| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदानपाळि • Udānapāḷi |
४. पठमनानातित्थियसुत्तं
4. Paṭhamanānātitthiyasuttaṃ
५४. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सम्बहुला नानातित्थियसमणब्राह्मणपरिब्बाजका सावत्थियं पटिवसन्ति नानादिट्ठिका नानाखन्तिका नानारुचिका नानादिट्ठिनिस्सयनिस्सिता।
54. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sambahulā nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā sāvatthiyaṃ paṭivasanti nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā.
सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘सस्सतो लोको, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्ति पनेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘असस्सतो लोको, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘अन्तवा लोको, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्ति पनेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘अनन्तवा लोको, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘तं जीवं तं सरीरं, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्ति पनेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘अञ्ञं जीवं अञ्ञं सरीरं, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘होति तथागतो परं मरणा , इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्ति पनेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘न होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘होति च न च होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति। सन्ति पनेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘‘नेव होति न न होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति।
Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘asassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘antavā loko, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘anantavā loko, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā , idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamañña’’nti.
ते भण्डनजाता कलहजाता विवादापन्ना अञ्ञमञ्ञं मुखसत्तीहि वितुदन्ता विहरन्ति – ‘‘एदिसो धम्मो, नेदिसो धम्मो; नेदिसो धम्मो, एदिसो धम्मो’’ति।
Te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti – ‘‘ediso dhammo, nediso dhammo; nediso dhammo, ediso dhammo’’ti.
अथ खो सम्बहुला भिक्खू पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय सावत्थिं पिण्डाय पाविसिंसु। सावत्थियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्ता येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते भिक्खू भगवन्तं एतदवोचुं –
Atha kho sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisiṃsu. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ –
‘‘इध, भन्ते, सम्बहुला नानातित्थियसमणब्राह्मणपरिब्बाजका सावत्थियं पटिवसन्ति नानादिट्ठिका नानाखन्तिका नानारुचिका नानादिट्ठिनिस्सयनिस्सिता।
‘‘Idha, bhante, sambahulā nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā sāvatthiyaṃ paṭivasanti nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā.
‘‘सन्तेके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘सस्सतो लोको, इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’न्ति…पे॰… ते भण्डनजाता कलहजाता विवादापन्ना अञ्ञमञ्ञं मुखसत्तीहि वितुदन्ता विहरन्ति – ‘एदिसो धम्मो, नेदिसो धम्मो; नेदिसो धम्मो, एदिसो धम्मो’’’ ति।
‘‘Santeke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘sassato loko, idameva saccaṃ moghamañña’nti…pe… te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti – ‘ediso dhammo, nediso dhammo; nediso dhammo, ediso dhammo’’’ ti.
‘‘अञ्ञतित्थिया, भिक्खवे, परिब्बाजका अन्धा अचक्खुका; अत्थं न जानन्ति, अनत्थं न जानन्ति, धम्मं न जानन्ति, अधम्मं न जानन्ति। ते अत्थं अजानन्ता अनत्थं अजानन्ता धम्मं अजानन्ता अधम्मं अजानन्ता भण्डनजाता कलहजाता विवादापन्ना अञ्ञमञ्ञं मुखसत्तीहि वितुदन्ता विहरन्ति – ‘एदिसो धम्मो, नेदिसो धम्मो; नेदिसो धम्मो, एदिसो धम्मो’’’ति।
‘‘Aññatitthiyā, bhikkhave, paribbājakā andhā acakkhukā; atthaṃ na jānanti, anatthaṃ na jānanti, dhammaṃ na jānanti, adhammaṃ na jānanti. Te atthaṃ ajānantā anatthaṃ ajānantā dhammaṃ ajānantā adhammaṃ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti – ‘ediso dhammo, nediso dhammo; nediso dhammo, ediso dhammo’’’ti.
‘‘भूतपुब्बं, भिक्खवे, इमिस्सायेव सावत्थिया अञ्ञतरो राजा अहोसि। अथ खो, भिक्खवे, सो राजा अञ्ञतरं पुरिसं आमन्तेसि – ‘एहि त्वं, अम्भो पुरिस, यावतका सावत्थिया जच्चन्धा ते सब्बे एकज्झं सन्निपातेही’ति। ‘एवं, देवा’ति खो, भिक्खवे, सो पुरिसो तस्स रञ्ञो पटिस्सुत्वा यावतका सावत्थिया जच्चन्धा ते सब्बे गहेत्वा येन सो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं राजानं एतदवोच – ‘सन्निपातिता खो ते, देव, यावतका सावत्थिया जच्चन्धा’ति । ‘तेन हि, भणे, जच्चन्धानं हत्थिं दस्सेही’ति। ‘एवं, देवा’ति खो, भिक्खवे, सो पुरिसो तस्स रञ्ञो पटिस्सुत्वा जच्चन्धानं हत्थिं दस्सेसि।
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, imissāyeva sāvatthiyā aññataro rājā ahosi. Atha kho, bhikkhave, so rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yāvatakā sāvatthiyā jaccandhā te sabbe ekajjhaṃ sannipātehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, so puriso tassa rañño paṭissutvā yāvatakā sāvatthiyā jaccandhā te sabbe gahetvā yena so rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ rājānaṃ etadavoca – ‘sannipātitā kho te, deva, yāvatakā sāvatthiyā jaccandhā’ti . ‘Tena hi, bhaṇe, jaccandhānaṃ hatthiṃ dassehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, so puriso tassa rañño paṭissutvā jaccandhānaṃ hatthiṃ dassesi.
‘‘एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स सीसं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स कण्णं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स दन्तं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स सोण्डं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स कायं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स पादं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स सत्थिं 1 दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स नङ्गुट्ठं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’ति। एकच्चानं जच्चन्धानं हत्थिस्स वालधिं दस्सेसि – ‘एदिसो, जच्चन्धा, हत्थी’’’ति।
‘‘Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa sīsaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa kaṇṇaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa dantaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa soṇḍaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa kāyaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa pādaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa satthiṃ 2 dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa naṅguṭṭhaṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’ti. Ekaccānaṃ jaccandhānaṃ hatthissa vāladhiṃ dassesi – ‘ediso, jaccandhā, hatthī’’’ti.
‘‘अथ खो, भिक्खवे, सो पुरिसो जच्चन्धानं हत्थिं दस्सेत्वा येन सो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं राजानं एतदवोच – ‘दिट्ठो खो तेहि, देव, जच्चन्धेहि हत्थी; यस्स दानि कालं मञ्ञसी’ति।
‘‘Atha kho, bhikkhave, so puriso jaccandhānaṃ hatthiṃ dassetvā yena so rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ rājānaṃ etadavoca – ‘diṭṭho kho tehi, deva, jaccandhehi hatthī; yassa dāni kālaṃ maññasī’ti.
‘‘अथ खो, भिक्खवे, सो राजा येन ते जच्चन्धा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा ते जच्चन्धे एतदवोच – ‘दिट्ठो वो, जच्चन्धा, हत्थी’ति ? ‘एवं, देव, दिट्ठो नो हत्थी’ति। ‘वदेथ, जच्चन्धा, कीदिसो हत्थी’ति?
‘‘Atha kho, bhikkhave, so rājā yena te jaccandhā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te jaccandhe etadavoca – ‘diṭṭho vo, jaccandhā, hatthī’ti ? ‘Evaṃ, deva, diṭṭho no hatthī’ti. ‘Vadetha, jaccandhā, kīdiso hatthī’ti?
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स सीसं दिट्ठं अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि कुम्भो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa sīsaṃ diṭṭhaṃ ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi kumbho’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स कण्णो दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि सुप्पो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa kaṇṇo diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi suppo’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स दन्तो दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि खीलो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa danto diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi khīlo’ti.
‘‘येहि , भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स सोण्डो दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि नङ्गलीसा’ति।
‘‘Yehi , bhikkhave, jaccandhehi hatthissa soṇḍo diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi naṅgalīsā’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स कायो दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि कोट्ठो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa kāyo diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi koṭṭho’ti.
‘‘येहि , भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स पादो दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि थूणो’ति।
‘‘Yehi , bhikkhave, jaccandhehi hatthissa pādo diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi thūṇo’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स सत्थि दिट्ठो 3 होसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि उदुक्खलो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa satthi diṭṭho 4 hosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi udukkhalo’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स नङ्गुट्ठं दिट्ठं अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि मुसलो’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa naṅguṭṭhaṃ diṭṭhaṃ ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi musalo’ti.
‘‘येहि, भिक्खवे, जच्चन्धेहि हत्थिस्स वालधि दिट्ठो अहोसि, ते एवमाहंसु – ‘एदिसो, देव, हत्थी सेय्यथापि सम्मज्जनी’ति।
‘‘Yehi, bhikkhave, jaccandhehi hatthissa vāladhi diṭṭho ahosi, te evamāhaṃsu – ‘ediso, deva, hatthī seyyathāpi sammajjanī’ti.
‘‘ते ‘एदिसो हत्थी, नेदिसो हत्थी; नेदिसो हत्थी, एदिसो हत्थी’’’ति अञ्ञमञ्ञं मुट्ठीहि संसुम्भिंसु 5। तेन च पन, भिक्खवे, सो राजा अत्तमनो अहोसि।
‘‘Te ‘ediso hatthī, nediso hatthī; nediso hatthī, ediso hatthī’’’ti aññamaññaṃ muṭṭhīhi saṃsumbhiṃsu 6. Tena ca pana, bhikkhave, so rājā attamano ahosi.
‘‘एवमेव खो, भिक्खवे, अञ्ञतित्थिया परिब्बाजका अन्धा अचक्खुका। ते अत्थं न जानन्ति अनत्थं न जानन्ति, धम्मं न जानन्ति अधम्मं न जानन्ति। ते अत्थं अजानन्ता अनत्थं अजानन्ता, धम्मं अजानन्ता अधम्मं अजानन्ता भण्डनजाता कलहजाता विवादापन्ना अञ्ञमञ्ञं मुखसत्तीहि वितुदन्ता विहरन्ति – ‘एदिसो धम्मो, नेदिसो धम्मो; नेदिसो धम्मो, एदिसो धम्मो’’’ति।
‘‘Evameva kho, bhikkhave, aññatitthiyā paribbājakā andhā acakkhukā. Te atthaṃ na jānanti anatthaṃ na jānanti, dhammaṃ na jānanti adhammaṃ na jānanti. Te atthaṃ ajānantā anatthaṃ ajānantā, dhammaṃ ajānantā adhammaṃ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti – ‘ediso dhammo, nediso dhammo; nediso dhammo, ediso dhammo’’’ti.
अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वा तायं वेलायं इमं उदानं उदानेसि –
Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘इमेसु किर सज्जन्ति, एके समणब्राह्मणा।
‘‘Imesu kira sajjanti, eke samaṇabrāhmaṇā;
विग्गय्ह नं विवदन्ति, जना एकङ्गदस्सिनो’’ति॥ चतुत्थं।
Viggayha naṃ vivadanti, janā ekaṅgadassino’’ti. catutthaṃ;
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā / ४. पठमनानातित्थियसुत्तवण्णना • 4. Paṭhamanānātitthiyasuttavaṇṇanā
