Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
੩. ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ
3. Tatiyapārājikaṃ
ਪਠਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
੧੬੨. ਤੀਹਿ ਸੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤੀਹੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ વਾ ਹੋਤਿ, ਕਰਣવਚਨਂ વਾ। ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਦ੍વਾਰੇਹਿ ਸੁਦ੍ਧੇਨ। ਤਥਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਮਲੇਹਿ વਿਸਮੇਹਿ ਪਪਞ੍ਚੇਹੀਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਤ੍ਤਿਕੇਹਿ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਏવ ਸੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਰਣਪਕ੍ਖੇ ਤੀਹੀਤਿ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਦ੍વਾਰੇਹਿ ਸੁਦ੍ਧੇਨ। ਤਥਾ ਤੀਹਿ ਸੁਚਰਿਤੇਹਿ, ਤੀਹਿ વਿਮੋਕ੍ਖੇਹਿ, ਤੀਹਿ ਭਾવਨਾਹਿ, ਤੀਹਿ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਹਿ ਸੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਸਬ੍ਬਗੁਣਤ੍ਤਿਕੇਹਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ, વਿਭੂਤਂ વਾ ਕਤਂ વਿਹਿਤਂ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ વਾ ਹੋਤਿ। ਸਂવਣ੍ਣਨਾਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨਸਮੀਪੇ વਤ੍ਤਮਾਨવਚਨਂ।
162.Tīhi suddhenāti ettha tīhīti nissakkavacanaṃ vā hoti, karaṇavacanaṃ vā. Nissakkapakkhe kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā duccaritamalehi visamehi papañcehītiādinā nayena sabbakilesattikehi bodhimaṇḍe eva suddhenāti yojetabbaṃ. Karaṇapakkhe tīhīti kāyavacīmanodvārehi suddhena. Tathā tīhi sucaritehi, tīhi vimokkhehi, tīhi bhāvanāhi, tīhi sīlasamādhipaññāhi suddhenāti sabbaguṇattikehi yojetabbaṃ. Vibhāvitanti desanāya vitthāritaṃ, vibhūtaṃ vā kataṃ vihitaṃ, paññattaṃ vā hoti. Saṃvaṇṇanāti vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ.
ਨ ਕੇવਲਂ ਰਾਜਗਹਮੇવ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਨਗਰਂ। ਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤਿ ਸਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਪਰਿਕ੍ਖੇਪਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ‘‘ਹਂਸવਟ੍ਟਕਚ੍ਛਦਨੇਨਾਤਿ ਹਂਸਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸਣ੍ਠਾਨੇਨਾ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਕਾਯવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਿਯਕਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ, ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਕਰਂ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਕਰਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤਿ। ਅਸੁਭਾ ਚੇવ ਸੁਭਾਕਾਰવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਸੁਚਿਨੋ ਚ ਦੋਸਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਨਪਭવਤ੍ਤਾ। ਪਟਿਕੂਲਾ ਚ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨੀਯਤ੍ਤਾ ਪਿਤ੍ਤਸੇਮ੍ਹਾਦੀਸੁ ਆਸਯਤੋ। ਅਸੁਭਾਯ વਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਸੁਭਾਕਾਰਸ੍ਸ, ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਾ વਿਤ੍ਥਾਰਂ ਭਾਸਤਿ। ਸਾਮਿਅਤ੍ਥੇ ਹੇਤਂ ਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਂ। ਅਸੁਭਨ੍ਤਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਿਭਾવਾਯ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾਯ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਸਙ੍ਖਾਤਂ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਭੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਂਯੇવ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਂ ਦਸਹਿ ਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਚੋਰੇਹਿ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤ੍ਤਾ ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਮਞ੍ਜੂਸਂ ਨਾਮ।
Na kevalaṃ rājagahameva, idampi nagaraṃ. Saparicchedanti sapariyantanti attho. Saparikkhepanti eke. ‘‘Haṃsavaṭṭakacchadanenāti haṃsaparikkhepasaṇṭhānenā’’ti likhitaṃ. Kāyavicchindaniyakathanti attano attabhāve, parassa vā attabhāve chandarāgappahānakaraṃ vicchindanakaraṃ dhammakathaṃ katheti. Asubhā ceva subhākāravirahitattā. Asucino ca dosanissandanapabhavattā. Paṭikūlā ca jigucchanīyattā pittasemhādīsu āsayato. Asubhāya vaṇṇanti asubhākārassa, asubhakammaṭṭhānassa vā vitthāraṃ bhāsati. Sāmiatthe hetaṃ sampadānavacanaṃ. Asubhanti asubhanimittassa āvibhāvāya paccupaṭṭhānāya vitthārakathāsaṅkhātaṃ vaṇṇaṃ bhāsabhīti attho. Tesaṃyeva ādimajjhapariyosānānaṃ dasahi lakkhaṇehi sampannaṃ kilesacorehi anabhibhavanīyattā jhānacittaṃ mañjūsaṃ nāma.
ਤਤ੍ਰਿਮਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥੋ – ਯਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਜવਨવਾਰਂ ਅਨੁਲੋਮਪਰਿਕਮ੍ਮਉਪਚਾਰਗੋਤ੍ਰਭੁਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਭੇਦਂ ਏਕਤ੍ਤਨਯੇਨ ‘‘ਪਠਮਂ ਝਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਪਟਿਪਾਦਿਕਾਯ ਖਿਪ੍ਪਾਦਿਭੇਦਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਅਧਿਗਤਾਯ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਉਪਾਦਾਯ ਆਗਮਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਦਾવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਆਦੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਉਪੇਕ੍ਖਾਨੁਬ੍ਰੂਹਨਾ ਮਜ੍ਝੇਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਰਿਯੋਦਾਪਕਞਾਣਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਚਿਤ੍ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਂ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਟਿਪਦਾવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਉਪ੍ਪਾਦਠਿਤਿਕ੍ਖਣੇਸੁ ਉਪੇਕ੍ਖਾਨੁਬ੍ਰੂਹਨਾ, ਠਿਤਿਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣੇਸੁ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਲਕ੍ਖੀਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਲਕ੍ਖੀਯਤਿ, ਤਿવਿਧੇਨ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨੇਨ ਮਜ੍ਝਂ ਲਕ੍ਖੀਯਤਿ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਯ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਾਯ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਲਕ੍ਖੀਯਤੀਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਸ ਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ।
Tatrimānīti etthāyaṃ piṇḍattho – yasmiṃ vāre paṭhamaṃ jhānaṃ ekacittakkhaṇikaṃ uppajjati, taṃ sakalampi javanavāraṃ anulomaparikammaupacāragotrabhuappanāppabhedaṃ ekattanayena ‘‘paṭhamaṃ jhāna’’nti gahetvā tassa paṭhamajjhānassa appanāpaṭipādikāya khippādibhedāya abhiññāya adhigatāya kiccanipphattiṃ upādāya āgamanavasena paṭipadāvisuddhi ādīti veditabbā. Tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattivasena upekkhānubrūhanā majjheti veditabbā. Pariyodāpakañāṇassa kiccanipphattivasena sampahaṃsanā pariyosānanti veditabbaṃ. Tattha ādicittato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānassa uppādakkhaṇaṃ, etasmiṃ antare paṭipadāvisuddhīti veditabbā. Uppādaṭhitikkhaṇesu upekkhānubrūhanā, ṭhitibhaṅgakkhaṇesu sampahaṃsanāti veditabbā. Lakkhīyati etenāti lakkhaṇanti katvā ‘‘visuddhipaṭipattipakkhandane’’tiādinā pubbabhāgo lakkhīyati, tividhena ajjhupekkhanena majjhaṃ lakkhīyati, catubbidhāya sampahaṃsanāya pariyosānaṃ lakkhīyatīti. Tena vuttaṃ ‘‘dasa lakkhaṇānī’’ti.
ਪਾਰਿਬਨ੍ਧਕਤੋਤਿ ਨੀવਰਣਸਙ੍ਖਾਤਪਾਰਿਬਨ੍ਧਕਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਜવਨਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾ વਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਸਮਾਧਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਂ ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਉਪਗਚ੍ਛਮਾਨਂ ਏਕਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਪਰਿਣਾਮੇਨ੍ਤਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਸਮਥਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ ਤਬ੍ਭਾવੂਪਗਮਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ ਤਾવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੁਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਏવ ਆਗਮਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਦਾવਿਸੁਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ વਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਨ વਿਸੋਧਨੇ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਭਾવਾ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਂ ਹੋਤਿ। ਸਮਥਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਸਮਾਧਾਨੇ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਭਾવਾ ਚ ਸਮਥਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਲੇਸਸਂਸਗ੍ਗਂ ਪਹਾਯ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਏਕਤ੍ਤੁਪਟ੍ਠਾਨੇ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਸਮ੍ਭવਤੋ ਏਕਤ੍ਤੁਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਜਾਤਾਨਂ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਨਂ ਯੁਗਨਦ੍ਧਭਾવੇਨ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਨਾਨਾਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਰਸੇਨੇਕਰਸਟ੍ਠੇਨ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨੇਕਸਭਾવਾਨਂ ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਉਪਗਤਂ ਤਜ੍ਜਂ ਤਸ੍ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਤਦਨੁਰੂਪਂ વੀਰਿਯਂ ਤਥਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯੋਗੀ વਾਹੇਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤਦੁਪਗવੀਰਿਯવਾਹਨਟ੍ਠੇਨ ਚ વਿਸੇਸਭਾਗਿਯਭਾવਤ੍ਤਾ ਆਸੇવਨਟ੍ਠੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਅਨਨ੍ਤਰਾਤੀਤਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਪਰਿਣਾਮੇਨ੍ਤਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮੇਨ੍ਤਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਾਨਿ વਚਨਾਨਿ ਅਤੀਤਸ੍ਸ ਨ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਲਿਖਿਤਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛਮਾਨਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਤਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ‘‘ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਏવ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਗੋਤ੍ਰਭੁਚਿਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ વਚਨਮੇવ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਆਚਰਿਯੋ। ‘‘ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਮ੍ਪਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਚਿਤ੍ਤਂ ਆਸੇવਤਿ ਭਾવੇਤਿ ਬਹੁਲੀਕਰੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਸ੍ਸਾਪਿ ਝਾਨਸ੍ਸ ਏਤਾਨਿ ਦਸ ਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆਸੇવਨਾ ਭਾવਨਾ ਏવਾ’’ਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਹਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਞ੍ਚ ‘‘ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਸਙ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਤਿવਿਧਕਲ੍ਯਾਣਕਤਞ੍ਚ। ਏવਂ ਤਿવਿਧਚਿਤ੍ਤਂ ਤਦਧਿਗਮਮੂਲਕਾਨਂ ਗੁਣਾਨਂ, ਉਪਰਿਝਾਨਾਧਿਗਮਸ੍ਸ વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮਾਤਿ।
Pāribandhakatoti nīvaraṇasaṅkhātapāribandhakato visuddhattā gotrabhupariyosānaṃ pubbabhāgajavanacittaṃ ‘‘cittavisuddhī’’ti vuccati. Tathā visuddhattā taṃ cittaṃ majjhimaṃ samādhinimittasaṅkhātaṃ appanāsamādhiṃ tadatthāya upagacchamānaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāma. Evaṃ paṭipannassa tassa tattha samathanimitte pakkhandanaṃ tabbhāvūpagamanaṃ hotīti katvā ‘‘tattha cittapakkhandana’’nti vuccati. Evaṃ tāva paṭhamajjhānuppādakkhaṇe eva āgamanavasena paṭipadāvisuddhi veditabbā. Evaṃ visuddhassa appanāppattassa puna visodhane byāpārābhāvā ajjhupekkhanaṃ hoti. Samathappaṭipannattā puna samādhāne byāpārābhāvā ca samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Kilesasaṃsaggaṃ pahāya ekantena upaṭṭhitattā puna ekattupaṭṭhāne byāpārāsambhavato ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ hoti. Tattha jātānanti tasmiṃ citte jātānaṃ samādhipaññānaṃ yuganaddhabhāvena anativattanaṭṭhena nānākilesehi vimuttattā. Saddhādīnaṃ indriyānaṃ vimuttirasenekarasaṭṭhena anativattanekasabhāvānaṃ tesaṃ dvinnaṃ upagataṃ tajjaṃ tassāruppaṃ tadanurūpaṃ vīriyaṃ tathā cittaṃ yogī vāheti pavattetīti katvā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena ca visesabhāgiyabhāvattā āsevanaṭṭhena ca sampahaṃsanā hotīti attho veditabbo. Apicettha ‘‘anantarātītaṃ gotrabhucittaṃ ekasantativasena pariṇāmentaṃ paṭipajjati nāmā’’ti likhitaṃ. Tattha hi pariṇāmentaṃ paṭipajjatīti etāni vacanāni atītassa na sambhavanti, yañca tadanantaraṃ likhitaṃ ‘‘appanāsamādhicittaṃ upagacchamānaṃ gotrabhucittaṃ tattha pakkhandati nāmā’’ti. Imināpi taṃ na yujjati, ‘‘paṭipattikkhaṇe eva atīta’’nti vuttattā ‘‘gotrabhucittaṃ tattha pakkhandatī’’ti vacanameva virujjhatīti ācariyo. ‘‘Ekacittakkhaṇikampi lokuttaracittaṃ āsevati bhāveti bahulīkarotī’’ti vuttattā ‘‘ekacittakkhaṇikassāpi jhānassa etāni dasa lakkhaṇānī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tato paṭṭhāya āsevanā bhāvanā evā’’tipi vuttaṃ. ‘‘Adhiṭṭhānasampannanti adhiṭṭhānena sahagata’’nti likhitaṃ. Tassattho – yañca ‘‘ādimajjhapariyosānasaṅkhāta’’nti vuttaṃ, taṃ tesaṃ tiṇṇampi kalyāṇakatāya samannāgatattā tividhakalyāṇakatañca. Evaṃ tividhacittaṃ tadadhigamamūlakānaṃ guṇānaṃ, uparijhānādhigamassa vā padaṭṭhānaṭṭhena adhiṭṭhānaṃ hoti, tasmā cittassa adhiṭṭhānabhāvena sampannattā adhiṭṭhānasampannaṃ nāmāti.
ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਯਿਤੁਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਾ ਏવਮਾਹੁ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਧਦਸ੍ਸਨਸવਨਸਮ੍ਭવੇ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਸਤਿ ਤਸ੍ਸ ਉਪਦ੍ਦવਸ੍ਸ ਅਭਾવੇ ਉਪਾਯਾਜਾਨਨਤੋ ‘ਅਯਂ ਅਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’ਤਿ ਹੇਤੁਪਤਿਰੂਪਕਮਹੇਤੁਂ વਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮੇਸ੍વਨਿਸ੍ਸਰਿਯਂ ਅਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਮਾਨਾ ਅਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਿਤਮਧਿਚ੍ਚਮੋਹਾ ਬਹੁਜਨਾ ਅવੀਚਿਪਰਾਯਨਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਭਗવਾ ਪਗੇવ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਧਮਾਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਦਭਾવੋਪਾਯਾਭਾવਂ ਪਨ ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਸੁਗਤਿਲਾਭਹੇਤੁਮੇવੇਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਸੁਭਦੇਸਨਾਯ વਾ ਰੂਪਸਦ੍ਦਦਸ੍ਸਨਸવਨੇਹਿ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨੇਹਿ વਿਰਮਿਤ੍વਾ ਪਗੇવ ਤਤੋ વਿਰਮਣਤੋ, ਸੁਗਤਿਲਾਭਹੇਤੁਕਰਣਤੋ, ਅવਸ੍ਸਂ ਪਞ੍ਞਾਪਿਤਬ੍ਬਾਯ ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ વਤ੍ਥਾਗਮਦਸ੍ਸਨਤੋ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਿਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਕਾਨਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਤਮਦ੍ਧਮਾਸਂ વੇਨੇਯ੍ਯਹਿਤਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਕਾਸਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮੋ ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਯਿਤੁ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ। ਆਚਰਿਯਾ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧਮਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ ਗਣਪਾਮੋਕ੍ਖਾ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇ ਏਕੇਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਸਕੇਨ ਕਾਯੇਨ ਅਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਰਤੋ ‘‘ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅવੀਤਰਾਗਾ, ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਹੋਤਿ ਏવ ਭਯਂ, ਹੋਤਿ ਲੋਮਹਂਸੋ, ਹੋਤਿ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਇਦਞ੍ਚ ਭਗવਤੋ ਅਸੁਭਕਥਾਰਮ੍ਮਣਪ੍ਪਯੋਜਨੇਨ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ, ਤਦਤ੍ਥਾਜਾਨਨਤੋ। ਸਕੇਨ ਕਾਯੇਨ ਅਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਸਿਨੇਹਤ੍ਤਾ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ વਿਯ ਮਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਭਯਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਭਯਞ੍ਚ ਪਨ ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਨ੍ਦੀਭੂਤਂ ਅਨਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਾਨਂ વਿਯ ਨ ਮਹਨ੍ਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੋਹੇਸਿ। ਅਪਾਯੁਪਗੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਨਾਕਾਸੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ વਾ ਇਦਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਹੋਤਿ ਏવ ਭਯਂ, ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ, ਲੋਮਹਂਸੋ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਅਸੁਭਕਥਂ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ettha ācariyā evamāhu ‘‘bhikkhūnaṃ aññamaññavadhadassanasavanasambhave satthuno sati tassa upaddavassa abhāve upāyājānanato ‘ayaṃ asabbaññū’ti hetupatirūpakamahetuṃ vatvā dhammissarassāpi tathāgatassa kammesvanissariyaṃ asambujjhamānā asabbadassitamadhiccamohā bahujanā avīciparāyanā bhaveyyuṃ, tasmā so bhagavā pageva tesaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ vadhamānabhāvaṃ ñatvā tadabhāvopāyābhāvaṃ pana suvinicchinitvā tattha puthujjanānaṃ sugatilābhahetumevekaṃ katvā asubhadesanāya vā rūpasaddadassanasavanehi nippayojanehi viramitvā pageva tato viramaṇato, sugatilābhahetukaraṇato, avassaṃ paññāpitabbāya tatiyapārājikapaññattiyā vatthāgamadassanato ca attano sabbadassitaṃ parikkhakānaṃ pakāsento viya tamaddhamāsaṃ veneyyahitanipphattiyā phalasamāpattiyā avakāsaṃ katvā viharitukāmo ‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitu’ntiādimāhā’’ti. Ācariyā nāma buddhamittattheradhammasirittheraupatissattherādayo gaṇapāmokkhā, aṭṭhakathācariyassa ca santike sutapubbā. Tato aññe eketi veditabbā. ‘‘Sakena kāyena aṭṭīyanti…pe… bhavissantī’’ti idaṃ parato ‘‘ye te bhikkhū avītarāgā, tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, hoti lomahaṃso, hoti chambhitatta’’nti iminā na yujjati, idañca bhagavato asubhakathārammaṇappayojanena na sametīti ce? Na, tadatthājānanato. Sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ ariyamaggena appahīnasinehattā khīṇāsavānaṃ viya maraṇaṃ paṭicca abhayaṃ na hoti, bhayañca pana asubhabhāvanānuyogānubhāvena mandībhūtaṃ anaṭṭīyantānaṃ viya na mahantaṃ hutvā cittaṃ mohesi. Apāyupage te satte nākāsīti evamattho veditabbo. Atha vā idaṃ purimassa kāraṇavacanaṃ, yasmā tesaṃ tasmiṃ samaye hoti eva bhayaṃ, chambhitattaṃ, lomahaṃso ca, tasmā ‘‘tena kho pana samayena bhagavā asubhakathaṃ kathetī’’tiādi vuttanti.
ਅਥ વਾ ਸਕੇਨ ਕਾਯੇਨ ਅਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਹੋਤਿ ਏવ ਭਯਂ, ਮਹਾਨੁਭਾવਾ વੀਤਰਾਗਾਤਿ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਅਤਿਦੁਪ੍ਪਸਹੇਯ੍ਯਮਿਦਂ ਮਰਣਭਯਂ, ਯਤੋ ਏવਂવਿਧਾਨਮ੍ਪਿ ਅવੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਭਯਂ ਹੋਤੀਤਿਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਦਞ੍ਞੇ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਾ। ਤੇਨੇਦਂ ਦੀਪੇਤਿ ‘‘ਤਂ ਤਥਾ ਆਗਤਂ ਅਸਿਹਤ੍ਥਂ વਧਕਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਤਦਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ ਏવ ਭਯਂ, ਪਗੇવ ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਪਠਮਮੇવ ਤੇਸਂ ਅਸੁਭਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਪਰਤੋ ਤੇਸਂ ਨਾਹੋਸਿ। ਏવਂ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ ਨੇਸਂ ਅਸੁਭਕਥਾ ਆਸੀ’’ਤਿ। ਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਨਯੋ , ਸੋ ‘‘ਤੇਸੁ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਕੇਨਚਿਪਿ ਕਾਯવਿਕਾਰੋ વਾ વਚੀવਿਕਾਰੋ વਾ ਨ ਕਤੋ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਪਜ੍ਜਿਂਸੂ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨੇਨ ਸਮੇਤਿ।
Atha vā sakena kāyena aṭṭīyantānampi tesaṃ hoti eva bhayaṃ, mahānubhāvā vītarāgāti khīṇāsavānaṃ mahantaṃ visesaṃ dasseti, atiduppasaheyyamidaṃ maraṇabhayaṃ, yato evaṃvidhānampi avītarāgattā bhayaṃ hotītipi dasseti. Tadaññe tesaṃ bhikkhūnaṃ pañcasatānaṃ aññatarā. Tenedaṃ dīpeti ‘‘taṃ tathā āgataṃ asihatthaṃ vadhakaṃ passitvā tadaññesampi hoti eva bhayaṃ, pageva tesanti katvā bhagavā paṭhamameva tesaṃ asubhakathaṃ kathesi, parato tesaṃ nāhosi. Evaṃ mahānisaṃsā nesaṃ asubhakathā āsī’’ti. Yo panettha pacchimo nayo , so ‘‘tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsū’’ti iminā aṭṭhakathāvacanena sameti.
ਅਪਰੇ ਪਨਾਹੂਤਿ ਕੁਲਦ੍ਧਿਪਟਿਸੇਧਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਯਂ ਕਿਰ ਲਦ੍ਧੀ’’ਤਿ વਚਨਂ ‘‘ਮਾਰਧੇਯ੍ਯਂਨਾਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਕਥਂ? ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਘਾਤੇਨ੍ਤੋ ਮਾਰવਿਸਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਅਕੁਸਲਕਰਣਤੋ ਚ। ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ ਪਨ ਮਾਰਧੇਯ੍ਯਂ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਬਲવਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸਯਂ ਮਾਰਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਨ ‘‘ਯੇ ਨ ਮਤਾ, ਤੇ ਸਂਸਾਰਤੋ ਨ ਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਲਦ੍ਧਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਉਭਯੇਸਂ ਮਗ੍ਗੇ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੀ ਏવਮਾਹ, ਤੇਨੇવ ‘‘ਮਾਰਪਕ੍ਖਿਕਾ ਮਾਰੇਨ ਸਮਾਨਲਦ੍ਧਿਕਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਰਸ੍ਸਾ ਨੁવਤ੍ਤਿਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਾ ਮਾਰਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਲਦ੍ਧਿવਸੇਨ ਏવਮਾਹਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ। ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਕਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਨਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਦ੍ਦੇਸਾਦਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
Apare panāhūti kuladdhipaṭisedhanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ kira laddhī’’ti vacanaṃ ‘‘māradheyyaṃnātikkamissatī’’ti vacanena virujjhatīti ce? Na virujjhati. Kathaṃ? Ayaṃ bhikkhū aghātento māravisayaṃ atikkamissati akusalakaraṇato ca. Ghātento pana māradheyyaṃ nātikkamissati balavattā kammassāti sayaṃ mārapakkhikattā evaṃ cintetvā pana ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā’’ti attano ca laddhi, tasmā taṃ tattha ubhayesaṃ magge niyojentī evamāha, teneva ‘‘mārapakkhikā mārena samānaladdhikā’’ti avatvā ‘‘mārassā nuvattikā’’ti vuttā. ‘‘Iminā kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā mārassa anuvatti, tasmā evaṃ cintetvāpi attano laddhivasena evamāhā’’ti keci likhanti. Mama santike ekato upaṭṭhānamāgacchanti, attano attano ācariyupajjhāyānaṃ santike uddesādiṃ gaṇhāti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੩. ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੩. ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਪਠਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਠਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā