Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
7-8. පඨමනාථසුත්තාදිවණ්ණනා
7-8. Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā
17-18. සත්තමෙ යෙහි සීලාදීහි සමන්නාගතො භික්ඛු ධම්මසරණතාය ධම්මෙනෙව නාථති ආසීසති අභිභවතීති නාථො වුච්චති, තෙ තස්ස නාථභාවකරා ධම්මා නාථකරණාති වුත්තාති ආහ ‘‘අත්තනො සනාථභාවකරා පතිට්ඨකරාති අත්ථො’’ති. තත්ථ අත්තනො පතිට්ඨකරාති යස්ස නාථභාවකරා, තස්ස අත්තනො පතිට්ඨාවිධායිනො. අප්පතිට්ඨො අනාථො, සප්පතිට්ඨො සනාථොති පතිට්ඨත්ථො නාථ-සද්දො. කල්යාණගුණයොගතො කල්යාණාති දස්සෙන්තො ‘‘සීලාදිගුණසම්පන්නා’’ති ආහ. මිජ්ජනලක්ඛණා මෙත්තා එතස්ස අත්ථීති මිත්තො. සො වුත්තනයෙන කල්යාණො අස්ස අත්ථීති තස්ස අත්ථිතාමත්තං කල්යාණමිත්තපදෙන වුත්තං. අස්ස තෙන සබ්බකාලං අවිජහිතවාසොති තං දස්සෙතුං ‘‘කල්යාණසහායො’’ති වුත්තන්ති ආහ ‘‘තෙවස්සා’’ති. තෙ එව කල්යාණමිත්තා අස්ස භික්ඛුනො. සහ අයනතොති සහ පවත්තනතො. අසමොධානෙ චිත්තෙන, සමොධානෙ පන චිත්තෙන චෙව කායෙන ච සම්පවඞ්කො. සුඛං වචො එතස්මිං අනුකූලගාහිම්හි ආදරගාරවවති පුග්ගලෙති සුවචො. තෙනාහ ‘‘සුඛෙන වත්තබ්බො’’තිආදි. ඛමොති ඛන්තො. තමෙවස්ස ඛමභාවං දස්සෙතුං ‘‘ගාළ්හෙනා’’තිආදි වුත්තං. වාමතොති මිච්ඡා, අයොනිසො වා ගණ්හාති. පටිප්ඵරතීති පටාණිකභාවෙන තිට්ඨති. පදක්ඛිණං ගණ්හාතීති සම්මා, යොනිසො වා ගණ්හාති.
17-18. Sattame yehi sīlādīhi samannāgato bhikkhu dhammasaraṇatāya dhammeneva nāthati āsīsati abhibhavatīti nātho vuccati, te tassa nāthabhāvakarā dhammā nāthakaraṇāti vuttāti āha ‘‘attano sanāthabhāvakarā patiṭṭhakarāti attho’’ti. Tattha attano patiṭṭhakarāti yassa nāthabhāvakarā, tassa attano patiṭṭhāvidhāyino. Appatiṭṭho anātho, sappatiṭṭho sanāthoti patiṭṭhattho nātha-saddo. Kalyāṇaguṇayogato kalyāṇāti dassento ‘‘sīlādiguṇasampannā’’ti āha. Mijjanalakkhaṇā mettā etassa atthīti mitto. So vuttanayena kalyāṇo assa atthīti tassa atthitāmattaṃ kalyāṇamittapadena vuttaṃ. Assa tena sabbakālaṃ avijahitavāsoti taṃ dassetuṃ ‘‘kalyāṇasahāyo’’ti vuttanti āha ‘‘tevassā’’ti. Te eva kalyāṇamittā assa bhikkhuno. Saha ayanatoti saha pavattanato. Asamodhāne cittena, samodhāne pana cittena ceva kāyena ca sampavaṅko. Sukhaṃ vaco etasmiṃ anukūlagāhimhi ādaragāravavati puggaleti suvaco. Tenāha ‘‘sukhena vattabbo’’tiādi. Khamoti khanto. Tamevassa khamabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘gāḷhenā’’tiādi vuttaṃ. Vāmatoti micchā, ayoniso vā gaṇhāti. Paṭippharatīti paṭāṇikabhāvena tiṭṭhati. Padakkhiṇaṃ gaṇhātīti sammā, yoniso vā gaṇhāti.
උච්චාවචානීති විපුලඛුද්දකානි. තත්රුපගමනියායාති තත්ර තත්ර මහන්තෙ ඛුද්දකෙ ච කම්මෙ සාධනවසෙන උපායෙන උපගච්ඡන්තියා, තස්ස තස්ස කම්මස්ස නිප්ඵාදනෙ සමත්ථායාති අත්ථො. තත්රුපායායාති වා තත්ර තත්ර කම්මෙ සාධෙතබ්බෙ උපායභූතාය.
Uccāvacānīti vipulakhuddakāni. Tatrupagamaniyāyāti tatra tatra mahante khuddake ca kamme sādhanavasena upāyena upagacchantiyā, tassa tassa kammassa nipphādane samatthāyāti attho. Tatrupāyāyāti vā tatra tatra kamme sādhetabbe upāyabhūtāya.
ධම්මෙ අස්ස කාමොති ධම්මකාමොති බ්යධිකරණානම්පි බාහිරත්ථො සමාසො හොතීති කත්වා වුත්තං. කාමෙතබ්බතො වා පියායිතබ්බතො කාමො, ධම්මො. ධම්මො කාමො අස්සාති ධම්මකාමො. ධම්මොති පරියත්තිධම්මො අධිප්පෙතොති ආහ ‘‘තෙපිටකං බුද්ධවචනං පියායතීති අත්ථො’’ති. සමුදාහරණං කථනං සමුදාහාරො, පියො සමුදාහාරො එතස්සාති පියසමුදාහාරො. සයඤ්චාති එත්ථ ච-සද්දෙන ‘‘සක්කච්ච’’න්ති පදං අනුකඩ්ඪති. තෙන සයඤ්ච සක්කච්චං දෙසෙතුකාමො හොතීති යොජනා. අභිධම්මො සත්ත පකරණානි ‘‘අධිකො අභිවිසිට්ඨො ච පරියත්තිධම්මො’’ති කත්වා. විනයො උභතොවිභඞ්ගා විනයනතො කායවාචානං. අභිවිනයො ඛන්ධකපරිවාරා විසෙසතො ආභිසමාචාරිකධම්මකිත්තනතො. ආභිසමාචාරිකධම්මපාරිපූරිවසෙනෙව හි ආදිබ්රහ්මචරියකධම්මපාරිපූරී. ධම්මො එව පිටකද්වයස්සපි පරියත්තිධම්මභාවතො. මග්ගඵලානි අභිධම්මො ‘‘නිබ්බානධම්මස්ස අභිමුඛො’’ති කත්වා. කිලෙසවූපසමකරණං පුබ්බභාගියා තිස්සො සික්ඛා සඞ්ඛෙපතො විවට්ටනිස්සිතො සමථො විපස්සනා ච. උළාරපාමොජ්ජොති බලවපාමොජ්ජො. කාරණත්ථෙති නිමිත්තත්ථෙ. කුසලධම්මනිමිත්තං හිස්ස වීරියාරම්භො. තෙනාහ ‘‘තෙසං අධිගමත්ථායා’’ති. කුසලෙසු ධම්මෙසූති වා නිප්ඵාදෙතබ්බෙ භුම්මං යථා ‘‘චෙතසො අවූපසමෙ අයොනිසොමනසිකාරපදට්ඨාන’’න්ති. අට්ඨමෙ නත්ථි වත්තබ්බං.
Dhamme assa kāmoti dhammakāmoti byadhikaraṇānampi bāhirattho samāso hotīti katvā vuttaṃ. Kāmetabbato vā piyāyitabbato kāmo, dhammo. Dhammo kāmo assāti dhammakāmo. Dhammoti pariyattidhammo adhippetoti āha ‘‘tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho’’ti. Samudāharaṇaṃ kathanaṃ samudāhāro, piyo samudāhāro etassāti piyasamudāhāro. Sayañcāti ettha ca-saddena ‘‘sakkacca’’nti padaṃ anukaḍḍhati. Tena sayañca sakkaccaṃ desetukāmo hotīti yojanā. Abhidhammo satta pakaraṇāni ‘‘adhiko abhivisiṭṭho ca pariyattidhammo’’ti katvā. Vinayo ubhatovibhaṅgā vinayanato kāyavācānaṃ. Abhivinayo khandhakaparivārā visesato ābhisamācārikadhammakittanato. Ābhisamācārikadhammapāripūrivaseneva hi ādibrahmacariyakadhammapāripūrī. Dhammo eva piṭakadvayassapi pariyattidhammabhāvato. Maggaphalāni abhidhammo ‘‘nibbānadhammassa abhimukho’’ti katvā. Kilesavūpasamakaraṇaṃ pubbabhāgiyā tisso sikkhā saṅkhepato vivaṭṭanissito samatho vipassanā ca. Uḷārapāmojjoti balavapāmojjo. Kāraṇattheti nimittatthe. Kusaladhammanimittaṃ hissa vīriyārambho. Tenāha ‘‘tesaṃ adhigamatthāyā’’ti. Kusalesu dhammesūti vā nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti. Aṭṭhame natthi vattabbaṃ.
පඨමනාථසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Paṭhamanāthasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
7. පඨමනාථසුත්තං • 7. Paṭhamanāthasuttaṃ
8. දුතියනාථසුත්තං • 8. Dutiyanāthasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (අට්ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
7. පඨමනාථසුත්තවණ්ණනා • 7. Paṭhamanāthasuttavaṇṇanā
8. දුතියනාථසුත්තවණ්ණනා • 8. Dutiyanāthasuttavaṇṇanā