Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
൨. നിദ്ദേസവണ്ണനാ
2. Niddesavaṇṇanā
൧. പഠമനയോ സങ്ഗഹാസങ്ഗഹപദവണ്ണനാ
1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā
൧. ഖന്ധപദവണ്ണനാ
1. Khandhapadavaṇṇanā
൬. ഖന്ധായതനധാതുയോമഹന്തരേ അഭിഞ്ഞേയ്യധമ്മഭാവേന വുത്താ, തേസം പന സഭാവതോ അഭിഞ്ഞാതാനം ധമ്മാനം പരിഞ്ഞേയ്യതാദിവിസേസദസ്സനത്ഥം സച്ചാനി, അധിപതിയാദികിച്ചവിസേസദസ്സനത്ഥം ഇന്ദ്രിയാദീനി ച വുത്താനീതി സച്ചാദിവിസേസോ വിയ സങ്ഗഹാസങ്ഗഹവിസേസോ ച അഭിഞ്ഞേയ്യനിസ്സിതോ വുച്ചമാനോ സുവിഞ്ഞേയ്യോ ഹോതീതി ‘‘തീഹി സങ്ഗഹോ. തീഹി അസങ്ഗഹോ’’തി നയമുഖമാതികാ ഠപിതാതി വേദിതബ്ബാ. ഏവഞ്ച കത്വാ ‘‘ചതൂഹീ’’തി വുത്താ സമ്പയോഗവിപ്പയോഗാ ച അഭിഞ്ഞേയ്യനിസ്സയേന ഖന്ധാദീഹേവ പുച്ഛിത്വാ വിസ്സജ്ജിതാതി. രൂപക്ഖന്ധോ ഏകേന ഖന്ധേനാതി യേ ധമ്മാ ‘‘രൂപക്ഖന്ധോ’’തി വുച്ചന്തി, തേസം പഞ്ചസു ഖന്ധേസു രൂപക്ഖന്ധഭാവേന സഭാഗതാ ഹോതീതി രൂപക്ഖന്ധഭാവസങ്ഖാതേന, രൂപക്ഖന്ധവചനസങ്ഖാതേന വാ ഗണനേന സങ്ഗഹം ഗണനം ദസ്സേതി. തേനാഹ ‘‘യഞ്ഹി കിഞ്ചീ’’തിആദി. രൂപക്ഖന്ധോതി ഹി സങ്ഗഹിതബ്ബധമ്മോ ദസ്സിതോ. യേന സങ്ഗഹേന സങ്ഗയ്ഹതി, തസ്സ സങ്ഗഹസ്സ ദസ്സനം ‘‘ഏകേന ഖന്ധേനാ’’തി വചനം. പഞ്ചസു ഖന്ധഗണനേസു ഏകേന ഖന്ധഗണനേന ഗണിതോതി അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ. യസ്മാ ച ഖന്ധാദിവചനേഹി സങ്ഗഹോ വുച്ചതി, തസ്മാ ഉപരി ‘‘ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ’’തിആദിം വക്ഖതീതി.
6. Khandhāyatanadhātuyomahantare abhiññeyyadhammabhāvena vuttā, tesaṃ pana sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ pariññeyyatādivisesadassanatthaṃ saccāni, adhipatiyādikiccavisesadassanatthaṃ indriyādīni ca vuttānīti saccādiviseso viya saṅgahāsaṅgahaviseso ca abhiññeyyanissito vuccamāno suviññeyyo hotīti ‘‘tīhi saṅgaho. Tīhi asaṅgaho’’ti nayamukhamātikā ṭhapitāti veditabbā. Evañca katvā ‘‘catūhī’’ti vuttā sampayogavippayogā ca abhiññeyyanissayena khandhādīheva pucchitvā vissajjitāti. Rūpakkhandho ekena khandhenāti ye dhammā ‘‘rūpakkhandho’’ti vuccanti, tesaṃ pañcasu khandhesu rūpakkhandhabhāvena sabhāgatā hotīti rūpakkhandhabhāvasaṅkhātena, rūpakkhandhavacanasaṅkhātena vā gaṇanena saṅgahaṃ gaṇanaṃ dasseti. Tenāha ‘‘yañhi kiñcī’’tiādi. Rūpakkhandhoti hi saṅgahitabbadhammo dassito. Yena saṅgahena saṅgayhati, tassa saṅgahassa dassanaṃ ‘‘ekena khandhenā’’ti vacanaṃ. Pañcasu khandhagaṇanesu ekena khandhagaṇanena gaṇitoti ayañhettha attho. Yasmā ca khandhādivacanehi saṅgaho vuccati, tasmā upari ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā’’tiādiṃ vakkhatīti.
അസങ്ഗഹനയനിദ്ദേസേതി ഇദം ‘‘സങ്ഗഹോ അസങ്ഗഹോ’’തി ഏതസ്സേവ നയസ്സ ഏകദേസനയഭാവേന വുത്തം, ന നയന്തരതായാതി ദട്ഠബ്ബം. രൂപക്ഖന്ധമൂലകായേവ ചേത്ഥ ദുകതികചതുക്കാ ദസ്സിതാതി ഏതേന വേദനാക്ഖന്ധമൂലകാ പുരിമേന യോജിയമാനേ വിസേസോ നത്ഥീതി പച്ഛിമേഹേവ യോജേത്വാ തയോ ദുകാ ദ്വേ തികാ ഏകോ ചതുക്കോ, സഞ്ഞാക്ഖന്ധമൂലകാ ദ്വേ ദുകാ ഏകോ തികോ, സങ്ഖാരക്ഖന്ധമൂലകോ ഏകോ ദുകോതി ഏതേ ലബ്ഭന്തീതി ദസ്സേതി. തേസം പന ഭേദതോ പഞ്ചകപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാനന്തരം പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനം കാതബ്ബം സംഖിത്തന്തി ദട്ഠബ്ബം, വുത്തനയേന വാ സക്കാ ഞാതുന്തി പാളിം ന ആരോപിതന്തി.
Asaṅgahanayaniddeseti idaṃ ‘‘saṅgaho asaṅgaho’’ti etasseva nayassa ekadesanayabhāvena vuttaṃ, na nayantaratāyāti daṭṭhabbaṃ. Rūpakkhandhamūlakāyeva cettha dukatikacatukkā dassitāti etena vedanākkhandhamūlakā purimena yojiyamāne viseso natthīti pacchimeheva yojetvā tayo dukā dve tikā eko catukko, saññākkhandhamūlakā dve dukā eko tiko, saṅkhārakkhandhamūlako eko dukoti ete labbhantīti dasseti. Tesaṃ pana bhedato pañcakapucchāvissajjanānantaraṃ pucchāvissajjanaṃ kātabbaṃ saṃkhittanti daṭṭhabbaṃ, vuttanayena vā sakkā ñātunti pāḷiṃ na āropitanti.
ആയതനപദാദിവണ്ണനാ
Āyatanapadādivaṇṇanā
൪൦. യസ്മാ ച ദുകതികേസൂതി യദിപി ഏകകേപി സദിസം വിസ്സജ്ജനം, ഏകകേ പന സദിസവിസ്സജ്ജനാനം ചക്ഖുന്ദ്രിയസോതിന്ദ്രിയസുഖിന്ദ്രിയാദീനം ദുകാദീസു അസദിസവിസ്സജ്ജനം ദിട്ഠം. ന ഹേത്ഥ ചക്ഖുസോതചക്ഖുസുഖിന്ദ്രിയദുകാനം അഞ്ഞമഞ്ഞസദിസവിസ്സജ്ജനം, നാപി ദുകേഹി തികസ്സ, ഇധ പന ദുക്ഖസമുദയദുക്ഖമഗ്ഗദുകാനം അഞ്ഞമഞ്ഞം തികേന ച സദിസം വിസ്സജ്ജനന്തി ദുകതികേസ്വേവ സദിസവിസ്സജ്ജനതം സമുദയാനന്തരം മഗ്ഗസച്ചസ്സ വചനേ കാരണം വദതി.
40. Yasmāca dukatikesūti yadipi ekakepi sadisaṃ vissajjanaṃ, ekake pana sadisavissajjanānaṃ cakkhundriyasotindriyasukhindriyādīnaṃ dukādīsu asadisavissajjanaṃ diṭṭhaṃ. Na hettha cakkhusotacakkhusukhindriyadukānaṃ aññamaññasadisavissajjanaṃ, nāpi dukehi tikassa, idha pana dukkhasamudayadukkhamaggadukānaṃ aññamaññaṃ tikena ca sadisaṃ vissajjananti dukatikesveva sadisavissajjanataṃ samudayānantaraṃ maggasaccassa vacane kāraṇaṃ vadati.
൬. പടിച്ചസമുപ്പാദവണ്ണനാ
6. Paṭiccasamuppādavaṇṇanā
൬൧. ‘‘പുച്ഛം അനാരഭിത്വാ അവിജ്ജാ ഏകേന ഖന്ധേന, അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാ ഏകേന ഖന്ധേനാ’’തി ലിഖിതബ്ബേപി പമാദവസേന ‘‘അവിജ്ജാ ഏകേന ഖന്ധേനാ’’തി ഇദം ന ലിഖിതന്തി ദട്ഠബ്ബം. സരൂപേകസേസം വാ കത്വാ അവിജ്ജാവചനേന അവിജ്ജാവിസ്സജ്ജനം ദസ്സിതന്തി. സബ്ബമ്പി വിപാകവിഞ്ഞാണന്തി ഏത്ഥ വിപാകഗ്ഗഹണേന വിസേസനം ന കാതബ്ബം. കുസലാദീനമ്പി ഹി വിഞ്ഞാണാനം ധാതുകഥായം സങ്ഖാരപച്ചയാവിഞ്ഞാണാദിപദേഹി സങ്ഗഹിതതാ വിപ്പയുത്തേനസങ്ഗഹിതാസങ്ഗഹിതപദനിദ്ദേസേ ‘‘വിപാകാ ധമ്മാ’’തി ഇമസ്സ വിസ്സജ്ജനാസദിസേന തേസം വിസ്സജ്ജനേന ദസ്സിതാ, ഇധ ച നാമരൂപസ്സ ഏകാദസഹായതനേഹി സങ്ഗഹവചനേന അകമ്മജാനമ്പി സങ്ഗഹിതതാ വിഞ്ഞായതീതി.
61. ‘‘Pucchaṃ anārabhitvā avijjā ekena khandhena, avijjāpaccayā saṅkhārā ekena khandhenā’’ti likhitabbepi pamādavasena ‘‘avijjā ekena khandhenā’’ti idaṃ na likhitanti daṭṭhabbaṃ. Sarūpekasesaṃ vā katvā avijjāvacanena avijjāvissajjanaṃ dassitanti. Sabbampi vipākaviññāṇanti ettha vipākaggahaṇena visesanaṃ na kātabbaṃ. Kusalādīnampi hi viññāṇānaṃ dhātukathāyaṃ saṅkhārapaccayāviññāṇādipadehi saṅgahitatā vippayuttenasaṅgahitāsaṅgahitapadaniddese ‘‘vipākā dhammā’’ti imassa vissajjanāsadisena tesaṃ vissajjanena dassitā, idha ca nāmarūpassa ekādasahāyatanehi saṅgahavacanena akammajānampi saṅgahitatā viññāyatīti.
൭൧. ജായമാനപരിപച്ചമാനഭിജ്ജമാനാനം ജായമാനാദിഭാവമത്തത്താ ജാതിജരാമരണാനി പരമത്ഥതോ വിനിബ്ഭുജ്ജിത്വാ അനുപലബ്ഭമാനാനി പരമത്ഥാനം സഭാവമത്തഭൂതാനി, താനി രൂപസ്സ നിബ്ബത്തിപാകഭേദഭൂതാനി രുപ്പനഭാവേന ഗയ്ഹന്തീതി രൂപക്ഖന്ധധമ്മസഭാഗാനി, അരൂപാനം പന നിബ്ബത്തിആദിഭൂതാനി രൂപകലാപജാതിആദീനി വിയ സഹുപ്പജ്ജമാനചതുക്ഖന്ധകലാപനിബ്ബത്തിആദിഭാവതോ ഏകേകഭൂതാനി വേദിയനസഞ്ജാനനവിജാനനേഹി ഏകന്തപരമത്ഥകിച്ചേഹി അഗയ്ഹമാനാനി സങ്ഖതാഭിസങ്ഖരണേന അനേകന്തപരമത്ഥകിച്ചേന ഗയ്ഹന്തീതി സങ്ഖാരക്ഖന്ധധമ്മസഭാഗാനി, തഥാ ദുവിധാനിപി താനി ചക്ഖായതനാദീഹി ഏകന്തപരമത്ഥകിച്ചേഹി അഗയ്ഹമാനാനി നിസ്സത്തട്ഠേന ധമ്മായതനധമ്മധാതുധമ്മേഹി സഭാഗാനി, തേന തേഹി ഖന്ധാദീഹി സങ്ഗയ്ഹന്തീതി ‘‘ജാതി ദ്വീഹി ഖന്ധേഹീ’’തിആദിമാഹ.
71. Jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jātijarāmaraṇāni paramatthato vinibbhujjitvā anupalabbhamānāni paramatthānaṃ sabhāvamattabhūtāni, tāni rūpassa nibbattipākabhedabhūtāni ruppanabhāvena gayhantīti rūpakkhandhadhammasabhāgāni, arūpānaṃ pana nibbattiādibhūtāni rūpakalāpajātiādīni viya sahuppajjamānacatukkhandhakalāpanibbattiādibhāvato ekekabhūtāni vediyanasañjānanavijānanehi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni saṅkhatābhisaṅkharaṇena anekantaparamatthakiccena gayhantīti saṅkhārakkhandhadhammasabhāgāni, tathā duvidhānipi tāni cakkhāyatanādīhi ekantaparamatthakiccehi agayhamānāni nissattaṭṭhena dhammāyatanadhammadhātudhammehi sabhāgāni, tena tehi khandhādīhi saṅgayhantīti ‘‘jāti dvīhi khandhehī’’tiādimāha.
പഠമനയസങ്ഗഹാസങ്ഗഹപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paṭhamanayasaṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധാതുകഥാപാളി • Dhātukathāpāḷi / ൧. സങ്ഗഹാസങ്ഗഹപദനിദ്ദേസോ • 1. Saṅgahāsaṅgahapadaniddeso
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧. പഠമനയോ സങ്ഗഹാസങ്ഗഹപദവണ്ണനാ • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൧. പഠമനയോ സങ്ഗഹാസങ്ഗഹപദവണ്ണനാ • 1. Paṭhamanayo saṅgahāsaṅgahapadavaṇṇanā