Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
౨. నిద్దేసవణ్ణనా
2. Niddesavaṇṇanā
౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా
1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā
౧. ఖన్ధపదవణ్ణనా
1. Khandhapadavaṇṇanā
౬. ఇదాని పఞ్చక్ఖన్ధాదివసేన నిక్ఖిత్తమాతికం ‘సఙ్గహో అసఙ్గహో’తిఆదీహి నయమాతికాపదేహి సద్ధిం యోజేత్వా దస్సేతుం రూపక్ఖన్ధో కతిహి ఖన్ధేహీతిఆదినా నయేన నిద్దేసవారో ఆరద్ధో. తత్థ యస్మా ‘‘సఙ్గహో అసఙ్గహోతిఆదికాయ నయమాతికాయ ‘‘తీహి సఙ్గహో, తీహి అసఙ్గహో’’తి నయముఖమాతికా ఠపితా, తస్మా రూపక్ఖన్ధాదీనం సఙ్గహం దస్సేతుం కతిహి ఖన్ధేహి కతిహాయతనేహి కతిహి ధాతూహీతి తీణి ఖన్ధాయతనధాతుపదానేవ ఉద్ధటాని. ‘చత్తారి సచ్చానీ’తిఆదీసు ఏకమ్పి న పరామట్ఠం. యస్మా చ ‘‘సభాగో విసభాగో’’తి ఏవం లక్ఖణమాతికా ఠపితా, తస్మా ఇమస్స పఞ్హస్స విస్సజ్జనే రూపక్ఖన్ధో ఏకేన ఖన్ధేనాతిఆది వుత్తం. సభాగా హి తస్స ఏతే ఖన్ధాదయోతి. తత్థ ఏకేన ఖన్ధేనాతి రూపక్ఖన్ధేనేవ. యఞ్హి కిఞ్చి రూపం రూపక్ఖన్ధసభాగత్తా రూపక్ఖన్ధోత్వేవ సఙ్గహం గచ్ఛతీతి రూపక్ఖన్ధేనేవ గణితం, తం రూపక్ఖన్ధేనేవ పరిచ్ఛిన్నం. ఏకాదసహాయతనేహీతి మనాయతనవజ్జేహి. సబ్బోపి హి రూపక్ఖన్ధో దసాయతనాని ధమ్మాయతనేకదేసో చ హోతి, తస్మా ఏకాదసహాయతనేహి గణితో , పరిచ్ఛిన్నో. ఏకాదసహి ధాతూహీతి సత్తవిఞ్ఞాణధాతువజ్జాహి ఏకాదసహి ఏతాసు హి అపరియాపన్నం రూపం నామ నత్థి.
6. Idāni pañcakkhandhādivasena nikkhittamātikaṃ ‘saṅgaho asaṅgaho’tiādīhi nayamātikāpadehi saddhiṃ yojetvā dassetuṃ rūpakkhandho katihi khandhehītiādinā nayena niddesavāro āraddho. Tattha yasmā ‘‘saṅgaho asaṅgahotiādikāya nayamātikāya ‘‘tīhi saṅgaho, tīhi asaṅgaho’’ti nayamukhamātikā ṭhapitā, tasmā rūpakkhandhādīnaṃ saṅgahaṃ dassetuṃ katihi khandhehi katihāyatanehi katihi dhātūhīti tīṇi khandhāyatanadhātupadāneva uddhaṭāni. ‘Cattāri saccānī’tiādīsu ekampi na parāmaṭṭhaṃ. Yasmā ca ‘‘sabhāgo visabhāgo’’ti evaṃ lakkhaṇamātikā ṭhapitā, tasmā imassa pañhassa vissajjane rūpakkhandho ekena khandhenātiādi vuttaṃ. Sabhāgā hi tassa ete khandhādayoti. Tattha ekena khandhenāti rūpakkhandheneva. Yañhi kiñci rūpaṃ rūpakkhandhasabhāgattā rūpakkhandhotveva saṅgahaṃ gacchatīti rūpakkhandheneva gaṇitaṃ, taṃ rūpakkhandheneva paricchinnaṃ. Ekādasahāyatanehīti manāyatanavajjehi. Sabbopi hi rūpakkhandho dasāyatanāni dhammāyatanekadeso ca hoti, tasmā ekādasahāyatanehi gaṇito , paricchinno. Ekādasahi dhātūhīti sattaviññāṇadhātuvajjāhi ekādasahi etāsu hi apariyāpannaṃ rūpaṃ nāma natthi.
అసఙ్గహనయనిద్దేసే కతిహి అసఙ్గహితోతి సఙ్ఖేపేనేవ పుచ్ఛా కతా. విస్సజ్జనే పనస్స యస్మా రూపక్ఖన్ధస్స విసభాగా చత్తారో అరూపక్ఖన్ధా, ఏకం మనాయతనం, సత్త విఞ్ఞాణధాతుయో; తస్మా చతూహి ఖన్ధేహీతిఆది వుత్తం. ఇమినా నయేన సబ్బపదేసు సఙ్గహాసఙ్గహో వేదితబ్బో. ఇమస్మిం పన ఖన్ధనిద్దేసే – ‘‘రూపక్ఖన్ధో కతిహి ఖన్ధేహీ’’తిఆదిమ్హి తావ ఏకమూలకే సఙ్గహనయే సరూపేనేవ దస్సితా పఞ్చ పుచ్ఛా, పఞ్చ విస్సజ్జనాని. అసఙ్గహనయే సఙ్ఖేపేన దస్సితా పఞ్చ పుచ్ఛా, పఞ్చ విస్సజ్జనాని. ఇమినా ఉపాయేన దుకమూలకాదీసుపి పుచ్ఛావిస్సజ్జనాని వేదితబ్బాని. రూపక్ఖన్ధమూలకాయేవ చేత్థ దుకతికచతుక్కా దస్సితా. పఞ్చకే పన ‘‘రూపక్ఖన్ధో చ…పే॰… విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో చా’’తి ఏవం భేదతో చ, ‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా కతిహి ఖన్ధేహీ’’తి ఏవం అభేదతో చాతి ద్విధా పుచ్ఛావిస్సజ్జనాని కతాని. ఏవం పాళినయో వేదితబ్బోతి.
Asaṅgahanayaniddese katihi asaṅgahitoti saṅkhepeneva pucchā katā. Vissajjane panassa yasmā rūpakkhandhassa visabhāgā cattāro arūpakkhandhā, ekaṃ manāyatanaṃ, satta viññāṇadhātuyo; tasmā catūhi khandhehītiādi vuttaṃ. Iminā nayena sabbapadesu saṅgahāsaṅgaho veditabbo. Imasmiṃ pana khandhaniddese – ‘‘rūpakkhandho katihi khandhehī’’tiādimhi tāva ekamūlake saṅgahanaye sarūpeneva dassitā pañca pucchā, pañca vissajjanāni. Asaṅgahanaye saṅkhepena dassitā pañca pucchā, pañca vissajjanāni. Iminā upāyena dukamūlakādīsupi pucchāvissajjanāni veditabbāni. Rūpakkhandhamūlakāyeva cettha dukatikacatukkā dassitā. Pañcake pana ‘‘rūpakkhandho ca…pe… viññāṇakkhandho cā’’ti evaṃ bhedato ca, ‘‘pañcakkhandhā katihi khandhehī’’ti evaṃ abhedato cāti dvidhā pucchāvissajjanāni katāni. Evaṃ pāḷinayo veditabboti.
౨. ఆయతనపదాదివణ్ణనా
2. Āyatanapadādivaṇṇanā
౨౨. ఆయతనపదనిద్దేసాదీసు ఆయతనపదనిద్దేసే తావ చక్ఖాయతనం ఏకేన ఖన్ధేనాతి ఏకేన రూపక్ఖన్ధేనేవ, ఏకేన చక్ఖాయతనేనేవ ఏకాయ చక్ఖుధాతుయావ సఙ్గహితన్తి వేదితబ్బం. సోతాయతనాదీసుపి ఇమినావ నయేన సఙ్గహాసఙ్గహో వేదితబ్బో. అసఙ్ఖతం ఖన్ధతో ఠపేత్వాతి ఏత్థ పన యస్మా అసఙ్ఖతం ధమ్మాయతనం నామ నిబ్బానం, తఞ్చ ఖన్ధసఙ్గహం న గచ్ఛతి; తస్మా ‘ఖన్ధతో ఠపేత్వా’తి వుత్తం. చతూహి ఖన్ధేహీతి రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారక్ఖన్ధేహి. నిబ్బానవజ్జఞ్హి ధమ్మాయతనం ఏతేహి సఙ్గహితం. విఞ్ఞాణక్ఖన్ధేన పన ఠపేత్వా ధమ్మాయతనధమ్మధాతుయో సేసాయతనధాతూహి చ తం న సఙ్గయ్హతి. తేన వుత్తం – ‘‘ఏకేన ఖన్ధేన, ఏకాదసహాయతనేహి, సత్తరసహి ధాతూహి అసఙ్గహిత’’న్తి. యథా చ తే హేట్ఠా రూపక్ఖన్ధమూలకా, ఏవమిధాపి చక్ఖాయతనమూలకావ నయా వేదితబ్బా. దుకమత్తమేవ పన పాళియం దస్సేత్వా ‘‘ద్వాదసాయతనానీ’’తి అభేదతోవ పుచ్ఛావిస్సజ్జనం కతం. ధాతునిద్దేసేపి ఏసేవ నయో.
22. Āyatanapadaniddesādīsu āyatanapadaniddese tāva cakkhāyatanaṃ ekena khandhenāti ekena rūpakkhandheneva, ekena cakkhāyataneneva ekāya cakkhudhātuyāva saṅgahitanti veditabbaṃ. Sotāyatanādīsupi imināva nayena saṅgahāsaṅgaho veditabbo. Asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvāti ettha pana yasmā asaṅkhataṃ dhammāyatanaṃ nāma nibbānaṃ, tañca khandhasaṅgahaṃ na gacchati; tasmā ‘khandhato ṭhapetvā’ti vuttaṃ. Catūhi khandhehīti rūpavedanāsaññāsaṅkhārakkhandhehi. Nibbānavajjañhi dhammāyatanaṃ etehi saṅgahitaṃ. Viññāṇakkhandhena pana ṭhapetvā dhammāyatanadhammadhātuyo sesāyatanadhātūhi ca taṃ na saṅgayhati. Tena vuttaṃ – ‘‘ekena khandhena, ekādasahāyatanehi, sattarasahi dhātūhi asaṅgahita’’nti. Yathā ca te heṭṭhā rūpakkhandhamūlakā, evamidhāpi cakkhāyatanamūlakāva nayā veditabbā. Dukamattameva pana pāḷiyaṃ dassetvā ‘‘dvādasāyatanānī’’ti abhedatova pucchāvissajjanaṃ kataṃ. Dhātuniddesepi eseva nayo.
౪౦. సచ్చనిద్దేసే – సబ్బేపి దుకతికచతుక్కా పాళియం దస్సితా. యస్మా చ దుకతికేసు సముదయసచ్చసదిసమేవ మగ్గసచ్చేపి విస్సజ్జనం, తస్మా తం సముదయానన్తరం వుత్తం.
40. Saccaniddese – sabbepi dukatikacatukkā pāḷiyaṃ dassitā. Yasmā ca dukatikesu samudayasaccasadisameva maggasaccepi vissajjanaṃ, tasmā taṃ samudayānantaraṃ vuttaṃ.
౫౦. ఇన్ద్రియనిద్దేసే – జీవితిన్ద్రియం ద్వీహి ఖన్ధేహీతి రూపజీవితిన్ద్రియం రూపక్ఖన్ధేన, అరూపజీవితిన్ద్రియం సఙ్ఖారక్ఖన్ధేన సఙ్గహితం. సేసం వుత్తనయానుసారేనేవ వేదితబ్బం. పాళివవత్థానం పనేత్థ ఆయతనధాతునిద్దేససదిసమేవ.
50. Indriyaniddese – jīvitindriyaṃ dvīhi khandhehīti rūpajīvitindriyaṃ rūpakkhandhena, arūpajīvitindriyaṃ saṅkhārakkhandhena saṅgahitaṃ. Sesaṃ vuttanayānusāreneva veditabbaṃ. Pāḷivavatthānaṃ panettha āyatanadhātuniddesasadisameva.
౬. పటిచ్చసముప్పాదవణ్ణనా
6. Paṭiccasamuppādavaṇṇanā
౬౧. పటిచ్చసముప్పాదనిద్దేసే – ‘‘అవిజ్జా కతిహి ఖన్ధేహీ’’తి పుచ్ఛం అనారభిత్వా అవిజ్జా ఏకేన ఖన్ధేనాతి ఏవం విస్సజ్జనమేవ దస్సితం. తత్థ సఙ్ఖారపచ్చయా విఞ్ఞాణన్తి పటిసన్ధియం పవత్తే చ సబ్బమ్పి విపాకవిఞ్ఞాణం. తేనేవాహ – ‘‘సత్తహి ధాతూహి సఙ్గహిత’’న్తి. నామరూపమ్పి పటిసన్ధిపవత్తివసేనేవ వేదితబ్బం. తేనేవేత్థ సద్దాయతనమ్పి సఙ్గహేత్వా ఏకాదసహాయతనేహి సఙ్గహో దస్సితో. ఫస్సాదీసు ఖన్ధభేదో వేదితబ్బో. అఞ్ఞేనేవ హి ఏకేన ఖన్ధేన ఫస్సో సఙ్గహితో, అఞ్ఞేన వేదనా, తణ్హాఉపాదానకమ్మభవా పన సఙ్ఖారక్ఖన్ధేనేవ సఙ్గహితా. భవపదఞ్చేత్థ కమ్మభవాదీనం వసేన ఏకాదసధా విభత్తం. తత్థ కమ్మభవో ఫస్సాదీహి సదిసవిసజ్జనత్తా తేహి సద్ధిం ఏకతో దస్సితో. ఉపపత్తిభవకామభవసఞ్ఞాభవపఞ్చవోకారభవా అఞ్ఞమఞ్ఞసదిసవిస్సజ్జనత్తా ఏకతో దస్సితా. యస్మా చేతే ఉపాదిన్నకధమ్మావ తస్మా ‘‘ఏకాదసహాయతనేహి సత్తరసహి ధాతూహీ’’తి వుత్తం. సద్దాయతనఞ్హి అనుపాదిన్నం, తం ఏత్థ న గహితం.
61. Paṭiccasamuppādaniddese – ‘‘avijjā katihi khandhehī’’ti pucchaṃ anārabhitvā avijjā ekena khandhenāti evaṃ vissajjanameva dassitaṃ. Tattha saṅkhārapaccayā viññāṇanti paṭisandhiyaṃ pavatte ca sabbampi vipākaviññāṇaṃ. Tenevāha – ‘‘sattahi dhātūhi saṅgahita’’nti. Nāmarūpampi paṭisandhipavattivaseneva veditabbaṃ. Tenevettha saddāyatanampi saṅgahetvā ekādasahāyatanehi saṅgaho dassito. Phassādīsu khandhabhedo veditabbo. Aññeneva hi ekena khandhena phasso saṅgahito, aññena vedanā, taṇhāupādānakammabhavā pana saṅkhārakkhandheneva saṅgahitā. Bhavapadañcettha kammabhavādīnaṃ vasena ekādasadhā vibhattaṃ. Tattha kammabhavo phassādīhi sadisavisajjanattā tehi saddhiṃ ekato dassito. Upapattibhavakāmabhavasaññābhavapañcavokārabhavā aññamaññasadisavissajjanattā ekato dassitā. Yasmā cete upādinnakadhammāva tasmā ‘‘ekādasahāyatanehi sattarasahi dhātūhī’’ti vuttaṃ. Saddāyatanañhi anupādinnaṃ, taṃ ettha na gahitaṃ.
౬౮. రూపభవనిద్దేసే – పఞ్చహాయతనేహీతి చక్ఖుసోతమనరూపధమ్మాయతనేహి. అట్ఠహి ధాతూహీతి చక్ఖుసోతచక్ఖువిఞ్ఞాణసోతవిఞ్ఞాణరూపధమ్మమనోధాతుమనోవిఞ్ఞాణధాతూహి. అరూపభవాదయోపి తయో సదిసవిస్సజ్జనత్తావ ఏకతో దస్సితా. తథా అసఞ్ఞాభవఏకవోకారభవా. తత్థ ద్వీహాయతనేహీతి రూపాయతనధమ్మాయతనేహి. ధాతూసుపి ఏసేవ నయో. ఏకతలవాసికానఞ్హి సేసబ్రహ్మానం చక్ఖుసబ్భావతో తస్సారమ్మణత్తా తత్థ రూపాయతనం ఉద్ధటం.
68. Rūpabhavaniddese – pañcahāyatanehīti cakkhusotamanarūpadhammāyatanehi. Aṭṭhahi dhātūhīti cakkhusotacakkhuviññāṇasotaviññāṇarūpadhammamanodhātumanoviññāṇadhātūhi. Arūpabhavādayopi tayo sadisavissajjanattāva ekato dassitā. Tathā asaññābhavaekavokārabhavā. Tattha dvīhāyatanehīti rūpāyatanadhammāyatanehi. Dhātūsupi eseva nayo. Ekatalavāsikānañhi sesabrahmānaṃ cakkhusabbhāvato tassārammaṇattā tattha rūpāyatanaṃ uddhaṭaṃ.
౭౧. జాతి ద్వీహి ఖన్ధేహీతి రూపజాతి రూపక్ఖన్ధేన, అరూపజాతి సఙ్ఖారక్ఖన్ధేన. జరామరణేసుపి ఏసేవ నయో. సోకాదీసుపి ఏకేన ఖన్ధేనాతి సోకదుక్ఖదోమనస్సాని వేదనాక్ఖన్ధేన, పరిదేవో రూపక్ఖన్ధేన, ఉపాయాసాదయో సఙ్ఖారక్ఖన్ధేనాతి ఏవం ఖన్ధవిసేసో వేదితబ్బో.
71. Jāti dvīhi khandhehīti rūpajāti rūpakkhandhena, arūpajāti saṅkhārakkhandhena. Jarāmaraṇesupi eseva nayo. Sokādīsupi ekena khandhenāti sokadukkhadomanassāni vedanākkhandhena, paridevo rūpakkhandhena, upāyāsādayo saṅkhārakkhandhenāti evaṃ khandhaviseso veditabbo.
౭౩. ఇద్ధిపాదో ద్వీహీతి సఙ్ఖారవిఞ్ఞాణక్ఖన్ధేహి, మనాయతనధమ్మాయతనేహి, ధమ్మధాతుమనోవిఞ్ఞాణధాతూహి చ. ఝానం ద్వీహీతి వేదనాక్ఖన్ధసఙ్ఖారక్ఖన్ధేహి. అప్పమఞ్ఞాదయో సదిసవిస్సజ్జనత్తా ఏకతో నిద్దిట్ఠా. చిత్తం పన చేతనానన్తరం నిక్ఖిత్తమ్పి అసదిసవిస్సజ్జనత్తా పచ్ఛా గహితం. తత్థ అప్పమఞ్ఞాదీసు ఏకేన ఖన్ధేనాతి వేదనా వేదనాక్ఖన్ధేన, సఞ్ఞా సఞ్ఞాక్ఖన్ధేన, సేసా సఙ్ఖారక్ఖన్ధేన సఙ్గహితాతి ఏవం ఖన్ధవిసేసో వేదితబ్బో.
73. Iddhipādo dvīhīti saṅkhāraviññāṇakkhandhehi, manāyatanadhammāyatanehi, dhammadhātumanoviññāṇadhātūhi ca. Jhānaṃ dvīhīti vedanākkhandhasaṅkhārakkhandhehi. Appamaññādayo sadisavissajjanattā ekato niddiṭṭhā. Cittaṃ pana cetanānantaraṃ nikkhittampi asadisavissajjanattā pacchā gahitaṃ. Tattha appamaññādīsu ekena khandhenāti vedanā vedanākkhandhena, saññā saññākkhandhena, sesā saṅkhārakkhandhena saṅgahitāti evaṃ khandhaviseso veditabbo.
౭. తికపదవణ్ణనా
7. Tikapadavaṇṇanā
౭౭. ఏవం అబ్భన్తరమాతికాయ సఙ్గహం దస్సేత్వా ఇదాని బాహిరమాతికాయ సఙ్గహం దస్సేతుం కుసలా ధమ్మాతిఆది ఆరద్ధం. తత్థ వేదనాత్తికే తీహి ధాతూహీతి కాయవిఞ్ఞాణమనోవిఞ్ఞాణధమ్మధాతూహి. సత్తహి ధాతూహీతి చక్ఖుసోతఘానజివ్హావిఞ్ఞాణధాతూహి చేవ మనోధాతుధమ్మధాతుమనోవిఞ్ఞాణధాతూహి చ. విపాకత్తికే అట్ఠహి ధాతూహీతి కాయవిఞ్ఞాణధాతుయా సద్ధిం తాహియేవ. విపాకధమ్మధమ్మా పన సంకిలిట్ఠసంకిలేసికేహి సద్ధిం సదిసవిస్సజ్జనత్తా ఏకతో గహితా. యథా చేతే, ఏవం సబ్బతికదుకపదేసు యం యం పదం యేన యేన పదేన సద్ధిం సదిసవిస్సజ్జనం హోతి, తం తం ఉప్పటిపాటియాపి తేన తేన సద్ధిం గహేత్వా విస్సజ్జితం. తత్థ వుత్తానుసారేనేవ సఙ్గహాసఙ్గహనయో వేదితబ్బోతి.
77. Evaṃ abbhantaramātikāya saṅgahaṃ dassetvā idāni bāhiramātikāya saṅgahaṃ dassetuṃ kusalā dhammātiādi āraddhaṃ. Tattha vedanāttike tīhi dhātūhīti kāyaviññāṇamanoviññāṇadhammadhātūhi. Sattahi dhātūhīti cakkhusotaghānajivhāviññāṇadhātūhi ceva manodhātudhammadhātumanoviññāṇadhātūhi ca. Vipākattike aṭṭhahi dhātūhīti kāyaviññāṇadhātuyā saddhiṃ tāhiyeva. Vipākadhammadhammā pana saṃkiliṭṭhasaṃkilesikehi saddhiṃ sadisavissajjanattā ekato gahitā. Yathā cete, evaṃ sabbatikadukapadesu yaṃ yaṃ padaṃ yena yena padena saddhiṃ sadisavissajjanaṃ hoti, taṃ taṃ uppaṭipāṭiyāpi tena tena saddhiṃ gahetvā vissajjitaṃ. Tattha vuttānusāreneva saṅgahāsaṅgahanayo veditabboti.
సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా.
Saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధాతుకథాపాళి • Dhātukathāpāḷi / ౧. సఙ్గహాసఙ్గహపదనిద్దేసో • 1. Saṅgahāsaṅgahapadaniddeso
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౧. పఠమనయో సఙ్గహాసఙ్గహపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā