| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
ਅਨਿਯਤਕਣ੍ਡਂ
Aniyatakaṇḍaṃ
੧. ਪਠਮਾਨਿਯਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
1. Paṭhamāniyatasikkhāpadavaṇṇanā
ਅਨਿਯਤੇ ਆਦਿਤੋવ ਇਦਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਇਦਂ ਅਨਿਯਤਕਣ੍ਡਂ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਤਤ੍ਥ ਅਪੁਬ੍ਬਾਭਾવਤੋਤਿ ਚੇ? ਨ, ਗਰੁਕਲਹੁਕਭੇਦਭਿਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤਿਰੋਪਨਾਰੋਪਨਕ੍ਕਮਲਕ੍ਖਣਦੀਪਨਪ੍ਪਯੋਜਨਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਸਾ ਚੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ ‘ਅਯ੍ਯੋ ਮਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਚ ਤਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪੬) ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗਰੁਕਾਯ, ਲਹੁਕਾਯ ਚ ਆਰੋਪਨਕ੍ਕਮਲਕ੍ਖਣਂ, ‘‘ਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਨਾਰੋਪਨਕ੍ਕਮਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਲਕ੍ਖਣਦੀਪਨਤੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ, ਅਨ੍ਤੇ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਨ, ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਕਥਂ ਨ ਤਾવ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਯੇਸਮਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ, ਤੇਸਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਅਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਨ ਅਨ੍ਤੇ ਗਰੁਕਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਗਰੁਕਲਹੁਕਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਏવ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ ਉਭਯਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ। ਯਾ ਤਤ੍ਥ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਸਙ੍ਖਾਤਾ ਲਹੁਕਾਪਤ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਸਾਪਿ ਗਰੁਕਾਤਿ ਕਥਿਤਾ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਕਿਲੇਸਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਰਹਸ੍ਸਾਦੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਗਰੁਕਾਨਂ ਏવ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿਪਿ ਏਕੇ। ਏવਂ ਸਤਿ ਪਠਮਾਨਿਯਤਮੇવਾਲਂ ਤਾવਤਾ ਲਕ੍ਖਣਦੀਪਨਸਿਦ੍ਧਿਤੋ, ਕਿਂ ਦੁਤਿਯੇਨਾਤਿ ਚੇ? ਨ, ਓਕਾਸਨਿਯਮਪਚ੍ਚਯਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹਨਿવਾਰਣਪ੍ਪਯੋਜਨਤੋ। ‘‘ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਆਸਨੇ ਅਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯੇ’’ਤਿ ਓਕਾਸਨਿਯਮਤੋ ਹਿ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇ ਓਕਾਸੇ ਇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਨ વਿਕਪ੍ਪਿਤਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹੋ ਹੋਤਿ। ਤਂਨਿવਾਰਣਤੋ ਦੁਤਿਯਾਨਿਯਤਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਕਮੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਓਕਾਸਭੇਦਤੋ, ਰਹੋਭੇਦਦੀਪਨਤੋ, ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸ੍ਸਾਦਭੇਦਦੀਪਨਤੋ। ਓਕਾਸਨਿਯਮਭਾવੇ ਚ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸ੍ਸਾਦਭੇਦੋ ਜਾਤੋ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਨਾਨਾਤ੍ਤਜਾਨਨਞ੍ਚ ਸਿਯਾ ਤਥਾ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦਦੀਪਨਤੋ। ਨਾਲਂ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇਪਿ ਹਿ ਓਕਾਸੇ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇਪਿ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਯ વਾਤਪਾਨਕવਾਟਚ੍ਛਿਦ੍ਦਾਦੀਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਕੇਸਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਯੋਪਿ ਨਯਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Aniyate āditova idaṃ pakiṇṇakaṃ. Seyyathidaṃ – idaṃ aniyatakaṇḍaṃ nippayojanaṃ tattha apubbābhāvatoti ce? Na, garukalahukabhedabhinnāpattiropanāropanakkamalakkhaṇadīpanappayojanato. Ettha hi ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyo mayā…pe… so ca taṃ paṭijānāti, āpattiyā kāretabbo’’’tiādinā (pārā. 446) āpattiyā garukāya, lahukāya ca āropanakkamalakkhaṇaṃ, ‘‘na kāretabbo’’ti iminā anāropanakkamalakkhaṇañca dassitaṃ. Lakkhaṇadīpanato ādimhi, ante vā uddisitabbanti ce? Na, asambhavato. Kathaṃ na tāva ādimhi sambhavati, yesamidaṃ lakkhaṇaṃ, tesaṃ sikkhāpadānaṃ adassitattā. Na ante garukamissakattā. Tasmā garukalahukānaṃ majjhe eva uddisitabbataṃ arahati ubhayamissakattā. Yā tattha pācittiyasaṅkhātā lahukāpatti dassitā, sāpi garukāti kathitā. Tenevāha ‘‘methunadhammasannissitakilesasaṅkhātena rahassādenā’’tiādi. Tasmā garukānaṃ eva anantaraṃ uddiṭṭhantipi eke. Evaṃ sati paṭhamāniyatamevālaṃ tāvatā lakkhaṇadīpanasiddhito, kiṃ dutiyenāti ce? Na, okāsaniyamapaccayamicchāgāhanivāraṇappayojanato. ‘‘Paṭicchanne āsane alaṃkammaniye’’ti okāsaniyamato hi tabbiparīte okāse idaṃ lakkhaṇaṃ na vikappitanti micchāgāho hoti. Taṃnivāraṇato dutiyāniyatampi sātthakamevāti adhippāyo. Kasmā? Okāsabhedato, rahobhedadīpanato, rahonisajjassādabhedadīpanato. Okāsaniyamabhāve ca rahonisajjassādabhedo jāto. Dvinnaṃ rahonisajjasikkhāpadānaṃ nānāttajānanañca siyā tathā kāyasaṃsaggabhedadīpanato. Nālaṃ kammaniyepi hi okāse appaṭicchanne, paṭicchannepi vā nisinnāya vātapānakavāṭacchiddādīhi nikkhantakesādiggahaṇena kāyasaṃsaggo labbhatīti evamādayopi nayā vitthārato veditabbā.
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਮੁਖਮਤ੍ਤਨਿਦਸ੍ਸਨਂ – ਓਕਾਸਭੇਦਤੋਤਿ ਅਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯਨਾਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯਭੇਦਤੋ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚਂ ਨਾਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯਂ વਾਤਪਾਨਾਦਿਨਾ ਅਨ੍ਤਰਿਤਤ੍ਤਾ , ਉਭਯਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਏਕਚ੍ਚਂ ਨਾਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯਂ વਿਜਾਨਤਂ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸਤ੍ਤਾ। ਰਹੋਭੇਦਦੀਪਨਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਹਭਾવਸਾਮਞ੍ਞੇਪਿ ਰਹੋ ਦ੍વਿਧਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭੇਦਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸ੍ਸਾਦਭੇਦਦੀਪਨਤੋਤਿ ਮੇਥੁਨਸ੍ਸਾਦવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾ, ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਸ੍ਸਾਦવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਤਿ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਭੇਦਸ੍ਸ ਦੀਪਨਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਇਧ ਆਗਤਨਯਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੇ ਇਦਂ ਕਣ੍ਡਂ ਪਰਿਹੀਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਕੇ, ਤਂ ਅਨੇਕਨ੍ਤਭਾવਦੀਪਨਤੋ ਅਯੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਉਦ੍ਦੇਸਾ ਸਨ੍ਤਿ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ਤਾਸਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਿਕ (ਪਾਚਿ॰ ੬੫੮) -ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕ (ਪਾਚਿ॰ ੬੭੫) -વਸੇਨ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗવਿਸੇਸੋ ਪਾਰਾਜਿਕવਤ੍ਥੁ, ‘‘ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਂ વਾ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, ਕਾਯਂ વਾ ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਂਹਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੬੭੫) વਚਨਤੋ ਸਾਦਿਯਨਮ੍ਪਿ, ‘‘ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ વਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੬੭੫) વਚਨਤੋ ਠਾਨਮ੍ਪਿ, ‘‘ਸਙ੍ਕੇਤਂ વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੬੭੫) વਚਨਤੋ ਗਮਨਮ੍ਪਿ, ‘‘ਛਨ੍ਨਂ વਾ ਅਨੁਪવਿਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੬੭੫) વਚਨਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪવੇਸੋਪਿ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ‘‘ਰਤ੍ਤਨ੍ਧਕਾਰੇ ਅਪ੍ਪਦੀਪੇ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਓਕਾਸੇ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ ਏਕੇਨੇਕਾ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ વਾ ਸਲ੍ਲਪੇਯ੍ਯ વਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੮੩੯) વਚਨਤੋ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾਪਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯવਤ੍ਥੁਕਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਨਿਯਤਕਣ੍ਡਸ੍ਸ ਅવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਕਿਣ੍ਣਕਂ।
Tatridaṃ mukhamattanidassanaṃ – okāsabhedatoti alaṃkammaniyanālaṃkammaniyabhedato. Paṭicchannampi hi ekaccaṃ nālaṃkammaniyaṃ vātapānādinā antaritattā , ubhayappaṭicchannampi ekaccaṃ nālaṃkammaniyaṃ vijānataṃ ajjhokāsattā. Rahobhedadīpanatoti ettha rahabhāvasāmaññepi raho dvidhā paṭicchannāpaṭicchannabhedatoti adhippāyo. Rahonisajjassādabhedadīpanatoti methunassādavasena nisajjā, duṭṭhullassādavasena nisajjāti tādisassa bhedassa dīpanatoti attho. ‘‘Idha āgatanayattā bhikkhunipātimokkhe idaṃ kaṇḍaṃ parihīnanti veditabba’’nti vadanti. ‘‘Aṭṭhuppattiyā tattha anuppannattā’’ti eke, taṃ anekantabhāvadīpanato ayuttaṃ. Sabbabuddhakāle hi bhikkhūnaṃ pañca, bhikkhunīnaṃ cattāro ca uddesā santi. Pātimokkhuddesapaññattiyā asādhāraṇattā tattha niddiṭṭhasaṅghādisesapācittiyānanti eke. Tāsañhi bhikkhunīnaṃ ubbhajāṇumaṇḍalika (pāci. 658) -aṭṭhavatthuka (pāci. 675) -vasena kāyasaṃsaggaviseso pārājikavatthu, ‘‘hatthaggahaṇaṃ vā sādiyeyya, kāyaṃ vā tadatthāya upasaṃhareyyā’’ti (pāci. 675) vacanato sādiyanampi, ‘‘santiṭṭheyya vā’’ti (pāci. 675) vacanato ṭhānampi, ‘‘saṅketaṃ vā gaccheyyā’’ti (pāci. 675) vacanato gamanampi, ‘‘channaṃ vā anupaviseyyā’’ti (pāci. 675) vacanato paṭicchannaṭṭhānappavesopi hoti, tathā ‘‘rattandhakāre appadīpe, paṭicchanne okāse ajjhokāse ekenekā santiṭṭheyya vā sallapeyya vā’’ti (pāci. 839) vacanato duṭṭhullavācāpi pācittiyavatthukanti katvā tāsaṃ aññathā aniyatakaṇḍassa avattabbatāpattito na vuttanti tesaṃ adhippāyo. Pakiṇṇakaṃ.
‘‘ਦੇਸਨਾવੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨੀਨਂ ਆਪਤ੍ਤੀਨਂ વਸੇਨ ਅਲਜ੍ਜਿਆਦਯੋ ਲਜ੍ਜੀਨਂ ਚੋਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਲਜ੍ਜਿਪਗ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ ਪਤਿਰੂਪਾਯਪਿ ਉਪਾਸਿਕਾਯ વਚਨੇਨ ਅਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸੇવ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਨ ਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਨਯਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਮੇ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪੩) ਉਦ੍ਦੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਤਾਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਸੋਤਸ੍ਸ ਰਹੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਹੋਤਿ વਚਨਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾਰੋਚਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਪਾਰਾਜਿਕવਚਨਂ વਿਯ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਰਹੋ ‘ਰਹੋ’ਤਿ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਥਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਚੇ? ‘‘ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਦਹੁਜਾਤਾਪਿ ਦਾਰਿਕਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪੫) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲੋਭਾਸਨਂ ਇਧ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਦੀਪਿਤਮੇવਾਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਦ੍વਾਦਸਹਤ੍ਥੇਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਪਿਹਿਤਕવਾਟਸ੍ਸ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਚੇਲਕવਗ੍ਗੇ ਰਹੋਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਸਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ (ਪਾਚਿ॰ ੨੮੮) ‘‘ਯੋ ਕੋਚਿ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਦੁਤਿਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਤੋ ‘‘ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਪਨ ਸਤਮ੍ਪਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨ ਕਰੋਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਲਂਕਮ੍ਮਨਿਯੇਤਿ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਮੇਥੁਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸੇવਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪੫) વਿਭਙ੍ਗੇ વਚਨਤੋ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸ੍ਸਾਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਕਿਲੇਸੋ, ਨ ਦੁਤਿਯੇ વਿਯ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਸ੍ਸਾਦਕਿਲੇਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਸੋਤਸ੍ਸ ਰਹੋ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ।
‘‘Desanāvuṭṭhānagāminīnaṃ āpattīnaṃ vasena alajjiādayo lajjīnaṃ codessantī’’ti āgatattā lajjipaggahatthāya patirūpāyapi upāsikāya vacanena akatvā bhikkhusseva paṭiññāya kātabbanti āpattiyo pana lakkhaṇadassanatthaṃ paññattaṃ vitthāranayameva gahetvā vattuṃ yuttaṃ ‘‘ime kho panāyasmanto dve aniyatā dhammā’’ti (pārā. 443) uddesadassanattāti likhitaṃ. Sotassa rahoti ettha rahoti vacanasāmaññato vuttaṃ. Duṭṭhullasāmaññato duṭṭhullārocanappaṭicchādanasikkhāpadesu pārājikavacanaṃ viya. Tasmā ‘‘cakkhusseva pana raho ‘raho’ti idha adhippeto’’ti vuttaṃ. Kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Mātugāmo nāma…pe… antamaso tadahujātāpi dārikā’’ti (pārā. 445) vuttattā duṭṭhullobhāsanaṃ idha nādhippetanti dīpitamevāti. Antodvādasahatthepīti pi-saddena apihitakavāṭassa gabbhassa dvāre nisinnopīti attho. Acelakavagge rahopaṭicchannāsanasikkhāpade (pāci. 288) ‘‘yo koci viññū puriso dutiyo hotī’’ti imassa anurūpato ‘‘itthīnaṃ pana satampi anāpattiṃ na karotiyevā’’ti vuttaṃ. ‘‘Alaṃkammaniyeti sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’’nti (pārā. 445) vibhaṅge vacanato rahonisajjassādo cettha methunadhammasannissitakileso, na dutiye viya duṭṭhullavācassādakileso. Tasmā ca paññāyati sotassa raho nādhippetoti.
ਤਿਣ੍ਣਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਸੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮੇવ ਅવਤ੍વਾ ਪਾਰਾਜਿਕਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਯਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਭੇਦਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਨ ਆਪਤ੍ਤਿਪ੍ਪਟਿਜਾਨਨਂ ਅવਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋ’’ਤਿ વਤ੍ਥੁਪ੍ਪਟਿਜਾਨਨਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚੋਦਿਤੇ વਿਨਯਧਰੇਨ ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਚੁਦਿਤਕੇਨ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ વਿਨਯਧਰੇਨ ‘‘ਈਦਿਸਂ ਨਾਮ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸੋ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋવ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਏવਂ ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾવ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਅਨੁਰੂਪਮੇવ। ਏવਂ ਪਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ – ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਆਪਤ੍ਤੀਨਂ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਧ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਹਿਤੇਪਿ ਹਿ ਆਪਤ੍ਤਿ ਗਹਿਤਾવ ਹੋਤੀਤਿ। ਯੇਨ વਾ ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਤੇਨ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ વਾ’’ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਚ વਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ વਾ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋ, ਨ વਾ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ ਅਪ੍ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਜਾਨਮਾਨੋ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਪਚ੍ਚਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਸੇਸਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਸੇਨ ਆਪਤ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਸਦਿਸਾਨੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਧ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲੋਭਾਸਨਸ੍ਸ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena vadeyyāti rahonisajjasikkhāpadavasena nisinnassa tassānusārena pācittiyameva avatvā pārājikasaṅghādisesāyapi āpattiyā bhedadassanatthaṃ vuttaṃ. Puna āpattippaṭijānanaṃ avatvā kasmā ‘‘nisajjaṃ bhikkhu paṭijānamāno’’ti vatthuppaṭijānanaṃ vuttanti? Vuccate – āpattiyā codite vinayadharena ‘‘kismiṃ vatthusmi’’nti pucchite cuditakena ‘‘imasmiṃ vatthusmi’’nti vutte vinayadharena ‘‘īdisaṃ nāma akāsī’’ti pucchite so vatthuṃ paṭijānamānova kāretabboti dassanatthaṃ ‘‘nisajjaṃ bhikkhu paṭijānamāno’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ nisajjaṃ paṭijānamānopi āpattiyāva kāretabboti? Anurūpameva. Evaṃ pana gahetabbaṃ – tiṇṇampi āpattīnaṃ vatthūni aggahetvā idha sikkhāpadavasena nisajjameva vuttaṃ. Tasmiṃ gahitepi hi āpatti gahitāva hotīti. Yena vā sāti ettha vā-saddo ‘‘tena so bhikkhu kāretabbo vā’’ti yojetabbo. So ca vikappattho. Tasmā ‘‘kāretabbo vā paṭijānamāno, na vā kāretabbo appaṭijānamāno’’ti attho. Tena vuttaṃ ‘‘paṭijānamāno vā’’tiādi. Rahonisajjasikkhāpadavasena nisajjapaccayā āpattiyā vuttattā sesesupi sesasikkhāpadavasena āpatti gahetabbā. ‘‘Samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisānevā’’ti vuttattā idha duṭṭhullobhāsanassa anadhippetabhāvo veditabbo.
ਪਠਮਾਨਿਯਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamāniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
