| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๗-๘. ปฐมนาถสุตฺตาทิวณฺณนา
7-8. Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā
๑๗-๑๘. สตฺตเม เยหิ สีลาทีหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ธมฺมสรณตาย ธเมฺมเนว นาถติ อาสีสติ อภิภวตีติ นาโถ วุจฺจติ, เต ตสฺส นาถภาวกรา ธมฺมา นาถกรณาติ วุตฺตาติ อาห ‘‘อตฺตโน สนาถภาวกรา ปติฎฺฐกราติ อโตฺถ’’ติฯ ตตฺถ อตฺตโน ปติฎฺฐกราติ ยสฺส นาถภาวกรา, ตสฺส อตฺตโน ปติฎฺฐาวิธายิโนฯ อปฺปติโฎฺฐ อนาโถ, สปฺปติโฎฺฐ สนาโถติ ปติฎฺฐโตฺถ นาถ-สโทฺทฯ กลฺยาณคุณโยคโต กลฺยาณาติ ทเสฺสโนฺต ‘‘สีลาทิคุณสมฺปนฺนา’’ติ อาหฯ มิชฺชนลกฺขณา เมตฺตา เอตสฺส อตฺถีติ มิโตฺตฯ โส วุตฺตนเยน กลฺยาโณ อสฺส อตฺถีติ ตสฺส อตฺถิตามตฺตํ กลฺยาณมิตฺตปเทน วุตฺตํฯ อสฺส เตน สพฺพกาลํ อวิชหิตวาโสติ ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘กลฺยาณสหาโย’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘เตวสฺสา’’ติฯ เต เอว กลฺยาณมิตฺตา อสฺส ภิกฺขุโนฯ สห อยนโตติ สห ปวตฺตนโตฯ อสโมธาเน จิเตฺตน, สโมธาเน ปน จิเตฺตน เจว กาเยน จ สมฺปวโงฺกฯ สุขํ วโจ เอตสฺมิํ อนุกูลคาหิมฺหิ อาทรคารววติ ปุคฺคเลติ สุวโจฯ เตนาห ‘‘สุเขน วตฺตโพฺพ’’ติอาทิฯ ขโมติ ขโนฺตฯ ตเมวสฺส ขมภาวํ ทเสฺสตุํ ‘‘คาเฬฺหนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ วามโตติ มิจฺฉา, อโยนิโส วา คณฺหาติฯ ปฎิปฺผรตีติ ปฎาณิกภาเวน ติฎฺฐติฯ ปทกฺขิณํ คณฺหาตีติ สมฺมา, โยนิโส วา คณฺหาติฯ
17-18. Sattame yehi sīlādīhi samannāgato bhikkhu dhammasaraṇatāya dhammeneva nāthati āsīsati abhibhavatīti nātho vuccati, te tassa nāthabhāvakarā dhammā nāthakaraṇāti vuttāti āha ‘‘attano sanāthabhāvakarā patiṭṭhakarāti attho’’ti. Tattha attano patiṭṭhakarāti yassa nāthabhāvakarā, tassa attano patiṭṭhāvidhāyino. Appatiṭṭho anātho, sappatiṭṭho sanāthoti patiṭṭhattho nātha-saddo. Kalyāṇaguṇayogato kalyāṇāti dassento ‘‘sīlādiguṇasampannā’’ti āha. Mijjanalakkhaṇā mettā etassa atthīti mitto. So vuttanayena kalyāṇo assa atthīti tassa atthitāmattaṃ kalyāṇamittapadena vuttaṃ. Assa tena sabbakālaṃ avijahitavāsoti taṃ dassetuṃ ‘‘kalyāṇasahāyo’’ti vuttanti āha ‘‘tevassā’’ti. Te eva kalyāṇamittā assa bhikkhuno. Saha ayanatoti saha pavattanato. Asamodhāne cittena, samodhāne pana cittena ceva kāyena ca sampavaṅko. Sukhaṃ vaco etasmiṃ anukūlagāhimhi ādaragāravavati puggaleti suvaco. Tenāha ‘‘sukhena vattabbo’’tiādi. Khamoti khanto. Tamevassa khamabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘gāḷhenā’’tiādi vuttaṃ. Vāmatoti micchā, ayoniso vā gaṇhāti. Paṭippharatīti paṭāṇikabhāvena tiṭṭhati. Padakkhiṇaṃ gaṇhātīti sammā, yoniso vā gaṇhāti.
อุจฺจาวจานีติ วิปุลขุทฺทกานิฯ ตตฺรุปคมนิยายาติ ตตฺร ตตฺร มหเนฺต ขุทฺทเก จ กเมฺม สาธนวเสน อุปาเยน อุปคจฺฉนฺติยา, ตสฺส ตสฺส กมฺมสฺส นิปฺผาทเน สมตฺถายาติ อโตฺถฯ ตตฺรุปายายาติ วา ตตฺร ตตฺร กเมฺม สาเธตเพฺพ อุปายภูตายฯ
Uccāvacānīti vipulakhuddakāni. Tatrupagamaniyāyāti tatra tatra mahante khuddake ca kamme sādhanavasena upāyena upagacchantiyā, tassa tassa kammassa nipphādane samatthāyāti attho. Tatrupāyāyāti vā tatra tatra kamme sādhetabbe upāyabhūtāya.
ธเมฺม อสฺส กาโมติ ธมฺมกาโมติ พฺยธิกรณานมฺปิ พาหิรโตฺถ สมาโส โหตีติ กตฺวา วุตฺตํฯ กาเมตพฺพโต วา ปิยายิตพฺพโต กาโม, ธโมฺมฯ ธโมฺม กาโม อสฺสาติ ธมฺมกาโมฯ ธโมฺมติ ปริยตฺติธโมฺม อธิเปฺปโตติ อาห ‘‘เตปิฎกํ พุทฺธวจนํ ปิยายตีติ อโตฺถ’’ติฯ สมุทาหรณํ กถนํ สมุทาหาโร, ปิโย สมุทาหาโร เอตสฺสาติ ปิยสมุทาหาโรฯ สยญฺจาติ เอตฺถ จ-สเทฺทน ‘‘สกฺกจฺจ’’นฺติ ปทํ อนุกฑฺฒติฯ เตน สยญฺจ สกฺกจฺจํ เทเสตุกาโม โหตีติ โยชนาฯ อภิธโมฺม สตฺต ปกรณานิ ‘‘อธิโก อภิวิสิโฎฺฐ จ ปริยตฺติธโมฺม’’ติ กตฺวาฯ วินโย อุภโตวิภงฺคา วินยนโต กายวาจานํฯ อภิวินโย ขนฺธกปริวารา วิเสสโต อาภิสมาจาริกธมฺมกิตฺตนโตฯ อาภิสมาจาริกธมฺมปาริปูริวเสเนว หิ อาทิพฺรหฺมจริยกธมฺมปาริปูรีฯ ธโมฺม เอว ปิฎกทฺวยสฺสปิ ปริยตฺติธมฺมภาวโตฯ มคฺคผลานิ อภิธโมฺม ‘‘นิพฺพานธมฺมสฺส อภิมุโข’’ติ กตฺวาฯ กิเลสวูปสมกรณํ ปุพฺพภาคิยา ติโสฺส สิกฺขา สเงฺขปโต วิวฎฺฎนิสฺสิโต สมโถ วิปสฺสนา จฯ อุฬารปาโมโชฺชติ พลวปาโมโชฺชฯ การณเตฺถติ นิมิตฺตเตฺถฯ กุสลธมฺมนิมิตฺตํ หิสฺส วีริยารโมฺภฯ เตนาห ‘‘เตสํ อธิคมตฺถายา’’ติฯ กุสเลสุ ธเมฺมสูติ วา นิปฺผาเทตเพฺพ ภุมฺมํ ยถา ‘‘เจตโส อวูปสเม อโยนิโสมนสิการปทฎฺฐาน’’นฺติฯ อฎฺฐเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ
Dhamme assa kāmoti dhammakāmoti byadhikaraṇānampi bāhirattho samāso hotīti katvā vuttaṃ. Kāmetabbato vā piyāyitabbato kāmo, dhammo. Dhammo kāmo assāti dhammakāmo. Dhammoti pariyattidhammo adhippetoti āha ‘‘tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho’’ti. Samudāharaṇaṃ kathanaṃ samudāhāro, piyo samudāhāro etassāti piyasamudāhāro. Sayañcāti ettha ca-saddena ‘‘sakkacca’’nti padaṃ anukaḍḍhati. Tena sayañca sakkaccaṃ desetukāmo hotīti yojanā. Abhidhammo satta pakaraṇāni ‘‘adhiko abhivisiṭṭho ca pariyattidhammo’’ti katvā. Vinayo ubhatovibhaṅgā vinayanato kāyavācānaṃ. Abhivinayo khandhakaparivārā visesato ābhisamācārikadhammakittanato. Ābhisamācārikadhammapāripūrivaseneva hi ādibrahmacariyakadhammapāripūrī. Dhammo eva piṭakadvayassapi pariyattidhammabhāvato. Maggaphalāni abhidhammo ‘‘nibbānadhammassa abhimukho’’ti katvā. Kilesavūpasamakaraṇaṃ pubbabhāgiyā tisso sikkhā saṅkhepato vivaṭṭanissito samatho vipassanā ca. Uḷārapāmojjoti balavapāmojjo. Kāraṇattheti nimittatthe. Kusaladhammanimittaṃ hissa vīriyārambho. Tenāha ‘‘tesaṃ adhigamatthāyā’’ti. Kusalesu dhammesūti vā nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti. Aṭṭhame natthi vattabbaṃ.
ปฐมนาถสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๗. ปฐมนาถสุตฺตํ • 7. Paṭhamanāthasuttaṃ
๘. ทุติยนาถสุตฺตํ • 8. Dutiyanāthasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๗. ปฐมนาถสุตฺตวณฺณนา • 7. Paṭhamanāthasuttavaṇṇanā
๘. ทุติยนาถสุตฺตวณฺณนา • 8. Dutiyanāthasuttavaṇṇanā
