Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ-ಟೀಕಾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ಭಿಕ್ಖುವಿಭಙ್ಗೋ
Bhikkhuvibhaṅgo
ಪಾರಾಜಿಕಕಥಾ
Pārājikakathā
ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Paṭhamapārājikakathāvaṇṇanā
೬. ಏವಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ರತನತ್ತಯಪಣಾಮಾದಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಿವಿಧೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಮುಖಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ತಿಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಪಸ್ಸಾವಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ, ಅನ್ನಪಾನಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದೀನಂ ಪವೇಸನನಿಕ್ಖಮನದ್ವಾರತಾಯ ಚ ಮಗ್ಗವೋಹಾರಗತೇ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ, ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಮಗ್ಗೇಸು ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ, ತೀಸು ಸೇವನಚೇತನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ತಿವಿಧೇ’’ತಿ ಪಕಾರವಾಚಿವಿಧಸದ್ದೋಪಾದಾನೇನ ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹವಸೇನ ತೀಹಿ ರಾಸೀಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಭೇದವಸೇನ ತಿಂಸವಿಧೋ ಮಗ್ಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ।
6. Evaṃ pañcahi gāthāhi ratanattayapaṇāmādiṃ dassetvā idāni yathāpaṭiññātavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘tividhe’’tiādi. Tattha ‘‘tividhe’’tiādinā paṭhamapārājikasikkhāpadavinicchayaṃ dasseti. Tividheti vaccapassāvamukhamaggānaṃ vasena tippakāre maggeti iminā sambandho. Tilamattampīti tilabījamattampi aṅgajātanti sambandho. Maggeti vaccapassāvānaṃ nikkhamanadvāratāya, annapānapittasemhādīnaṃ pavesananikkhamanadvāratāya ca maggavohāragate sarīrappadese, allokāseti sambandho. ‘‘Maggesu tilamattampi, tīsu sevanacetano’’ti vattabbepi ‘‘tividhe’’ti pakāravācividhasaddopādānena sajātisaṅgahavasena tīhi rāsīhi saṅgahetvā pabhedavasena tiṃsavidho maggo dassito hoti.
ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತಮುಖಾದಿಮಗ್ಗಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೫೬) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಥೇವ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ವಸೇನ ನವ ಮಗ್ಗಾ, ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪಣ್ಡಕಾನಂ ಮುಖಮಗ್ಗವಚ್ಚಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗಾತಿ ಛ ಮಗ್ಗಾ, ತಥಾ ತಿಣ್ಣಂ ಪನ ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ಏವಂ ತಿಂಸವಿಧೋ ಹೋತಿ।
Seyyathidaṃ? Pārājikavatthubhūtamukhādimaggānaṃ nissayabhūte satte dassetuṃ ‘‘tisso itthiyo manussitthī amanussitthī tiracchānagatitthī’’tiādinā (pārā. 56) nayena pāḷiyaṃ dassitamanussāmanussatiracchānagatitthīnaṃ paccekaṃ tiṇṇaṃ maggānaṃ vasena nava maggā, tatheva dassitānaṃ tiṇṇaṃ ubhatobyañjanakānaṃ vasena nava maggā, tiṇṇaṃ pana paṇḍakānaṃ mukhamaggavaccamaggānaṃ vasena paccekaṃ dve dve maggāti cha maggā, tathā tiṇṇaṃ pana purisānanti evaṃ tiṃsavidho hoti.
ಸೇವನಚೇತನೋತಿ ಸೇವನೇ ಮೇಥುನಪಯೋಗೇ ಚೇತನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಮೇಥುನರಾಗೂಪಸಂಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ತಿಂಸಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ ಪಕತಿವಾತೇನ ಅಸಂಫುಟ್ಠೇ ಅಲ್ಲಪದೇಸೇ, ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿರಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ವಿಸೇಸನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ’’ತಿ ಪದದ್ವಯಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇವನಚೇತನೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Sevanacetanoti sevane methunapayoge cetanā assāti viggaho, methunarāgūpasaṃhitāya cetanāya samannāgatoti attho. Allokāseti tiṃsamaggānamaññatare magge pakativātena asaṃphuṭṭhe allapadese, iminā bāhiraṃ pārājikakkhettaṃ na hotīti dīpeti. Visesanassa visesāpekkhattā dutiyagāthāya ‘‘sasikkho so’’ti padadvayaṃ āharitvā ‘‘sevanacetano sasikkho so bhikkhū’’ti yojetabbaṃ.
ಅಙ್ಗೇ ಸರೀರೇ ಜಾತನ್ತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ। ಸತಿಪಿ ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವಾನಂ ತಥಾಭಾವೇ ರುಳ್ಹಿವಸೇನ ತದೇವ ತಥಾ ವುತ್ತಂ। ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿ ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಂ ನಿಪ್ಫಾದೇನ್ತೋ। ಪರಾಜಿತೋತಿ ದುಲ್ಲಭಾಯ ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ ದುಲ್ಲಭಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖತೋ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಸಪತ್ತೇಹಿ ಪರಾಜಯಮಾಪಾದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Aṅge sarīre jātanti aṅgajātaṃ, purisanimittaṃ. Satipi avasesasarīrāvayavānaṃ tathābhāve ruḷhivasena tadeva tathā vuttaṃ. Pavesentoti dvayaṃdvayasamāpattisaṅkhātakāyikakiriyaṃ nipphādento. Parājitoti dullabhāya khaṇasampattiyā laddhabbato dullabhā lokiyalokuttaraguṇasampattisukhato parihāpetvā kilesasapattehi parājayamāpāditoti attho.
ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೇವನಚೇತನೋ ತಿವಿಧೇ ಮಗ್ಗೇ ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ –
Ayamettha yojanā – sasikkho sevanacetano tividhe magge allokāse aṅgajātaṃ tilamattampi pavesento so bhikkhu parājito hotīti. Ettāvatā –
‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) –
‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, antamaso tiracchānagatāyapi, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti (pārā. 44) –
ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Bhagavatā paññattasikkhāpadaṃ saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
೭. ಏವಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ (ಪಾರಾ॰ ೫೮) ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಪರೋಪಕ್ಕಮಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪವೇಸನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪವೇಸನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪಮತ್ತಾದಿಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಮಞ್ಞತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಮಗ್ಗಾನಮಞ್ಞತರಂ ಮಗ್ಗಂ ಯಥಾ ಪವಿಸತಿ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪನೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ಮಗ್ಗಪ್ಪವೇಸನಮಾಹ। ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ಸಸಿಕ್ಖೋ ಸೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತ್ಥ ‘‘ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೮) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಅಗ್ಗತೋ ಯಾವ ಮೂಲಂ ಪವೇಸೇನ್ತೇಸು ಅಸ್ಸಾದಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿಆದೀಸು ಪದೇಸುಪಿ ಏವಮೇವ ಯೋಜನಾ।
7. Evaṃ imissā gāthāya attūpakkamamūlakaṃ pārājikaṃ dassetvā idāni ‘‘bhikkhupaccatthikā manussitthiṃ bhikkhussa santike ānetvā vaccamaggena (pārā. 58) aṅgajāte abhinisīdentī’’tiādinayappavattaṃ paropakkamamūlakaṃ pārājikañca dassetumāha ‘‘pavesana’’ntiādi. Tattha pavesananti bhikkhupaccatthikehi suttapamattādimanussitthiādīnamaññataraṃ ānetvā yathāvuttamaggānamaññataraṃ maggaṃ yathā pavisati, tathā bhikkhuno aṅgajāte abhinisīdāpane sambhavantaṃ maggappavesanamāha. Pavesanaṃ sādiyanto sasikkho soti yojanā. Ettha ‘‘pavesanaṃ sādiyati adhivāseti, tasmiṃ khaṇe sevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.58) aṭṭhakathāvacanato aggato yāva mūlaṃ pavesentesu assādacittaṃ upaṭṭhāpento taṅkhaṇeyeva sāsanato cutoti attho. Paviṭṭhantiādīsu padesupi evameva yojanā.
ಪವಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೋ। ‘‘ಪವಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತಾಯ ತಾಯ ಕಿರಿಯಾಯ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ಖಣೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ। ಠಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾ ಬ್ಯಾಪಾರರಹಿತಂ ಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ತೇನೇವ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚ ಯಾವ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭೋ, ತಾವ ಸಮ್ಭವನ್ತೋ ಠಿತಕಾಲೋಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಉದ್ಧರಣನ್ತಿ ನೀಹರಣಕಾಲೋ।
Paviṭṭhanti paviṭṭhakkhaṇo. ‘‘Paviṭṭha’’ntiādinā tāya tāya kiriyāya upalakkhito khaṇo gahetabbo. Tenevettha accantasaṃyoge upayogavacanaṃ kataṃ. Ṭhitanti ettha ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti aṭṭhakathāvacanassa sabbathā byāpārarahitaṃ kālaṃ sandhāya vuttattā sukkavissaṭṭhisamayopi gahetabbo. Teneva gaṇṭhipade vuttanayena paviṭṭhassa ca yāva uddharaṇārambho, tāva sambhavanto ṭhitakālopi gahetabbo. Uddharaṇanti nīharaṇakālo.
ವಾತಿ ವಿಕಪ್ಪೇ, ಅಪೀತಿ ಸಮುಚ್ಚಯೇ, ಸೋ ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಿಕಪ್ಪಿತಾನಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ತುಲ್ಯಬಲತಂ ಜೋತೇತಿ। ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪವಿಟ್ಠಂ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೫೮) ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಪವೇಸನಾದಿಏಕಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಸಾದಿಯನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಹ ವತ್ತತೀತಿ ಸಸಿಕ್ಖೋ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾದಿಯನ್ತೋತಿ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು। ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರಿಯನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮನಂ ವಿನಾ। ಚುತೋತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಕತಮಿದಂ, ನ ಮಯಾ’’ತಿ ಲೇಸೇನ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಾದಿಯನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಸಾಸನತೋ ಚುತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Vāti vikappe, apīti samuccaye, so vā-saddena vikappitānaṃ pakkhānaṃ tulyabalataṃ joteti. Iti imehi dvīhipi ‘‘so ce pavesanaṃ sādiyati, paviṭṭhaṃ sādiyatī’’tiādinā (pārā. 58) pāḷiyaṃ āgatanayena labbhamānaṃ pavesanādiekakkhaṇampi sādiyanapaccayā āpajjamānaṃ pārājikaṃ dasseti. Sasikkhoti sikkhāya saha vattatīti sasikkho, apaccakkhātasikkhoti attho. Sādiyantoti sevanacittaṃ upaṭṭhāpento. So bhikkhu. Ṭhapetvā kiriyanti attūpakkamanaṃ vinā. Cutoti ‘‘bhikkhupaccatthikehi katamidaṃ, na mayā’’ti lesena na muccati, sādiyanacitte sati sāsanato cutoyeva hotīti adhippāyo.
ಏತ್ಥ ಚ ಸಸಿಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಾಠಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ತಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ॰ ೪೫), ತದಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ವಿಭತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಚಿತ್ತಖೇತ್ತಕಾಲಪಯೋಗಪುಗ್ಗಲವಿಜಾನನವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ। ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವತೋ ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನೇವ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ದವಾ ವಾ ರವಾ ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ।
Ettha ca sasikkhoti idaṃ ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti (pārā. 44) sikkhāpadapāṭhassa atthadassanavasena niddiṭṭhaṃ. Tassa padabhājane (pārā. 45), tadaṭṭhakathāya ca vibhattaṃ sikkhāpaccakkhānaṃ saṅkhepato evaṃ veditabbaṃ – cittakhettakālapayogapuggalavijānanavasena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena. Upasampannabhāvato cavitukāmatācitteneva hi sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na davā vā ravā vā vadantassa. Evaṃ cittavasena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena.
ತಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಙ್ಘಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ, ಸಿಕ್ಖಂ, ವಿನಯಂ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ, ಉದ್ದೇಸಂ, ಉಪಜ್ಝಾಯಂ, ಆಚರಿಯಂ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಂ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕಂ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ, ‘‘ಗಿಹೀತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ, ಉಪಾಸಕೋ, ಆರಾಮಿಕೋ, ಸಾಮಣೇರೋ, ತಿತ್ಥಿಯೋ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೋ, ಅಸ್ಸಮಣೋ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಗಿಹಿಆದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಬಾವೀಸತಿಯಾ ಖೇತ್ತಪದಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸವೇವಚನಸ್ಸ ವಸೇನ ತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ಖೇತ್ತವಸೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ।
Tathā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmi, dhammaṃ paccakkhāmi, saṅghaṃ paccakkhāmi, sikkhaṃ, vinayaṃ, pātimokkhaṃ, uddesaṃ, upajjhāyaṃ, ācariyaṃ, saddhivihārikaṃ, antevāsikaṃ, samānupajjhāyakaṃ, samānācariyakaṃ, sabrahmacāriṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ vuttānaṃ buddhādīnaṃ catuddasannaṃ, ‘‘gihīti maṃ dhārehi, upāsako, ārāmiko, sāmaṇero, titthiyo, titthiyasāvako, assamaṇo, asakyaputtiyoti maṃ dhārehī’’ti evaṃ vuttānaṃ gihiādīnaṃ aṭṭhannañcāti imesaṃ bāvīsatiyā khettapadānaṃ yassa kassaci savevacanassa vasena tesu yaṃ kiñci vattukāmassa yaṃ kiñci vadato sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na rukkhādīnaṃ aññatarassa nāmaṃ gahetvā sikkhaṃ paccakkhantassa. Evaṃ khettavasena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena.
ತತ್ಥ ಯದೇತಂ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಚನಂ, ಯಾನಿ ಚ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ಕಿಂ ನು ಮೇ ಬುದ್ಧೇನ, ನ ಮಮತ್ಥೋ ಬುದ್ಧೇನ, ಸುಮುತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಖ್ಯಾತವಸೇನ ಕಾಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಅಲಂ ಮೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ, ತೇಸಂಯೇವ ಸವೇವಚನಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಸಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮಂ ಧಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಯಂ ನೂನಾಹಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಾತಿಆದೀನಿ ಅತೀತಾನಾಗತಪರಿಕಪ್ಪವಚನಾನಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಚೇವ ಅನಾಮಟ್ಠಕಾಲವಸೇನ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ।
Tattha yadetaṃ ‘‘paccakkhāmī’’ti ca ‘‘maṃ dhārehī’’ti cāti vuttaṃ vattamānakālavacanaṃ, yāni ca ‘‘alaṃ me buddhena, kiṃ nu me buddhena, na mamattho buddhena, sumuttāhaṃ buddhenā’’tiādinā nayena ākhyātavasena kālaṃ anāmasitvā purimehi cuddasahi padehi saddhiṃ yojetvā vuttāni ‘‘alaṃ me’’tiādīni cattāri padāni, tesaṃyeva savevacanānaṃ vasena paccakkhānaṃ hoti, na ‘‘paccakkhāsi’’nti vā ‘‘paccakkhissa’’nti vā ‘‘maṃ dhāresī’’ti vā ‘‘maṃ dhāressatī’’ti vā ‘‘yaṃ nūnāhaṃ paccakkheyya’’nti vātiādīni atītānāgataparikappavacanāni bhaṇantassa. Evaṃ vattamānakālavasena ceva anāmaṭṭhakālavasena ca paccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena.
ಪಯೋಗೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಕಾಯಿಕೋ ಚ ವಾಚಸಿಕೋ ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಕ್ಖರಲಿಖನಂ ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿದಸ್ಸನಂ ವಾ ಕಾಯಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ವಾಚಸಿಕಪಯೋಗೇನೇವ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ।
Payogo pana duvidho kāyiko ca vācasiko ca. Tattha ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādinā nayena yāya kāyaci bhāsāya vacībhedaṃ katvā vācasikapayogeneva paccakkhānaṃ hoti, na akkharalikhanaṃ vā hatthamuddādidassanaṃ vā kāyapayogaṃ karontassa. Evaṃ vācasikapayogeneva paccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena.
ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಟ್ಟಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ನ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಅಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ದೂತೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ಆರೋಚನಂ ರುಹತಿ। ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ।
Puggalo pana duvidho yo ca paccakkhāti, yassa ca paccakkhāti. Tattha yo paccakkhāti, so sace ummattakakhittacittavedanaṭṭānaṃ aññataro na hoti. Yassa pana paccakkhāti, so sace manussajātiko hoti, na ca ummattakādīnaṃ aññataro, sammukhībhūto ca sikkhāpaccakkhānaṃ hoti. Na hi asammukhībhūtassa dūtena vā paṇṇena vā ārocanaṃ ruhati. Evaṃ yathāvuttassa puggalassa vasena paccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena.
ವಿಜಾನನಮ್ಪಿ ನಿಯಮಿತಾನಿಯಮಿತವಸೇನ ದುವಿಧಂ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ, ಯೇಸಂ ವಾ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ, ಇಮೇಸಂ ವಾ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ತೇ ಯಥಾ ಪಕತಿಯಾ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ವಚನಾನನ್ತರಮೇವ ತಸ್ಸ ‘‘ಅಯಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯತೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸಚೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ವಚನತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಏವಂ ವಿಜಾನನವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತದಭಾವೇನ। ಯೋ ಪನ ಅನ್ತಮಸೋ ದವಾಯಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ತೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ।
Vijānanampi niyamitāniyamitavasena duvidhaṃ. Tattha yassa, yesaṃ vā niyametvā ‘‘imassa, imesaṃ vā ārocemī’’ti vadati. Sace te yathā pakatiyā loke manussā vacanaṃ sutvā āvajjanasamaye jānanti, evaṃ tassa vacanānantarameva tassa ‘‘ayaṃ ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthayatī’’ti vā yena kenaci ākārena sikkhāpaccakkhānabhāvaṃ jānanti, paccakkhātāva hoti sikkhā. Atha aparabhāge ‘‘kiṃ iminā vutta’’nti cintetvā jānanti, aññe vā jānanti, apaccakkhātāva hoti sikkhā. Aniyametvā ārocentassa pana sace vuttanayena yo koci manussajātiko vacanatthaṃ jānāti, paccakkhātāva hoti sikkhā. Evaṃ vijānanavasena paccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvena. Yo pana antamaso davāyapi paccakkhāti, tena apaccakkhātāva hoti sikkhā.
ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖೋ ‘‘ಸಸಿಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Iti imesaṃ vuttappakārānaṃ cittādīnaṃ vasena apaccakkhātasikkho ‘‘sasikkho’’ti vutto.
೮-೧೦. ‘‘ಇದಾನಿ ಸನ್ಥತೇನ ಸನ್ಥತಸ್ಸ ಘಟ್ಟನೇ ಉಪಾದಿನ್ನಕಘಟ್ಟನಾಭಾವತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸಕಪ್ಪನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ, ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇನ, ಮುಖೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಅಭಿನಿಸೀದೇನ್ತಿ ಸನ್ಥತಾಯ ಅಸನ್ಥತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೬೧) ನಯೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸನ್ಥತವಾರಾನಮತ್ಥಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸನ್ಥತೇನಾತಿ ಚಮ್ಮಚೋಳತಿಪುಪಟ್ಟಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೇನ। ‘‘ಪವೇಸೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ಥತವಾರಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸ್ಸನಮುಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ‘‘ಪರಾಜಿತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿಆದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ।
8-10. ‘‘Idāni santhatena santhatassa ghaṭṭane upādinnakaghaṭṭanābhāvato doso natthī’’ti pāpabhikkhūnaṃ lesakappanaṃ paṭikkhipituṃ ‘‘bhikkhupaccatthikā manussitthiṃ bhikkhussa santike ānetvā vaccamaggena, passāvamaggena, mukhena aṅgajātaṃ abhinisīdenti santhatāya asanthatassā’’tiādinā (pārā. 61) nayena pāḷiyaṃ vuttasanthatavārānamatthaṃ saṅgaṇhanto āha ‘‘santhatenā’’tiādi. Tattha santhatenāti cammacoḷatipupaṭṭādīhi paṭicchāditena. ‘‘Pavesento’’ti iminā santhatavārassa paropakkamaṃ nissāya dassanamupalakkhaṇanti attūpakkamepi yojetabbataṃ dasseti, tassa vakkhamānena ‘‘parājito’’ti iminā sambandho. ‘‘Tathevā’’ti iminā pavesentotiādippakāraṃ parāmasati.
ಏವಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಕದಾ ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥ ಉಪಾದಿನ್ನೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಉಪೇತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಅತ್ತನೋ ಫಲಭಾವೇನೇವ ಆದಿನ್ನಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಏತೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ, ವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಘಟ್ಟನಟ್ಠಾನಗತಂ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮಿನಾವ ಅಙ್ಗಜಾತಗತಂ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಚಮ್ಮಖಿಲಂ, ಪಿಳಕಾದಿ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ನಾಮ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ। ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ಚೋಳಾದಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪಾದಿನ್ನೇನ ಉಪಾದಿನ್ನೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಘಟ್ಟಿತೇ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಘಟ್ಟಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಕರಣವಚನನ್ತಾನಿ ಪದಾನಿ ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಾನಿ।
Evaṃ pavesento kadā parājito hotīti āha ‘‘upādinnenā’’tiādi. Ettha upādinnenāti taṇhādiṭṭhīhi upetena kammunā attano phalabhāveneva ādinnaṃ gahitanti upādinnaṃ, etena attano aṅgajātassa, vatthupuggalānaṃ maggassa ca ghaṭṭanaṭṭhānagataṃ kāyappasādaṃ dasseti. Imināva aṅgajātagataṃ anaṭṭhakāyappasādaṃ cammakhilaṃ, piḷakādi ca gahetabbaṃ. ‘‘Upādinnakaṃ nāma kāyindriya’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. Tabbipariyāyena ‘‘anupādinnaka’’nti tappaṭicchādakaṃ coḷādi vuttaṃ. Upādinnena upādinne, anupādinne vā pārājikakkhette ghaṭṭite, anupādinnakena vā upādinne anupādinne vā pārājikakkhette ghaṭṭiteti yojanā. Ettha ca karaṇavacanantāni padāni ‘‘aṅgajātenā’’ti imassa visesanāni.
ಏತ್ತಾವತಾ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಚತೂಸು ವಿಕಪ್ಪೇಸು। ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ತೂತಿ ಏತ್ಥ ತು-ಸದ್ದೇನ ಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ। ಯಂತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ನಿಚ್ಚಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ ಹಿ ‘‘ಸೋ’’ತಿ ತಂ-ಸದ್ದೋಪಾದಾನೇ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಯಂ-ಸದ್ದೋಪಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ, ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ ಅಪಿಸದ್ದೋ ಚ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಅಭಿನಿಸೀದಾಪಿತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಅಞ್ಞತರಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ವಾ ತು-ಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಪವೇಸನಟ್ಠಿತುದ್ಧಾರಾನಮಞ್ಞತರಕ್ಖಣೇ ವಾ ಸಚೇ ಯೋ ಸಾದಿಯತಿ, ಸಪ್ಪಮುಖಾದಿಪ್ಪವೇಸನಕಾಲೇ ವಿಯ ಅನುತ್ತಸಿತ್ವಾ ಕಾಮರಾಗಪಿಪಾಸಾಭಿಭೂತೋ ಯದಿ ಸಾದಿಯತಿ, ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಸಚೇ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಸಙ್ಕವಚನೇನ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಸೂಚಿತಂ ಹೋತಿ।
Ettāvatā santhatacatukkavasena attūpakkame sati pārājikakkhette pārājikaṃ dassetvā idāni parūpakkamepi dassetumāha ‘‘sace’’tiādi. Etthāti etesu catūsu vikappesu. Pārājikakkhette paviṭṭhe tūti ettha tu-saddena pavesanaṭṭhituddhārakkhaṇattayaṃ samuccinoti. Yaṃtaṃ-saddānaṃ niccasambandhattā hi ‘‘so’’ti taṃ-saddopādāne ‘‘yo’’ti yaṃ-saddopi ajjhāharitabbo, sāmatthiyena sampiṇḍanattho apisaddo ca. Ayamettha atthayojanā – bhikkhupaccatthikehi ānetvā bhikkhuno aṅgajāte abhinisīdāpitamanussitthiādīnaṃ tīsu maggesu aññataramaggasaṅkhātaṃ pārājikakkhettaṃ paviṭṭhe vā tu-saddena sampiṇḍitapavesanaṭṭhituddhārānamaññatarakkhaṇe vā sace yo sādiyati, sappamukhādippavesanakāle viya anuttasitvā kāmarāgapipāsābhibhūto yadi sādiyati, sopi bhikkhu parājito hotīti yojanā. ‘‘Sace sādiyatī’’ti iminā sāsaṅkavacanena na sādiyati, anāpattīti sūcitaṃ hoti.
‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಕಪ್ಪೇ ಸಮ್ಭವನ್ತಿಯೋ ಇತರಾಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧನೀಯಂ। ‘‘ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ, ಉಪರಿಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಞ್ಚ ವಿಧೀಯಮಾನತ್ತಾ ಅಞ್ಞಥಾನುಪಪತ್ತಿಲಕ್ಖಣಾಯ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾನಂ ಖೇತ್ತೇತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ। ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನೇಸು ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಗತಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
‘‘Pārājikakkhette’’ti iminā byavacchinne aññasmiṃ ṭhāne vītikkamantassa imasmiṃyeva vikappe sambhavantiyo itarāpattiyo dassetumāha ‘‘khette’’tiādi. ‘‘Etthā’’ti ānetvā sambandhanīyaṃ. ‘‘Khette’’ti sāmaññaniddesepi heṭṭhā ‘‘pārājikakkhette’’ti visesitattā, uparithullaccayādīnañca vidhīyamānattā aññathānupapattilakkhaṇāya sāmatthiyā thullaccayadukkaṭānaṃ khetteti ayamattho labbhati. ‘‘Kaṇṇacchiddakkhināsāsū’’tiādinā nayena vakkhamānesu jīvamānakasarīragatathullaccayadukkaṭakkhettesūti vuttaṃ hoti.
ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ‘‘ಸನ್ಥತಾದಿನಾ ಸನ್ಥತಾದಿಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನಾದೀನಂ ಘಟ್ಟನೇ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ವುತ್ತಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೇ ಏತ್ಥ ಯೋಜೇನ್ತೇಹಿ ಏವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ – ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇನ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇನ, ತಥಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನೇನ ವಾ ಘಟ್ಟಿತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ। ಏವಂ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸನ್ಥತೇ ವಾ…ಪೇ॰… ಘಟ್ಟಿತೇ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ತಸ್ಸ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Imesu dvīsu khettesu ‘‘santhatādinā santhatādiṃ pavesentassa upādinnādīhi upādinnādīnaṃ ghaṭṭane adhivāsentassa anāpattī’’ti vattumasakkuṇeyyatāya pārājikakkhette vuttasabbavikappe ettha yojentehi evaṃ yojetabbaṃ – thullaccayakkhette santhate vā asanthate vā santhatena vā asanthatena vā aṅgajātena sevantassa upādinne vā anupādinne vā upādinnena, tathā anupādinnena vā ghaṭṭite thullaccayaṃ tassa viniddiseti. Evaṃ dukkaṭakkhette santhate vā…pe… ghaṭṭite dukkaṭañca tassa viniddiseti yojetabbaṃ.
ಇಹ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಉಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಅಙ್ಗಜಾತಞ್ಚ ತತ್ಥಜಾತಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕಾ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ಅಙ್ಗುಲಿಆದಿಇತರಾವಯವಾಪಿ। ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಅನುಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಾದಿಪಟಿಚ್ಛಾದಿತವತ್ಥಾದಯೋ ಚ ಗಯ್ಹನ್ತಿ, ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೇ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಚಮ್ಮಖಿಲಪಿಳಕರೋಮಾದೀನಿ। ಇಮಾನಿ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಾನಿ। ಅಙ್ಗಜಾತೇತರೋಪಾದಿನ್ನಾವಯವೇ ಚ ತೀಸುಪಿ ಖೇತ್ತೇಸು ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ।
Iha sabbattha tīsupi khettesu upādinna-saddena anaṭṭhakāyappasādaṃ aṅgajātañca tatthajātacammakhilapiḷakā ca gayhanti, dukkaṭakkhette pana aṅguliādiitarāvayavāpi. Tīsupi khettesu anupādinna-saddena aṅgajātādipaṭicchāditavatthādayo ca gayhanti, dukkaṭakkhette pana nimitte naṭṭhakāyappasādacammakhilapiḷakaromādīni. Imāni ca anupādinnāni. Aṅgajātetaropādinnāvayave ca tīsupi khettesu pavesentassa dukkaṭameva.
೧೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿವಿಧೇಸುಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ಸನ್ಥತಾಸನ್ಥತವಸೇನೇವ ದುವಿಧೇನ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪರೋಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಲಬ್ಭಮಾನಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಮತಸರೀರೇ ಪನ ತಥಾ ತಥಾ ಸೇವನ್ತಾನಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೇಸೋಕಾಸಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸಿತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಾ ತಿಸ್ಸೋ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮತೇ’’ತಿಆದಿ।
11. Ettāvatā jīvamānasarīre santhatāsanthatavasena paccekaṃ tividhesupi pārājikathullaccayadukkaṭakkhettesu santhatāsanthatavaseneva duvidhena nimittena sevantassa paropakkame sati sādiyantassa labbhamānapārājikathullaccayadukkaṭāpattiyo yathāsambhavaṃ dassetvā idāni ‘‘matasarīre pana tathā tathā sevantānaṃ doso natthī’’ti pāpabhikkhūnaṃ lesokāsapaṭibāhanatthaṃ pāḷiyaṃ dassitesu yathāvuttesu tīsu khettesu labbhamānā tisso āpattiyo dassetumāha ‘‘mate’’tiādi.
ತತ್ಥ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ಸರೀರೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸಿತಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯಂ ವಿಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನಾವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವೋಯೇವ ಆಪತ್ತಿಯಾಭಾವಾಭಾವಸ್ಸ ಪಮಾಣನ್ತಿ ‘‘ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಮತೇ’’ತಿ ಏತಂ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ತಂ ತೇನ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನಗಾಥಾಯ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Tattha ‘‘mate’’ti etassa ‘‘manussitthiādīnaṃ sarīre’’ti ajjhāharitvā atthayojanā kātabbā. Iminā ‘‘akkhāyite’’tiādinā dassitānaṃ nimittānaṃ nissayaṃ dassitaṃ hoti. ‘‘Nimittamattaṃ sesetvā’’tiādinā nayena vakkhamānagāthāyaṃ viya sakalasarīre khāditepi nimittassa vijjamānāvijjamānabhāvoyeva āpattiyābhāvābhāvassa pamāṇanti ‘‘akkhāyite’’ti etena ‘‘mate’’ti etaṃ avisesetvā ‘‘nimitte’’ti ajjhāharitvā taṃ tena visesitabbaṃ. Atha vā ‘‘nimittamatta’’ntiādinā vakkhamānagāthāya ‘‘nimitte’’ti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
ಅಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ। ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇಪಿ ಚಾತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಬಹುಕಾವಸಿಟ್ಠೇ ನಿಮಿತ್ತೇ। ‘‘ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಭಾಗೇಸು ತಿಭಾಗಮತ್ತಂ ಖಾದಿತಂ, ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಮೇಥುನನ್ತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಮಿಥುನಾನಂ ಇದಂ ಮೇಥುನಂ, ಮತಿತ್ಥಿಆದೀನಂ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸತ್ತಾಭಾವೇಪಿ ತತ್ಥ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ರುಳ್ಹಿಯಾ ‘‘ಮೇಥುನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Akkhāyiteti sabbathā akkhāyite pārājikavatthubhūte nimitte. Yebhuyyakkhāyitepi cāti kiñci kiñci khāditvā bahukāvasiṭṭhe nimitte. ‘‘Yassa catūsu bhāgesu tibhāgamattaṃ khāditaṃ, taṃ nimittaṃ yebhuyyakkhāyitaṃ nāmā’’ti vadanti. Methunanti rāgapariyuṭṭhānena sadisabhāvāpattiyā mithunānaṃ idaṃ methunaṃ, matitthiādīnaṃ rāgapariyuṭṭhānena sadisattābhāvepi tattha vītikkamo ruḷhiyā ‘‘methuna’’nti vuccati.
ಪಾರಾಜಿಕೋತಿಪರಾಜಿತೋ, ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತಿಪುಗ್ಗಲೇಸು ವತ್ತತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಆನನ್ದ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ತಥಾಗತೋ ವಜ್ಜೀನಂ ವಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾನಂ ವಾ ಕಾರಣಾ ಸಾವಕಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮೂಹನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೩) ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಆಪತ್ತಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಪನ್ನೋ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೭) ಆಪತ್ತಿಯಾ। ‘‘ನ ಮಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಯೋ ಅವಹಟೋ, ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೫) ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ। ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೩೮೪) ಪನ ಧಮ್ಮೇ ವತ್ತತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಆಪತ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ।
Pārājikotiparājito, parājayamāpannoti attho. Ayañhi pārājika-saddo sikkhāpadāpattipuggalesu vattati. Tattha ‘‘aṭṭhānametaṃ ānanda anavakāso, yaṃ tathāgato vajjīnaṃ vā vajjiputtakānaṃ vā kāraṇā sāvakānaṃ pārājikaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ samūhaneyyā’’ti (pārā. 43) evaṃ sikkhāpade vattamāno veditabbo. ‘‘Āpatti tvaṃ bhikkhu āpanno pārājika’’nti (pārā. 67) āpattiyā. ‘‘Na mayaṃ pārājikā, yo avahaṭo, so pārājiko’’ti (pārā. 155) evaṃ puggale. ‘‘Pārājikena dhammena anuddhaṃseyyā’’tiādīsu (pārā. 384) pana dhamme vattatīti vadanti. Yasmā pana tattha dhammoti katthaci āpatti, katthaci sikkhāpadameva adhippetaṃ, tasmā so visuṃ na vattabbo.
ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಯೋ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಯೋ ನಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜತಿ ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ಪರಾಜಿತೋ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತೀಸು ಪಾರಾಜಿಕ-ಸದ್ದೋ ಪರಾಜೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ, ಪುಗ್ಗಲೇ ಪನ ಪರಾಜೀಯತೀತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ನರೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಭಿಕ್ಖುಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾ ವಿಸೇಸೇ ಅವತಿಟ್ಠತೀತಿ।
Tattha sikkhāpadaṃ yo taṃ atikkamati taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājika’’nti vuccati. Āpatti pana yo naṃ ajjhāpajjati taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājikā’’ti vuccati. Puggalo yasmā parājito parājayamāpanno, tasmā ‘‘pārājiko’’ti vuccati. Sikkhāpadāpattīsu pārājika-saddo parājetīti ‘‘pārājiko’’ti kattusādhano, puggale pana parājīyatīti kammasādhanoti veditabbo. ‘‘Naro’’ti iminā pubbe vuttabhikkhuyeva adhippeto. Sāmaññajotanā visese avatiṭṭhatīti.
೧೨. ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದಿತೇ। ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತೇತಿ ಸಮಭಾಗಾವಸೇಸಂ ಖಾದಿತೇ। ಥೂಲೋ ಅಚ್ಚಯೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೋ, ಸೋಯೇವ ಆಪಜ್ಜೀಯತೀತಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ। ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾದಯೋ ಸನ್ಧಾಯೇತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೋಹಾರೋ, ನ ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೇಸೇತಿ ಅವಸೇಸೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅವಸೇಸಸರೀರೇ ಉಪಕಚ್ಛಕಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೯-೬೦)। ದುಟ್ಠು ಕತನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ದುಕ್ಕಟ-ಸದ್ದೋ ನಿಯತನಪುಂಸಕತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಲಿಙ್ಗೇನ ವಿಸೇಸನಂ ಹೋತಿ।
12.Yebhuyyakkhāyiteti catūsu koṭṭhāsesu ekakoṭṭhāsāvasesaṃ katvā khādite. Upaḍḍhakkhāyiteti samabhāgāvasesaṃ khādite. Thūlo accayo thullaccayo, soyeva āpajjīyatīti āpattīti thullaccayāpatti. Pācittiyādayo sandhāyettha thullaccayavohāro, na pārājikasaṅghādiseseti daṭṭhabbaṃ. Seseti avasese upakacchakādīsu. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘avasesasarīre upakacchakādīsu dukkaṭa’’nti (pārā. aṭṭha. 1.59-60). Duṭṭhu katanti dukkaṭaṃ, dukkaṭa-saddo niyatanapuṃsakattā itthiliṅgassāpi āpatti-saddassa saliṅgena visesanaṃ hoti.
೧೩. ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಖಾಯಿತೇಪೀತಿ ಏತ್ಥ ತಿಣ್ಣಮಞ್ಞತರಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರೇ ಖಾದಿತೇಪಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೇ, ಪಗೇವ ಇತರೇತಿ ದೀಪೇತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೇಸು ತೀಸು ನಿಮಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಮೇಥುನಂ ಸೇವತೋಪಿ ಪರಾಜಯೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ । ಸೇವತೋಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಪೇಕ್ಖಾಯಂ। ತಸ್ಮಾ ನ ಕೇವಲಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಮೇವಾತಿ ಅಪೇಕ್ಖತಿ। ಸನ್ಥತಾದಯೋ ವಿಕಪ್ಪಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
13.Nimittamattaṃ sesetvā khāyitepīti ettha tiṇṇamaññataraṃ nimittaṃ sesetvā sakalasarīre khāditepi. Pi-saddo byatireke, pageva itareti dīpeti. Tasmiṃ nimitte akkhāyite vā yebhuyyakkhāyite vāti dvidhā vuttesu tīsu nimittesu aññatarasmiṃ nimitte methunaṃ sevatopi parājayo pārājikāpatti hotīti adhippāyo . Sevatopīti ettha pi-saddo apekkhāyaṃ. Tasmā na kevalaṃ heṭṭhā vuttānamevāti apekkhati. Santhatādayo vikappā yathāvuttanayena etthāpi yojetabbā.
೧೪. ‘‘ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯದಾ ಪನ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಹೋತಿ ಕುಥಿತಂ ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಕಿಮಿಕುಲಸಮಾಕುಲಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರಿತಪುಬ್ಬಕುಣಪಭಾವೇನ ಉಪಗನ್ತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ, ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಞ್ಚ ಜಹತಿ, ತಾದಿಸೇ ಸರೀರೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೯-೬೦) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚಾತಿ ಅಕ್ಖಾಯಿತಾದಿಸಬ್ಬವಿಕಪ್ಪೋಪಗತಾನಿ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಾಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಖಾಯಿತಕ್ಖಾಯಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮತಸರೀರಕೇಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಜೀವಮಾನೇತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
14. ‘‘Uddhumātādisampatte’’ti ettha ‘‘yadā pana sarīraṃ uddhumātakaṃ hoti kuthitaṃ nīlamakkhikāsamākiṇṇaṃ kimikulasamākulaṃ navahi vaṇamukhehi paggharitapubbakuṇapabhāvena upagantumpi asakkuṇeyyaṃ, tadā pārājikavatthuñca thullaccayavatthuñca jahati, tādise sarīre yattha katthaci upakkamato dukkaṭamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.59-60) aṭṭhakathāvacanato sabbatthāpi cāti akkhāyitādisabbavikappopagatāni pārājikathullaccayadukkaṭakkhettāni gahitānīti daṭṭhabbaṃ. Tatthāpi vītikkamo anāpatti na hotīti dassetumāha ‘‘dukkaṭa’’nti. ‘‘Khāyitakkhāyita’’ntiādīsu khāyitakkhāyitañca nāmetaṃ sabbaṃ matasarīrakeyeva veditabbaṃ, na jīvamāneti yojetabbaṃ.
೧೫. ಜೀವಮಾನೇ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ವಣಸಙ್ಖೇಪತೋತಿ ವಣಸಙ್ಗಹತೋ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ। ಏತ್ಥ ದುತಿಯೋ ಪನ-ಸದ್ದೋ ಇಧ ಅದಸ್ಸಿತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಹಿ ‘‘ಯದಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತಂ, ಛವಿಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಂ ಜಾಯತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಜೀವಮಾನೇ ವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸಾರೇನ ಜೀವಮಾನೇಪಿ ಛವಿಚಮ್ಮಮತ್ತಂ ಚೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ, ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪವೇಸನಕ್ಖಮಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಮತ್ಥಂ ಜೋತೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
15. Jīvamāne kathanti āha ‘‘chinditvā panā’’tiādi. Tattha vaṇasaṅkhepatoti vaṇasaṅgahato. Tasminti yattha ṭhitaṃ nimittaṃ uppāṭitaṃ, tasmiṃ padese. Ettha dutiyo pana-saddo idha adassitaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatanayena viññāyamānaṃ atthavisesaṃ joteti. Aṭṭhakathāyahi ‘‘yadipi nimittaṃ sabbaso khāyitaṃ, chavicammampi natthi, nimittasaṇṭhānaṃ paññāyati, pavesanaṃ jāyati, pārājikamevā’’ti evaṃ ajīvamāne vuttavinicchayānusārena jīvamānepi chavicammamattaṃ ce sabbaso uppāṭitaṃ, nimittasaṇṭhānaṃ paññāyati, pavesanakkhamaṃ hoti, tattha sevantassa pārājikamevāti viññāyamānamatthaṃ jotetīti vuttaṃ hoti.
೧೬. ತತೋ ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪತಿತಾಯಾತಿ ಪತಿತಾಯಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ನಿಮಿತ್ತತೋತಿ ನಿಮಿತ್ತಪ್ಪದೇಸತೋ ಪತಿತಾಯಂ ಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಾ ಪತಿತಾಯಂ ತಸ್ಸಂ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಪೇಸಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಿದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ।
16. Tato nimittatoti sambandho. Patitāyāti patitāyaṃ, ayameva vā pāṭho. Nimittatoti nimittappadesato patitāyaṃ maṃsapesiyanti sambandho. Chinditvā vā tacchetvā vā patitāyaṃ tassaṃ nimittamaṃsapesiyanti attho. Methunarāgena upakkamantassa dukkaṭaṃ viniddiseti yojanā.
೧೭. ‘‘ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪೀ’’ತಿಆದಿಗಾಥಾಯ ‘‘ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾ। ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅವಸಿಟ್ಠೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಜೀವಮಾನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಪನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪಾಟಿತೇ ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೇಪಿ ಮಂಸೇ, ನ್ಹಾರುಮ್ಹಿ ವಾ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ।
17.‘‘Nakhapiṭṭhippamāṇepī’’tiādigāthāya ‘‘chinditvā’’tiādikā aṭṭhakathā ānetvā sambandhitabbā. Satīti ettha ‘‘avasiṭṭhe’’ti pāṭhaseso. Jīvamāneti ettha ‘‘sarīre’’ti pāṭhaseso. Jīvamānasarīre pana chinditvā tacchetvā nimitte uppāṭite nakhapiṭṭhippamāṇepi maṃse, nhārumhi vā avasiṭṭhe sati methunaṃ paṭisevanto parājitoti yojanā.
೧೮. ‘‘ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ‘‘ಜೀವಮಾನೇ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸರೀರೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಸ್ಸಾದೀನಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೀವಮಾನಸರೀರೇ ಕಣ್ಣ…ಪೇ॰… ವಣೇಸು ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ವತ್ಥಿಕೋಸೇತಿ ಮುತ್ತಪಥಬ್ಭನ್ತರೇ। ವಣೇಸು ವಾತಿ ಸತ್ಥಕಾದೀಹಿ ಕತವಣೇಸು। ಅಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ತಿಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇಕದೇಸಂ। ರಾಗಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ।
18. ‘‘Kaṇṇacchiddakkhī’’ti gāthāya ‘‘jīvamāne’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ, ‘‘sarīre’’ti pāṭhaseso. ‘‘Assagomahisādīna’’ntiādinā assādīnaṃ vakkhamānattā pārisesato ‘‘manussāna’’nti labbhati. Manussānaṃ jīvamānasarīre kaṇṇa…pe… vaṇesu vāti yojanā. Vatthikoseti muttapathabbhantare. Vaṇesu vāti satthakādīhi katavaṇesu. Aṅgajātanti tilamattampi aṅgajātekadesaṃ. Rāgāti methunarāgena.
೧೯. ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಯಥಾವುತ್ತಸರೀರಾವಯವವಜ್ಜಿತಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಕಚ್ಛೂರುಕಾದಿಸೂ’’ತಿ ಉಪಕಚ್ಛಂ ನಾಮ ಬಾಹುಮೂಲನ್ತರಂ। ಊರುಕಾದಿಸೂತಿ ಊರುವೇಮಜ್ಝಾದೀಸು। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಙ್ಗಜಾತಂ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ಸೇವಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸನ್ಥತೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
19.Avasesasarīrasminti kaṇṇacchiddādiyathāvuttasarīrāvayavavajjitasarīrappadese. Tenāha ‘‘upakacchūrukādisū’’ti upakacchaṃ nāma bāhumūlantaraṃ. Ūrukādisūti ūruvemajjhādīsu. Ādi-saddena vuttāvasesaṃ sarīrappadesaṃ saṅgaṇhāti. ‘‘Aṅgajāta’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ. ‘‘Pavesetvā’’ti sāmatthiyā labbhati, aṅgajātaṃ tilabījamattaṃ pavesetvāti vuttaṃ hoti. Vasā methunarāgassa sevamānassāti methunarāgena vītikkamantassāti attho. ‘‘Santhatenā’’tiādinā vuttappakāro etthāpi yojetabbo.
೨೦. ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗೋಕಣ್ಣಗವಜಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ। ‘‘ಮತಾನ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಜೀವಮಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ। ಸೇವನ್ತಿ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಫುಸೇತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಂ, ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದಿನ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಪಕಾರತ್ಥವಾಚಿನಾ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೀತಿಕ್ಕಮಾರಹನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವನ್ತೋ ಅವುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಗಯ್ಹನ್ತಿ। ‘‘ಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಸಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಪಾದಾವಸಾನೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇನ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಓಟ್ಠಗದ್ರಭದನ್ತೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಪುನವಚನಂ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾತಿ।
20.Assagomahisādīnanti ādi-saddena gokaṇṇagavajādayo saṅgahitā. Assādayo pākaṭāyeva. ‘‘Matāna’’nti vakkhamānattā ‘‘jīvamānāna’’nti sāmatthiyā labbhati. Sevanti ‘‘vasā methunarāgassā’’ti anuvattamānattā methunarāgavasena tilabījamattampi aṅgajātappadesaṃ pavesento thullaccayaṃ phuseti yojanā. Ettha ca ‘‘oṭṭhagadrabhadantīnaṃ, assagomahisādina’’nti pāṭhena bhavitabbaṃ. Evañhi sati aṭṭhakathāvasāne niddiṭṭhena pakāratthavācinā ādi-saddena thullaccayavītikkamārahanāsāvatthikosavanto avuttā sabbepi sattā gayhanti. ‘‘Assagomahisādīna’’nti paṭhamapādāvasāne niddiṭṭhena ādi-saddena oṭṭhagadrabhadantīnampi saṅgaho hotīti tesaṃ punavacanaṃ niratthakaṃ siyāti.
೨೧. ತಥಾ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಚನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ತಿರಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬೇ ಚ ತೇ ತಿರಚ್ಛಾಚಾತಿ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಂ। ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಸಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಅಕ್ಖಿಆದೀಸು ತಿಲಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತಪ್ಪದೇಸಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಸನ್ಥತಾದಿವಿಕಪ್ಪೇ ನಿದ್ದೋಸಭಾವೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ತಮ್ಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
21. Tathā sevamānassa dukkaṭanti sambandho. Sabbatiracchānanti tiriyaṃ añcanti vaḍḍhantīti tiracchā, sabbe ca te tiracchācāti sabbatiracchā, tesaṃ sabbatiracchānaṃ. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘vasā methunarāgassā’’tiādīnaṃ parāmaṭṭhattā sabbatiracchānānaṃ akkhiādīsu tilabījamattampi aṅgajātappadesaṃ methunarāgena pavesentassa dukkaṭanti vuttaṃ hoti. Etthāpi santhatādivikappe niddosabhāvo na sakkā vattunti tampi yojetabbaṃ.
೨೨. ಏವಂ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸಂಯೇವ ಮತಸರೀರೇಪಿ ಸಮ್ಭವನಕಆಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ‘‘ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಗಹಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮತಾಮತಸರೀರೇ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ, ಪುನ ಗಹಣೇ ಪಯೋಜನಾಭಾವಾ ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅನುವತ್ತಮಾನಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಅಲ್ಲಮತಸರೀರೇಸು ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿಂ ಅಸನ್ಥತೇ, ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಸತಿ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ತಿವಿಧಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನಪದೇಹಿ ಸಹ ಯೋಜನಾ।
22. Evaṃ tiracchānānaṃ jīvamānakasarīre labbhamānā āpattiyo dassetvā tesaṃyeva matasarīrepi sambhavanakaāpattiyo dassetumāha ‘‘tesa’’ntiādi. ‘‘Tesa’’nti iminā manussatiracchānagatānaṃ gahaṇanti vadanti. Manussānaṃ matāmatasarīre pārājikathullaccayadukkaṭakkhettesu tissannaṃ āpattīnaṃ dassitattā, puna gahaṇe payojanābhāvā te vajjetvā anuvattamānasabbatiracchānanti iminā yojetabbaṃ, tesaṃ sabbatiracchānagatānanti attho. Allasarīresūti uddhumātakādibhāvamasampattesu allamatasarīresu tividhe khettasmiṃ asanthate, santhate vā sati methunarāgassa vasā sevato tividhāpi āpatti siyāti anuvattamānapadehi saha yojanā.
ತಿವಿಧೇ ಖೇತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮತಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಕ್ಖೇತ್ತೇ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದಕ್ಖಿನಾಸಾವತ್ಥಿಕೋಸವಣಸಙ್ಖಾತೇ ಚ, ಅಕ್ಖಾಯಿತಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಭೇದೇ ಅವಸೇಸಸರೀರಸಙ್ಖಾತೇ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಚಾತಿ ತಿವಿಧೇಪಿ ಖೇತ್ತೇ। ಸತೀತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ। ಸನ್ಥತೇ ವಾ ಅಸನ್ಥತೇ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ವಸಾ ಸೇವತೋ ಯಥಾರಹಂ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಸಙ್ಖಾತಾ ತಿವಿಧಾ ಆಪತ್ತಿ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tividhe khettasminti matamanussasarīre vuttanayena akkhāyitayebhuyyakkhāyitabhede maggattayasaṅkhāte pārājikakkhette ca yebhuyyakkhāyitaupaḍḍhakkhāyitabhede tasmiṃyeva maggattayasaṅkhāte ca, akkhāyitayebhuyyakkhāyitabhede kaṇṇacchiddakkhināsāvatthikosavaṇasaṅkhāte ca thullaccayakkhette upaḍḍhakkhāyitayebhuyyakkhāyitabhede tasmiṃyeva kaṇṇacchiddakkhināsāvatthikosavaṇasaṅkhāte ca, akkhāyitayebhuyyakkhāyitaupaḍḍhakkhāyita yebhuyyakkhāyitabhede avasesasarīrasaṅkhāte dukkaṭakkhette cāti tividhepi khette. Satīti vijjamāne. Santhate vā asanthate vā methunarāgassa vasā sevato yathārahaṃ pārājikathullaccayadukkaṭasaṅkhātā tividhā āpatti bhaveyyāti attho.
ಏತೇಸಮೇವ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸರೀರೇ ಸನ್ಥತಾದಿವುತ್ತವಿಕಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಸೇವತೋ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಸರೀರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸರೀರೇ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇಸಂ ಅಲ್ಲಸರೀರೇಸೂ’’ತಿಆದೀನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾಹ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಕುಥಿತಕುಣಪೇ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ।
Etesameva ca uddhumātādibhāvaṃ sampatte sarīre santhatādivuttavikappayuttesu tīsu maggesu yattha katthaci methunarāgena sevato āpajjitabbadukkaṭañca uddhumātādisampatte sabbatthāpi ca dukkaṭanti manussasarīre vuttanayena viññātuṃ sakkāti imasmiṃ tiracchānagatasarīre visesamattaṃ dassetuṃ ‘‘tesaṃ allasarīresū’’tiādīnaṃ vuttattā dukkaṭaṃ pubbe vuttanayena veditabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kuthitakuṇape pana pubbe vuttanayeneva sabbattha dukkaṭa’’nti.
೨೩. ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಮುತ್ತಕರಣಂ। ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀನಮೇವ ಗಹಣಂ, ಇಮಿನಾ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಸ್ಸ। ಇಮಿಸ್ಸಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ಇತೋ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಅನುವತ್ತಿತೇ ತತ್ರಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ಗಹಣಂ ಸಿಯಾತಿ ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿಅಧಿಕವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
23. Bahi chupantassāti yojanā. Nimittaṃ muttakaraṇaṃ. ‘‘Itthiyā’’ti sāmaññena vuttepi catutthagāthāya ‘‘tiracchānagatitthiyā’’ti vakkhamānattā pārisesato iminā manussāmanussitthīnameva gahaṇaṃ, iminā amanussitthiyāpi gahaṇassa. Imissānantaragāthāya ito ‘‘itthiyā’’ti anuvattite tatrāpi amanussitthiyāpi gahaṇaṃ siyāti tampi vajjetvā kāyasaṃsaggasaṅghādisesassa vatthubhūtaṃ manussitthimeva dassetuṃ tattha vuttaṃ ‘‘itthiyā’’tiadhikavacanameva ñāpakanti veditabbaṃ.
ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೯-೬೦) ‘‘ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮುಖೇನ ಛುಪತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೨) ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಾದಿಭಾವಮಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ಅಲ್ಲಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಚ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತೇ ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವತೋ ತತ್ಥಾಪಿ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋಪಿ ಮತಾಮತವಿಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಾಮಞ್ಞವಚನೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
Mahāaṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.59-60) ‘‘itthinimittaṃ methunarāgena mukhena chupati, thullaccaya’’nti sāmaññena vuttattā ca dhammakkhandhake ‘‘na ca bhikkhave rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ, yo chupeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 252) sāmaññavacanato ca uddhumātādibhāvamasampattāya allamatamanussitthiyā ca akkhāyite vā yebhuyyakkhāyite vā nimitte sati pārājikavatthubhāvato tatthāpi bahi chupantassa thullaccayanti ayamatthopi matāmatavisesaṃ akatvā ‘‘itthiyā’’ti imināva sāmaññavacanena gahetabbo.
೨೪. ನಿಮಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ। ಮುಖೇನಾತಿ ಪಕತಿಮುಖೇನ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಯಾತಿ ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಮತಿತ್ಥಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಮತಿತ್ಥಿಯಾ ಸರೀರೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯೋ ಛುಪತಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೮೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ತಥೇವ ಯಕ್ಖಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಯಕ್ಖಿನಿಯಾ ಸರೀರಂ ಯೇನ ಫುಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ, ಇಧೇವ ಉಪರಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ‘‘ಪಣ್ಡಕೇ ಯಕ್ಖಿಪೇತೀಸು, ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ (ವಿ॰ ವಿ॰ ೩೪೧) ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೀವಮಾನಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ। ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗಾಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ಬಹಿ ಛುಪಿತುಕಾಮತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಅನುವತ್ತನಂ ವಿನಾಪಿ ತದತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಗರುಕನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
24.Nimittenāti attano aṅgajātena. Mukhenāti pakatimukhena. Nimittaṃ itthiyāti jīvamānakamanussitthiyā aṅgajātaṃ. Yasmā pana kāyasaṃsaggasikkhāpadavinītavatthūsu matitthivatthumhi matitthiyā sarīre kāyasaṃsaggarāgena yo chupati, tassa ‘‘anāpatti bhikkhu saṅghādisesassa, āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 281) vuttattā matamanussitthī na gahetabbā. Tatheva yakkhivatthumhi kāyasaṃsaggarāgena yakkhiniyā sarīraṃ yena phuṭṭhaṃ, tassa ‘‘anāpatti bhikkhu saṅghādisesassa, āpatti thullaccayassā’’ti vuttattā, idheva upari dutiyasaṅghādisese ‘‘paṇḍake yakkhipetīsu, tassa thullaccayaṃ siyā’’ti (vi. vi. 341) vakkhamānattā ca amanussitthīpi na gahetabbā. Tena vuttaṃ ‘‘jīvamānakamanussitthiyā aṅgajāta’’nti. Anto pavesetukāmatāya sati kāyasaṃsaggarāgāsambhavato ‘‘kāyasaṃsaggarāgenā’’ti iminā ca bahi chupitukāmatā viññāyatīti ‘‘bahī’’ti anuvattanaṃ vināpi tadattho labbhati. Garukanti saṅghādiseso.
೨೫. ತಥೇವ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಅನ್ತೋ ಅಪ್ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಬಹಿಯೇವ ಛುಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಭಯರಾಗೇನಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ, ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ। ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಪಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೋ ನ ಕೇವಲಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಫುಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮುತ್ತಕರಣಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಜೀವಮಾನಕಪುರಿಸಸ್ಸ ವತ್ಥಿಕೋಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛುಪತಿ, ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೯-೬೦) ಲಬ್ಭತಿ।
25. Tatheva bahi chupantassāti yojanā, anto appavesetvā bahiyeva chupantassāti vuttaṃ hoti. Ubhayarāgenāti kāyasaṃsaggarāgena, methunarāgena vā. Purisassāpīti jīvamānakapurisassapi. Pi-saddo na kevalaṃ vuttanayena itthiyā nimittaṃ phusantasseva āpatti, atha kho purisassāpīti dīpeti. ‘‘Nimitta’’nti muttakaraṇameva vuccati. ‘‘Jīvamānakapurisassā’’ti ayaṃ viseso kuto labbhatīti ce? ‘‘Kāyasaṃsaggarāgena vā methunarāgena vā jīvamānakapurisassa vatthikosaṃ appavesento nimittena nimittaṃ chupati, dukkaṭa’’nti ito aṭṭhakathāvacanato (pārā. aṭṭha. 1.59-60) labbhati.
೨೬. ಅಚಿರವತಿತರನ್ತಾನಂ ಗುನ್ನಂ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹನ್ತಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿಂಸೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೨) ಆಗತನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸಾನುವತ್ತನತೋ ‘‘ಬಹೀ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಮೇಥುನರಾಗತೋ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
26. Aciravatitarantānaṃ gunnaṃ piṭṭhiṃ abhiruhantā chabbaggiyā bhikkhū methunarāgena aṅgajātena aṅgajātaṃ chupiṃsūti imasmiṃ vatthumhi ‘‘na ca bhikkhave rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ, yo chupeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 252) āgatanayaṃ dassetumāha ‘‘nimittenā’’tiādi. Etthāpi ‘‘tathā’’ti imassānuvattanato ‘‘bahī’’ti labbhati. Attano nimittena tiracchānagatitthiyā nimittaṃ methunarāgato bahi chupantassa thullaccayaṃ hotīti yojanā.
೨೭. ‘‘ಮೇಥುನರಾಗತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನಾ’’ತಿವಚನಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಬಹಿ ಛುಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸ್ಸ। ಛುಪನೇತಿ ಫುಸನೇ।
27. ‘‘Methunarāgato’’ti iminā byavacchinnamatthaṃ dassetumāha ‘‘kāyasaṃsaggarāgenā’’tiādi. Etthāpi ‘‘kāyasaṃsaggarāgenā’’tivacanasāmatthiyā bahi chupanaṃ veditabbaṃ. Nimittassāti passāvamaggassa. Chupaneti phusane.
೨೮. ತಮಾವಟ್ಟಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ। ಆವಟ್ಟಕತೇತಿ ವಿವಟೇ। ‘‘ಮುಖೇ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಿನೋ ಚ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಸುತಾನುಲೋಮಿಕಾನಂ ಸುತಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸೇವ ಬಲವತ್ತಾ ಚ ಪುರಿಮಾನನ್ತರಗಾಥಾಯ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ಮುಖೇ’’ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸುತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾಪಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ॰ ೭೩) ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಿವಥಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಛಿನ್ನಸೀಸಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇಸೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಛಿನ್ನಸೀಸವತ್ಥುಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಮುಖಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ, ಪನ ಅಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಮುಖೇ ತಥಾ ಪವೇಸೋ ನಿದ್ದೋಸೋತಿ ವತ್ತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ತತ್ಥಾಪಿ ಇದಮೇವ ಉಪಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮುಖೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ। ತತ್ಥ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಾನಂ ಮುಖೇ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅಫುಸಾಪೇತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಥ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತದಞ್ಞಸಙ್ಗಹೋ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಕಾತಬ್ಬೋ।
28.Tamāvaṭṭakateti ettha ‘‘taṃ āvaṭṭakate’’ti padacchedo. Āvaṭṭakateti vivaṭe. ‘‘Mukhe’’ti sambandhisaddattā, aññassa sambandhino ca aniddiṭṭhattā sutānulomikānaṃ sutasambandhasseva balavattā ca purimānantaragāthāya ‘‘tiracchānagatitthiyā mukhe’’ti kiñcāpi sutasseva sambandho viññāyati, tathāpi imāya gāthāya vinītavatthumhi (pārā. 73) ‘‘aññataro bhikkhu sivathikaṃ gantvā chinnasīsaṃ passitvā vaṭṭakate mukhe acchupantaṃ aṅgajātaṃ pavesesī’’ti dassitachinnasīsavatthussa saṅgahitattā manussamukhameva gahetabbaṃ siyā. Tiracchānagatānaṃ, pana amanussānañca mukhe tathā paveso niddosoti vattumasakkuṇeyyattā tatthāpi idameva upalakkhaṇanti pārājikappahonakānaṃ sabbesaṃ mukheti daṭṭhabbaṃ. Taṃ aṅgajātaṃ. Tattha āvaṭṭakate pārājikappahonakānaṃ mukhe ākāsagataṃ katvā katthaci aphusāpetvā nīharantassa ukkhipantassa dukkaṭanti yojanā. Atha vā tiracchānānaṃ āvaṭṭakate mukheti yojetvā tadaññasaṅgaho upalakkhaṇavasena kātabbo.
೨೯. ತಥಾತಿ ‘‘ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಪರಾಮಸತಿ। ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹೀತಿ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ‘‘ಪಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ। ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ ಸಾಮಞ್ಞಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಜಾತಿವಾಚಕತ್ತಾ ಏಕವಚನಂ। ‘‘ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿಪದಸ್ಸ ಅನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಮೇಥುನಪಾರಾಜಿಕಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಚ ಸನ್ಥತಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಸಾನೇ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೬೧-೬೨) ನಿಮಿತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾತಿದೇಸಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಚ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಇದಮೇವ ‘‘ಪವೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಆಧಾರವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತ’’ನ್ತಿ ಅನುವತ್ತತಿ।
29.Tathāti ‘‘ākāsagataṃ katvā’’ti yathāvuttappakāraṃ parāmasati. Catūhi passehīti sahatthe karaṇavacanaṃ. ‘‘Passehī’’ti sambandhisaddattā ‘‘nimittassā’’ti sāmatthiyā labbhati. ‘‘Itthiyā’’ti sāmaññasaddattā ‘‘sabbassā’’ti pāṭhaseso. Jātivācakattā ekavacanaṃ. ‘‘Catūhi passehi, heṭṭhimattala’’nti ca imesaṃ sambandhipadassa aniddesepi methunapārājikādhikārattā ca santhatacatukkassa aṭṭhakathāvasāne imāya gāthāya saṅgahitassa imassa vinicchayassa pariyosāne ‘‘yathā ca itthinimitte vuttaṃ, evaṃ sabbattha lakkhaṇaṃ veditabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.61-62) nimittavinicchayassātidesassa katattā ca sāmatthiyena ‘‘nimittassā’’ti labbhati. Idameva ‘‘pavesetvā’’ti etassa ādhāravasena gahetabbaṃ. ‘‘Aṅgajāta’’nti anuvattati.
ಏವಂ ವಾಕ್ಯಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಆವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಮಾಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಸಹ ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಸ್ಸೇ, ಹೇಟ್ಠಿಮತ್ತಲಞ್ಚ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಆಕಾಸಗತಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ।
Evaṃ vākyaṃ pūretvā ‘‘yathā āvaṭṭakate mukhe aṅgajātaṃ pavesetvā tamākāsagataṃ katvā nīharantassa dukkaṭaṃ, tathā sabbassā itthiyā nimitte passāvamaggasaṅkhāte aṅgajātaṃ pavesetvā tassa catūhi passehi saha heṭṭhimattalaṃ cattāro passe, heṭṭhimattalañca acchupantaṃ ākāsagataṃ katvā nīharantassa dukkaṭa’’nti yojetvā attho vattabbo.
೩೦. ಉಪ್ಪಾಟಿತೋಟ್ಠಮಂಸೇಸೂತಿ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ ಓಟ್ಠಮಂಸಂ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ। ತೇಸು ದನ್ತೇಸು। ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಕೇಸು ವಾತಿ ಪಕತಿಯಾ ಓಟ್ಠಮಂಸತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ವಾ ದನ್ತೇಸು। ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ।
30.Uppāṭitoṭṭhamaṃsesūti uppāṭitaṃ oṭṭhamaṃsaṃ yesanti viggaho. Tesu dantesu. Bahinikkhantakesu vāti pakatiyā oṭṭhamaṃsato bahi nikkhamitvā ṭhitesu vā dantesu. Vāyamantassāti aṅgajātena chupantassa.
೩೧. ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಟ್ಟನಂ ಕತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ। ಮಗ್ಗೇತಿ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತಮಯೇ ಮಗ್ಗೇ। ದುವಿಧರಾಗತೋತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವಾ। ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಚಾರೇನ್ತಸ್ಸ।
31.Aṭṭhisaṅghaṭṭanaṃ katvāti nimittamaṃsasannissayāni aṭṭhīni saṅghaṭṭetvā. Maggeti aṭṭhisaṅghātamaye magge. Duvidharāgatoti methunarāgena vā kāyasaṃsaggarāgena vā. Vāyamantassāti aṅgajātaṃ pavesetvā cārentassa.
೩೨. ಆಲಿಙ್ಗನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಜನ್ತಸ್ಸ। ಹತ್ಥಗಾಹಾದೀಸು ಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಗ್ಗನಖಾ। ಹತ್ಥಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ। ಅವಸೇಸಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನಂ ಪರಾಮಾಸೋ। ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ಪನ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ವಾ ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯಸ್ಸೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ। ಪರಾಮಸೇಪಿ ‘‘ಹತ್ಥೇನ ಸರೀರಸ್ಸ, ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಪರಾಮಸನ’’ನ್ತಿ ಯಂ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅವಸೇಸಸರೀರಾವಯವೇನಾಪಿ ಪರಾಮಸತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ। ಚುಮ್ಬನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಅಯಂ ನಯೋ’’ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಾದೀಸು ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ।
32.Āliṅgantassāti parissajantassa. Hatthagāhādīsu hattho nāma kapparato paṭṭhāya yāva agganakhā. Hatthassa, tappaṭibandhassa ca gahaṇaṃ hatthaggāho. Avasesasarīrassa, tappaṭibandhassa ca parāmasanaṃ parāmāso. Nissandehe pana ‘‘mātugāmassa sarīrassa vā tappaṭibandhassa vā hatthena gahaṇaṃ hatthaggāho’’ti vuttaṃ, taṃ aṭṭhakathāya na sameti. Tasmā yathāvuttanayasseva aṭṭhakathāsu āgatattā soyeva sārato paccetabbo. Parāmasepi ‘‘hatthena sarīrassa, tappaṭibandhassa ca parāmasana’’nti yaṃ tattha vuttaṃ, tampi na yujjati. Avasesasarīrāvayavenāpi parāmasato dukkaṭameva hotīti. Cumbanādīsūti ādi-saddena veṇiggāhādiṃ saṅgaṇhāti. ‘‘Ayaṃ nayo’’ti etena ‘‘itthiyā methunarāgena hatthaggāhādīsu dukkaṭa’’nti imamatthaṃ atidisati.
೩೩. ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭೂತೇ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಪದೇ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಅಪದೇ, ದ್ವಿಪದೇ, ಚತುಪ್ಪದೇ’’ತಿ ಇಮೇಹಿ ವಿಸೇಸನೇಹಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ’’ತಿ ಇದಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಅಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ। ಅಹಯೋತಿ ಥಲಚರೇಸು ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹತ್ಥಿಗಿಲನಕೇ ಅಜಗರೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ನಾಗಾ ಚ। ಮಚ್ಛಾತಿ ಜಲಜೇಸು ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪಞ್ಚಸತಯೋಜನಿಕಾನಿ ತಿಮಿರಪಿಙ್ಗಲಾದಿಮಚ್ಛೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಪಾಠೀನಪಾವುಸಾದಯೋ ಮಚ್ಛಾ ಚ। ದ್ವಿಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ। ಕಪೋತಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಗರುಳೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಕಪೋತಾಕಪೋತಪಕ್ಖೀ ಚ। ಪಾರಾವತಾತಿ ಕೇಚಿ। ಚತುಪ್ಪದೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ। ಗೋಧಾತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಹತ್ಥಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಗೋಧಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ। ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದತೋ। ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸವತ್ಥೂತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ।
33. Manussāmanussehi aññesu tiracchānagatesu heṭṭhimaparicchedena methunadhammapārājikavatthubhūte satte dassetumāha ‘‘apade’’tiādi. ‘‘Apade, dvipade, catuppade’’ti imehi visesanehi visesitabbaṃ ‘‘sattanikāye’’ti idaṃ vattabbaṃ. Apade sattanikāye. Ahayoti thalacaresu ukkaṭṭhaparicchedato hatthigilanake ajagare upādāya heṭṭhimaparicchedena nāgā ca. Macchāti jalajesu uparimakoṭiyā pañcasatayojanikāni timirapiṅgalādimacche upādāya heṭṭhimantato pāṭhīnapāvusādayo macchā ca. Dvipade sattanikāye. Kapotāti uparimakoṭiyā garuḷe upādāya heṭṭhimantato kapotākapotapakkhī ca. Pārāvatāti keci. Catuppade sattanikāye. Godhāti uparimakoṭiyā hatthiṃ upādāya heṭṭhimantato godhā cāti ime sattā. Heṭṭhāti heṭṭhimaparicchedato. Pārājikassavatthūti methunadhammapārājikassa vatthūnīti pāṭhaseso.
೩೪. ಸೇವೇತುಕಾಮತಾ ಮೇಥುನಸೇವಾಯ ತಣ್ಹಾ, ತಾಯ ಮೇಥುನರಾಗಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಂ। ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೇ ಮಗ್ಗೇ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತಕರಣಸ್ಸ ಪವೇಸನಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಅನ್ತೇ ವಿನಾಸೇ ಭವೋತಿ ಅನ್ತಿಮೋ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಅನ್ತಿಮಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತದೇವ ಪಠಮಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಪಠಮನ್ತಿಮವತ್ಥುನೋ, ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
34.Sevetukāmatā methunasevāya taṇhā, tāya methunarāgasaṅkhātāya sampayuttaṃ cittaṃ sevetukāmatācittaṃ. Maggeti vaccamaggādīnaṃ aññatare magge. Maggassa attano muttakaraṇassa pavesanaṃ. Pabbajjāya, pātimokkhasaṃvarasīlassa vā ante vināse bhavoti antimo, pārājikāpanno puggalo, tassa vatthu antimabhāvassa kāraṇattā pārājikāpatti antimavatthūti vuccati, tadeva paṭhamaṃ catunnaṃ pārājikānaṃ ādimhi desitattā paṭhamantimavatthu, tassa paṭhamantimavatthuno, paṭhamapārājikassāti vuttaṃ hoti.
೩೫. ಸಾಮನ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಸಮೀಪೇ ಭವಂ ಸಾಮನ್ತಂ, ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಮೀಪೇ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಭವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಾನಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಅವಸೇಸಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಾರಾಜಿಕಧಮ್ಮಾನಂ। ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಸಾಮನ್ತಮಿತಿ ಉದೀರಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಥಮುದೀರಿತಂ? ‘‘ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೯೪) ದುತಿಯೇ, ‘‘ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ಪತಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ, ತತಿಯೇ, ‘‘ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೧೫) ಚತುತ್ಥೇ ಸಮುದೀರಿತಂ।
35. Sāmantā āpattisamīpe bhavaṃ sāmantaṃ, pārājikāpattiyā samīpe pubbabhāge bhavanti attho. Sesānaṃ pana tiṇṇampīti avasesānaṃ adinnādānādīnaṃ tiṇṇaṃ pārājikadhammānaṃ. Thullaccayaṃ sāmantamiti udīritanti sambandho. Kathamudīritaṃ? ‘‘Phandāpeti, āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 94) dutiye, ‘‘manussaṃ uddissa opātaṃ khaṇati, patitvā dukkhavedanaṃ uppādeti, āpatti thullaccayassā’’ti, tatiye, ‘‘paṭivijānantassa āpatti pārājikassa, appaṭivijānantassa āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 215) catutthe samudīritaṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಾಮನ್ತಾಪತ್ತಿಭಾವೋ ಯಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಸಮುಲ್ಲಪತಿ, ಸೋ ಯಾವ ನ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ತಾವ ಸಮುಲ್ಲಪನಪಚ್ಚಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ, ಸಮುಲ್ಲಪಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪಿತಮತ್ಥೇ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಮ್ಭಾವೇ ಚ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಚ ‘‘ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Ettha ca catutthapārājikassa thullaccayāpattiyā sāmantāpattibhāvo yassa uttarimanussadhammaṃ samullapati, so yāva na paṭivijānāti, tāva samullapanapaccayā thullaccayāpattisambhāve, samullapite tasmiṃ samullapitamatthe paṭivijānante pārājikāpattisambhāve ca yujjati. So ca ‘‘appaṭivijānantassa vutte thullaccaya’’nti imināva saṅgahitoti daṭṭhabbaṃ.
೩೬. ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಾತೂಪತ್ಥದ್ಧಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮೇಸು ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಅಜಾನಮಾನಸ್ಸ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾ ನಿದ್ದುಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೇಹಿ ಕಿರಿಯಮಾನಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಥೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಞಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮಾಕಡ್ಢತಿ। ಅಸ್ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಚ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇಸು ಚ, ಸಪ್ಪಮುಖಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚ, ಮಹಾವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರೋಪಗತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಯ ಪರೋಪಕ್ಕಮಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಕಾಯೇ ಆದಿತ್ತಅಗ್ಗಿನಾ ವಿಯ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಅನಧಿವಾಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಖೀರಸಾಗರಸಲಿಲನಿಮ್ಮಲೇ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಪಾತುಭೂತತ್ತಾ ಆದಿ ಚ ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆದಿಕಮ್ಮೀ, ಏತ್ಥ ಸುದಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿನೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಉಪರಿಪಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ಆಗತಾಗತಟ್ಠಾನೇ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಧ ಚ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಚ ನಿದಾನಾದಿವಸೇನ ಸತ್ತರಸವಿಧೋ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪಕಿಣ್ಣಕೇ ಸಙ್ಖೇಪತೋ, ಉತ್ತರೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
36.Ajānantassa vātūpatthaddhaṃ aṅgajātaṃ disvā attano ruciyā vītikkamaṃ katvā mātugāmesu gacchantesu ajānamānassa, mahāvane divā niddupagatabhikkhuno viya parehi kiriyamānaṃ ajānantassāti vuttaṃ hoti. Tathevāti iminā ‘‘anāpattīti ñātabba’’nti idamākaḍḍhati. Assādiyantassāti bhikkhupaccatthikesu abhibhavitvā vītikkamaṃ karontesu ca kārāpentesu ca, sappamukhaṃ paviṭṭhakāle viya uttasitvā anadhivāsentassa ca, mahāvane divāvihāropagatabhikkhuno viya paropakkamaṃ ñatvāpi kāye ādittaagginā viya uttasitvā anadhivāsentassāti attho. ‘‘Ajānantassā’’ti ettha api-saddo yojetabbo. Buddhasāsane khīrasāgarasalilanimmale sabbapaṭhamaṃ pātubhūtattā ādi ca taṃ vītikkamasaṅkhātaṃ kammañcāti ādikammaṃ, taṃ etassa atthīti ādikammī, ettha sudinno bhikkhu, tassa ādikamminoti gahetabbo. Uparipi imesaṃ padānaṃ āgatāgataṭṭhāne imināva nayena attho veditabbo. Idha ca upari sabbasikkhāpadesu ca nidānādivasena sattarasavidho sādhāraṇavinicchayo pakiṇṇake saṅkhepato, uttare vitthārato ca āvi bhavissati. Tasmā ettha na dassitoti veditabbaṃ.
೩೭-೩೮. ವಿನಯೇತಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ। ಅನಯೂಪರಮೇತಿ ನೇತಿ ಪಾಪೇತಿ ಸೀಲಸಮ್ಪದಂ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪದಂ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಞ್ಚಾತಿ ನಯೋ, ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಹಿ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತೋ ಸಂವರೋ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸಂವರೋ ಅನಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಉಪರಮೋ ನಿವತ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನಯೂಪರಮೋ, ವಿನಯೋ, ತತ್ಥ ಅನಯೂಪರಮೇ ವಿನಯೇ।
37-38.Vinayeti vinayapiṭake. Anayūparameti neti pāpeti sīlasampadaṃ samādhisampadaṃ paññāsampadañcāti nayo, kāyavacīdvārehi avītikkamasaṅkhāto saṃvaro, tappaṭipakkho asaṃvaro anayo nāma, tassa uparamo nivatti etthāti anayūparamo, vinayo, tattha anayūparame vinaye.
ತತೋ ಏವ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ। ಅನಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಮೇ ನಿವತ್ತನೇ ಪರಮೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪರಾ ಉತ್ತಮಾ ಮಾ ಸಾಸನಸಿರೀ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಮೋ, ವಿನಯೋತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೫೧) ವಚನತೋ ಉತ್ತಮಸಾಸನಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tato eva parame ukkaṭṭhe. Anayassa vā uparame nivattane parame ukkaṭṭheti gahetabbaṃ. Parā uttamā mā sāsanasirī etthāti paramo, vinayoti evampi gahetabbaṃ. ‘‘Vinayo nāma sāsanassa āyū’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; pārā. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; khu. pā. aṭṭha. 5.mahāsaṅgītikathā; theragā. aṭṭha. 1.251) vacanato uttamasāsanasampattiyutteti attho.
ಸುಜನಸ್ಸಾತಿ ಸೋಭಣೋ ಜನೋ ಸುಜನೋ, ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸೋಭಮಾನೋ ಪಿಯಸೀಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ ವಿನಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅನಯೂಪರಮತ್ತಾ, ಪರಮತ್ತಾ ಚ ಸುಜನಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ನಯನೇ ನಯನೂಪಮೇ। ಸುಖಾನಯನೇತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಭೇದಂ ಸುಖಂ ಆನೇತೀತಿ ಸುಖಾನಯನಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ಇದಞ್ಚ ‘‘ನಯನೇ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ।
Sujanassāti sobhaṇo jano sujano, sikkhākāmo adhisīlasikkhāya sobhamāno piyasīlo kulaputto, tassa nayane nayanūpame vinayeti sambandho. Anayūparamattā, paramattā ca sujanassa kulaputtassa nayane nayanūpame. Sukhānayaneti lokiyalokuttarabhedaṃ sukhaṃ ānetīti sukhānayanaṃ, tasmiṃ. Idañca ‘‘nayane’’ti etassa visesanaṃ.
ಏತಂ ವಿಸೇಸನಂ ಕಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಚೇ? ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹಿತಪಕತಿನಯನತೋ ಇಧ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕತರೋ ಸೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ? ಪಕತಿನಯನಂ ರಾಗದೋಸಾದಿಕಿಲೇಸೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಪನ ವಿನಯನಯನಂ ಇಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹುತ್ವಾ ಏಕಂಸೇನ ಮೋಕ್ಖಾವಹನಸುಖಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಯಥಾ ವಿನಯಮವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಸಿಜ್ಝನಕಸೀಲಸಂವರಮೂಲಕಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಅನುಪಾದಿಸೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾವಸಾ- ನಫಲಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖಾವಹನೇ ವಿನಯೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Etaṃ visesanaṃ kimatthanti ce? Upamābhāvena gahitapakatinayanato idha sambhavantaṃ visesaṃ dassetunti veditabbaṃ. Kataro so visesoti ce? Pakatinayanaṃ rāgadosādikilesūpanissayo hutvā diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhassa ca paccayo hoti. Idaṃ pana vinayanayanaṃ imassa kulaputtassa evaṃ ahutvā ekaṃsena mokkhāvahanasukhasseva paccayo hotīti imassa visesassa dassanatthaṃ. Yathā vinayamavirādhetvā paṭipajjanena sijjhanakasīlasaṃvaramūlakaavippaṭisārādianupādisesaparinibbānāvasā- naphalasampattivasena uppajjanakalokiyalokuttarasukhāvahane vinayeti vuttaṃ hoti.
ಪಧಾನರತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಪಧಾನೇ ವಿನಯಾಭಿಯೋಗೇ ರತೋಪಿ, ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಸವನಚಿನ್ತನಾದಿವಸೇನ ವಾಯಮನ್ತೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ವಿರಾಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೭೩; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೭೦; ಕಥಾ॰ ೮೭೨) ವಚನತೋ ಪಧಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ಸಾರಮತೇತಿ ‘‘ಸಾರ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಮತೇ। ಅಥ ವಾ ಸಾರಂ ಅಫೇಗ್ಗುಮತಂ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಆಚರಿಯಮತಂ ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಸಾರಮತೋ’’ತಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ। ರತೋತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾಭಿರತೋ। ‘‘ನ ರತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಂ ‘‘ರಮತೇ’’ತಿ ಓಸಾನಪದೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Padhānaratoti ettha ‘‘apī’’ti pāṭhaseso. Padhāne vinayābhiyoge ratopi, vinaye ajjhāyanasavanacintanādivasena vāyamantopīti attho. Atha vā ‘‘virāgo seṭṭho dhammāna’’nti (dha. pa. 273; netti. 170; kathā. 872) vacanato padhānaṃ nibbānaṃ, tasmiṃ ratoti attho . Sāramateti ‘‘sāra’’nti adhimate. Atha vā sāraṃ apheggumataṃ mahāvihāravāsīnaṃ ācariyamataṃ etthāti ‘‘sāramato’’ti vinayavinicchayo vutto, tasmiṃ. Idhāti imasmiṃ vinayavinicchaye. Ratoti accantābhirato. ‘‘Na rato’’ti ettha na-kāraṃ ‘‘ramate’’ti osānapadena yojetvā yo pana na ramateti sambandho.
ಥೇರನವಮಜ್ಝಿಮಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅನ್ತರೇ ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಚ್ಚಪರಿವತ್ತನಸವನಾನುಸ್ಸರಣಚಿನ್ತನವಸೇನ ನ ರಮತೇ ನ ಕೀಳತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿನಯೇ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಅಜ್ಝಯನಸವನಾದಿವಸೇನ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಟವಮಾಕಙ್ಖನ್ತೇಹಿ ಪಠಮಂ ತಾವೇತ್ಥ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Theranavamajjhimabhikkhubhikkhunīnaṃ antare yo pana puggalo niccaparivattanasavanānussaraṇacintanavasena na ramate na kīḷati, so puggalo vinaye padhānaratopi vinayapiṭake ajjhayanasavanādivasena yuttapayuttopi paṭu hoti kiṃ, na hotevāti dasseti. Vinayapiṭake pāṭavamākaṅkhantehi paṭhamaṃ tāvettha sakkaccaṃ abhiyogo kātabboti adhippāyo.
ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ಆನಿಸಂಸಪಾರಂಪರಿಯಪಯೋಜನೇನ ಸಹ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಇಮ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಇಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ, ‘‘ಅವೇದೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಯೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಮಾ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಕಿಂ ಭೂತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನ’’ನ್ತಿ। ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಸಾಧನತ್ತಾ ಸೀಲಮಿಧ ಹಿತಂ ನಾಮ, ತಂ ವಿಭಾವೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಹಿತವಿಭಾವನೋತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ। ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ…ಪೇ॰… ವಿಜಟಯೇ ಜಟ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩, ೧೯೨; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೧.೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಜಟಾವಿಜಟನಲೋಕುತ್ತರಞಾಣಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಸೋಪಚಾರಸಾಭಿಞ್ಞಾರೂಪಾರೂಪಅಟ್ಠಸಮಾಧೀನಂ ಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಮ್ಪದಾನಂ ಮೂಲಭೂತೇಸು ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇಸು ಪಧಾನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ, ತಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಅಯಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ‘‘ಹಿತವಿಭಾವನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Imamevatthaṃ ānisaṃsapāraṃpariyapayojanena saha dassetumāha ‘‘ima’’ntiādi. Imanti vuccamānaṃ vinayavinicchayaṃ, ‘‘avedī’’ti iminā sambandho. ‘‘Yo’’ti pāṭhaseso. Yo kulaputto satisampajaññasaddhāsampanno imaṃ vinayavinicchayaṃ sammā avedi aññāsi. Kiṃ bhūtanti āha ‘‘hitavibhāvana’’nti. Lokiyalokuttarasampattiyā mūlasādhanattā sīlamidha hitaṃ nāma, taṃ vibhāveti pakāsetīti hitavibhāvanoti viggaho. ‘‘Sīle patiṭṭhāya…pe… vijaṭaye jaṭa’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192; mi. pa. 2.1.9) vuttattā sabbakilesajaṭāvijaṭanalokuttarañāṇassa padaṭṭhānasopacārasābhiññārūpārūpaaṭṭhasamādhīnaṃ padaṭṭhānatāya sabbalokiyalokuttaraguṇasampadānaṃ mūlabhūtesu catupārisuddhisīlesu padhānaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ, tappakāsakattā ayaṃ vinayavinicchayo ‘‘hitavibhāvano’’ti vutto.
ಭಾವನನ್ತಿ ಭಾವೀಯತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚೇತಸಿ ನಿವೇಸೀಯತೀತಿ ಭಾವನೋ, ಭಾವನೀಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಹಿತವಿಭಾವಕತ್ತಾಯೇವ ಹಿತತ್ಥೀಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿತ್ತೇ ವಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಏವಂವಿಧಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ। ಸುರಸಮ್ಭವನ್ತಿ ರಸೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ರಸೋ, ಸದ್ದರಸೋ ಅತ್ಥರಸೋ ಕರುಣಾದಿರಸೋ ವಿಮುತ್ತಿರಸೋ ಚ, ಸೋಭಣೋ ರಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುರಸೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ ಸುರಸಂ। ಭವಂ ಭವನ್ತಂ, ಸನ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ, ಸುರಸಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ‘‘ಸಿಲೇಸೋ ಪಸಾದೋ ಸಮತಾ ಮಧುರತಾ ಸುಖುಮಾಲತಾ ಅತ್ಥಬ್ಯತ್ತಿ ಉದಾರತಾ ಓಜೋ ಕನ್ತಿ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಕವಿಜನೇಹಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಬ್ಬಸಿಲೇಸಾದಿದಸವಿಧಸದ್ದಜೀವಿತಗುಣಸಙ್ಖಾತಸದ್ದರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಂ ಉಪಮಾ ರೂಪಕಂ ದೀಪಕಂ ಆವುತ್ತೀತಿ ಏವಮಾದಿಕ್ಕಮನಿದ್ದಿಟ್ಠಪಞ್ಚತಿಂಸಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಸು ಅನುರೂಪಸಭಾವಾಖ್ಯಾನಾದಿಪ್ಪಧಾನಅತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಸಙ್ಖಾತಅತ್ಥರಸಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಚ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಕಾಸಿತಬ್ಬಕರುಣಾರಸಅಬ್ಭುತರಸಸನ್ತರಸಾದೀಹಿ ಚ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸುರಸಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Bhāvananti bhāvīyati punappunaṃ cetasi nivesīyatīti bhāvano, bhāvanīyoti vuttaṃ hoti. Hitavibhāvakattāyeva hitatthīhi punappunaṃ citte vāsetabboti vuttaṃ hoti, taṃ evaṃvidhaṃ vinayavinicchayaṃ. Surasambhavanti rasīyati assādīyatīti raso, saddaraso attharaso karuṇādiraso vimuttiraso ca, sobhaṇo raso etassāti suraso, vinayavinicchayo, taṃ surasaṃ. Bhavaṃ bhavantaṃ, santanti vuttaṃ hoti, surasaṃ samānaṃ, surasaṃ bhūtanti attho. Kiṃ vuttaṃ hoti? ‘‘Sileso pasādo samatā madhuratā sukhumālatā atthabyatti udāratā ojo kanti samādhī’’ti evaṃ vuttehi kavijanehi assādetabbasilesādidasavidhasaddajīvitaguṇasaṅkhātasaddarasasampattīhi ca sabhāvākhyānaṃ upamā rūpakaṃ dīpakaṃ āvuttīti evamādikkamaniddiṭṭhapañcatiṃsaatthālaṅkāresu anurūpasabhāvākhyānādippadhānaatthālaṅkārasaṅkhātaattharasasampattīhi ca yathāsambhavaṃ pakāsitabbakaruṇārasaabbhutarasasantarasādīhi ca yuttattā surasaṃ imaṃ vinayavinicchayanti vuttaṃ hoti.
ಅಥ ವಾ ಇಮಿನಾ ಪಕರಣೇನ ಪಧಾನತೋ ವಿಧೀಯಮಾನಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಸ್ಸ ಏಕನ್ತೇನ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕತ್ತಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಪಾಪನತೋ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಹುತ್ವಾ ಕಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಾಮತಫಲರಸಸಮ್ಪದಾಯಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಪರಮಸ್ಸಾದನೀಯರೂಪೇನ ಧಿತಿವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಸುರಸಭೂತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಮ್ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ ಕಾಯಿಕಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚ, ತಂ ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ, ತಂ, ಕಾಯಚಿತ್ತಸುಖಾನಂ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಂ, ವುತ್ತನಯೇನ ಸುರಸತ್ತಾ ಚ ಯಥಾವುತ್ತರಸಸಮ್ಪದಸಾರಮಹುಸ್ಸವೇನ ಸಮ್ಭೂತಮಾನಸಿಕಸುಖಸ್ಸ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪನಿಸ್ಸಯಕಾಯಿಕಸುಖಸ್ಸ ಚ ಪಭವಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಇಮಸ್ಸ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ।
Atha vā iminā pakaraṇena padhānato vidhīyamānapātimokkhasaṃvarasīlassa ekantena samādhisaṃvattanikattā samādhissa ca paññāya padaṭṭhānattā paññāya ca nibbānapāpanato mūlakāraṇaṃ hutvā kamena nibbānāmataphalarasasampadāyakaṃ imaṃ vinayavinicchayaṃ paramassādanīyarūpena dhitivimuttirasena surasabhūtanti vuttaṃ hotīti ca veditabbaṃ. Sambhavanti ettha saṃ vuccati sukhaṃ kāyikaṃ cetasikañca, taṃ bhavati etasmāti sambhavo, vinayavinicchayo, taṃ, kāyacittasukhānaṃ mūlakāraṇabhūtaṃ, vuttanayena surasattā ca yathāvuttarasasampadasāramahussavena sambhūtamānasikasukhassa, taṃsamuṭṭhānarūpanissayakāyikasukhassa ca pabhavabhūtanti attho. Ettāvatā imassa vinayavinicchayassa sammā viññātabbatāya kāraṇaṃ dassitaṃ hoti.
ಏವಂ ನಾನಾಗುಣರತನಾಕರಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಮ್ಪಜಾನನ್ತೋ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿನಾ ಸಮೋ ಭವತಿ। ಪಾಲಿನಾತಿ ಸಾಸನಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ‘‘ಪಾಲೋ’’ತಿ ವಿನಯೋ ವುಚ್ಚತಿ, ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ವಿನಯೋ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಆಯೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಪಠಮಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫.ಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾ; ಥೇರಗಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೫೧) ಸೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಲೀ, ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧವಸೇನ ತಿವಿಧಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಭೂತವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನಧರತ್ತಾ ‘‘ಪಾಲೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಉಪಾಲಿನಾ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಉಪಾಲೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೯, ೨೨೮) ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಮುಖಪದುಮಂ ವಿಕಾಸೇತ್ವಾ ಪಕಾಸಿತಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇನ ವಿಸೇಸತೋ ಸಾಯನರಕ್ಖನಕಭಾವೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಪಾಲೀತಿನಾಮಧೇಯ್ಯೇನ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Evaṃ nānāguṇaratanākaraṃ imaṃ vinayavinicchayaṃ sampajānanto so kulaputto kiṃ hotīti ce? Pālinā upālinā samo bhavati. Pālināti sāsanaṃ pāletīti ‘‘pālo’’ti vinayo vuccati, vuttañhi ‘‘vinayo nāma sāsanassa āyū’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; pārā. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; khu. pā. aṭṭha. 5.mahāsaṅgītikathā; theragā. aṭṭha. 1.251) so assa atthīti pālī, pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhasāsanassa jīvitabhūtavinayapaññattisaṅkhātasāsanadharattā ‘‘pālī’’ti laddhanāmena upālinā, ‘‘etadaggaṃ bhikkhave mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.219, 228) catuparisamajjhe nisinnena saddhammavaracakkavattinā sammāsambuddhena mukhapadumaṃ vikāsetvā pakāsitaetadaggaṭṭhānena visesato sāyanarakkhanakabhāvena paṭiladdhapālītināmadheyyena upālimahātherena samo hotīti vuttaṃ hoti.
ಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಚೇ? ಸಾಸನೇ। ಸಾಸನೇತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇ ತಿವಿಧೇ ಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಥಾವರಜಙ್ಗಮಸಕಲವತ್ಥುವಿತ್ಥಾರಾಧರಮಣ್ಡಲಸದಿಸೇ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧದ್ವಯಧಾರೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ವಿನಯಕಥಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ವಿನಯಪಿಟಕಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kasmiṃ visaye samo bhavatīti ce? Sāsane. Sāsaneti yathāvutte tividhe sāsane, tatrāpi thāvarajaṅgamasakalavatthuvitthārādharamaṇḍalasadise paṭipattipaṭivedhadvayadhāre pariyattisāsane, tatthāpi vinayakathādhikārattā labbhamāne vinayapiṭakasaṅkhātapariyattisāsanekadese samo bhavatīti attho.
ಕಿಂಭೂತೇ ಸಾಸನೇ? ಮಾರಬಲಿಸಾಸನೇ। ಮಾರಸ್ಸ ಬಲಿ ಮಾರಬಲಿ, ಮಾರಗೋಚರೋ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಹಿಂಸಕಂ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಮಾರೇಸು ಪಧಾನಭೂತಕಾಮರಾಗಾದಿಪಭವಕಿಲೇಸಮಾರಸ್ಸ ಗೋಚರಭಾವೇನ ಬಲಿಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿಸರೀರಾದಿನಿಸ್ಸಯಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾದಿವಿಸಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಾಪನತ್ಥಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ॰… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) ನಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಮಾರಬಲಿಸ್ಸ ಹಿಂಸಕಂ ಹೋತೀತಿ ಮಾರಬಲಿಸಾಸನನಾಮಧೇಯ್ಯವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಸಾಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kiṃbhūte sāsane? Mārabalisāsane. Mārassa bali mārabali, māragocaro, tassa sāsanaṃ hiṃsakaṃ mārabalisāsanaṃ, tasmiṃ. Khandhādīsu pañcasu māresu padhānabhūtakāmarāgādipabhavakilesamārassa gocarabhāvena balisaṅkhātaitthisarīrādinissayaphoṭṭhabbādivisayassa pariccajāpanatthaṃ ‘‘yo pana bhikkhu…pe… asaṃvāso’’tiādinā (pārā. 44) nayena vuttattā tassa mārabalissa hiṃsakaṃ hotīti mārabalisāsananāmadheyyavinayapaññattisaṅkhātasāsaneti attho.
ಅಥ ವಾ ‘‘ಬಳಿಸೇನಪಿ ಜಾಲೇನ, ಹತ್ಥೇನ ಕುಮಿನೇನ ವಾ’’ತಿ ಉದಕಟ್ಠಕಥಾಯ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಬಳಿಸ-ಸದ್ದೇನ ಮಚ್ಛಮಾರಣಕಣ್ಟಕಮಾಹ, ತಂ ಮಾರಸ್ಸ ಬಳಿಸಂ ಅಸತಿ ಖಿಪತಿ ವಜ್ಜೇತೀತಿ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನಂ, ತಸ್ಮಿಂ, ‘‘ಸಮನ್ತಪಾಸೋ ಮಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ಪರಿವತ್ತಮಾನಕಸಂಕಿಲೇಸದಾಸಪುಥುಜ್ಜನಸಙ್ಖಾತಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಮಾರಮಹಾಕೇವಟ್ಟೇನ ಪಕ್ಖಿತ್ತಬಳಿಸಸಙ್ಖಾತಇತ್ಥಿರೂಪಸದ್ದಾದಿಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ- ಮಿಸಾವುತಕಾಮರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಮಹಾಬಳಿಸಂ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪಹಾನಾದಿವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಸಾಸನೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Atha vā ‘‘baḷisenapi jālena, hatthena kuminena vā’’ti udakaṭṭhakathāya vakkhamānattā baḷisa-saddena macchamāraṇakaṇṭakamāha, taṃ mārassa baḷisaṃ asati khipati vajjetīti mārabaḷisāsanaṃ, tasmiṃ, ‘‘samantapāso mārassā’’ti vuttattā saṃsārasāgare parivattamānakasaṃkilesadāsaputhujjanasaṅkhātamacche gaṇhituṃ māramahākevaṭṭena pakkhittabaḷisasaṅkhātaitthirūpasaddādipañcakāmaguṇā- misāvutakāmarāgādikilesamahābaḷisaṃ tadaṅgappahānavītikkamappahānādivasena pajahante vinayapaññattisaṅkhāte sāsaneti adhippāyo.
ಏತ್ಥ ಚ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯೋ ಪನ ನ ರಮತೇ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ತತೋ ಏವ ಪರಮೇ ಉತ್ತಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ನಯನೇ ನಯನುಪಮೇ ವಿನಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಪಧಾನರತೋಪಿ ವಿನಯೇ ಅಜ್ಝಾಯನಾದೀಸು ಯೋಗಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ಪಟು ಹೋತಿ ಪಟುತರೋ ಹೋತಿ ಕಿಂ, ನ ಹೋತೇವ। ತಸ್ಮಾ ವಿನಯೇ ಪಾಟವತ್ಥಿನಾ ಏತ್ಥೇವ ಸಕ್ಕಚ್ಚಾಭಿಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಥ ವಾ ಪಧಾನೇ ಚತುಬ್ಬಿಧೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ವೀರಿಯೇ ರತೋ ಅಭಿರತೋ ಯೋ ಪನ ನರೋ ಸಾರಮತೇ ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಯತೋ ರಮತೇ, ಅತೋ ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅನಯೂಪರಮೇ ಸುಜನಸ್ಸ ಸುಖಾನಯನೇ ವಿನಯೇ ಪಟು ಹೋತಿ ಕುಸಲೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾತಿ ನೋ ಖನ್ತಿ।
Ettha ca sāramate idha imasmiṃ vinayavinicchaye yo pana na ramate, so puggalo anayūparame tato eva parame uttame sujanassa sukhānayane nayane nayanupame vinaye rato abhirato padhānaratopi vinaye ajjhāyanādīsu yogamāpajjantopi paṭu hoti paṭutaro hoti kiṃ, na hoteva. Tasmā vinaye pāṭavatthinā ettheva sakkaccābhiyogo kātabboti saṅkhepato sādhippāyā atthayojanā veditabbā. Atha vā padhāne catubbidhe sammappadhāne vīriye rato abhirato yo pana naro sāramate idha imasmiṃ vinayavinicchaye yato ramate, ato tasmā so anayūparame sujanassa sukhānayane vinaye paṭu hoti kusalo hotīti yojanāti no khanti.
ಹಿತವಿಭಾವನಂ ಹಿತಪ್ಪಕಾಸಕಂ ಭಾವನಂ ಭಾವನೀಯಂ ಆಸೇವಿತಬ್ಬಂ ಸುರಸಮ್ಭವಂ ಸುರಸಂ ಸಮಾನಂ ಸುರಸಂ ಭೂತಂ ಸಮ್ಭವಂ ಸುಖಹೇತುಕಂ ಇಮಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಯೋ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾರಬಳಿಸಾಸನೇ ಮಾರವಿಸಯಪ್ಪಹಾನಕರೇ, ಅಥ ವಾ ಮಾರಬಳಿಸಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ವತ್ಥುಕಾಮಾಮಿಸಾವುತಕಿಲೇಸಕಾಮಬಳಿಸಸ್ಸ ಅಸನೇ ವಜ್ಜಮಾನೇ ಸಾಸನೇ ತಿವಿಧೇಪಿ ಜಿನಸಾಸನೇ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂತೇ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇ, ತತ್ರಾಪಿ ಸಕಲಸಾಸನಸ್ಸ ಜೀವಿತಸಮಾನೇ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನೇಕದೇಸೇ ಪಾಲಿನಾ ವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪನೇನ ಸಾಸನಪಾಲನೇ ತಂಮೂಲಭಾವತೋ ಪಾಲಸಙ್ಖಾತವಿನಯಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಪಸತ್ಥತರೇನ ಉಪಾಲಿನಾ ಉಪಾಲಿಮಹಾಥೇರೇನ ಸಮೋ ಭವತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Hitavibhāvanaṃ hitappakāsakaṃ bhāvanaṃ bhāvanīyaṃ āsevitabbaṃ surasambhavaṃ surasaṃ samānaṃ surasaṃ bhūtaṃ sambhavaṃ sukhahetukaṃ imaṃ vinayavinicchayaṃ yo avedi aññāsi, so puggalo mārabaḷisāsane māravisayappahānakare, atha vā mārabaḷisassa mārassa vatthukāmāmisāvutakilesakāmabaḷisassa asane vajjamāne sāsane tividhepi jinasāsane, tatthāpi paṭipattipaṭivedhānaṃ patiṭṭhānabhūte pariyattisāsane, tatrāpi sakalasāsanassa jīvitasamāne vinayapaññattisaṅkhātapariyattisāsanekadese pālinā vinayapariyattiyaṃ etadagge ṭhapanena sāsanapālane taṃmūlabhāvato pālasaṅkhātavinayapariyattiyā pasatthatarena upālinā upālimahātherena samo bhavatīti yojanā.
ಇತಿ ವಿನಯತ್ಥಸಾರಸನ್ದೀಪನಿಯಾ
Iti vinayatthasārasandīpaniyā
ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯವಣ್ಣನಾಯ
Vinayavinicchayavaṇṇanāya
ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.