Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    2. නිද්‌දෙසවණ්‌ණනා

    2. Niddesavaṇṇanā

    1. පඨමනයො සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහපදවණ්‌ණනා

    1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā

    1. ඛන්‌ධපදවණ්‌ණනා

    1. Khandhapadavaṇṇanā

    6. ‘‘අභිඤ්‌ඤෙය්‍යධම්‌මභාවෙන වුත්‌තා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා හොන්‌තී’’තිආදිනා, ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධො අභිඤ්‌ඤෙය්‍යො’’තිආදිනා ච අභිඤ්‌ඤාතලක්‌ඛණවිසයාති ආහ ‘‘සභාවතො අභිඤ්‌ඤාතාන’’න්‌ති. පරිඤ්‌ඤෙය්‍යතාදීති ආදි-සද්‌දෙන පහාතබ්‌බසච්‌ඡිකාතබ්‌බභාවෙතබ්‌බතා සඞ්‌ගය්‌හති. අධිපතියාදීති අධිපතිපච්‌චයභාවඋපට්‌ඨානපදහනාදීනි. සච්‌චාදිවිසෙසො වියාති දුක්‌ඛසච්‌චාදිපරියායො අභිඤ්‌ඤෙය්‍යපීළනට්‌ඨාදිවිසෙසො විය. එවඤ්‌ච කත්‌වාති නයමුඛමාතිකාය අභිඤ්‌ඤෙය්‍යනිස්‌සයෙන වුච්‌චමානත්‌තා එව. තෙසං රූපධම්‌මානං පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං ඛන්‌ධභාවෙන විය රූපක්‌ඛන්‌ධභාවෙන සභාගතා හොති, න වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදිභාවෙනාති සඞ්‌ගහලක්‌ඛණමාහ. ඉතීති තස්‌මා, යස්‌මා රූපධම්‌මා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං රූපක්‌ඛන්‌ධභාවෙන සභාගා, තස්‌මාති අත්‌ථො. රූපක්‌ඛන්‌ධභාවසඞ්‌ඛාතෙන රූපක්‌ඛන්‌ධභාවෙන අත්‌ථමුඛෙනෙව ගහණෙ. සද්‌දද්‌වාරෙන පන ගහණෙ රූපක්‌ඛන්‌ධවචනසඞ්‌ඛාතෙන වා රූපක්‌ඛන්‌ධවචනවචනීයතාසඞ්‌ඛාතෙන. ඉදානි තමෙවත්‌ථං පාකටතරං කාතුං ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධොති හී’’තිආදි වුත්‌තං.

    6. ‘‘Abhiññeyyadhammabhāvena vuttā cattāro khandhā hontī’’tiādinā, ‘‘rūpakkhandho abhiññeyyo’’tiādinā ca abhiññātalakkhaṇavisayāti āha ‘‘sabhāvato abhiññātāna’’nti. Pariññeyyatādīti ādi-saddena pahātabbasacchikātabbabhāvetabbatā saṅgayhati. Adhipatiyādīti adhipatipaccayabhāvaupaṭṭhānapadahanādīni. Saccādiviseso viyāti dukkhasaccādipariyāyo abhiññeyyapīḷanaṭṭhādiviseso viya. Evañca katvāti nayamukhamātikāya abhiññeyyanissayena vuccamānattā eva. Tesaṃ rūpadhammānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ khandhabhāvena viya rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hoti, na vedanākkhandhādibhāvenāti saṅgahalakkhaṇamāha. Itīti tasmā, yasmā rūpadhammā aññamaññaṃ rūpakkhandhabhāvena sabhāgā, tasmāti attho. Rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena rūpakkhandhabhāvena atthamukheneva gahaṇe. Saddadvārena pana gahaṇe rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā rūpakkhandhavacanavacanīyatāsaṅkhātena. Idāni tamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘rūpakkhandhoti hī’’tiādi vuttaṃ.

    පුරිමෙනාති රූපක්‌ඛන්‌ධෙන. සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධමූලකාතිආදීසු ‘‘පුරිමෙන යොජියමානෙ’’තිආදිං ආනෙත්‌වා යථාරහං යොජෙතබ්‌බං. අභෙදතො පඤ්‌චකපුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනං ඛන්‌ධපදනිද්‌දෙසෙ සබ්‌බපච්‌ඡිමමෙවාති ආහ ‘‘භෙදතො පඤ්‌චකපුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනානන්‌තර’’න්‌ති.

    Purimenāti rūpakkhandhena. Saññākkhandhamūlakātiādīsu ‘‘purimena yojiyamāne’’tiādiṃ ānetvā yathārahaṃ yojetabbaṃ. Abhedato pañcakapucchāvissajjanaṃ khandhapadaniddese sabbapacchimamevāti āha ‘‘bhedato pañcakapucchāvissajjanānantara’’nti.

    ආයතනපදාදිවණ්‌ණනා

    Āyatanapadādivaṇṇanā

    40. යදිපි එකකෙපි සදිසං විස්‌සජ්‌ජනං විස්‌සජ්‌ජනං සමුදයමග්‌ගසච්‌චානං ‘‘සමුදයසච්‌චං එකෙන ඛන්‌ධෙන…පෙ.… මග්‌ගසච්‌චං එකෙන ඛන්‌ධෙන එකෙනායතනෙන එකාය ධාතුයා සඞ්‌ගහිතං, චතූහි ඛන්‌ධෙහි එකාදසහි ආයතනෙහි සත්‌තරසහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිත’’න්‌ති (ධාතු. 41) නිද්‌දිට්‌ඨත්‌තා. එත්‌ථාති එතස්‌මිං ඉන්‌ද්‍රියපදනිද්‌දෙසෙ . චක්‌ඛුසොතචක්‌ඛුසුඛින්‌ද්‍රියදුකානන්‌ති චක්‌ඛුසොතදුකං චක්‌ඛුසුඛින්‌ද්‍රියදුකන්‌ති එතෙසං දුකානං. චක්‌ඛුසොතසුඛින්‌ද්‍රියානඤ්‌හි ‘‘එකෙන ඛන්‌ධෙන එකෙනායතනෙන එකාය ධාතුයා සඞ්‌ගහිතං, චතූහි ඛන්‌ධෙහි එකාදසහි ආයතනෙහි සත්‌තරසහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිත’’න්‌ති එකකෙ සදිසං විස්‌සජ්‌ජනං. චක්‌ඛුසොතින්‌ද්‍රියදුකස්‌ස පන ‘‘චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියඤ්‌ච සොතින්‌ද්‍රියඤ්‌ච එකෙන ඛන්‌ධෙන ද්‌වීහායතනෙහි ද්‌වීහි ධාතූහි සඞ්‌ගහිතා, චතූහි ඛන්‌ධෙහි දසහායතනෙහි සොළසහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිතා’’ති, ‘‘චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියඤ්‌ච සුඛින්‌ද්‍රියඤ්‌ච ද්‌වීහි ඛන්‌ධෙහි ද්‌වීහායතනෙහි ද්‌වීහි ධාතූහි සඞ්‌ගහිතා, තීහි ඛන්‌ධෙහි දසහායතනෙහි සොළසහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිතා’’ති චක්‌ඛුසුඛින්‌ද්‍රියදුකස්‌ස ච අසදිසං විස්‌සජ්‌ජනං. නාපි දුකෙහි තිකස්‌සාති චක්‌ඛුසොතචක්‌ඛුසුඛින්‌ද්‍රියාදිදුකෙහි චක්‌ඛුසොතසුඛින්‌ද්‍රියාදිතිකස්‌ස නාපි සදිසං විස්‌සජ්‌ජනං. ඉධාති සච්‌චපදනිද්‌දෙසෙ. තිකෙන චාති දුක්‌ඛසමුදයමග්‌ගාදිතිකෙන ච. ‘‘පඤ්‌චහි ඛන්‌ධෙහි ද්‌වාදසහායතනෙහි අට්‌ඨාරසහි ධාතූහි සඞ්‌ගහිතා, න කෙහිචි ඛන්‌ධෙහි න කෙහිචි ආයතනෙහි න කාහිචි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිතා’’ති සදිසං විස්‌සජ්‌ජනං.

    40. Yadipiekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ vissajjanaṃ samudayamaggasaccānaṃ ‘‘samudayasaccaṃ ekena khandhena…pe… maggasaccaṃ ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā saṅgahitaṃ, catūhi khandhehi ekādasahi āyatanehi sattarasahi dhātūhi asaṅgahita’’nti (dhātu. 41) niddiṭṭhattā. Etthāti etasmiṃ indriyapadaniddese . Cakkhusotacakkhusukhindriyadukānanti cakkhusotadukaṃ cakkhusukhindriyadukanti etesaṃ dukānaṃ. Cakkhusotasukhindriyānañhi ‘‘ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā saṅgahitaṃ, catūhi khandhehi ekādasahi āyatanehi sattarasahi dhātūhi asaṅgahita’’nti ekake sadisaṃ vissajjanaṃ. Cakkhusotindriyadukassa pana ‘‘cakkhundriyañca sotindriyañca ekena khandhena dvīhāyatanehi dvīhi dhātūhi saṅgahitā, catūhi khandhehi dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti, ‘‘cakkhundriyañca sukhindriyañca dvīhi khandhehi dvīhāyatanehi dvīhi dhātūhi saṅgahitā, tīhi khandhehi dasahāyatanehi soḷasahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti cakkhusukhindriyadukassa ca asadisaṃ vissajjanaṃ. Nāpi dukehi tikassāti cakkhusotacakkhusukhindriyādidukehi cakkhusotasukhindriyāditikassa nāpi sadisaṃ vissajjanaṃ. Idhāti saccapadaniddese. Tikena cāti dukkhasamudayamaggāditikena ca. ‘‘Pañcahi khandhehi dvādasahāyatanehi aṭṭhārasahi dhātūhi saṅgahitā, na kehici khandhehi na kehici āyatanehi na kāhici dhātūhi asaṅgahitā’’ti sadisaṃ vissajjanaṃ.

    6. පටිච්‌චසමුප්‌පාදවණ්‌ණනා

    6. Paṭiccasamuppādavaṇṇanā

    61. අවිජ්‌ජාවචනෙනාති ‘‘අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා’’ති එත්‌ථ අවිජ්‌ජාග්‌ගහණෙන. විසෙසනං න කත්‌තබ්‌බං, ‘‘සබ්‌බම්‌පි විඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. තත්‌ථ කාරණමාහ ‘‘කුසලාදීනම්‌පී’’තිආදිනා. විස්‌සජ්‌ජනාසදිසෙන සබ්‌බවිඤ්‌ඤාණාදිසඞ්‌ගහණතො. තෙසන්‌ති විඤ්‌ඤාණාදිපදානං. ඉධාති ඉමස්‌මිං පඨමනයෙ. අකම්‌මජානම්‌පි සඞ්‌ගහිතතා විඤ්‌ඤායති සද්‌දායතනස්‌සපි ගහිතත්‌තා.

    61. Avijjāvacanenāti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti ettha avijjāggahaṇena. Visesanaṃ na kattabbaṃ, ‘‘sabbampi viññāṇa’’nti vattabbanti adhippāyo. Tattha kāraṇamāha ‘‘kusalādīnampī’’tiādinā. Vissajjanāsadisena sabbaviññāṇādisaṅgahaṇato. Tesanti viññāṇādipadānaṃ. Idhāti imasmiṃ paṭhamanaye. Akammajānampi saṅgahitatā viññāyati saddāyatanassapi gahitattā.

    71. ජායමාන…පෙ.… මානානන්‌ති ජායමානාදිඅවත්‌ථානං ධම්‌මානං. ජායමානාදිභාවමත්‌තත්‌තාති නිබ්‌බත්‌තනාදිඅවත්‌ථාමත්‌තභාවතො. විනිබ්‌භුජ්‌ජිත්‌වාති අවත්‌ථාභාවතො විනිබ්‌භොගං කත්‌වා. පරමත්‌ථතො අවිජ්‌ජමානානි, සභාවමත්‌තභූතානීති පරමත්‌ථධම්‌මානං අවත්‌ථාභාවමත්‌තභූතානි . අපරමත්‌ථසභාවානිපි රූපධම්‌මස්‌ස නිබ්‌බත්‌තිආදිභාවතො රුප්‌පනභාවෙන ගය්‌හන්‌ති. තතො ‘‘රූපක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සභාගානි, අරූපානං පන ජාතිජරාමරණානී’’ති ආනෙත්‌වා යොජනා. එකෙකභූතානීති යථා එකස්‌මිං රූපකලාපෙ ජාතිආදීනි එකෙකානියෙව හොන්‌ති, එවං එකස්‌මිං අරූපකලාපෙපීති වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘රූපකලාපජාතිආදීනි වියා’’තිආදි. අනුභවනසඤ්‌ජානනවිජානනකිච්‌චානං වෙදනාදීනං නිබ්‌බත්‌තිආදිභූතානිපි ජාතිආදීනි තථා න ගය්‌හන්‌තීති ආහ ‘‘වෙදියන…පෙ.… අගය්‌හමානානී’’ති. තෙන වෙදනාක්‌ඛන්‌ධාදීහි ජාතිආදීනං සඞ්‌ගහාභාවමාහ. ‘‘ජාති, භික්‌ඛවෙ, අනිච්‌චා සඞ්‌ඛතා’’තිආදිවචනතො ජාතිආදීනම්‌පි සඞ්‌ඛතපරියායො අත්‌ථීති සඞ්‌ඛතාභිසඞ්‌ඛරණකිච්‌චෙන සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධෙන තෙසං සඞ්‌ගහොති වුත්‌තං ‘‘සඞ්‌ඛතා…පෙ.… සභාගානී’’ති. තෙනෙව ච සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධස්‌ස අනෙකන්‌තපරමත්‌ථකිච්‌චතා වෙදිතබ්‌බා. තථා දුවිධානීති වුත්‌තප්‌පකාරෙන රූපාරූපධම්‌මානං නිබ්‌බත්‌තිආදිභාවෙන ද්‌විප්‌පකාරානි. තෙනාති යථාවුත්‌තසභාගත්‌ථෙන. තෙහි ඛන්‌ධාදීහීති රූපක්‌ඛන්‌ධසඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධධම්‌මායතනධම්‌මධාතූහි.

    71. Jāyamāna…pe… mānānanti jāyamānādiavatthānaṃ dhammānaṃ. Jāyamānādibhāvamattattāti nibbattanādiavatthāmattabhāvato. Vinibbhujjitvāti avatthābhāvato vinibbhogaṃ katvā. Paramatthato avijjamānāni, sabhāvamattabhūtānīti paramatthadhammānaṃ avatthābhāvamattabhūtāni . Aparamatthasabhāvānipi rūpadhammassa nibbattiādibhāvato ruppanabhāvena gayhanti. Tato ‘‘rūpakkhandhassa sabhāgāni, arūpānaṃ pana jātijarāmaraṇānī’’ti ānetvā yojanā. Ekekabhūtānīti yathā ekasmiṃ rūpakalāpe jātiādīni ekekāniyeva honti, evaṃ ekasmiṃ arūpakalāpepīti vuttaṃ. Tenāha ‘‘rūpakalāpajātiādīni viyā’’tiādi. Anubhavanasañjānanavijānanakiccānaṃ vedanādīnaṃ nibbattiādibhūtānipi jātiādīni tathā na gayhantīti āha ‘‘vediyana…pe… agayhamānānī’’ti. Tena vedanākkhandhādīhi jātiādīnaṃ saṅgahābhāvamāha. ‘‘Jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā’’tiādivacanato jātiādīnampi saṅkhatapariyāyo atthīti saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccena saṅkhārakkhandhena tesaṃ saṅgahoti vuttaṃ ‘‘saṅkhatā…pe… sabhāgānī’’ti. Teneva ca saṅkhārakkhandhassa anekantaparamatthakiccatā veditabbā. Tathā duvidhānīti vuttappakārena rūpārūpadhammānaṃ nibbattiādibhāvena dvippakārāni. Tenāti yathāvuttasabhāgatthena. Tehi khandhādīhīti rūpakkhandhasaṅkhārakkhandhadhammāyatanadhammadhātūhi.

    පඨමනයසඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Paṭhamanayasaṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 1. සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහපදනිද්‌දෙසො • 1. Saṅgahāsaṅgahapadaniddeso

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 1. පඨමනයො සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහපදවණ්‌ණනා • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 1. පඨමනයො සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහපදවණ්‌ණනා • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact