Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mamā’’ti. –
အာဒီသု (သံ. နိ. ၁.၄၈) ဝက္ခမာနေ အာသန္နပစ္စက္ခေ။ ဣဓာပိ ဝက္ခမာနေယေဝ အာသန္နပစ္စက္ခေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Ādīsu (saṃ. ni. 1.48) vakkhamāne āsannapaccakkhe. Idhāpi vakkhamāneyeva āsannapaccakkhe daṭṭhabbo.
ဗ္ရဟ္မစရိယ-သဒ္ဒော –
Brahmacariya-saddo –
‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ,
ကိသ္သ သုစိဏ္ဏသ္သ အယံ ဝိပာကော။
Kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊
Iddhī jutī balavīriyūpapatti,
ဣဒဉ္စ တေ နာဂ မဟာဝိမာနံ။
Idañca te nāga mahāvimānaṃ.
‘‘အဟဉ္စ ဘရိယာ စ မနုသ္သလောကေ၊
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke,
သဒ္ဓာ ဥဘော ဒာနပတီ အဟုမ္ဟာ။
Saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ဩပာနဘူတံ မေ ဃရံ တဒာသိ၊
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi,
သန္တပ္ပိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စ။
Santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
‘‘တံ မေ ဝတံ တံ ပန ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ,
တသ္သ သုစိဏ္ဏသ္သ အယံ ဝိပာကော။
Tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊
Iddhī jutī balavīriyūpapatti,
ဣဒဉ္စ မေ ဓီရ မဟာဝိမာန’’န္တိ။ (ဇာ. ၂.၂၂.၁၅၉၂-၁၅၉၃၊ ၁၅၉၅) –
Idañca me dhīra mahāvimāna’’nti. (jā. 2.22.1592-1593, 1595) –
ဣမသ္မိံ ပုဏ္ဏကဇာတကေ ဒာနေ အာဂတော။
Imasmiṃ puṇṇakajātake dāne āgato.
‘‘ကေန ပာဏိ ကာမဒဒော၊ ကေန ပာဏိ မဓုသ္သဝော။
‘‘Kena pāṇi kāmadado, kena pāṇi madhussavo;
ကေန တေ ဗ္ရဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပာဏိမ္ဟိ ဣဇ္ဈတိ။
Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhati.
‘‘တေန ပာဏိ ကာမဒဒော၊ တေန ပာဏိ မဓုသ္သဝော။
‘‘Tena pāṇi kāmadado, tena pāṇi madhussavo;
တေန မေ ဗ္ရဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပာဏိမ္ဟိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ။ (ပေ. ဝ. ၂၇၅၊ ၂၇၇) –
Tena me brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatī’’ti. (pe. va. 275, 277) –
ဣမသ္မိံ အင္ကုရပေတဝတ္ထုသ္မိံ ဝေယ္ယာဝစ္စေ။ ‘‘ဣဒံ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, တိတ္တိရိယံ နာမ ဗ္ရဟ္မစရိယံ အဟောသီ’’တိ (စူဠဝ. ၃၁၁) ဣမသ္မိံ တိတ္တိရဇာတကေ ပဉ္စသိက္ခာပဒသီလေ။ ‘‘တံ ခော ပန, ပဉ္စသိခ, ဗ္ရဟ္မစရိယံ နေဝ နိဗ္ဗိဒာယ န ဝိရာဂာယ။ပေ.။ ယာဝဒေဝ ဗ္ရဟ္မလောကူပပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၂၉) ဣမသ္မိံ မဟာဂောဝိန္ဒသုတ္တေ ဗ္ရဟ္မဝိဟာရေ။ ‘‘ပရေ အဗ္ရဟ္မစာရီ ဘဝိသ္သန္တိ, မယမေတ္ထ ဗ္ရဟ္မစာရိနော ဘဝိသ္သာမာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၈၃) သလ္လေခသုတ္တေ မေထုနဝိရတိယံ။
Imasmiṃ aṅkurapetavatthusmiṃ veyyāvacce. ‘‘Idaṃ kho taṃ, bhikkhave, tittiriyaṃ nāma brahmacariyaṃ ahosī’’ti (cūḷava. 311) imasmiṃ tittirajātake pañcasikkhāpadasīle. ‘‘Taṃ kho pana, pañcasikha, brahmacariyaṃ neva nibbidāya na virāgāya…pe… yāvadeva brahmalokūpapattiyā’’ti (dī. ni. 2.329) imasmiṃ mahāgovindasutte brahmavihāre. ‘‘Pare abrahmacārī bhavissanti, mayamettha brahmacārino bhavissāmā’’ti (ma. ni. 1.83) sallekhasutte methunaviratiyaṃ.
‘‘မယဉ္စ ဘရိယာ နာတိက္ကမာမ၊
‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,
အမ္ဟေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ။
Amhe ca bhariyā nātikkamanti;
အညတ္ရ တာဟိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရာမ၊
Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,
တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ (ဇာ. ၁.၁၀.၉၇) –
Tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti. (jā. 1.10.97) –
မဟာဓမ္မပာလဇာတကေ သဒာရသန္တောသေ။ ‘‘အဘိဇာနာမိ ခော ပနာဟံ, သာရိပုတ္တ, စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတာ – တပသ္သီ သုဒံ ဟောမီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၅၅) လောမဟံသသုတ္တေ ဝီရိယေ။
Mahādhammapālajātake sadārasantose. ‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritā – tapassī sudaṃ homī’’ti (ma. ni. 1.155) lomahaṃsasutte vīriye.
‘‘ဟီနေန ဗ္ရဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ။
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဇာ. ၁.၈.၇၅) –
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75) –
နိမိဇာတကေ အတ္တဒမနဝသေန ကတေ အဋ္ဌင္ဂိကဥပောသထေ။ ‘‘ဣဒံ ခော ပန, ပဉ္စသိခ, ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒာယ ဝိရာဂာယ။ပေ.။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၂၉) မဟာဂောဝိန္ဒသုတ္တေယေဝ အရိယမဂ္ဂေ။ ‘‘တယိဒံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုသ္သေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ (ဒီ. နိ. ၃.၁၇၄) ပာသာဒိကသုတ္တေ သိက္ခတ္တယသင္ဂဟေ သကလသ္မိံ သာသနေ။ ဣဓာပိ အရိယမဂ္ဂေ သာသနေ စ ဝတ္တတိ။
Nimijātake attadamanavasena kate aṭṭhaṅgikauposathe. ‘‘Idaṃ kho pana, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya…pe… ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti (dī. ni. 2.329) mahāgovindasutteyeva ariyamagge. ‘‘Tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti (dī. ni. 3.174) pāsādikasutte sikkhattayasaṅgahe sakalasmiṃ sāsane. Idhāpi ariyamagge sāsane ca vattati.
ဝုသ္သတီတိ ဝသီယတိ, စရီယတီတိ အတ္ထော။ ဇနကုဟနတ္ထန္တိ ‘‘အဟော အယ္ယော သီလဝာ ဝတ္တသမ္ပန္နော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝော’’တိအာဒိနာ ဇနသ္သ သတ္တလောကသ္သ ဝိမ္ဟာပနတ္ထံ။ ဇနလပနတ္ထန္တိ ‘‘ဧဝရူပသ္သ နာမ အယ္ယသ္သ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ပသန္နစိတ္တေဟိ ‘‘ကေနတ္ထော, ကိံ အာဟရီယတူ’’တိ မနုသ္သေဟိ ဝဒာပနတ္ထံ။ လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထန္တိ ယ္ဝာယံ ‘‘အာကင္ခေယ္ယ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ‘လာဘီ အသ္သံ စီဝရပိဏ္ဍပာတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’န္တိ, သီလေ-သ္ဝေဝသ္သ ပရိပူရကာရီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၆၅) သီလာနိသံသဘာဝေန ဝုတ္တော စတုပစ္စယလာဘော, ယော စ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ သက္ကစ္စဒာနသင္ခာတော အာဒရဗဟုမာနဂရုကရဏသင္ခာတော စ သက္ကာရော, ယော စ ‘‘သီလသမ္ပန္နော ဗဟုသ္သုတော သုတဓရော အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဥဂ္ဂတထုတိဃောသသင္ခာတော သိလောကော ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အာနိသံသော, တဒတ္ထံ။ ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ‘‘ဧဝံ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသေ သတိ ‘အယံ သီလဝာ ကလ္ယာဏဓမ္မော’တိအာဒိနာ မံ ဇနော ဇာနာတု သမ္ဘာဝေတူ’’တိ အတ္တနော သန္တဂုဏဝသေန သမ္ဘာဝနတ္ထမ္ပိ န ဣဒံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။
Vussatīti vasīyati, carīyatīti attho. Janakuhanatthanti ‘‘aho ayyo sīlavā vattasampanno appiccho santuṭṭho mahiddhiko mahānubhāvo’’tiādinā janassa sattalokassa vimhāpanatthaṃ. Janalapanatthanti ‘‘evarūpassa nāma ayyassa dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti pasannacittehi ‘‘kenattho, kiṃ āharīyatū’’ti manussehi vadāpanatthaṃ. Lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti yvāyaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘lābhī assaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’nti, sīle-svevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65) sīlānisaṃsabhāvena vutto catupaccayalābho, yo ca catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccadānasaṅkhāto ādarabahumānagarukaraṇasaṅkhāto ca sakkāro, yo ca ‘‘sīlasampanno bahussuto sutadharo āraddhavīriyo’’tiādinā nayena uggatathutighosasaṅkhāto siloko brahmacariyaṃ carantānaṃ diṭṭhadhammiko ānisaṃso, tadatthaṃ. Iti maṃ jano jānātūti ‘‘evaṃ brahmacariyavāse sati ‘ayaṃ sīlavā kalyāṇadhammo’tiādinā maṃ jano jānātu sambhāvetū’’ti attano santaguṇavasena sambhāvanatthampi na idaṃ brahmacariyaṃ vussatīti sambandho.
ကေစိ ပန ‘‘ဇနကုဟနတ္ထန္တိ ပာပိစ္ဆသ္သ ဣစ္ဆာပကတသ္သ သတော သာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထနိသ္သိတပစ္စယပဋိသေဝနသင္ခာတေန တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာ ကုဟနဘာဝေန ဇနသ္သ ဝိမ္ဟာပနတ္ထံ။ ဇနလပနတ္ထန္တိ ပာပိစ္ဆသ္သေဝ သတော ပစ္စယတ္ထံ ပရိကထောဘာသာဒိဝသေန လပနဘာဝေန ဥပလာပနဘာဝေန ဝာ ဇနသ္သ လပနတ္ထံ။ လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထန္တိ ပာပိစ္ဆသ္သေဝ သတော လာဘာဒိဂရုတာယ လာဘသက္ကာရသိလောကသင္ခာတသ္သ အာနိသံသဥဒယသ္သ နိပ္ဖာဒနတ္ထံ။ ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ပာပိစ္ဆသ္သေဝ သတော အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယေန ‘ဣတိ ဧဝံ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ န ဣဒံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပုရိမောယေဝ ပန အတ္ထော သာရတရော။
Keci pana ‘‘janakuhanatthanti pāpicchassa icchāpakatassa sato sāmantajappanairiyāpathanissitapaccayapaṭisevanasaṅkhātena tividhena kuhanavatthunā kuhanabhāvena janassa vimhāpanatthaṃ. Janalapanatthanti pāpicchasseva sato paccayatthaṃ parikathobhāsādivasena lapanabhāvena upalāpanabhāvena vā janassa lapanatthaṃ. Lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti pāpicchasseva sato lābhādigarutāya lābhasakkārasilokasaṅkhātassa ānisaṃsaudayassa nipphādanatthaṃ. Iti maṃ jano jānātūti pāpicchasseva sato asantaguṇasambhāvanādhippāyena ‘iti evaṃ maṃ jano jānātū’ti na idaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti evamettha atthaṃ vadanti. Purimoyeva pana attho sārataro.
အထ ခောတိ ဧတ္ထ အထာတိ အညဒတ္ထေ နိပာတော, ခောတိ အဝဓာရဏေ။ တေန ကုဟနာဒိတော အညဒတ္ထာယေဝ ပန ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဣဒာနိ တံ ပယောဇနံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သံဝရတ္ထဉ္စေဝ ပဟာနတ္ထဉ္စာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စဝိဓော သံဝရော – ပာတိမောက္ခသံဝရော, သတိသံဝရော, ဉာဏသံဝရော, ခန္တိသံဝရော, ဝီရိယသံဝရောတိ။
Atha khoti ettha athāti aññadatthe nipāto, khoti avadhāraṇe. Tena kuhanādito aññadatthāyeva pana idaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ vussatīti dasseti. Idāni taṃ payojanaṃ dassento ‘‘saṃvaratthañceva pahānatthañcā’’ti āha. Tattha pañcavidho saṃvaro – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti.
တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိ (ဝိဘ. ၅၁၁) ဟိ အာဒိနာ နယေန အာဂတော အယံ ပာတိမောက္ခသံဝရော နာမ, ယော သီလသံဝရောတိ စ ပဝုစ္စတိ။ ‘‘ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၁.၂၁၃; မ. နိ. ၁.၂၉၅; သံ. နိ. ၄.၂၃၉; အ. နိ. ၃.၁၆) အာဂတော အယံ သတိသံဝရော။
Tattha ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’ti (vibha. 511) hi ādinā nayena āgato ayaṃ pātimokkhasaṃvaro nāma, yo sīlasaṃvaroti ca pavuccati. ‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (dī. ni. 1.213; ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) āgato ayaṃ satisaṃvaro.
‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ (အဇိတာတိ ဘဂဝာ)၊
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ (ajitāti bhagavā),
သတိ တေသံ နိဝာရဏံ။
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူမိ၊
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi,
ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၀၄၁) –
Paññāyete pidhīyare’’ti. (su. ni. 1041) –
အာဂတော အယံ ဉာဏသံဝရော။ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတသ္သ ဥဏ္ဟသ္သာ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၄; အ. နိ. ၄.၁၁၄; ၆.၅၈) နယေန အာဂတော အယံ ခန္တိသံဝရော။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝာသေတီ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၆; အ. နိ. ၄.၁၁၄; ၆.၅၈) နယေန အာဂတော အယံ ဝီရိယသံဝရော။ အတ္ထတော ပန ပာဏာတိပာတာဒီနံ ပဇဟနဝသေန, ဝတ္တပဋိဝတ္တာနံ ကရဏဝသေန စ ပဝတ္တာ စေတနာ ဝိရတိယော စ။ သင္ခေပတော သဗ္ဗော ကာယဝစီသံယမော, ဝိတ္ထာရတော သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အဝီတိက္ကမော သီလသံဝရော။ သတိ ဧဝ သတိသံဝရော, သတိပ္ပဓာနာ ဝာ ကုသလာ ခန္ဓာ။ ဉာဏမေဝ ဉာဏသံဝရော။ အဓိဝာသနဝသေန အဒောသော, အဒောသပ္ပဓာနာ ဝာ တထာ ပဝတ္တာ ကုသလာ ခန္ဓာ ခန္တိသံဝရော, ပညာတိ ဧကေ။ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ အနဓိဝာသနဝသေန ပဝတ္တံ ဝီရိယမေဝ ဝီရိယသံဝရော။ တေသု ပဌမော ကာယဒုစ္စရိတာဒိဒုသ္သီလ္ယသ္သ သံဝရဏတော သံဝရော, ဒုတိယော မုဋ္ဌသ္သစ္စသ္သ, တတိယော အညာဏသ္သ, စတုတ္ထော အက္ခန္တိယာ, ပဉ္စမော ကောသဇ္ဇသ္သ သံဝရဏတော ပိဒဟနတော သံဝရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေတသ္သ သံဝရသ္သ အတ္ထာယ သံဝရတ္ထံ, သံဝရနိပ္ဖာဒနတ္ထန္တိ အတ္ထော။
Āgato ayaṃ ñāṇasaṃvaro. ‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato ayaṃ khantisaṃvaro. ‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato ayaṃ vīriyasaṃvaro. Atthato pana pāṇātipātādīnaṃ pajahanavasena, vattapaṭivattānaṃ karaṇavasena ca pavattā cetanā viratiyo ca. Saṅkhepato sabbo kāyavacīsaṃyamo, vitthārato sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamo sīlasaṃvaro. Sati eva satisaṃvaro, satippadhānā vā kusalā khandhā. Ñāṇameva ñāṇasaṃvaro. Adhivāsanavasena adoso, adosappadhānā vā tathā pavattā kusalā khandhā khantisaṃvaro, paññāti eke. Kāmavitakkādīnaṃ anadhivāsanavasena pavattaṃ vīriyameva vīriyasaṃvaro. Tesu paṭhamo kāyaduccaritādidussīlyassa saṃvaraṇato saṃvaro, dutiyo muṭṭhassaccassa, tatiyo aññāṇassa, catuttho akkhantiyā, pañcamo kosajjassa saṃvaraṇato pidahanato saṃvaroti veditabbo. Evametassa saṃvarassa atthāya saṃvaratthaṃ, saṃvaranipphādanatthanti attho.
ပဟာနမ္ပိ ပဉ္စဝိဓံ – တဒင္ဂပ္ပဟာနံ, ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ, သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ, ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိပ္ပဟာနံ, နိသ္သရဏပ္ပဟာနန္တိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဧကကနိပာတေ ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။ တသ္သ ပန ပဉ္စဝိဓသ္သပိ တထာ တထာ ရာဂာဒိကိလေသာနံ ပဋိနိသ္သဇ္ဇနဋ္ဌေန သမတိက္ကမနဋ္ဌေန ဝာ ပဟာနသ္သ အတ္ထာယ ပဟာနတ္ထံ, ပဟာနသာဓနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သံဝရေန ကိလေသာနံ စိတ္တသန္တာနေ ပဝေသနနိဝာရဏံ ပဟာနေန ပဝေသနနိဝာရဏဉ္စေဝ သမုဂ္ဃာတော စာတိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယေနာပိ ပန ယထာရဟံ ဥဘယံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီလာဒိဓမ္မာ ဧဝ ဟိ သံဝရဏတော သံဝရော, ပဇဟနတော ပဟာနန္တိ။
Pahānampi pañcavidhaṃ – tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā ekakanipāte paṭhamasuttavaṇṇanāyaṃ vuttameva. Tassa pana pañcavidhassapi tathā tathā rāgādikilesānaṃ paṭinissajjanaṭṭhena samatikkamanaṭṭhena vā pahānassa atthāya pahānatthaṃ, pahānasādhanatthanti attho. Tattha saṃvarena kilesānaṃ cittasantāne pavesananivāraṇaṃ pahānena pavesananivāraṇañceva samugghāto cāti vadanti. Ubhayenāpi pana yathārahaṃ ubhayaṃ sampajjatīti daṭṭhabbaṃ. Sīlādidhammā eva hi saṃvaraṇato saṃvaro, pajahanato pahānanti.
ဂာထာသု အနီတိဟန္တိ ဤတိယော ဝုစ္စန္တိ ဥပဒ္ဒဝာ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ စ သမ္ပရာယိကာ စ။ ဤတိယော ဟနတိ ဝိနာသေတိ ပဇဟတီတိ ဤတိဟံ, အနု ဤတိဟန္တိ အနီတိဟံ, သာသနဗ္ရဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယဉ္စ။ အထ ဝာ ဤတီဟိ အနတ္ထေဟိ သဒ္ဓိံ ဟနန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဤတိဟာ, တဏ္ဟာဒိဥပက္ကိလေသာ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ ဤတိဟာတိ အနီတိဟံ။ ဤတိဟာ ဝာ ယထာဝုတ္တေနဋ္ဌေန တိတ္ထိယသမယာ, တပ္ပဋိပက္ခတော ဣဒံ အနီတိဟံ။ ‘‘အနိတိဟ’’န္တိပိ ပာဌော။ တသ္သတ္ထော – ‘‘ဣတိဟာယ’’န္တိ ဓမ္မေသု အနေကံသဂ္ဂာဟဘာဝတော ဝိစိကိစ္ဆာ ဣတိဟံ နာမ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတတ္တာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ နိက္ကင္ခဘာဝသာဓနတော နတ္ထိ ဧတ္ထ ဣတိဟန္တိ အနိတိဟံ, အပရပ္ပစ္စယန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ ‘‘အတက္ကာဝစရော’’တိ စ။ ဂာထာသုခတ္ထံ ပန ‘‘အနီတိဟ’’န္တိ ဒီဃံ ကတ္ဝာ ပဌန္တိ။
Gāthāsu anītihanti ītiyo vuccanti upaddavā – diṭṭhadhammikā ca samparāyikā ca. Ītiyo hanati vināseti pajahatīti ītihaṃ, anu ītihanti anītihaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca. Atha vā ītīhi anatthehi saddhiṃ hananti gacchanti pavattantīti ītihā, taṇhādiupakkilesā. Natthi ettha ītihāti anītihaṃ. Ītihā vā yathāvuttenaṭṭhena titthiyasamayā, tappaṭipakkhato idaṃ anītihaṃ. ‘‘Anitiha’’ntipi pāṭho. Tassattho – ‘‘itihāya’’nti dhammesu anekaṃsaggāhabhāvato vicikicchā itihaṃ nāma, sammāsambuddhappaveditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantānaṃ nikkaṅkhabhāvasādhanato natthi ettha itihanti anitihaṃ, aparappaccayanti attho. Vuttañhetaṃ ‘‘paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti ‘‘atakkāvacaro’’ti ca. Gāthāsukhatthaṃ pana ‘‘anītiha’’nti dīghaṃ katvā paṭhanti.
နိဗ္ဗာနသင္ခာတံ ဩဂဓံ ပတိဋ္ဌံ ပာရံ ဂစ္ဆတီတိ နိဗ္ဗာနောဂဓဂာမီ, ဝိမုတ္တိရသတ္တာ ဧကန္တေနေဝ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကောတိ အတ္ထော။ တံ နိဗ္ဗာနောဂဓဂာမိနံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ။ သောတိ ယော သော သမတိံသ ပာရမိယော ပူရေတ္ဝာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘိန္ဒိတ္ဝာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော, သော ဘဂဝာ အဒေသယိ ဒေသေသိ။ နိဗ္ဗာနောဂဓောတိ ဝာ အရိယမဂ္ဂော ဝုစ္စတိ။ တေန ဝိနာ နိဗ္ဗာနောဂာဟနသ္သ အသမ္ဘဝတော တသ္သ စ နိဗ္ဗာနံ အနာလမ္ဗိတ္ဝာ အပ္ပဝတ္တနတော, တဉ္စ တံ ဧကန္တံ ဂစ္ဆတီတိ နိဗ္ဗာနောဂဓဂာမီ။ အထ ဝာ နိဗ္ဗာနောဂဓဂာမိနန္တိ နိဗ္ဗာနသ္သ အန္တောဂာမိနံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ , နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရိတ္ဝာ တသ္သ အန္တော ဧဝ ဝတ္တတိ ပဝတ္တတီတိ။ မဟတ္တေဟီတိ မဟာအာတုမေဟိ ဥဠာရဇ္ဈာသယေဟိ။ မဟန္တံ နိဗ္ဗာနံ, မဟန္တေ ဝာ သီလက္ခန္ဓာဒိကေ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တီတိ မဟေသိနော ဗုဒ္ဓာဒယော အရိယာ။ တေဟိ အနုယာတော ပဋိပန္နော။ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတန္တိ ယထာ အဘိညေယ္ယာဒိဓမ္မေ အဘိညေယ္ယာဒိဘာဝေနေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မယာ ဒေသိတံ, ဧဝံ ယေ ဧတံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ တဒတ္ထံ သာသနဗ္ရဟ္မစရိယဉ္စ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေဟိ ယထာရဟံ အနုသာသန္တသ္သ သတ္ထု မယ္ဟံ သာသနကာရိနော ဩဝာဒပ္ပဋိကရာ သကလသ္သ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ အန္တံ ပရိယန္တံ အပ္ပဝတ္တိံ ကရိသ္သန္တိ, ဒုက္ခသ္သ ဝာ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရိသ္သန္တီတိ။
Nibbānasaṅkhātaṃ ogadhaṃ patiṭṭhaṃ pāraṃ gacchatīti nibbānogadhagāmī, vimuttirasattā ekanteneva nibbānasampāpakoti attho. Taṃ nibbānogadhagāminaṃ brahmacariyaṃ. Soti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhinditvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, so bhagavā adesayi desesi. Nibbānogadhoti vā ariyamaggo vuccati. Tena vinā nibbānogāhanassa asambhavato tassa ca nibbānaṃ anālambitvā appavattanato, tañca taṃ ekantaṃ gacchatīti nibbānogadhagāmī. Atha vā nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ maggabrahmacariyaṃ , nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā tassa anto eva vattati pavattatīti. Mahattehīti mahāātumehi uḷārajjhāsayehi. Mahantaṃ nibbānaṃ, mahante vā sīlakkhandhādike esanti gavesantīti mahesino buddhādayo ariyā. Tehi anuyāto paṭipanno. Yathā buddhena desitanti yathā abhiññeyyādidhamme abhiññeyyādibhāveneva sammāsambuddhena mayā desitaṃ, evaṃ ye etaṃ maggabrahmacariyaṃ tadatthaṃ sāsanabrahmacariyañca paṭipajjanti. Te diṭṭhadhammikasamparāyikatthehi yathārahaṃ anusāsantassa satthu mayhaṃ sāsanakārino ovādappaṭikarā sakalassa vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyantaṃ appavattiṃ karissanti, dukkhassa vā antaṃ nibbānaṃ sacchikarissantīti.
အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၈. ပဌမနကုဟနသုတ္တံ • 8. Paṭhamanakuhanasuttaṃ