| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
७-८. पठमनाथसुत्तादिवण्णना
7-8. Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā
१७-१८. सत्तमे येहि सीलादीहि समन्नागतो भिक्खु धम्मसरणताय धम्मेनेव नाथति आसीसति अभिभवतीति नाथो वुच्चति, ते तस्स नाथभावकरा धम्मा नाथकरणाति वुत्ताति आह ‘‘अत्तनो सनाथभावकरा पतिट्ठकराति अत्थो’’ति। तत्थ अत्तनो पतिट्ठकराति यस्स नाथभावकरा, तस्स अत्तनो पतिट्ठाविधायिनो। अप्पतिट्ठो अनाथो, सप्पतिट्ठो सनाथोति पतिट्ठत्थो नाथ-सद्दो। कल्याणगुणयोगतो कल्याणाति दस्सेन्तो ‘‘सीलादिगुणसम्पन्ना’’ति आह। मिज्जनलक्खणा मेत्ता एतस्स अत्थीति मित्तो। सो वुत्तनयेन कल्याणो अस्स अत्थीति तस्स अत्थितामत्तं कल्याणमित्तपदेन वुत्तं। अस्स तेन सब्बकालं अविजहितवासोति तं दस्सेतुं ‘‘कल्याणसहायो’’ति वुत्तन्ति आह ‘‘तेवस्सा’’ति। ते एव कल्याणमित्ता अस्स भिक्खुनो। सह अयनतोति सह पवत्तनतो। असमोधाने चित्तेन, समोधाने पन चित्तेन चेव कायेन च सम्पवङ्को। सुखं वचो एतस्मिं अनुकूलगाहिम्हि आदरगारववति पुग्गलेति सुवचो। तेनाह ‘‘सुखेन वत्तब्बो’’तिआदि। खमोति खन्तो। तमेवस्स खमभावं दस्सेतुं ‘‘गाळ्हेना’’तिआदि वुत्तं। वामतोति मिच्छा, अयोनिसो वा गण्हाति। पटिप्फरतीति पटाणिकभावेन तिट्ठति। पदक्खिणं गण्हातीति सम्मा, योनिसो वा गण्हाति।
17-18. Sattame yehi sīlādīhi samannāgato bhikkhu dhammasaraṇatāya dhammeneva nāthati āsīsati abhibhavatīti nātho vuccati, te tassa nāthabhāvakarā dhammā nāthakaraṇāti vuttāti āha ‘‘attano sanāthabhāvakarā patiṭṭhakarāti attho’’ti. Tattha attano patiṭṭhakarāti yassa nāthabhāvakarā, tassa attano patiṭṭhāvidhāyino. Appatiṭṭho anātho, sappatiṭṭho sanāthoti patiṭṭhattho nātha-saddo. Kalyāṇaguṇayogato kalyāṇāti dassento ‘‘sīlādiguṇasampannā’’ti āha. Mijjanalakkhaṇā mettā etassa atthīti mitto. So vuttanayena kalyāṇo assa atthīti tassa atthitāmattaṃ kalyāṇamittapadena vuttaṃ. Assa tena sabbakālaṃ avijahitavāsoti taṃ dassetuṃ ‘‘kalyāṇasahāyo’’ti vuttanti āha ‘‘tevassā’’ti. Te eva kalyāṇamittā assa bhikkhuno. Saha ayanatoti saha pavattanato. Asamodhāne cittena, samodhāne pana cittena ceva kāyena ca sampavaṅko. Sukhaṃ vaco etasmiṃ anukūlagāhimhi ādaragāravavati puggaleti suvaco. Tenāha ‘‘sukhena vattabbo’’tiādi. Khamoti khanto. Tamevassa khamabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘gāḷhenā’’tiādi vuttaṃ. Vāmatoti micchā, ayoniso vā gaṇhāti. Paṭippharatīti paṭāṇikabhāvena tiṭṭhati. Padakkhiṇaṃ gaṇhātīti sammā, yoniso vā gaṇhāti.
उच्चावचानीति विपुलखुद्दकानि। तत्रुपगमनियायाति तत्र तत्र महन्ते खुद्दके च कम्मे साधनवसेन उपायेन उपगच्छन्तिया, तस्स तस्स कम्मस्स निप्फादने समत्थायाति अत्थो। तत्रुपायायाति वा तत्र तत्र कम्मे साधेतब्बे उपायभूताय।
Uccāvacānīti vipulakhuddakāni. Tatrupagamaniyāyāti tatra tatra mahante khuddake ca kamme sādhanavasena upāyena upagacchantiyā, tassa tassa kammassa nipphādane samatthāyāti attho. Tatrupāyāyāti vā tatra tatra kamme sādhetabbe upāyabhūtāya.
धम्मे अस्स कामोति धम्मकामोति ब्यधिकरणानम्पि बाहिरत्थो समासो होतीति कत्वा वुत्तं। कामेतब्बतो वा पियायितब्बतो कामो, धम्मो। धम्मो कामो अस्साति धम्मकामो। धम्मोति परियत्तिधम्मो अधिप्पेतोति आह ‘‘तेपिटकं बुद्धवचनं पियायतीति अत्थो’’ति। समुदाहरणं कथनं समुदाहारो, पियो समुदाहारो एतस्साति पियसमुदाहारो। सयञ्चाति एत्थ च-सद्देन ‘‘सक्कच्च’’न्ति पदं अनुकड्ढति। तेन सयञ्च सक्कच्चं देसेतुकामो होतीति योजना। अभिधम्मो सत्त पकरणानि ‘‘अधिको अभिविसिट्ठो च परियत्तिधम्मो’’ति कत्वा। विनयो उभतोविभङ्गा विनयनतो कायवाचानं। अभिविनयो खन्धकपरिवारा विसेसतो आभिसमाचारिकधम्मकित्तनतो। आभिसमाचारिकधम्मपारिपूरिवसेनेव हि आदिब्रह्मचरियकधम्मपारिपूरी। धम्मो एव पिटकद्वयस्सपि परियत्तिधम्मभावतो। मग्गफलानि अभिधम्मो ‘‘निब्बानधम्मस्स अभिमुखो’’ति कत्वा। किलेसवूपसमकरणं पुब्बभागिया तिस्सो सिक्खा सङ्खेपतो विवट्टनिस्सितो समथो विपस्सना च। उळारपामोज्जोति बलवपामोज्जो। कारणत्थेति निमित्तत्थे। कुसलधम्मनिमित्तं हिस्स वीरियारम्भो। तेनाह ‘‘तेसं अधिगमत्थाया’’ति। कुसलेसु धम्मेसूति वा निप्फादेतब्बे भुम्मं यथा ‘‘चेतसो अवूपसमे अयोनिसोमनसिकारपदट्ठान’’न्ति। अट्ठमे नत्थि वत्तब्बं।
Dhamme assa kāmoti dhammakāmoti byadhikaraṇānampi bāhirattho samāso hotīti katvā vuttaṃ. Kāmetabbato vā piyāyitabbato kāmo, dhammo. Dhammo kāmo assāti dhammakāmo. Dhammoti pariyattidhammo adhippetoti āha ‘‘tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho’’ti. Samudāharaṇaṃ kathanaṃ samudāhāro, piyo samudāhāro etassāti piyasamudāhāro. Sayañcāti ettha ca-saddena ‘‘sakkacca’’nti padaṃ anukaḍḍhati. Tena sayañca sakkaccaṃ desetukāmo hotīti yojanā. Abhidhammo satta pakaraṇāni ‘‘adhiko abhivisiṭṭho ca pariyattidhammo’’ti katvā. Vinayo ubhatovibhaṅgā vinayanato kāyavācānaṃ. Abhivinayo khandhakaparivārā visesato ābhisamācārikadhammakittanato. Ābhisamācārikadhammapāripūrivaseneva hi ādibrahmacariyakadhammapāripūrī. Dhammo eva piṭakadvayassapi pariyattidhammabhāvato. Maggaphalāni abhidhammo ‘‘nibbānadhammassa abhimukho’’ti katvā. Kilesavūpasamakaraṇaṃ pubbabhāgiyā tisso sikkhā saṅkhepato vivaṭṭanissito samatho vipassanā ca. Uḷārapāmojjoti balavapāmojjo. Kāraṇattheti nimittatthe. Kusaladhammanimittaṃ hissa vīriyārambho. Tenāha ‘‘tesaṃ adhigamatthāyā’’ti. Kusalesu dhammesūti vā nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti. Aṭṭhame natthi vattabbaṃ.
पठमनाथसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
७. पठमनाथसुत्तं • 7. Paṭhamanāthasuttaṃ
८. दुतियनाथसुत्तं • 8. Dutiyanāthasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
७. पठमनाथसुत्तवण्णना • 7. Paṭhamanāthasuttavaṇṇanā
८. दुतियनाथसुत्तवण्णना • 8. Dutiyanāthasuttavaṇṇanā
