Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೮. ಪಾಟಲಿಗಾಮಿಯವಗ್ಗೋ
8. Pāṭaligāmiyavaggo
೧. ಪಠಮನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Paṭhamanibbānapaṭisaṃyuttasuttavaṇṇanā
೭೧. ಪಾಟಲಿಗಾಮಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯಾತಿ ಅಮತಧಾತುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾಯ ಅಸಙ್ಖತಧಾತುಯಾ ಪವೇದನವಸೇನ ಪವತ್ತಾಯ। ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯಾತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ। ಸನ್ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಸಭಾವಸರಸಲಕ್ಖಣತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮಾದಪೇತೀತಿ ತಮೇವ ಅತ್ಥಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಸಮುತ್ತೇಜೇತೀತಿ ತದತ್ಥಗಹಣೇ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇನ್ತೋ ತೇಜೇತಿ ಜೋತೇತಿ। ಸಮ್ಪಹಂಸೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಗುಣೇಹಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ತೋಸೇತಿ।
71. Pāṭaligāmiyavaggassa paṭhame nibbānapaṭisaṃyuttāyāti amatadhātusannissitāya asaṅkhatadhātuyā pavedanavasena pavattāya. Dhammiyā kathāyāti dhammadesanāya. Sandassetīti sabhāvasarasalakkhaṇato nibbānaṃ dasseti. Samādapetīti tameva atthaṃ te bhikkhū gaṇhāpeti. Samuttejetīti tadatthagahaṇe ussāhaṃ janento tejeti joteti. Sampahaṃsetīti nibbānaguṇehi sammadeva sabbappakārehi toseti.
ಅಥ ವಾ ಸನ್ದಸ್ಸೇತೀತಿ ‘‘ಸೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ ಸಬ್ಬೂಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೧; ೨.೩೩೭; ಮಹಾವ॰ ೮) ನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಥಾ ತೇನ ತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಸಮ್ಮಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮಾದಪೇತೀತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ತಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಗಮಪಟಿಪದಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರೇ ಕರೋನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾ ಆದಪೇತಿ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಸಮುತ್ತೇಜೇತೀತಿ ಏತಂ ದುಕ್ಕರಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವನ್ತಿ ‘‘ಮಾ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಪಮಾದಂ ಅನ್ತರಾವೋಸಾನಂ ಆಪಜ್ಜಥ, ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವೀರಿಯವತೋ ನಯಿದಂ ದುಕ್ಕರಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಆದಿವಿಸುದ್ಧಿಪಟಿಪದಾಯ ಉಟ್ಠಹಥ ಘಟಯಥ ವಾಯಮೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮಾಯ ಉಸ್ಸಾಹೇತಿ, ತತ್ಥ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ವೋದಪೇತಿ। ಸಮ್ಪಹಂಸೇತೀತಿ ‘‘ಮದನಿಮ್ಮದನೋ ಪಿಪಾಸವಿನಯೋ ಆಲಯಸಮುಗ್ಘಾತೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦), ರಾಗಕ್ಖಯೋ ದೋಸಕ್ಖಯೋ ಮೋಹಕ್ಖಯೋತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೭; ಇತಿವು॰ ೪೪), ಅಸಙ್ಖತನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೭), ಅಮತಞ್ಚ ಸನ್ತನ್ತಿಆದಿನಾ ಚ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೪೦೯) ನಿಬ್ಬಾನಾನಿಸಂಸಪ್ಪಕಾಸನೇನ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ತೋಸೇನ್ತೋ ಹಾಸೇನ್ತೋ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಿ।
Atha vā sandassetīti ‘‘so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggā taṇhakkhayo virāgo nirodho’’tiādinā (ma. ni. 1.281; 2.337; mahāva. 8) nayeneva sabbathā tena tena pariyāyena tesaṃ tesaṃ ajjhāsayānurūpaṃ sammā dasseti. Samādapetīti ‘‘iminā ariyamaggena taṃ adhigantabba’’nti adhigamapaṭipadāya saddhiṃ tattha bhikkhū ninnapoṇapabbhāre karonto sammā ādapeti gaṇhāpeti. Samuttejetīti etaṃ dukkaraṃ durabhisambhavanti ‘‘mā sammāpaṭipattiyaṃ pamādaṃ antarāvosānaṃ āpajjatha, upanissayasampannassa vīriyavato nayidaṃ dukkaraṃ, tasmā sīlavisuddhiādivisuddhipaṭipadāya uṭṭhahatha ghaṭayatha vāyameyyāthā’’ti nibbānādhigamāya ussāheti, tattha vā cittaṃ vodapeti. Sampahaṃsetīti ‘‘madanimmadano pipāsavinayo ālayasamugghāto’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90), rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti (saṃ. ni. 4.367; itivu. 44), asaṅkhatanti (saṃ. ni. 4.367), amatañca santantiādinā ca anekapariyāyena (saṃ. ni. 4.409) nibbānānisaṃsappakāsanena tesaṃ bhikkhūnaṃ cittaṃ tosento hāsento sampahaṃseti samassāseti.
ತೇಧಾತಿ ತೇ ಇಧ। ಅಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯಂ ನೋ ಅತ್ಥೋ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಾಯ ದೇಸನಾಯ ಅತ್ಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ। ಮನಸಿ ಕತ್ವಾತಿ ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಞ್ಞವಿಹಿತಾ ತಂ ದೇಸನಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಗತಮೇವ ಕತ್ವಾ। ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಸೋ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಕಾರಕಚಿತ್ತೇನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ದೇಸನಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ತಗ್ಗತಮೇವ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಚೇತಸೋ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತತೋ ದೇಸನಂ ಸಮ್ಮಾ ಅನು ಅನು ಆಹರಿತ್ವಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಯೇಹಿ ಚಿತ್ತೇಹಿ ದೇಸನಾ ಕತಾ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತತೋ ಪವತ್ತಂ ದೇಸನಂ ಬಹಿ ಗನ್ತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾ ಅವಿಪರೀತಂ ಅನು ಅನು ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಯಥಾದೇಸಿತದೇಸಿತಂ ದೇಸನಂ ಸುಟ್ಠು ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ। ಓಹಿತಸೋತಾತಿ ಅವಹಿತಸೋತಾ, ಸುಟ್ಠು ಉಪಿತಸೋತಾ। ಓಹಿತಸೋತಾತಿ ವಾ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಸೋತಾ। ತಮೇವ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನೋಪಿ ಹಿ ಸವನೇ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಸತಿಸಂವರೋ ವಿಯ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾದೀಸು ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯೇಪಿ ವತ್ತುಮರಹತೀತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಚತೂಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಪ್ಪರಭಾವತೋ ಸವನೇ ಆದರದೀಪನೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಸವನಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tedhāti te idha. Aṭṭhiṃ katvāti ‘‘atthi kiñci ayaṃ no attho adhigantabbo’’ti evaṃ sallakkhetvā tāya desanāya atthikā hutvā. Manasi katvāti citte ṭhapetvā anaññavihitā taṃ desanaṃ attano cittagatameva katvā. Sabbaṃ cetaso samannāharitvāti sabbena kārakacittena ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā desanaṃ āvajjetvā, taggatameva ābhogaṃ katvāti attho. Atha vā sabbaṃ cetaso samannāharitvāti sabbasmā cittato desanaṃ sammā anu anu āharitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti – desentassa yehi cittehi desanā katā, sabbasmā cittato pavattaṃ desanaṃ bahi gantuṃ adento sammā aviparītaṃ anu anu āharitvā attano cittasantānaṃ āharitvā yathādesitadesitaṃ desanaṃ suṭṭhu upadhāretvā. Ohitasotāti avahitasotā, suṭṭhu upitasotā. Ohitasotāti vā avikkhittasotā. Tameva upalabbhamānopi hi savane avikkhepo satisaṃvaro viya cakkhundriyādīsu sotindriyepi vattumarahatīti. Ettha ca ‘‘aṭṭhiṃ katvā’’tiādīhi catūhipi padehi tesaṃ bhikkhūnaṃ tapparabhāvato savane ādaradīpanena sakkaccasavanaṃ dasseti.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಸ್ಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಸವನೇ ಆದರಕಾರಿತಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ। ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ತಬ್ಬಿಧುರಧಮ್ಮದೇಸನಾಮುಖೇನ ಪರಮತ್ಥತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವವಿಭಾವನಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ tassā nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammakathāya savane ādarakāritaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ nibbānassa tabbidhuradhammadesanāmukhena paramatthato vijjamānabhāvavibhāvanaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ವಿಜ್ಜತಿ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಲಪನಂ। ನನು ಚ ಉದಾನಂ ನಾಮ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಸಮುಟ್ಠಾಪಿತೋ ವಾ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿತೋ ವಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಾಹಕನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಉದಾಹಾರೋ, ತಥಾ ಚೇವ ಏತ್ತಕೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ಆಗತಂ, ಇಧ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಉದಾನೇನ್ತೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ? ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಞ್ಞಾಪನತ್ಥಂ। ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ಇಧ ನಿಬ್ಬಾನವಜ್ಜೋ ಸಬ್ಬೋ ಸಭಾವಧಮ್ಮೋ ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿಕೋವ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ನ ಪಚ್ಚಯನಿರಪೇಕ್ಖೋ। ಅಯಂ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ ಕತಮಪಚ್ಚಯೇ ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ತೇ ಚ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾಯತನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ, ನ ಏಕನ್ತತೋವ ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇ ಕತ್ವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತದಾಯತನನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ। ದಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಫಲಞಾಣಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ರೂಪಾದೀನಿ ವಿಯ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭೂತಾನೀತಿ ಕಾರಣಟ್ಠೇನ ‘‘ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಸಙ್ಖತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಪವೇದೇಸಿ।
Tattha atthīti vijjati, paramatthato upalabbhatīti attho. Bhikkhaveti tesaṃ bhikkhūnaṃ ālapanaṃ. Nanu ca udānaṃ nāma pītisomanassasamuṭṭhāpito vā dhammasaṃvegasamuṭṭhāpito vā dhammapaṭiggāhakanirapekkho udāhāro, tathā ceva ettakesu suttesu āgataṃ, idha kasmā bhagavā udānento te bhikkhū āmantesīti? Tesaṃ bhikkhūnaṃ saññāpanatthaṃ. Nibbānapaṭisaṃyuttañhi bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desetvā nibbānaguṇānussaraṇena uppannapītisomanassā udānaṃ udānesi. Idha nibbānavajjo sabbo sabhāvadhammo paccayāyattavuttikova upalabbhati, na paccayanirapekkho. Ayaṃ pana nibbānadhammo katamapaccaye upalabbhatīti tesaṃ bhikkhūnaṃ cetoparivitakkamaññāya te ca saññāpetukāmo ‘‘atthi, bhikkhave, tadāyatana’’ntiādimāha, na ekantatova te paṭiggāhake katvāti veditabbaṃ. Tadāyatananti taṃ kāraṇaṃ. Dakāro padasandhikaro. Nibbānañhi maggaphalañāṇādīnaṃ ārammaṇapaccayabhāvato rūpādīni viya cakkhuviññāṇādīnaṃ ārammaṇapaccayabhūtānīti kāraṇaṭṭhena ‘‘āyatana’’nti vuccati. Ettāvatā ca bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvaṃ pavedesi.
ತತ್ರಾಯಂ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ – ಇಧ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಅಸಙ್ಖತಾಯಪಿ ಧಾತುಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ। ಯಥಾ ಹಿ ದುಕ್ಖೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಸುಖಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಜತಿಯೇವ , ತಥಾ ಉಣ್ಹೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸೀತಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ, ಪಾಪಧಮ್ಮೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾಪಿ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಏವ। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ –
Tatrāyaṃ dhammanvayo – idha saṅkhatadhammānaṃ vijjamānattā asaṅkhatāyapi dhātuyā bhavitabbaṃ tappaṭipakkhattā sabhāvadhammānaṃ. Yathā hi dukkhe vijjamāne tappaṭipakkhabhūtaṃ sukhampi vijjatiyeva , tathā uṇhe vijjamāne sītampi vijjati, pāpadhammesu vijjamānesu kalyāṇadhammāpi vijjanti eva. Vuttañcetaṃ –
‘‘ಯಥಾಪಿ ದುಕ್ಖೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಸುಖಂ ನಾಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;
ಏವಂ ಭವೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ವಿಭವೋಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕೋ॥
Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopi icchitabbako.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಉಣ್ಹೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಪರಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಸೀತಲಂ।
‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;
ಏವಂ ತಿವಿಧಗ್ಗಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಂ॥
Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānaṃ icchitabbakaṃ.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಾಪೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಕಲ್ಯಾಣಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;
ಏವಮೇವ ಜಾತಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಜಾತಿಮಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕ’’ನ್ತಿಆದಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೨.೧೦-೧೨) –
Evameva jāti vijjante, ajātimapi icchitabbaka’’ntiādi. (bu. vaṃ. 2.10-12) –
ಅಪಿಚ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥಿಭಾವವಿಚಾರಣಂ ಪರತೋ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ।
Apica nibbānassa paramatthato atthibhāvavicāraṇaṃ parato āvibhavissati.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಅಸಙ್ಖತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಮ್ಮುಖೇನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಬ್ಬಿಧುರಧಮ್ಮಾಪೋಹನಮುಖೇನಸ್ಸ ಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಯತ್ಥ ನೇವ ಪಥವೀ ನ ಆಪೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರವಿಧುರಸಭಾವಂ ಯಥಾ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೇಸು ಕತ್ಥಚಿ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ತತ್ಥಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾ। ನ ಹಿ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಸಮ್ಭವತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ – ಯತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಯಸ್ಸಂ ಅಸಙ್ಖತಧಾತುಯಂ ನೇವ ಕಕ್ಖಳಲಕ್ಖಣಾ ಪಥವೀಧಾತು ಅತ್ಥಿ, ನ ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಾ ಆಪೋಧಾತು, ನ ಉಣ್ಹಲಕ್ಖಣಾ ತೇಜೋಧಾತು, ನ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಾ ವಾಯೋಧಾತು ಅತ್ಥಿ। ಇತಿ ಚತುಮಹಾಭೂತಾಭಾವವಚನೇನ ಯಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಉಪಾದಾರೂಪಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ। ಏವಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಕಾಮರೂಪಭವಸ್ಸ ತತ್ಥ ಅಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿಭಾವತೋ। ನ ಹಿ ಮಹಾಭೂತನಿಸ್ಸಯೇನ ವಿನಾ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೋ ಏಕವೋಕಾರಭವೋ ವಾ ಸಮ್ಭವತೀತಿ।
Evaṃ bhagavā asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvaṃ sammukhena dassetvā idāni tabbidhuradhammāpohanamukhenassa sabhāvaṃ dassetuṃ, ‘‘yattha neva pathavī na āpo’’tiādimāha. Tattha yasmā nibbānaṃ sabbasaṅkhāravidhurasabhāvaṃ yathā saṅkhatadhammesu katthaci natthi, tathā tatthapi sabbe saṅkhatadhammā. Na hi saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ samodhānaṃ sambhavati. Tatrāyaṃ atthavibhāvanā – yattha yasmiṃ nibbāne yassaṃ asaṅkhatadhātuyaṃ neva kakkhaḷalakkhaṇā pathavīdhātu atthi, na paggharaṇalakkhaṇā āpodhātu, na uṇhalakkhaṇā tejodhātu, na vitthambhanalakkhaṇā vāyodhātu atthi. Iti catumahābhūtābhāvavacanena yathā sabbassapi upādārūpassa abhāvo vutto hoti tannissitattā. Evaṃ anavasesato kāmarūpabhavassa tattha abhāvo vutto hoti tadāyattavuttibhāvato. Na hi mahābhūtanissayena vinā pañcavokārabhavo ekavokārabhavo vā sambhavatīti.
ಇದಾನಿ ಅರೂಪಸಭಾವತ್ತೇಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅರೂಪಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ತತ್ಥ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ…ಪೇ॰… ನ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನನ್ತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯಭೇದೋ ತಿವಿಧೋಪಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯದಗ್ಗೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಕಾಮಲೋಕಾದೀನಂ ಅಭಾವೋ ಹೋತಿ, ತದಗ್ಗೇನ ತತ್ಥ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಾನಮ್ಪಿ ಅಭಾವೋತಿ ಆಹ – ‘‘ನಾಯಂ ಲೋಕೋ ನ ಪರಲೋಕೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಇತ್ಥತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ ಇಧಲೋಕೋ’’ತಿ ಚ ಲದ್ಧವೋಹಾರೋ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕೋ, ಯೋ ಚ ‘‘ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಪರೋ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ’’ತಿ ಚ ಲದ್ಧವೋಹಾರೋ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕೋ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ। ನ ಉಭೋ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪಗತೇ ಸತಿ ತಮೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ, ತಮಸ್ಸ ಚ ವಿಧಮನತ್ಥಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪನ ಯತ್ಥ ರೂಪಗತಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ತತ್ಥ ತಮೋ। ತಮಸ್ಸ ವಾ ವಿಧಮನಾ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಚನ್ದಿಮಾ ಸೂರಿಯೋ ಚಾತಿ ಉಭೋಪಿ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನೇ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಆಲೋಕಸಭಾವತಂಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತಿ।
Idāni arūpasabhāvattepi nibbānassa arūpabhavapariyāpannānaṃ dhammānaṃ tattha abhāvaṃ dassetuṃ, ‘‘na ākāsānañcāyatanaṃ…pe… na nevasaññānāsaññāyatana’’nti vuttaṃ. Tattha na ākāsānañcāyatananti saddhiṃ ārammaṇena kusalavipākakiriyabhedo tividhopi ākāsānañcāyatanacittuppādo natthīti attho. Sesesupi eseva nayo. Yadaggena ca nibbāne kāmalokādīnaṃ abhāvo hoti, tadaggena tattha idhalokaparalokānampi abhāvoti āha – ‘‘nāyaṃ loko na paraloko’’ti. Tassattho – yvāyaṃ ‘‘itthattaṃ diṭṭhadhammo idhaloko’’ti ca laddhavohāro khandhādiloko, yo ca ‘‘tato aññathā paro abhisamparāyo’’ti ca laddhavohāro khandhādiloko, tadubhayampi tattha natthīti. Na ubho candimasūriyāti yasmā rūpagate sati tamo nāma siyā, tamassa ca vidhamanatthaṃ candimasūriyehi vattitabbaṃ. Sabbena sabbaṃ pana yattha rūpagatameva natthi, kuto tattha tamo. Tamassa vā vidhamanā candimasūriyā, tasmā candimā sūriyo cāti ubhopi tattha nibbāne natthīti attho. Iminā ālokasabhāvataṃyeva nibbānassa dasseti.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಅನಭಿಸಮೇತಾವೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾದಿಮತಿಸಂಸಾರೇ ಸುಪಿನನ್ತೇಪಿ ಅನನುಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಪರಮಗಮ್ಭೀರಂ ಅತಿದುದ್ದಸಂ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಂ ಅತಕ್ಕಾವಚರಂ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತಂ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಂ ಅತಿಪಣೀತಂ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಾಯತನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ‘‘ಯತ್ಥ ನೇವ ಪಥವೀ …ಪೇ॰… ನ ಉಭೋ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ’’ತಿ ತದಞ್ಞಧಮ್ಮಾಪೋಹನಮುಖೇನ ತಂ ವಿಭಾವೇತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ತೇನ ಪಥವೀಆದಿಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಧಮ್ಮವಿಧುರಸಭಾವಾ ಯಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು, ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ, ‘‘ತತ್ರಾಪಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ಆಗತಿಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ।
Ettāvatā ca anabhisametāvīnaṃ bhikkhūnaṃ anādimatisaṃsāre supinantepi ananubhūtapubbaṃ paramagambhīraṃ atiduddasaṃ saṇhasukhumaṃ atakkāvacaraṃ accantasantaṃ paṇḍitavedanīyaṃ atipaṇītaṃ amataṃ nibbānaṃ vibhāvento paṭhamaṃ tāva ‘‘atthi, bhikkhave, tadāyatana’’nti tassa atthibhāvā tesaṃ aññāṇādīni apanetvā ‘‘yattha neva pathavī …pe… na ubho candimasūriyā’’ti tadaññadhammāpohanamukhena taṃ vibhāveti dhammarājā. Tena pathavīādisabbasaṅkhatadhammavidhurasabhāvā yā asaṅkhatā dhātu, taṃ nibbānanti dīpitaṃ hoti. Tenevāha, ‘‘tatrāpāhaṃ, bhikkhave, neva āgatiṃ vadāmī’’ti.
ತತ್ಥ ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ। ಅಪಿಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯೇ। ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಪವತ್ತೇ ಕುತೋಚಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗತಿಂ ನ ವದಾಮಿ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಮತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ಏವಂ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಆಯತನೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಕುತೋಚಿ ಆಗತಿಂ ಆಗಮನಂ ನೇವ ವದಾಮಿ ಆಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನತಾಯ ಅಭಾವತೋ। ನ ಗತಿನ್ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಗಮನಂ ನ ವದಾಮಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನತಾಯ ಅಭಾವತೋ। ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಞಾಣೇನ ಆರಮ್ಮಣಕರಣಂ ಆಗತಿಗತಿಯೋ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ನಾಪಿ ಠಿತಿಚುತೂಪಪತ್ತಿಯೋ ವದಾಮಿ। ‘‘ತದಾಪಹ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ತಮ್ಪಿ ಆಯತನಂ ಗಾಮನ್ತರತೋ ಗಾಮನ್ತರಂ ವಿಯ ನ ಆಗನ್ತಬ್ಬತಾಯ ನ ಆಗತಿ, ನ ಗನ್ತಬ್ಬತಾಯ ನ ಗತಿ, ಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದಿ ವಿಯ ಅಪತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ನ ಠಿತಿ, ಅಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ವಾ ಉಪ್ಪಾದಾಭಾವೋ, ತತೋ ಅಮತಸಭಾವತ್ತಾ ಚವನಾಭಾವೋ, ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾಭಾವತೋ ಚೇವ ತದುಭಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಠಿತಿಯಾ ಚ ಅಭಾವತೋ ನ ಠಿತಿಂ ನ ಚುತಿಂ ನ ಉಪಪತ್ತಿಂ ವದಾಮಿ। ಕೇವಲಂ ಪನ ತಂ ಅರೂಪಸಭಾವತ್ತಾ ಅಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ನ ಕತ್ಥಚಿ ಪತಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಂ। ತತ್ಥ ಪವತ್ತಾಭಾವತೋ ಪವತ್ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಚ ಅಪ್ಪವತ್ತಂ। ಅರೂಪಸಭಾವತ್ತೇಪಿ ವೇದನಾದಯೋ ವಿಯ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅನಾಲಮ್ಬನತೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿರಪೇಕ್ಖತೋ ಚ ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇವ ತಂ ‘‘ಆಯತನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಅಯಞ್ಚ ಏವಸದ್ದೋ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಮೇವ ಅಪ್ಪವತ್ತಮೇವಾತಿ ಪದದ್ವಯೇನಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ । ಏಸೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಯದಿದಂ ‘‘ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ವಣ್ಣಿತಂ ಥೋಮಿತಂ ಯಥಾವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಏಸೋ ಏವ ಸಕಲಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ತದಧಿಗಮೇ ಸತಿ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾಭಾವತೋ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ’’ತಿ ಅಯಮೇವ ತಸ್ಸ ಸಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tattha tatrāti tasmiṃ. Apisaddo samuccaye. Ahaṃ, bhikkhave, yattha saṅkhārapavatte kutoci kassaci āgatiṃ na vadāmi yathāpaccayaṃ tattha dhammamattassa uppajjanato. Evaṃ tasmimpi āyatane nibbāne kutoci āgatiṃ āgamanaṃ neva vadāmi āgantabbaṭṭhānatāya abhāvato. Na gatinti katthaci gamanaṃ na vadāmi gantabbaṭṭhānatāya abhāvato. Na hi tattha sattānaṃ ṭhapetvā ñāṇena ārammaṇakaraṇaṃ āgatigatiyo sambhavanti, nāpi ṭhiticutūpapattiyo vadāmi. ‘‘Tadāpaha’’ntipi pāḷi. Tassattho – tampi āyatanaṃ gāmantarato gāmantaraṃ viya na āgantabbatāya na āgati, na gantabbatāya na gati, pathavīpabbatādi viya apatiṭṭhānatāya na ṭhiti, apaccayattā vā uppādābhāvo, tato amatasabhāvattā cavanābhāvo, uppādanirodhābhāvato ceva tadubhayaparicchinnāya ṭhitiyā ca abhāvato na ṭhitiṃ na cutiṃ na upapattiṃ vadāmi. Kevalaṃ pana taṃ arūpasabhāvattā apaccayattā ca na katthaci patiṭṭhitanti appatiṭṭhaṃ. Tattha pavattābhāvato pavattappaṭipakkhato ca appavattaṃ. Arūpasabhāvattepi vedanādayo viya kassacipi ārammaṇassa anālambanato upatthambhanirapekkhato ca anārammaṇameva taṃ ‘‘āyatana’’nti vuttaṃ nibbānaṃ. Ayañca evasaddo appatiṭṭhameva appavattamevāti padadvayenapi yojetabbo . Esevanto dukkhassāti yadidaṃ ‘‘appatiṭṭha’’ntiādīhi vacanehi vaṇṇitaṃ thomitaṃ yathāvuttalakkhaṇaṃ nibbānaṃ, eso eva sakalassa vaṭṭadukkhassa anto pariyosānaṃ tadadhigame sati sabbadukkhābhāvato. Tasmā ‘‘dukkhassa anto’’ti ayameva tassa sabhāvoti dasseti.
ಪಠಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೧. ಪಠಮನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಸುತ್ತಂ • 1. Paṭhamanibbānapaṭisaṃyuttasuttaṃ