Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    ၁. ပာရာဇိကကဏ္ဍံ

    1. Pārājikakaṇḍaṃ

    ၁. ပဌမပာရာဇိကံ

    1. Paṭhamapārājikaṃ

    သုဒိန္နဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ

    Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā

    ၂၄. ဣတော ပရံ တေန ခော ပန သမယေန ဝေသာလိယာ အဝိဒူရေတိအာဒိ ယေဘုယ္ယေန ဥတ္တာနတ္ထံ။ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနံ ပဟာယ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ, တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ကလန္ဒဂာမောတိ ကလန္ဒကာ ဝုစ္စန္တိ ကာဠကာ, တေသံ ဝသေန လဒ္ဓနာမော ဂာမော။ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဂာမဝသေန လဒ္ဓနာမသ္သ ရာဇသမ္မတသ္သ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝသ္သ ကလန္ဒသေဋ္ဌိနော ပုတ္တော။ ယသ္မာ ပန တသ္မိံ ဂာမေ အညေပိ ကလန္ဒနာမကာ မနုသ္သာ အတ္ထိ, တသ္မာ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဝတ္ဝာ ပုန သေဋ္ဌိပုတ္တောတိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗဟုလေဟီတိ ဗဟုကေဟိ။ သဟာယကေဟီတိ သုခဒုက္ခာနိ သဟ အာယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ သဟာယာ, သဟာယာ ဧဝ သဟာယကာ, တေဟိ သဟာယကေဟိ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိဒေဝ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓာရသာရဏာဒိနာ ကိစ္စေန; ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာကိစ္စေနာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဘဂဝာ ဟိ ကတ္တိကဇုဏ္ဟပက္ခေ ဝေသာလိံ သမ္ပာပုဏိ။ ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာ စေတ္ထ ဥဠာရာ ဟောတိ။ တဒတ္ထံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    24. Ito paraṃ tena kho pana samayena vesāliyā avidūretiādi yebhuyyena uttānatthaṃ. Tasmā anupadavaṇṇanaṃ pahāya yattha yattha vattabbaṃ atthi, taṃ tadeva vaṇṇayissāma. Kalandagāmoti kalandakā vuccanti kāḷakā, tesaṃ vasena laddhanāmo gāmo. Kalandaputtoti gāmavasena laddhanāmassa rājasammatassa cattālīsakoṭivibhavassa kalandaseṭṭhino putto. Yasmā pana tasmiṃ gāme aññepi kalandanāmakā manussā atthi, tasmā kalandaputtoti vatvā puna seṭṭhiputtoti vuttaṃ. Sambahulehīti bahukehi. Sahāyakehīti sukhadukkhāni saha āyanti upagacchantīti sahāyā, sahāyā eva sahāyakā, tehi sahāyakehi. Saddhinti ekato. Kenacideva karaṇīyenāti kenacideva bhaṇḍappayojanauddhārasāraṇādinā kiccena; kattikanakkhattakīḷākiccenātipi vadanti. Bhagavā hi kattikajuṇhapakkhe vesāliṃ sampāpuṇi. Kattikanakkhattakīḷā cettha uḷārā hoti. Tadatthaṃ gatoti veditabbo.

    အဒ္ဒသ ခောတိ ကထံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ နဂရတော ဘုတ္တပာတရာသံ သုဒ္ဓုတ္တရာသင္ဂံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓဒသ္သနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စ နိက္ခမန္တံ မဟာဇနံ ဒိသ္ဝာ ‘‘က္ဝ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဒသ္သနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စာ’’တိ။ တေန ဟိ ‘‘အဟမ္ပိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂန္တ္ဝာ စတုဗ္ဗိဓာယ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဗ္ရဟ္မသ္သရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခော။ပေ.။ ဒေသေန္တ’’န္တိ။ ဒိသ္ဝာနသ္သာတိ ဒိသ္ဝာန အသ္သ။ ဧတဒဟောသီတိ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာယ စောဒိယမာနသ္သ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တသ္သ ဧတံ အဟောသိ။ ကိံ အဟောသိ? ယံနူနာဟမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏေယ္ယန္တိ ။ တတ္ထ ယန္နူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒသ္သနမေတံ။ ဧဝံ ကိရသ္သ ပရိဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော ‘‘ယမယံ ပရိသာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဓမ္မံ သုဏာတိ, အဟော ဝတာဟမ္ပိ တံ သုဏေယ္ယ’’န္တိ။

    Addasa khoti kathaṃ addasa? So kira nagarato bhuttapātarāsaṃ suddhuttarāsaṅgaṃ mālāgandhavilepanahatthaṃ buddhadassanatthaṃ dhammasavanatthañca nikkhamantaṃ mahājanaṃ disvā ‘‘kva gacchathā’’ti pucchi. ‘‘Buddhadassanatthaṃ dhammasavanatthañcā’’ti. Tena hi ‘‘ahampi gacchāmī’’ti gantvā catubbidhāya parisāya parivutaṃ brahmassarena dhammaṃ desentaṃ bhagavantaṃ addasa. Tena vuttaṃ – ‘‘addasa kho…pe… desenta’’nti. Disvānassāti disvāna assa. Etadahosīti pubbe katapuññatāya codiyamānassa bhabbakulaputtassa etaṃ ahosi. Kiṃ ahosi? Yaṃnūnāhampi dhammaṃ suṇeyyanti . Tattha yannūnāti parivitakkadassanametaṃ. Evaṃ kirassa parivitakko uppanno ‘‘yamayaṃ parisā ekaggacittā dhammaṃ suṇāti, aho vatāhampi taṃ suṇeyya’’nti.

    အထ ခော သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာတိ ဣဓ ကသ္မာ ‘‘ယေန ဘဂဝာ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘ယေန သာ ပရိသာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စေ။ ဘဂဝန္တဉ္ဟိ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဥဠာရုဠာရဇနာ မဟတီ ပရိသာ နိသိန္နာ, တတ္ရ န သက္ကာ ဣမိနာ ပစ္ဆာ အာဂတေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ နိသီဒိတုံ။ ပရိသာယ ပန ဧကသ္မိံ ပဒေသေ သက္ကာတိ သော တံ ပရိသံယေဝ ဥပသင္ကမန္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာ’’တိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နသ္သ ခော သုဒိန္နသ္သ ကလန္ဒပုတ္တသ္သ ဧတဒဟောသီတိ န နိသိန္နမတ္တသ္သေဝ အဟောသိ, အထ ခော ဘဂဝတော သိတ္တယူပသံဟိတံ ထောကံ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ; တံ ပနသ္သ ယသ္မာ ဧကမန္တံ နိသိန္နသ္သေဝ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နသ္သ ခော သုဒိန္နသ္သ ကလန္ဒပုတ္တသ္သ ဧတဒဟောသီ’’တိ။ ကိံ အဟောသီတိ? ယထာ ယထာ ခောတိအာဒိ။

    Athakho sudinno kalandaputto yena sā parisāti idha kasmā ‘‘yena bhagavā’’ti avatvā ‘‘yena sā parisā’’ti vuttanti ce. Bhagavantañhi parivāretvā uḷāruḷārajanā mahatī parisā nisinnā, tatra na sakkā iminā pacchā āgatena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā nisīdituṃ. Parisāya pana ekasmiṃ padese sakkāti so taṃ parisaṃyeva upasaṅkamanto. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sudinno kalandaputto yena sā parisā’’ti. Ekamantaṃ nisinnassa kho sudinnassa kalandaputtassa etadahosīti na nisinnamattasseva ahosi, atha kho bhagavato sittayūpasaṃhitaṃ thokaṃ dhammakathaṃ sutvā; taṃ panassa yasmā ekamantaṃ nisinnasseva ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisinnassa kho sudinnassa kalandaputtassa etadahosī’’ti. Kiṃ ahosīti? Yathā yathā khotiādi.

    တတ္ရာယံ သင္ခေပကထာ – အဟံ ခော ယေန ယေန အာကာရေန ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ယဒေတံ သိတ္တယဗ္ရဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတ္ဝာ စရိမကစိတ္တံ ပာပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတ္ဝာ စရိမကစိတ္တံ ပာပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ။ သင္ခလိခိတံ လိခိတသင္ခသဒိသံ ဓောတသင္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ န သုကရံ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂာရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ။ပေ.။ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မသ္သုဉ္စ ဩဟာရေတ္ဝာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတ္ဝာ ပရိဒဟိတ္ဝာ အဂာရသ္မာ နိက္ခမိတ္ဝာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇေယ္ယန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂာရသ္သ ဟိတံ ကသိဝာဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ, တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ; တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ‘‘အနဂာရိယာ’’တိ ဉာတဗ္ဗာ။ တံ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ပဗ္ဗဇေယ္ယန္တိ ပရိဗ္ဗဇေယ္ယံ။

    Tatrāyaṃ saṅkhepakathā – ahaṃ kho yena yena ākārena bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, tena tena me upaparikkhato evaṃ hoti yadetaṃ sittayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ caritabbaṃ, ekadivasampi ca kilesamalena amalīnaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ. Saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ. Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyanti. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi; tasmā pabbajjā ‘‘anagāriyā’’ti ñātabbā. Taṃ anagāriyaṃ pabbajjaṃ. Pabbajeyyanti paribbajeyyaṃ.

    ၂၅. အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမီတိ သုဒိန္နော အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ န ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ကသ္မာ? တတ္ရသ္သ ဗဟူ ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ သန္တိ, တေ ‘‘‘တ္ဝံ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော, န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတု’န္တိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတ္ဝာ အာကဍ္ဎေယ္ယုံ, တတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဘဝိသ္သတီ’’တိ သဟေဝ ပရိသာယ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ထောကံ ဂန္တ္ဝာ ပုန ကေနစိ သရီရကိစ္စလေသေန နိဝတ္တိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမ္မ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ။ပေ.။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝာ’’တိ။

    25.Aciravuṭṭhitāya parisāya yena bhagavā tenupasaṅkamīti sudinno avuṭṭhitāya parisāya na bhagavantaṃ pabbajjaṃ yāci. Kasmā? Tatrassa bahū ñātisālohitā mittāmaccā santi, te ‘‘‘tvaṃ mātāpitūnaṃ ekaputtako, na labbhā tayā pabbajitu’nti bāhāyampi gahetvā ākaḍḍheyyuṃ, tato pabbajjāya antarāyo bhavissatī’’ti saheva parisāya uṭṭhahitvā thokaṃ gantvā puna kenaci sarīrakiccalesena nivattitvā bhagavantaṃ upasaṅkamma pabbajjaṃ yāci. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sudinno kalandaputto aciravuṭṭhitāya parisāya…pe… pabbājetu maṃ bhagavā’’ti.

    ဘဂဝာ ပန ယသ္မာ ရာဟုလကုမာရသ္သ ပဗ္ဗဇိတတော ပဘုတိ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတိ, တသ္မာ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အနုညာတောသိ ပန တ္ဝံ သုဒိန္န မာတာပိတူဟိ။ပေ.။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

    Bhagavā pana yasmā rāhulakumārassa pabbajitato pabhuti mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ na pabbājeti, tasmā naṃ pucchi – ‘‘anuññātosi pana tvaṃ sudinna mātāpitūhi…pe… pabbajjāyā’’ti.

    ၂၆. ဣတော ပရံ ပာဌာနုသာရေနေဝ ဂန္တ္ဝာ တံ ကရဏီယံ တီရေတ္ဝာတိ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓုရနိက္ခေပေနေဝ တံ ကရဏီယံ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာတိ; န ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒသ္သ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓာရသာရဏာဒီသု ဝာ နက္ခတ္တကီဠာယံ ဝာ စိတ္တံ နမတိ။ အမ္မ တာတာတိ ဧတ္ထ ပန အမ္မာတိ မာတရံ အာလပတိ; တာတာတိ ပိတရံ။ တ္ဝံ ခောသီတိ တ္ဝံ ခော အသိ။ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကောဝ ပုတ္တကော; အညော တေ ဇေဋ္ဌော ဝာ ကနိဋ္ဌော ဝာ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကပုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုကမ္ပာဝသေန ‘‘ဧကပုတ္တကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ ပီတိဇနနကော။ မနာပောတိ မနဝဍ္ဎနကော။ သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော; သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ သုခပရိဟတောတိ သုခေန ပရိဟတော; ဇာတကာလတော ပဘုတိ ဓာတီဟိ အင္ကတော အင္ကံ ဟရိတ္ဝာ ဓာရိယမာနော အသ္သကရထကာဒီဟိ ဗာလကီဠနကေဟိ ကီဠမာနော သာဒုရသဘောဇနံ ဘောဇိယမာနော သုခေန ပရိဟတော။

    26. Ito paraṃ pāṭhānusāreneva gantvā taṃ karaṇīyaṃ tīretvāti ettha evamattho veditabbo – dhuranikkhepeneva taṃ karaṇīyaṃ niṭṭhāpetvāti; na hi pabbajjāya tibbacchandassa bhaṇḍappayojanauddhārasāraṇādīsu vā nakkhattakīḷāyaṃ vā cittaṃ namati. Amma tātāti ettha pana ammāti mātaraṃ ālapati; tātāti pitaraṃ. Tvaṃ khosīti tvaṃ kho asi. Ekaputtakoti ekova puttako; añño te jeṭṭho vā kaniṭṭho vā natthi. Ettha ca ‘‘ekaputto’’ti vattabbe anukampāvasena ‘‘ekaputtako’’ti vuttaṃ. Piyoti pītijananako. Manāpoti manavaḍḍhanako. Sukhedhitoti sukhena edhito; sukhasaṃvaḍḍhitoti attho. Sukhaparihatoti sukhena parihato; jātakālato pabhuti dhātīhi aṅkato aṅkaṃ haritvā dhāriyamāno assakarathakādīhi bālakīḷanakehi kīḷamāno sādurasabhojanaṃ bhojiyamāno sukhena parihato.

    န တ္ဝံ, တာတ သုဒိန္န, ကိဉ္စိ ဒုက္ခသ္သ ဇာနာသီတိ တ္ဝံ တာတ သုဒိန္န ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂံ ဒုက္ခသ္သ န ဇာနာသိ; အထ ဝာ ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ, အနုဘဝနတ္ထေ စ ဇာနနာ; အထ ဝာ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နသ္သရသီတိ အတ္ထော။ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ, သရဏတ္ထေ စ ဇာနနာ။ ဝိကပ္ပဒ္ဝယေပိ ပုရိမပဒသ္သ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗံ။ မရဏေနပိ မယံ တေ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိသ္သာမာတိ သစေပိ တဝ အမ္ဟေသု ဇီဝမာနေသု မရဏံ ဘဝေယ္ယ, တေန တေ မရဏေနပိ မယံ အကာမကာ အနိစ္ဆကာ န အတ္တနော ရုစိယာ, ဝိနာ ဘဝိသ္သာမ; တယာ ဝိယောဂံ ဝာ ပာပုဏိသ္သာမာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ဧဝံ သန္တေ ကိံ ပန ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ ယေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိသ္သာမ; အထ ဝာ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ကေန ပန ကာရဏေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိသ္သာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Na tvaṃ, tāta sudinna, kiñci dukkhassa jānāsīti tvaṃ tāta sudinna kiñci appamattakampi kalabhāgaṃ dukkhassa na jānāsi; atha vā kiñci dukkhena nānubhosīti attho. Karaṇatthe sāmivacanaṃ, anubhavanatthe ca jānanā; atha vā kiñci dukkhaṃ nassarasīti attho. Upayogatthe sāmivacanaṃ, saraṇatthe ca jānanā. Vikappadvayepi purimapadassa uttarapadena samānavibhattilopo daṭṭhabbo. Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena ñātabbaṃ. Maraṇenapi mayaṃ te akāmakā vinā bhavissāmāti sacepi tava amhesu jīvamānesu maraṇaṃ bhaveyya, tena te maraṇenapi mayaṃ akāmakā anicchakā na attano ruciyā, vinā bhavissāma; tayā viyogaṃ vā pāpuṇissāmāti attho. Kiṃ pana mayaṃ tanti evaṃ sante kiṃ pana kiṃ nāma taṃ kāraṇaṃ yena mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāma; atha vā kiṃ pana mayaṃ tanti kena pana kāraṇena mayaṃ taṃ jīvantaṃ anujānissāmāti evamettha attho daṭṭhabbo.

    ၂၇. တတ္ထေဝာတိ ယတ္ထ နံ ဌိတံ မာတာပိတရော နာနုဇာနိံသု, တတ္ထေဝ ဌာနေ။ အနန္တရဟိတာယာတိ ကေနစိ အတ္ထရဏေန အနတ္ထတာယ။

    27.Tatthevāti yattha naṃ ṭhitaṃ mātāpitaro nānujāniṃsu, tattheva ṭhāne. Anantarahitāyāti kenaci attharaṇena anatthatāya.

    ၂၈. ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတ္ဝာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသုခံ ဣန္ဒ္ရိယာနိ စာရေဟိ သဉ္စာရေဟိ; ဣတော စိတော စ ဥပနေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝာ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတ္ဝာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ လဠ, ဥပလဠ, ရမ, ကီဠသ္သူတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္တနော ပုတ္တဒာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သင္ဃဉ္စ အာရဗ္ဘ ဒာနပ္ပဒာနာဒီနိ သုဂတိမဂ္ဂသောဓကာနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောန္တော။ တုဏ္ဟီ အဟောသီတိ ကထာနုပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ နိရာလာပသလ္လာပော အဟောသိ။ အထသ္သ မာတာပိတရော တိက္ခတ္တုံ ဝတ္ဝာ ပဋိဝစနမ္ပိ အလဘမာနာ သဟာယကေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘ဧသ ဝော သဟာယကော ပဗ္ဗဇိတုကာမော, နိဝာရေထ န’’န္တိ အာဟံသု။ တေပိ တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ တိက္ခတ္တုံ အဝောစုံ, တေသမ္ပိ တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သုဒိန္နသ္သ ကလန္ဒပုတ္တသ္သ သဟာယကာ။ပေ.။ တုဏ္ဟီ အဟောသီ’’တိ။

    28.Paricārehīti gandhabbanaṭanāṭakādīni paccupaṭṭhāpetvā tattha sahāyakehi saddhiṃ yathāsukhaṃ indriyāni cārehi sañcārehi; ito cito ca upanehīti vuttaṃ hoti. Atha vā paricārehīti gandhabbanaṭanāṭakādīni paccupaṭṭhāpetvā tattha sahāyakehi saddhiṃ laḷa, upalaḷa, rama, kīḷassūtipi vuttaṃ hoti. Kāme paribhuñjantoti attano puttadārehi saddhiṃ bhoge bhuñjanto. Puññāni karontoti buddhañca dhammañca saṅghañca ārabbha dānappadānādīni sugatimaggasodhakāni kusalakammāni karonto. Tuṇhī ahosīti kathānuppabandhavicchedanatthaṃ nirālāpasallāpo ahosi. Athassa mātāpitaro tikkhattuṃ vatvā paṭivacanampi alabhamānā sahāyake pakkosāpetvā ‘‘esa vo sahāyako pabbajitukāmo, nivāretha na’’nti āhaṃsu. Tepi taṃ upasaṅkamitvā tikkhattuṃ avocuṃ, tesampi tuṇhī ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sudinnassa kalandaputtassa sahāyakā…pe… tuṇhī ahosī’’ti.

    ၂၉. အထသ္သ သဟာယကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော မရိသ္သတိ န ကောစိ ဂုဏော ဘဝိသ္သတိ။ ပဗ္ဗဇိတံ ပန နံ မာတာပိတရောပိ ကာလေန ကာလံ ပသ္သိသ္သန္တိ။ မယမ္ပိ ပသ္သိသ္သာမ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ စ နာမေသာ ဘာရိယာ, ဒိဝသေ ဒိဝသေ မတ္တိကာပတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ ဧကသေယ္ယံ ဧကဘတ္တံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ အတိဒုက္ကရံ။ အယဉ္စ သုခုမာလော နာဂရိကဇာတိယော, သော တံ စရိတုံ အသက္ကောန္တော ပုန ဣဓေဝ အာဂမိသ္သတိ။ ဟန္ဒသ္သ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေသ္သာမာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ မာတာပိတရောပိ နံ အနုဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သုဒိန္နသ္သ ကလန္ဒပုတ္တသ္သ သဟာယကာ ယေန သုဒိန္နသ္သ ကလန္ဒပုတ္တသ္သ မာတာပိတရော။ပေ.။ အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

    29. Athassa sahāyakānaṃ etadahosi – ‘‘sace ayaṃ pabbajjaṃ alabhamāno marissati na koci guṇo bhavissati. Pabbajitaṃ pana naṃ mātāpitaropi kālena kālaṃ passissanti. Mayampi passissāma. Pabbajjāpi ca nāmesā bhāriyā, divase divase mattikāpattaṃ gahetvā piṇḍāya caritabbaṃ. Ekaseyyaṃ ekabhattaṃ brahmacariyaṃ atidukkaraṃ. Ayañca sukhumālo nāgarikajātiyo, so taṃ carituṃ asakkonto puna idheva āgamissati. Handassa mātāpitaro anujānāpessāmā’’ti. Te tathā akaṃsu. Mātāpitaropi naṃ anujāniṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sudinnassa kalandaputtassa sahāyakā yena sudinnassa kalandaputtassa mātāpitaro…pe… anuññātosi mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti.

    ၃၀. ဟဋ္ဌောတိ တုဋ္ဌော။ ဥဒဂ္ဂောတိ ပီတိဝသေန အဗ္ဘုန္နတကာယစိတ္တော။ ကတိပာဟန္တိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ။ ဗလံ ဂာဟေတ္ဝာတိ သပ္ပာယဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော, ဥစ္ဆာဒနန္ဟာပနာဒီဟိ စ ကာယံ ပရိဟရန္တော, ကာယဗလံ ဇနေတ္ဝာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတ္ဝာ အသ္သုမုခံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ။ပေ.။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘန္တေ ဘဂဝာတိ။ ဘဂဝာ သမီပေ ဌိတံ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု သုဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေဟိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေဟိ စာ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ ဇိနဒတ္တိယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓာ ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခော သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။

    30.Haṭṭhoti tuṭṭho. Udaggoti pītivasena abbhunnatakāyacitto. Katipāhanti katipayāni divasāni. Balaṃ gāhetvāti sappāyabhojanāni bhuñjanto, ucchādananhāpanādīhi ca kāyaṃ pariharanto, kāyabalaṃ janetvā mātāpitaro vanditvā assumukhaṃ ñātiparivaṭṭaṃ pahāya yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… pabbājetu maṃ bhante bhagavāti. Bhagavā samīpe ṭhitaṃ aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘tena hi bhikkhu sudinnaṃ pabbājehi ceva upasampādehi cā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissuṇitvā sudinnaṃ kalandaputtaṃ jinadattiyaṃ saddhivihārikaṃ laddhā pabbājesi ceva upasampādesi ca. Tena vuttaṃ – ‘‘alattha khosudinno kalandaputto bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampada’’nti.

    ဧတ္ထ ပန ဌတ္ဝာ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒာ စ ကထိတာ။ မယံ ပန ယထာဌိတပာဠိဝသေနေဝ ခန္ဓကေ ကထယိသ္သာမ။ န ကေဝလဉ္စေတံ, အညမ္ပိ ယံ ခန္ဓကေ ဝာ ပရိဝာရေ ဝာ ကထေတဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝိဘင္ဂေကထိတံ, တံ သဗ္ဗံ တတ္ထ တတ္ထေဝ ကထယိသ္သာမ။ ဧဝဉ္ဟိ ကထိယမာနေ ပာဠိက္ကမေနေဝ ဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟောတိ။ တတော တေန တေန ဝိနိစ္ဆယေန အတ္ထိကာနံ ပာဠိက္ကမေနေဝ ဣမံ ဝိနယသံဝဏ္ဏနံ ဩလောကေတ္ဝာ သော သော ဝိနိစ္ဆယော သုဝိညေယ္ယော ဘဝိသ္သတီတိ။

    Ettha pana ṭhatvā sabbaaṭṭhakathāsu pabbajjā ca upasampadā ca kathitā. Mayaṃ pana yathāṭhitapāḷivaseneva khandhake kathayissāma. Na kevalañcetaṃ, aññampi yaṃ khandhake vā parivāre vā kathetabbaṃ aṭṭhakathācariyehi vibhaṅgekathitaṃ, taṃ sabbaṃ tattha tattheva kathayissāma. Evañhi kathiyamāne pāḷikkameneva vaṇṇanā katā hoti. Tato tena tena vinicchayena atthikānaṃ pāḷikkameneva imaṃ vinayasaṃvaṇṇanaṃ oloketvā so so vinicchayo suviññeyyo bhavissatīti.

    အစိရူပသမ္ပန္နောတိ အစိရံ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတ္ဝာ; ဥပသမ္ပဒတော နစိရကာလေယေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝရူပေတိ ဧဝံဝိဓေ ဧဝံဇာတိကေ။ ဓုတဂုဏေတိ ကိလေသနိဒ္ဓုနနကေ ဂုဏေ။ သမာဒာယ ဝတ္တတီတိ သမာဒိယိတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဝတ္တတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ အာရညိကော ဟောတီတိ ဂာမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ အာရညိကဓုတင္ဂဝသေန အရညဝာသိကော ဟောတိ။ ပိဏ္ဍပာတိကောတိ အတိရေကလာဘပဋိက္ခေပေန စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတိကဓုတင္ဂဝသေန ပိဏ္ဍပာတိကော ဟောတိ။ ပံသုကူလိကောတိ ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ပံသုကူလိကဓုတင္ဂဝသေန ပံသုကူလိကော ဟောတိ။ သပဒာနစာရိကောတိ လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ သပဒာနစာရိကဓုတင္ဂဝသေန သပဒာနစာရိကော ဟောတိ; ဃရပဋိပာဋိယာ ဘိက္ခာယ ပဝိသတိ။ ဝဇ္ဇိဂာမန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ဂာမံ ဝဇ္ဇီသု ဝာ ဂာမံ။

    Acirūpasampannoti aciraṃ upasampanno hutvā; upasampadato nacirakāleyevāti vuttaṃ hoti. Evarūpeti evaṃvidhe evaṃjātike. Dhutaguṇeti kilesaniddhunanake guṇe. Samādāya vattatīti samādiyitvā gaṇhitvā vattati carati viharati. Āraññiko hotīti gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññikadhutaṅgavasena araññavāsiko hoti. Piṇḍapātikoti atirekalābhapaṭikkhepena cuddasa bhattāni paṭikkhipitvā piṇḍapātikadhutaṅgavasena piṇḍapātiko hoti. Paṃsukūlikoti gahapaticīvaraṃ paṭikkhipitvā paṃsukūlikadhutaṅgavasena paṃsukūliko hoti. Sapadānacārikoti loluppacāraṃ paṭikkhipitvā sapadānacārikadhutaṅgavasena sapadānacāriko hoti; gharapaṭipāṭiyā bhikkhāya pavisati. Vajjigāmanti vajjīnaṃ gāmaṃ vajjīsu vā gāmaṃ.

    အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာတိအာဒီသု ဥပဘောဂပရိဘောဂူပကရဏမဟန္တတာယ အဍ္ဎာ; ယေ ဟိ တေသံ ဥပဘောဂာ ယာနိ စ ဥပဘောဂူပကရဏာနိ, တာနိ မဟန္တာနိ ဗဟုလာနိ သာရကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိဓေတ္ဝာ ဌပိတဓနမဟန္တတာယ မဟဒ္ဓနာ။ မဟာဘောဂာတိ ဒိဝသပရိဗ္ဗယသင္ခာတဘောဂမဟန္တတာယ မဟာဘောဂာ။ အညေဟိ ဥပဘောဂေဟိ ဇာတရူပရဇတသ္သေဝ ပဟူတတာယ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ။ အလင္ကာရဘူတသ္သ ဝိတ္တူပကရဏသ္သ ပီတိပာမောဇ္ဇကရဏသ္သ ပဟူတတာယ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ။ ဝောဟာရဝသေန ပရိဝတ္တေန္တသ္သ ဓနဓညသ္သ ပဟူတတာယ ပဟူတဓနဓညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Aḍḍhā mahaddhanātiādīsu upabhogaparibhogūpakaraṇamahantatāya aḍḍhā; ye hi tesaṃ upabhogā yāni ca upabhogūpakaraṇāni, tāni mahantāni bahulāni sārakānīti vuttaṃ hoti. Nidhetvā ṭhapitadhanamahantatāya mahaddhanā. Mahābhogāti divasaparibbayasaṅkhātabhogamahantatāya mahābhogā. Aññehi upabhogehi jātarūparajatasseva pahūtatāya pahūtajātarūparajatā. Alaṅkārabhūtassa vittūpakaraṇassa pītipāmojjakaraṇassa pahūtatāya pahūtavittūpakaraṇā. Vohāravasena parivattentassa dhanadhaññassa pahūtatāya pahūtadhanadhaññāti veditabbā.

    သေနာသနံ သံသာမေတ္ဝာတိ သေနာသနံ ပဋိသာမေတ္ဝာ; ယထာ န ဝိနသ္သတိ တထာ နံ သုဋ္ဌု ဌပေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပာကေတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော သဋ္ဌိထာလိပာကေ။ ဧကမေကော စေတ္ထ ထာလိပာကော ဒသန္နံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏ္ဟာတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဆန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘတ္တံ ဟောတိ။ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူတိ ဧတ္ထ အဘိဟရီယတီတိ အဘိဟာရော။ ကိံ အဘိဟရီယတိ? ဘတ္တံ။ ဘတ္တမေဝ အဘိဟာရော ဘတ္တာဘိဟာရော, တံ ဘတ္တာဘိဟာရံ။ အဘိဟရိံသူတိ အဘိမုခာ ဟရိံသု။ တသ္သ သန္တိကံ ဂဟေတ္ဝာ အာဂမံသူတိ အတ္ထော။ ဧတသ္သ ကိံ ပမာဏန္တိ? သဋ္ဌိ ထာလိပာကာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပာကေ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူ’’တိ။ ဘိက္ခူနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာတိ သယံ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပာတိကတ္တာ သပဒာနစာရံ စရိတုကာမော ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒတ္ဝာ။ အယံ ဟိ အာယသ္မာ ‘‘ဘိက္ခူ စ လာဘံ လစ္ဆန္တိ အဟဉ္စ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမိသ္သာမီ’’တိ ဧတဒတ္ထမေဝ အာဂတော။ တသ္မာ အတ္တနော အာဂမနာနုရူပံ ကရောန္တော ဘိက္ခူနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ သယံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။

    Senāsanaṃsaṃsāmetvāti senāsanaṃ paṭisāmetvā; yathā na vinassati tathā naṃ suṭṭhu ṭhapetvāti attho. Saṭṭhimatte thālipāketi gaṇanaparicchedato saṭṭhithālipāke. Ekameko cettha thālipāko dasannaṃ bhikkhūnaṃ bhattaṃ gaṇhāti. Taṃ sabbampi channaṃ bhikkhusatānaṃ bhattaṃ hoti. Bhattābhihāraṃ abhihariṃsūti ettha abhiharīyatīti abhihāro. Kiṃ abhiharīyati? Bhattaṃ. Bhattameva abhihāro bhattābhihāro, taṃ bhattābhihāraṃ. Abhihariṃsūti abhimukhā hariṃsu. Tassa santikaṃ gahetvā āgamaṃsūti attho. Etassa kiṃ pamāṇanti? Saṭṭhi thālipākā. Tena vuttaṃ – ‘‘saṭṭhimatte thālipāke bhattābhihāraṃ abhihariṃsū’’ti. Bhikkhūnaṃ vissajjetvāti sayaṃ ukkaṭṭhapiṇḍapātikattā sapadānacāraṃ caritukāmo bhikkhūnaṃ paribhogatthāya pariccajitvā datvā. Ayaṃ hi āyasmā ‘‘bhikkhū ca lābhaṃ lacchanti ahañca piṇḍakena na kilamissāmī’’ti etadatthameva āgato. Tasmā attano āgamanānurūpaṃ karonto bhikkhūnaṃ vissajjetvā sayaṃ piṇḍāya pāvisi.

    ၃၁. ဉာတိဒာသီတိ ဉာတကာနံ ဒာသီ။ အာဘိဒောသိကန္တိ ပာရိဝာသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ တတ္ရာယံ ပဒတ္ထော – ပူတိဘာဝဒောသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒောသော, အဘိဒောသောဝ အာဘိဒောသိကော, ဧကရတ္တာတိက္ကန္တသ္သ ဝာ နာမသညာ ဧသာ, ယဒိဒံ အာဘိဒောသိကောတိ, တံ အာဘိဒောသိကံ။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတီတိ ယသ္မာ အန္တမသော ဒာသကမ္မကရာနမ္ပိ ဂောရူပာနမ္ပိ အပရိဘောဂာရဟော, တသ္မာ တံ ကစဝရံ ဝိယ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ သစေတန္တိ သစေ ဧတံ။ ဘဂိနီတိ အရိယဝောဟာရေန ဉာတိဒာသိံ အာလပတိ။ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မန္တိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗသဘာဝံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘဂိနိ, ဧတံ သစေ ဗဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိသ္သဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ, တံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ။

    31.Ñātidāsīti ñātakānaṃ dāsī. Ābhidosikanti pārivāsikaṃ ekarattātikkantaṃ pūtibhūtaṃ. Tatrāyaṃ padattho – pūtibhāvadosena abhibhūtoti abhidoso, abhidosova ābhidosiko, ekarattātikkantassa vā nāmasaññā esā, yadidaṃ ābhidosikoti, taṃ ābhidosikaṃ. Kummāsanti yavakummāsaṃ. Chaḍḍetukāmā hotīti yasmā antamaso dāsakammakarānampi gorūpānampi aparibhogāraho, tasmā taṃ kacavaraṃ viya bahi chaḍḍetukāmā hoti. Sacetanti sace etaṃ. Bhaginīti ariyavohārena ñātidāsiṃ ālapati. Chaḍḍanīyadhammanti chaḍḍetabbasabhāvaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘bhagini, etaṃ sace bahi chaḍḍanīyadhammaṃ nissaṭṭhapariggahaṃ, taṃ idha me patte ākirā’’ti.

    ကိံ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ, ဝိညတ္တိ ဝာ ပယုတ္တဝာစာ ဝာ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိသ္သဋ္ဌပရိဂ္ဂဟတ္တာ။ ယဉ္ဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိသ္သဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ, ယတ္ထ သာမိကာ အနာလယာ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒေထ အာဟရထ ဣဓ အာကိရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အဂ္ဂအရိယဝံသိကော အာယသ္မာ ရဋ္ဌပာလောပိ ‘‘ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ ကုမ္မာသံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ (မ. နိ. ၂.၂၉၉) အဝစ။ တသ္မာ ယံ ဧဝရူပံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ အညံ ဝာ အပရိဂ္ဂဟိတံ ဝနမူလဖလဘေသဇ္ဇာဒိကံ တံ သဗ္ဗံ ယထာသုခံ အာဟရာပေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထာနန္တိ ဘိက္ခာဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပတ္တံ ဥပနာမယတော မဏိဗန္ဓတော ပဘုတိ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဟတ္ထာနံ။ ပာဒာနန္တိ နိဝာသနန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ပာဒာနံ။ သရသ္သာတိ ‘‘သစေတံ ဘဂိနီ’’တိ ဝာစံ နိစ္ဆာရယတော သရသ္သ စ။ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ သုဒိန္နော ဟိ ဘဂဝတော ဒ္ဝာဒသမေ ဝသ္သေ ပဗ္ဗဇိတော ဝီသတိမေ ဝသ္သေ ဉာတိကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော သယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဋ္ဌဝသ္သိကော ဟုတ္ဝာ; တေန နံ သာ ဉာတိဒာသီ ဒိသ္ဝာဝ န သဉ္ဇာနိ, နိမိတ္တံ ပန အဂ္ဂဟေသီတိ။

    Kiṃ pana evaṃ vattuṃ labbhati, viññatti vā payuttavācā vā na hotīti? Na hoti. Kasmā? Nissaṭṭhapariggahattā. Yañhi chaḍḍanīyadhammaṃ nissaṭṭhapariggahaṃ, yattha sāmikā anālayā honti, taṃ sabbaṃ ‘‘detha āharatha idha ākirathā’’ti vattuṃ vaṭṭati. Tathā hi aggaariyavaṃsiko āyasmā raṭṭhapālopi ‘‘chaḍḍanīyadhammaṃ kummāsaṃ idha me patte ākirā’’ti (ma. ni. 2.299) avaca. Tasmā yaṃ evarūpaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ aññaṃ vā apariggahitaṃ vanamūlaphalabhesajjādikaṃ taṃ sabbaṃ yathāsukhaṃ āharāpetvā paribhuñjitabbaṃ, na kukkuccāyitabbaṃ. Hatthānanti bhikkhāggahaṇatthaṃ pattaṃ upanāmayato maṇibandhato pabhuti dvinnampi hatthānaṃ. Pādānanti nivāsanantato paṭṭhāya dvinnampi pādānaṃ. Sarassāti ‘‘sacetaṃ bhaginī’’ti vācaṃ nicchārayato sarassa ca. Nimittaṃ aggahesīti gihikāle sallakkhitapubbaṃ ākāraṃ aggahesi sañjāni sallakkhesi. Sudinno hi bhagavato dvādasame vasse pabbajito vīsatime vasse ñātikulaṃ piṇḍāya paviṭṭho sayaṃ pabbajjāya aṭṭhavassiko hutvā; tena naṃ sā ñātidāsī disvāva na sañjāni, nimittaṃ pana aggahesīti.

    သုဒိန္နသ္သ မာတရံ ဧတဒဝောစာတိ အတိဂရုနာ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတေန သာမိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ‘‘တ္ဝံ နု ခော မေ, ဘန္တေ, အယ္ယော သုဒိန္နော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တီ ဝေဂေန ဃရံ ပဝိသိတ္ဝာ သုဒိန္နသ္သ မာတရံ ဧတံ အဝောစ။ ယဂ္ဃေတိ အာရောစနတ္ထေ နိပာတော။ သစေ ဇေ သစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဇေတိ အာလပနေ နိပာတော။ ဧဝဉ္ဟိ တသ္မိံ ဒေသေ ဒာသိဇနံ အာလပန္တိ, တသ္မာ ‘‘တ္ဝံ, ဘောတိ ဒာသိ, သစေ သစ္စံ ဘဏသီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Sudinnassa mātaraṃ etadavocāti atigarunā pabbajjūpagatena sāmiputtena saddhiṃ ‘‘tvaṃ nu kho me, bhante, ayyo sudinno’’tiādivacanaṃ vattuṃ avisahantī vegena gharaṃ pavisitvā sudinnassa mātaraṃ etaṃ avoca. Yaggheti ārocanatthe nipāto. Sace je saccanti ettha jeti ālapane nipāto. Evañhi tasmiṃ dese dāsijanaṃ ālapanti, tasmā ‘‘tvaṃ, bhoti dāsi, sace saccaṃ bhaṇasī’’ti evamettha attho daṭṭhabbo.

    ၃၂. အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ တသ္မိံ ကိရ ဒေသေ ဒာနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ, အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ; တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ နိသီဒိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ, ဒာနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရသ္သ ကုလသ္သ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ကပဏမနုသ္သာ ဝိယ အသာရုပ္ပေ ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။

    32.Aññataraṃ kuṭṭamūlanti tasmiṃ kira dese dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ; tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti. Tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabbaṃ. Na hi pabbajitā kapaṇamanussā viya asāruppe ṭhāne nisīditvā bhuñjantīti.

    အတ္ထိ နာမ တာတာတိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေ; နာမာတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ မညနတ္ထေ စ နိပာတော။ ဣဒဉ္ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခော, တာတ သုဒိန္န, အမ္ဟာကံ ဓနံ, န မယံ နိဒ္ဓနာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ, ယေသံ နော တ္ဝံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ အာဘိဒောသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသိ’’; တထာ ‘‘အတ္ထိ နု ခော, တာတ သုဒိန္န, အမ္ဟာကံ ဇီဝိတံ, န မယံ မတာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ, ယေသံ နော တ္ဝံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ အာဘိဒောသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသိ’’; တထာ ‘‘အတ္ထိ မညေ, တာတ သုဒိန္န, တဝ အဗ္ဘန္တရေ သာသနံ နိသ္သာယ ပဋိလဒ္ဓော သမဏဂုဏော, ယံ တ္ဝံ သုဘောဇနရသသံဝဍ္ဎိတောပိ ဣမံ ဇိဂုစ္ဆနေယ္ယံ အာဘိဒောသိကံ ကုမ္မာသံ အမတမိဝ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသီ’’တိ။

    Atthi nāma tātāti ettha atthīti vijjamānatthe; nāmāti pucchanatthe maññanatthe ca nipāto. Idañhi vuttaṃ hoti – ‘‘atthi nu kho, tāta sudinna, amhākaṃ dhanaṃ, na mayaṃ niddhanāti vattabbā, yesaṃ no tvaṃ īdise ṭhāne nisīditvā ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasi’’; tathā ‘‘atthi nu kho, tāta sudinna, amhākaṃ jīvitaṃ, na mayaṃ matāti vattabbā, yesaṃ no tvaṃ īdise ṭhāne nisīditvā ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasi’’; tathā ‘‘atthi maññe, tāta sudinna, tava abbhantare sāsanaṃ nissāya paṭiladdho samaṇaguṇo, yaṃ tvaṃ subhojanarasasaṃvaḍḍhitopi imaṃ jigucchaneyyaṃ ābhidosikaṃ kummāsaṃ amatamiva nibbikāro paribhuñjissasī’’ti.

    သော ပန ဂဟပတိ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ဧတမတ္ထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတ္ဝာ ဝတ္တုမသက္ကောန္တော ‘‘အတ္ထိ နာမ, တာတ သုဒိန္န, အာဘိဒောသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝောစ။ အက္ခရစိန္တကာ ပနေတ္ထ ဣမံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ – အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေန ဧတံ အတ္ထိနာမသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တသ္သာယမတ္ထော – အတ္ထိ နာမ။ပေ.။ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသိ, ဣဒံ ပစ္စက္ခမ္ပိ အဟံ န သဒ္ဒဟာမိ န မရိသယာမီတိ။ တတာယံ အာဘိဒောသိကောတိ တတော တဝ ဂေဟတော အယံ အာဘိဒောသိကော ကုမ္မာသော လဒ္ဓောတိ အတ္ထော။ တတောယန္တိပိ ပာဌော။ တဒာယန္တိပိ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ ယေန သကပိတု နိဝေသနန္တိ ယေန သကသ္သ ပိတု အတ္တနော ပိတု နိဝေသနန္တိ အတ္ထော; ထေရော ပိတရိ ပေမေနေဝ သုဗ္ဗစော ဟုတ္ဝာ အဂမာသိ။ အဓိဝာသေသီတိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပာတိကောပိ သမာနော ‘‘သစေ ဧကဘတ္တမ္ပိ န ဂဟေသ္သာမိ, အတိဝိယ နေသံ ဒောမနသ္သံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ အဓိဝာသေသိ။

    So pana gahapati dukkhābhitunnatāya etamatthaṃ paripuṇṇaṃ katvā vattumasakkonto ‘‘atthi nāma, tāta sudinna, ābhidosikaṃ kummāsaṃ paribhuñjissasī’’ti ettakameva avoca. Akkharacintakā panettha imaṃ lakkhaṇaṃ vadanti – anokappanāmarisanatthavasena etaṃ atthināmasadde upapade ‘‘paribhuñjissasī’’ti anāgatavacanaṃ kataṃ. Tassāyamattho – atthi nāma…pe… paribhuñjissasi, idaṃ paccakkhampi ahaṃ na saddahāmi na marisayāmīti. Tatāyaṃ ābhidosikoti tato tava gehato ayaṃ ābhidosiko kummāso laddhoti attho. Tatoyantipi pāṭho. Tadāyantipi paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Yena sakapitu nivesananti yena sakassa pitu attano pitu nivesananti attho; thero pitari pemeneva subbaco hutvā agamāsi. Adhivāsesīti thero ukkaṭṭhapiṇḍapātikopi samāno ‘‘sace ekabhattampi na gahessāmi, ativiya nesaṃ domanassaṃ bhavissatī’’ti ñātīnaṃ anukampāya adhivāsesi.

    ၃၃. ဩပုဉ္ဇာပေတ္ဝာတိ ဥပလိမ္ပာပေတ္ဝာ။ ဧကံ ဟိရညသ္သာတိ ဧတ္ထ ဟိရညန္တိ ကဟာပဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိသောတိ နာတိဒီဃော နာတိရသ္သော မဇ္ဈိမပ္ပမာဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တိရောကရဏီယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မံ; သာဏိပာကာရေန ပရိက္ခိပိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ တိရော ကရောန္တိ ဧတေနာတိ တိရောကရဏီယံ, တံ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ; သမန္တတော ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယသ္မာ အဇ္ဇ သုဒိန္နော အာဂမိသ္သတိ တေန ကာရဏေန။ ဟိ ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပာတော။ တေနာတိ အယမ္ပိ ဝာ ဥယ္ယောဇနတ္ထေ နိပာတောယေဝ။

    33.Opuñjāpetvāti upalimpāpetvā. Ekaṃ hiraññassāti ettha hiraññanti kahāpaṇo veditabbo. Purisoti nātidīgho nātirasso majjhimappamāṇo veditabbo. Tirokaraṇīyanti karaṇatthe bhummaṃ; sāṇipākārena parikkhipitvāti attho. Atha vā tiro karonti etenāti tirokaraṇīyaṃ, taṃ parikkhipitvā; samantato katvāti attho. Tena hīti yasmā ajja sudinno āgamissati tena kāraṇena. Hi iti padapūraṇamatte nipāto. Tenāti ayampi vā uyyojanatthe nipātoyeva.

    ၃၄. ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပာဠိယံ ကာလာရောစနံ န ဝုတ္တံ, အထ ခော အာရောစိတေယေဝ ကာလေ အဂမာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ တေ တာတာတိ ဒ္ဝေ ပုဉ္ဇေ ဒသ္သေန္တော အာဟ။ မာတူတိ ဇနေတ္တိယာ။ မတ္တိကန္တိ မာတိတော အာဂတံ; ဣဒံ တေ မာတာမဟိယာ မာတု ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဒိန္နဓနန္တိ အတ္ထော။ ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနန္တိ ဟီဠေန္တော အာဟ ။ ဣတ္ထိကာယ နာမ ဣတ္ထိပရိဘောဂာနံယေဝ န္ဟာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ လဒ္ဓံ ဓနံ ကိတ္တကံ ဘဝေယ္ယ။ တသ္သာပိ တာဝ ပရိမာဏံ ပသ္သ။ အထ ဝာ ဣဒံ တေ တာတ သုဒိန္န မာတု ဓနံ, တဉ္စ ခော မတ္တိကံ, န မယာ ဒိန္နံ, တဝ မာတုယေဝ သန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ပနေတံ န ကသိယာ န ဝဏိဇ္ဇာယ သမ္ဘူတံ, အပိစ ခော ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနံ။ ယံ ဣတ္ထိကာယ ဉာတိကုလတော သာမိကကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ လဒ္ဓဗ္ဗံ န္ဟာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဣတ္ထိဓနံ, တံ တာဝ ဧတ္တကန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    34.Pubbaṇhasamayanti ettha kiñcāpi pāḷiyaṃ kālārocanaṃ na vuttaṃ, atha kho ārociteyeva kāle agamāsīti veditabbo. Idaṃ te tātāti dve puñje dassento āha. Mātūti janettiyā. Mattikanti mātito āgataṃ; idaṃ te mātāmahiyā mātu imaṃ gehaṃ āgacchantiyā dinnadhananti attho. Itthikāya itthidhananti hīḷento āha . Itthikāya nāma itthiparibhogānaṃyeva nhānacuṇṇādīnaṃ atthāya laddhaṃ dhanaṃ kittakaṃ bhaveyya. Tassāpi tāva parimāṇaṃ passa. Atha vā idaṃ te tāta sudinna mātu dhanaṃ, tañca kho mattikaṃ, na mayā dinnaṃ, tava mātuyeva santakanti vuttaṃ hoti. Taṃ panetaṃ na kasiyā na vaṇijjāya sambhūtaṃ, apica kho itthikāya itthidhanaṃ. Yaṃ itthikāya ñātikulato sāmikakulaṃ gacchantiyā laddhabbaṃ nhānacuṇṇādīnaṃ atthāya itthidhanaṃ, taṃ tāva ettakanti evamettha attho daṭṭhabbo.

    အညံ ပေတ္တိကံ အညံ ပိတာမဟန္တိ ယံ ပန တေ ပိတု စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကံ, တံ အညံယေဝ။ နိဟိတဉ္စ ပယုတ္တဉ္စ အတိဝိယ ဗဟု; ဧတ္ထ စ ပိတာမဟန္တိ တဒ္ဓိတလောပံ ကတ္ဝာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေတာမဟန္တိ ဝာ ပာဌော။ လဗ္ဘာ တာတ သုဒိန္န ဟီနာယာဝတ္တိတ္ဝာတိ တာတ, သုဒိန္န, ဥတ္တမံ အရိယဒ္ဓဇံ ပဗ္ဗဇိတလိင္ဂံ ပဟာယ ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝာယ အာဝတ္တိတ္ဝာ လဗ္ဘာ ဘောဂာ ဘုဉ္ဇိတုံ, နာလဗ္ဘာ ဘုဉ္ဇိတုံ, န တ္ဝံ ရာဇဘီတော ပဗ္ဗဇိတော, န ဣဏာယိကေဟိ ပလိဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာတိ။ တာတ န ဥသ္သဟာမီတိ ဧတ္ထ ပန တာတာတိ ဝစနံ ဂေဟသိတပေမေန အာဟ, န သမဏတေဇေန။ န ဥသ္သဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ န ဝိသဟာမီတိ နပ္ပဟောမိ, န သမတ္ထောမ္ဟိ။

    Aññaṃ pettikaṃ aññaṃ pitāmahanti yaṃ pana te pitu ca pitāmahānañca santakaṃ, taṃ aññaṃyeva. Nihitañca payuttañca ativiya bahu; ettha ca pitāmahanti taddhitalopaṃ katvā veditabbaṃ. Petāmahanti vā pāṭho. Labbhā tāta sudinna hīnāyāvattitvāti tāta, sudinna, uttamaṃ ariyaddhajaṃ pabbajitaliṅgaṃ pahāya hīnāya gihibhāvāya āvattitvā labbhā bhogā bhuñjituṃ, nālabbhā bhuñjituṃ, na tvaṃ rājabhīto pabbajito, na iṇāyikehi palibuddho hutvāti. Tāta na ussahāmīti ettha pana tātāti vacanaṃ gehasitapemena āha, na samaṇatejena. Na ussahāmīti na sakkomi. Na visahāmīti nappahomi, na samatthomhi.

    ‘‘ဝဒေယ္ယာမ ခော တံ ဂဟပတီ’’တိ ဣဒံ ပန ဝစနံ သမဏတေဇေနာဟ။ နာတိကဍ္ဎေယ္ယာသီတိ ယံ တေ မယိ ပေမံ ပတိဋ္ဌိတံ, တံ ကောဓဝသေန န အတိကဍ္ဎေယ္ယာသိ; သစေ န ကုဇ္ဈေယ္ယာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော သေဋ္ဌိ ‘‘ပုတ္တော မေ သင္ဂဟံ မညေ ကတ္တုကာမော’’တိ ဥဒဂ္ဂစိတ္တော အာဟ – ‘‘ဝဒေဟိ တာတ သုဒိန္နာ’’တိ။ တေနဟီတိ ဥယ္ယောဇနတ္ထေ ဝိဘတ္တိပတိရူပကော နိပာတော။ တတောနိဒာနန္တိ တံနိဒာနံ တံဟေတုကန္တိ ပစ္စတ္တဝစနသ္သ တော-အာဒေသော ဝေဒိတဗ္ဗော; သမာသေ စသ္သ လောပာဘာဝော။ ဘယံ ဝာတိ ‘‘ကိန္တိ မေ ဘောဂေ နေဝ ရာဇာနော ဟရေယ္ယု’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ရာဇာဒိဘယံ; စိတ္တုတ္ရာသောတိ အတ္ထော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ရာဇူဟိ ဝာ စောရေဟိ ဝာ ‘‘ဓနံ ဒေဟီ’’တိ ကမ္မကာရဏံ ကာရိယမာနသ္သ ကာယိဉ္ဇနံ ကာယကမ္ပော ဟဒယမံသစလနံ။ လောမဟံသောတိ ဥပ္ပန္နေ ဘယေ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝော။ အာရက္ခောတိ အန္တော စ ဗဟိ စ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝာ စ အာရက္ခဏံ။

    ‘‘Vadeyyāma kho taṃ gahapatī’’ti idaṃ pana vacanaṃ samaṇatejenāha. Nātikaḍḍheyyāsīti yaṃ te mayi pemaṃ patiṭṭhitaṃ, taṃ kodhavasena na atikaḍḍheyyāsi; sace na kujjheyyāsīti vuttaṃ hoti. Tato seṭṭhi ‘‘putto me saṅgahaṃ maññe kattukāmo’’ti udaggacitto āha – ‘‘vadehi tāta sudinnā’’ti. Tenahīti uyyojanatthe vibhattipatirūpako nipāto. Tatonidānanti taṃnidānaṃ taṃhetukanti paccattavacanassa to-ādeso veditabbo; samāse cassa lopābhāvo. Bhayaṃ vāti ‘‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyu’’ntiādinā nayena vuttaṃ rājādibhayaṃ; cittutrāsoti attho. Chambhitattanti rājūhi vā corehi vā ‘‘dhanaṃ dehī’’ti kammakāraṇaṃ kāriyamānassa kāyiñjanaṃ kāyakampo hadayamaṃsacalanaṃ. Lomahaṃsoti uppanne bhaye lomānaṃ haṃsanaṃ uddhaggabhāvo. Ārakkhoti anto ca bahi ca rattiñca divā ca ārakkhaṇaṃ.

    ၃၅. တေန ဟိ ဝဓူတိ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဓနံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပုတ္တံ အတ္တနာ ဂိဟိဘာဝတ္ထာယ ပလောဘေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘မာတုဂာမသဒိသံ ဒာနိ ပုရိသာနံ ဗန္ဓနံ နတ္ထီ’’တိ မညိတ္ဝာ တသ္သ ပုရာဏဒုတိယိကံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဝဓူ’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကန္တိ ပုရာဏံ ဒုတိယိကံ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ဒုတိယိကံ, ဂေဟသိတသုခုပဘောဂသဟာယိကံ ဘူတပုဗ္ဗဘရိယန္တိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယေန ကာရဏေန မာတုဂာမသဒိသံ ဗန္ဓနံ နတ္ထိ။ ပာဒေသု ဂဟေတ္ဝာတိ ပာဒေ ဂဟေတ္ဝာ; ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ, ပာဒေသု ဝာ တံ ဂဟေတ္ဝာ။ ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ အယ္ယပုတ္တ အစ္ဆရာယော’’တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တဒာ ကိရ သမ္ဗဟုလေ ခတ္တိယကုမာရေပိ ဗ္ရာဟ္မဏကုမာရေပိ သေဋ္ဌိပုတ္တေပိ မဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇန္တေ ဒိသ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ အဇာနန္တာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ – ‘‘ကသ္မာ ဧတေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေဝစ္ဆရာနံ ဒေဝနာဋကာနံ ကာရဏာ’’တိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတ္ဝာ အယံ ဧဝမာဟာတိ။ ထေရော တံ ပဋိက္ခိပန္တော န ခော အဟံ ဘဂိနီတိ အာဟ။ သမုဒာစရတီတိ ဝောဟရတိ ဝဒေတိ။ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတာတိ နံ ဘဂိနိဝာဒေန သမုဒာစရန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အနတ္ထိကော ဒာနိ မယာ အယံ ယော မံ ပဇာပတိံ သမာနံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတုကုစ္ဆိယာ သယိတဒာရိကံ ဝိယ မညတီ’’တိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ မုစ္ဆိတာ ပပတာ; ပတိတာတိ အတ္ထော။

    35.Tena hi vadhūti seṭṭhi gahapati dhanaṃ dassetvā puttaṃ attanā gihibhāvatthāya palobhetuṃ asakkonto ‘‘mātugāmasadisaṃ dāni purisānaṃ bandhanaṃ natthī’’ti maññitvā tassa purāṇadutiyikaṃ āmantesi – ‘‘tena hi vadhū’’ti. Purāṇadutiyikanti purāṇaṃ dutiyikaṃ pubbe gihikāle dutiyikaṃ, gehasitasukhupabhogasahāyikaṃ bhūtapubbabhariyanti attho. Tena hīti yena kāraṇena mātugāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi. Pādesu gahetvāti pāde gahetvā; upayogatthe bhummavacanaṃ, pādesu vā taṃ gahetvā. ‘‘Kīdisā nāma tā ayyaputta accharāyo’’ti kasmā evamāha? Tadā kira sambahule khattiyakumārepi brāhmaṇakumārepi seṭṭhiputtepi mahāsampattiyo pahāya pabbajante disvā pabbajjāguṇaṃ ajānantā kathaṃ samuṭṭhāpenti – ‘‘kasmā ete pabbajantī’’ti. Athaññe vadanti – ‘‘devaccharānaṃ devanāṭakānaṃ kāraṇā’’ti. Sā kathā vitthārikā ahosi. Taṃ gahetvā ayaṃ evamāhāti. Thero taṃ paṭikkhipanto na kho ahaṃ bhaginīti āha. Samudācaratīti voharati vadeti. Tattheva mucchitā papatāti naṃ bhaginivādena samudācarantaṃ disvā ‘‘anatthiko dāni mayā ayaṃ yo maṃ pajāpatiṃ samānaṃ attanā saddhiṃ ekamātukucchiyā sayitadārikaṃ viya maññatī’’ti samuppannabalavasokā hutvā tasmiṃyeva padese mucchitā papatā; patitāti attho.

    မာ နော ဝိဟေဌယိတ္ထာတိ မာ အမ္ဟေ ဓနံ ဒသ္သေတ္ဝာ မာတုဂာမဉ္စ ဥယ္ယောဇေတ္ဝာ ဝိဟေဌယိတ္ထ; ဝိဟေသာ ဟေသာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ။ တေန ဟိ တာတ သုဒိန္န ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီတိ ဧတ္ထ တေန ဟီတိ အဘိရတိယံ ဥယ္ယောဇေတိ။ သစေ တ္ဝံ အဘိရတော ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရသိ, စရိတ္ဝာ အာကာသေ နိသီဒိတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယိတာ ဟောဟိ, အမ္ဟာကံ ပန ကုလဝံသဗီဇကံ ဧကံ ပုတ္တံ ဒေဟိ။ မာ နော အပုတ္တကံ သာပတေယ္ယံ လိစ္ဆဝယော အတိဟရာပေသုန္တိ မယဉ္ဟိ လိစ္ဆဝီနံ ဂဏရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝသာမ, တေ တေ ပိတုနော အစ္စယေန ဣမံ သာပတေယ္ယံ ဧဝံ မဟန္တံ အမ္ဟာကံ ဝိဘဝံ အပုတ္တကံ ကုလဓနရက္ခကေန ပုတ္တေန ဝိရဟိတံ အတ္တနော ရာဇန္တေပုရံ အတိဟရာပေယ္ယုန္တိ, တံ တေ မာ အတိဟရာပေသုံ, မာ အတိဟရာပေန္တူတိ။

    Mā no viheṭhayitthāti mā amhe dhanaṃ dassetvā mātugāmañca uyyojetvā viheṭhayittha; vihesā hesā pabbajitānanti. Tena hi tāta sudinna bījakampi dehīti ettha tena hīti abhiratiyaṃ uyyojeti. Sace tvaṃ abhirato brahmacariyaṃ carasi, caritvā ākāse nisīditvā parinibbāyitā hohi, amhākaṃ pana kulavaṃsabījakaṃ ekaṃ puttaṃ dehi. Mā no aputtakaṃ sāpateyyaṃ licchavayo atiharāpesunti mayañhi licchavīnaṃ gaṇarājūnaṃ rajje vasāma, te te pituno accayena imaṃ sāpateyyaṃ evaṃ mahantaṃ amhākaṃ vibhavaṃ aputtakaṃ kuladhanarakkhakena puttena virahitaṃ attano rājantepuraṃ atiharāpeyyunti, taṃ te mā atiharāpesuṃ, mā atiharāpentūti.

    ဧတံ ခော မေ, အမ္မ, သက္ကာ ကာတုန္တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဧတေသံ သာပတေယ္ယသ္သ အဟမေဝ သာမီ, အညော နတ္ထိ။ တေ မံ သာပတေယ္ယရက္ခဏတ္ထာယ နိစ္စံ အနုဗန္ဓိသ္သန္တိ; တေနာဟံ န လစ္ဆာမိ အပ္ပောသ္သုက္ကော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ, ပုတ္တကံ ပန လဘိတ္ဝာ ဩရမိသ္သန္တိ, တတော အဟံ ယထာသုခံ သမဏဓမ္မံ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဣမံ နယံ ပသ္သန္တော ဧဝမာဟာတိ။

    Etaṃ kho me, amma, sakkā kātunti kasmā evamāha? So kira cintesi – ‘‘etesaṃ sāpateyyassa ahameva sāmī, añño natthi. Te maṃ sāpateyyarakkhaṇatthāya niccaṃ anubandhissanti; tenāhaṃ na lacchāmi appossukko samaṇadhammaṃ kātuṃ, puttakaṃ pana labhitvā oramissanti, tato ahaṃ yathāsukhaṃ samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti imaṃ nayaṃ passanto evamāhāti.

    ၃၆. ပုပ္ဖန္တိ ဥတုကာလေ ဥပ္ပန္နလောဟိတသ္သ နာမံ။ မာတုဂာမသ္သ ဟိ ဥတုကာလေ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ လောဟိတဝဏ္ဏာ ပိဠကာ သဏ္ဌဟိတ္ဝာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝဍ္ဎိတ္ဝာ ဘိဇ္ဇန္တိ, တတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ, တသ္သေတံ နာမံ ‘‘ပုပ္ဖ’’န္တိ။ တံ ပန ယာဝ ဗလဝံ ဟောတိ ဗဟု ပဂ္ဃရတိ, တာဝ ဒိန္နာပိ ပဋိသန္ဓိ န တိဋ္ဌတိ, ဒောသေနေဝ သဒ္ဓိံ ပဂ္ဃရတိ; ဒောသေ ပန ပဂ္ဃရိတေ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဒိန္နာ ပဋိသန္ဓိ ခိပ္ပံ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပုပ္ဖံသာ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ပုပ္ဖံ အသ္သာ ဥပ္ပဇ္ဇိ; အကာရလောပေန သန္ဓိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ဗာဟာယံ ဂဟေတ္ဝာတိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ယာ ဗာဟာ, တတ္ရ နံ ဂဟေတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    36.Pupphanti utukāle uppannalohitassa nāmaṃ. Mātugāmassa hi utukāle gabbhapatiṭṭhānaṭṭhāne lohitavaṇṇā piḷakā saṇṭhahitvā satta divasāni vaḍḍhitvā bhijjanti, tato lohitaṃ paggharati, tassetaṃ nāmaṃ ‘‘puppha’’nti. Taṃ pana yāva balavaṃ hoti bahu paggharati, tāva dinnāpi paṭisandhi na tiṭṭhati, doseneva saddhiṃ paggharati; dose pana paggharite suddhe vatthumhi dinnā paṭisandhi khippaṃ patiṭṭhāti. Pupphaṃsā uppajjīti pupphaṃ assā uppajji; akāralopena sandhi purāṇadutiyikāya bāhāyaṃ gahetvāti purāṇadutiyikāya yā bāhā, tatra naṃ gahetvāti attho.

    အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ပဌမပာရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေ။ ဘဂဝတော ကိရ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝသ္သာနိ ဘိက္ခူ စိတ္တံ အာရာဓယိံသု, န ဧဝရူပံ အဇ္ဈာစာရမကံသု။ တံ သန္ဓာယေဝ ဣဒံ သုတ္တမာဟ – ‘‘အာရာဓယိံသု ဝတ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဧကံ သမယံ စိတ္တ’’န္တိ (မ. နိ. ၁.၂၂၅)။ အထ ဘဂဝာ အဇ္ဈာစာရံ အပသ္သန္တော ပာရာဇိကံ ဝာ သင္ဃာဒိသေသံ ဝာ န ပညပေသိ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ အဝသေသေ ပဉ္စ ခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ’’တိ။

    Apaññatte sikkhāpadeti paṭhamapārājikasikkhāpade aṭṭhapite. Bhagavato kira paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni bhikkhū cittaṃ ārādhayiṃsu, na evarūpaṃ ajjhācāramakaṃsu. Taṃ sandhāyeva idaṃ suttamāha – ‘‘ārādhayiṃsu vata me, bhikkhave, bhikkhū ekaṃ samayaṃ citta’’nti (ma. ni. 1.225). Atha bhagavā ajjhācāraṃ apassanto pārājikaṃ vā saṅghādisesaṃ vā na paññapesi. Tasmiṃ tasmiṃ pana vatthusmiṃ avasese pañca khuddakāpattikkhandhe eva paññapesi. Tena vuttaṃ – ‘‘apaññatte sikkhāpade’’ti.

    အနာဒီနဝဒသ္သောတိ ယံ ဘဂဝာ ဣဒာနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော အာဒီနဝံ ဒသ္သေသ္သတိ, တံ အပသ္သန္တော အနဝဇ္ဇသညီ ဟုတ္ဝာ။ သစေ ဟိ ‘‘အယံ ဣဒံ န ကရဏီယန္တိ ဝာ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝာ သံဝတ္တတီ’’တိ ဇာနေယ္ယ, သဒ္ဓာပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော တတောနိဒာနံ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပုဏန္တောပိ န ကရေယ္ယ။ ဧတ္ထ ပန အာဒီနဝံ အပသ္သန္တော နိဒ္ဒောသသညီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနာဒီနဝဒသ္သော’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကာယာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ အဘိဝိညာပေသီတိ ပဝတ္တေသိ; ပဝတ္တနာပိ ဟိ ကာယဝိညတ္တိစောပနတော ‘‘ဝိညာပနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပနဉ္စေသ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနတ္ထမကာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Anādīnavadassoti yaṃ bhagavā idāni sikkhāpadaṃ paññapento ādīnavaṃ dassessati, taṃ apassanto anavajjasaññī hutvā. Sace hi ‘‘ayaṃ idaṃ na karaṇīyanti vā mūlacchejjāya vā saṃvattatī’’ti jāneyya, saddhāpabbajito kulaputto tatonidānaṃ jīvitakkhayaṃ pāpuṇantopi na kareyya. Ettha pana ādīnavaṃ apassanto niddosasaññī ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘anādīnavadasso’’ti. Purāṇadutiyikāyāti bhummavacanaṃ. Abhiviññāpesīti pavattesi; pavattanāpi hi kāyaviññatticopanato ‘‘viññāpanā’’ti vuccati. Tikkhattuṃ abhiviññāpanañcesa gabbhasaṇṭhānasanniṭṭhānatthamakāsīti veditabbo.

    သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟီတိ သာ စ တေနေဝ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိ, န အညထာ။ ကိံ ပန အညထာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ? ဟောတိ။ ကထံ? ကာယသံသဂ္ဂေန , စောဠဂ္ဂဟဏေန, အသုစိပာနေန, နာဘိပရာမသနေန, ရူပဒသ္သနေန, သဒ္ဒေန, ဂန္ဓေန။ ဣတ္ထိယော ဟိ ဧကစ္စာ ဥတုသမယေ ဆန္ဒရာဂရတ္တာ ပုရိသာနံ ဟတ္ထဂ္ဂာဟ-ဝေဏိဂ္ဂာဟ-အင္ဂပစ္စင္ဂပရာမသနံ သာဒိယန္တိယောပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟန္တိ။ ဧဝံ ကာယသံသဂ္ဂေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Sā tena gabbhaṃ gaṇhīti sā ca teneva ajjhācārena gabbhaṃ gaṇhi, na aññathā. Kiṃ pana aññathāpi gabbhaggahaṇaṃ hotīti ? Hoti. Kathaṃ? Kāyasaṃsaggena , coḷaggahaṇena, asucipānena, nābhiparāmasanena, rūpadassanena, saddena, gandhena. Itthiyo hi ekaccā utusamaye chandarāgarattā purisānaṃ hatthaggāha-veṇiggāha-aṅgapaccaṅgaparāmasanaṃ sādiyantiyopi gabbhaṃ gaṇhanti. Evaṃ kāyasaṃsaggena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    ဥဒာယိတ္ထေရသ္သ ပန ပုရာဏဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ တံ အသုစိံ ဧကဒေသံ မုခေန အဂ္ဂဟေသိ, ဧကဒေသံ စောဠကေနေဝ သဒ္ဓိံ အင္ဂဇာတေ ပက္ခိပိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိ။ ဧဝံ စောဠဂ္ဂဟဏေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Udāyittherassa pana purāṇadutiyikā bhikkhunī taṃ asuciṃ ekadesaṃ mukhena aggahesi, ekadesaṃ coḷakeneva saddhiṃ aṅgajāte pakkhipi. Sā tena gabbhaṃ gaṇhi. Evaṃ coḷaggahaṇena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    မိဂသိင္ဂတာပသသ္သ မာတာ မိဂီ ဥတုသမယေ တာပသသ္သ ပသ္သာဝဋ္ဌာနံ အာဂန္တ္ဝာ သသမ္ဘဝံ ပသ္သာဝံ ပိဝိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ မိဂသိင္ဂံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ အသုစိပာနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Migasiṅgatāpasassa mātā migī utusamaye tāpasassa passāvaṭṭhānaṃ āgantvā sasambhavaṃ passāvaṃ pivi. Sā tena gabbhaṃ gaṇhitvā migasiṅgaṃ vijāyi. Evaṃ asucipānena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    သာမသ္သ ပန ဗောဓိသတ္တသ္သ မာတာပိတူနံ စက္ခုပရိဟာနိံ ဉတ္ဝာ သက္ကော ပုတ္တံ ဒာတုကာမော ဒုကူလပဏ္ဍိတံ အာဟ – ‘‘ဝဋ္ဋတိ တုမ္ဟာကံ မေထုနဓမ္မော’’တိ? ‘‘အနတ္ထိကာ မယံ ဧတေန, ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာမ္ဟာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမိသ္သာ ဥတုသမယေ အင္ဂုဋ္ဌေန နာဘိံ ပရာမသေယ္ယာထာ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ သာမံ တာပသဒာရကံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ နာဘိပရာမသနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ ဧတေနေဝ နယေန မဏ္ဍဗ္ယသ္သ စ စဏ္ဍပဇ္ဇောတသ္သ စ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Sāmassa pana bodhisattassa mātāpitūnaṃ cakkhuparihāniṃ ñatvā sakko puttaṃ dātukāmo dukūlapaṇḍitaṃ āha – ‘‘vaṭṭati tumhākaṃ methunadhammo’’ti? ‘‘Anatthikā mayaṃ etena, isipabbajjaṃ pabbajitāmhā’’ti. ‘‘Tena hi imissā utusamaye aṅguṭṭhena nābhiṃ parāmaseyyāthā’’ti. So tathā akāsi. Sā tena gabbhaṃ gaṇhitvā sāmaṃ tāpasadārakaṃ vijāyi. Evaṃ nābhiparāmasanena gabbhaggahaṇaṃ hoti. Eteneva nayena maṇḍabyassa ca caṇḍapajjotassa ca vatthu veditabbaṃ.

    ကထံ ရူပဒသ္သနေန ဟောတိ? ဣဓေကစ္စာ ဣတ္ထီ ဥတုသမယေ ပုရိသသံသဂ္ဂံ အလဘမာနာ ဆန္ဒရာဂဝသေန အန္တောဂေဟဂတာဝ ပုရိသံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ ရာဇောရောဓာ ဝိယ, သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟာတိ။ ဧဝံ ရူပဒသ္သနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Kathaṃ rūpadassanena hoti? Idhekaccā itthī utusamaye purisasaṃsaggaṃ alabhamānā chandarāgavasena antogehagatāva purisaṃ upanijjhāyati rājorodhā viya, sā tena gabbhaṃ gaṇhāti. Evaṃ rūpadassanena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    ဗလာကာသု ပန ပုရိသော နာမ နတ္ထိ, တာ ဥတုသမယေ မေဃသဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟန္တိ။ ကုက္ကုဋိယောပိ ကဒာစိ ဧကသ္သ ကုက္ကုဋသ္သ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ဗဟုကာပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟန္တိ။ တထာ ဂာဝီ ဥသဘသ္သ။ ဧဝံ သဒ္ဒေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Balākāsu pana puriso nāma natthi, tā utusamaye meghasaddaṃ sutvā gabbhaṃ gaṇhanti. Kukkuṭiyopi kadāci ekassa kukkuṭassa saddaṃ sutvā bahukāpi gabbhaṃ gaṇhanti. Tathā gāvī usabhassa. Evaṃ saddena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    ဂာဝီ ဧဝ စ ကဒာစိ ဥသဘဂန္ဓေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟန္တိ။ ဧဝံ ဂန္ဓေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

    Gāvī eva ca kadāci usabhagandhena gabbhaṃ gaṇhanti. Evaṃ gandhena gabbhaggahaṇaṃ hoti.

    ဣဓ ပနာယံ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ, ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ, ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပာတာ ဂဗ္ဘသ္သာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၀၈)။

    Idha panāyaṃ ajjhācārena gabbhaṃ gaṇhi. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo ca paccupaṭṭhito hoti, evaṃ tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassāvakkanti hotī’’ti (ma. ni. 1.408).

    ဘုမ္မာ ဒေဝာ သဒ္ဒမနုသ္သာဝေသုန္တိ ယသ္မာ နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပာပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမံ ဟိသ္သ တံ ပာပံ အတ္တနာ ဇာနာတိ, တတော အာရက္ခဒေဝတာ, အထညာပိ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော ဒေဝတာ။ တသ္မာသ္သ ပရစိတ္တဝိဒူ သကလဝနသဏ္ဍနိသ္သိတာ ဘုမ္မာ ဒေဝာ တံ အဇ္ဈာစာရံ ဒိသ္ဝာ သဒ္ဒံ အနုသ္သာဝေသုံ။ ယထာ အညေပိ ဒေဝာ သုဏန္တိ, တထာ နိစ္ဆာရေသုံ။ ကိန္တိ ? နိရဗ္ဗုဒော ဝတ, ဘော။ပေ.။ အာဒီနဝော ဥပ္ပာဒိတောတိ။ တသ္သတ္ထော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Bhummādevā saddamanussāvesunti yasmā natthi loke raho nāma pāpakammaṃ pakubbato. Sabbapaṭhamaṃ hissa taṃ pāpaṃ attanā jānāti, tato ārakkhadevatā, athaññāpi paracittaviduniyo devatā. Tasmāssa paracittavidū sakalavanasaṇḍanissitā bhummā devā taṃ ajjhācāraṃ disvā saddaṃ anussāvesuṃ. Yathā aññepi devā suṇanti, tathā nicchāresuṃ. Kinti ? Nirabbudo vata, bho…pe… ādīnavo uppāditoti. Tassattho verañjakaṇḍe vuttanayeneva veditabbo.

    ဘုမ္မာနံ ဒေဝာနံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ စာတုမဟာရာဇိကာတိ ဧတ္ထ ပန ဘုမ္မာနံ ဒေဝာနံ သဒ္ဒံ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ အသ္သောသုံ; အာကာသဋ္ဌာနံ စာတုမဟာရာဇိကာတိ အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗ္ရဟ္မကာယိကာတိ အသညသတ္တေ စ အရူပာဝစရေ စ ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗေပိ ဗ္ရဟ္မာနော အသ္သောသုံ; သုတ္ဝာ စ သဒ္ဒမနုသ္သာဝေသုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိဟ တေန ခဏေနာတိ ဧဝံ တေန သုဒိန္နသ္သ အဇ္ဈာစာရက္ခဏေန။ တေန မုဟုတ္တေနာတိ အဇ္ဈာစာရမုဟုတ္တေနေဝ။ ယာဝ ဗ္ရဟ္မလောကာတိ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗ္ရဟ္မလောကာ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆီတိ အဘိဥဂ္ဂစ္ဆိ အဗ္ဘုဋ္ဌာသိ ဧကကောလာဟလမဟောသီတိ။

    Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā cātumahārājikāti ettha pana bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ ākāsaṭṭhadevatā assosuṃ; ākāsaṭṭhānaṃ cātumahārājikāti ayamanukkamo veditabbo. Brahmakāyikāti asaññasatte ca arūpāvacare ca ṭhapetvā sabbepi brahmāno assosuṃ; sutvā ca saddamanussāvesunti veditabbo. Itiha tena khaṇenāti evaṃ tena sudinnassa ajjhācārakkhaṇena. Tena muhuttenāti ajjhācāramuhutteneva. Yāva brahmalokāti yāva akaniṭṭhabrahmalokā. Abbhuggacchīti abhiuggacchi abbhuṭṭhāsi ekakolāhalamahosīti.

    ပုတ္တံ ဝိဇာယီတိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တံ ဇနေသိ။ ဗီဇကောတိ နာမမကံသူတိ န အညံ နာမံ ကာတုမဒံသု, ‘‘ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီ’’တိ မာတာမဟိယာ ဝုတ္တဘာဝသ္သ ပာကဋတ္တာ ‘‘ဗီဇကော တ္ဝေဝသ္သ နာမံ ဟောတူ’’တိ ‘‘ဗီဇကော’’တိ နာမမကံသု။ ပုတ္တသ္သ ပန နာမဝသေနေဝ စ မာတာပိတူနမ္ပိသ္သ နာမမကံသု။ တေ အပရေန သမယေနာတိ ဗီဇကဉ္စ ဗီဇကမာတရဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗီဇကသ္သ ကိရ သတ္တဋ္ဌဝသ္သကာလေ တသ္သ မာတာ ဘိက္ခုနီသု သော စ ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကလ္ယာဏမိတ္တေ ဥပနိသ္သာယ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘော အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကံသူ’’တိ။

    Puttaṃ vijāyīti suvaṇṇabimbasadisaṃ pacchimabhavikasattaṃ janesi. Bījakoti nāmamakaṃsūti na aññaṃ nāmaṃ kātumadaṃsu, ‘‘bījakampi dehī’’ti mātāmahiyā vuttabhāvassa pākaṭattā ‘‘bījako tvevassa nāmaṃ hotū’’ti ‘‘bījako’’ti nāmamakaṃsu. Puttassa pana nāmavaseneva ca mātāpitūnampissa nāmamakaṃsu. Te aparena samayenāti bījakañca bījakamātarañca sandhāya vuttaṃ. Bījakassa kira sattaṭṭhavassakāle tassa mātā bhikkhunīsu so ca bhikkhūsu pabbajitvā kalyāṇamitte upanissāya arahatte patiṭṭhahiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā arahattaṃ sacchākaṃsū’’ti.

    ၃၇. ဧဝံ မာတာပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သဖလာ အဟောသိ။ ပိတာ ပန ဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတော ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော အာယသ္မတော သုဒိန္နသ္သအဟုဒေဝ ကုက္ကုစ္စ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အဟုဒေဝာတိ အဟု ဧဝ, ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဟောသိယေဝာတိ အတ္ထော။ ကုက္ကုစ္စန္တိ အဇ္ဈာစာရဟေတုကော ပစ္ဆာနုတာပော။ ဝိပ္ပဋိသာရောတိပိ တသ္သေဝ နာမံ။ သော ဟိ ဝိညူဟိ အကတ္တဗ္ဗတာယ ကုစ္ဆိတကိရိယဘာဝတော ကုက္ကုစ္စံ။ ကတံ အဇ္ဈာစာရံ နိဝတ္တေတုံ အသမတ္ထတာယ တံ ပဋိစ္စ ဝိရူပံ သရဏဘာဝတော ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဝုစ္စတိ။ အလာဘာ ဝတ မေတိ မယ္ဟံ ဝတ အလာဘာ; ယေ ဈာနာဒီနံ ဂုဏာနံ အလာဘာ နာမ, တေ မယ္ဟံ, န အညသ္သာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဝတ မေ လာဘာတိ ယေပိ မေ ပဋိလဒ္ဓာ ပဗ္ဗဇ္ဇသရဏဂမနသိက္ခာသမာဒာနဂုဏာ, တေပိ နေဝ မယ္ဟံ လာဘာ အဇ္ဈာစာရမလီနတ္တာ။ ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ဣဒံ သာသနံ လဒ္ဓမ္ပိ မေ ဒုလ္လဒ္ဓံ။ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓန္တိ ယထာ အညေသံ ကုလပုတ္တာနံ, ဧဝံ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ။ ကသ္မာ? ယမဟံ ဧဝံ သ္ဝာက္ခာတေဓမ္မဝိနယေ။ပေ.။ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတုန္တိ။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင္ဂဟိတံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ။ ကိသော အဟောသီတိ ခာဒိတုံ ဝာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝာ အသက္ကောန္တော တနုကော အဟောသိ အပ္ပမံသလောဟိတော ။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သဉ္ဇာတုပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဘာဝော ပဏ္ဍုပလာသပ္ပဋိဘာဂော။ ဓမနိသန္ထတဂတ္တောတိ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာ သိရာဇာလေနေဝ သန္ထရိတဂတ္တော။ အန္တောမနောတိ အနုသောစနဝသေန အဗ္ဘန္တရေယေဝ ဌိတစိတ္တော။ ဟဒယဝတ္ထုံ နိသ္သာယ ပဝတ္တနဝသေန ပန သဗ္ဗေပိ အန္တောမနာယေဝ။ လီနမနောတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိပုစ္ဆာယ ကမ္မဋ္ဌာနေ အဓိသီလေ အဓိစိတ္တေ အဓိပညာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိပူရဏေ စ နိက္ခိတ္တဓုရော အဝိပ္ဖာရိကော အညဒတ္ထု ကောသဇ္ဇဝသေနေဝ လီနော သင္ကုစိတော မနော အသ္သာတိ လီနမနော။ ဒုက္ခီတိ စေတောဒုက္ခေန ဒုက္ခီ။ ဒုမ္မနောတိ ဒောသေန ဒုဋ္ဌမနော, ဝိရူပမနော ဝာ ဒောမနသ္သာဘိဘူတတာယ။ ပဇ္ဈာယီတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝသေန ဝဟစ္ဆိန္နော ဝိယ ဂဒ္ရဘော တံ တံ စိန္တယိ။

    37. Evaṃ mātāputtānaṃ pabbajjā saphalā ahosi. Pitā pana vippaṭisārābhibhūto vihāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmato sudinnassaahudeva kukkucca’’ntiādi. Tattha ahudevāti ahu eva, dakāro padasandhikaro. Ahosiyevāti attho. Kukkuccanti ajjhācārahetuko pacchānutāpo. Vippaṭisārotipi tasseva nāmaṃ. So hi viññūhi akattabbatāya kucchitakiriyabhāvato kukkuccaṃ. Kataṃ ajjhācāraṃ nivattetuṃ asamatthatāya taṃ paṭicca virūpaṃ saraṇabhāvato vippaṭisāroti vuccati. Alābhā vata meti mayhaṃ vata alābhā; ye jhānādīnaṃ guṇānaṃ alābhā nāma, te mayhaṃ, na aññassāti adhippāyo. Na vata me lābhāti yepi me paṭiladdhā pabbajjasaraṇagamanasikkhāsamādānaguṇā, tepi neva mayhaṃ lābhā ajjhācāramalīnattā. Dulladdhaṃ vata meti idaṃ sāsanaṃ laddhampi me dulladdhaṃ. Na vata me suladdhanti yathā aññesaṃ kulaputtānaṃ, evaṃ na vata me suladdhaṃ. Kasmā? Yamahaṃ evaṃ svākkhātedhammavinaye…pe… brahmacariyaṃ caritunti. Brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahitaṃ maggabrahmacariyaṃ. Kiso ahosīti khādituṃ vā bhuñjituṃ vā asakkonto tanuko ahosi appamaṃsalohito . Uppaṇḍuppaṇḍukajātoti sañjātuppaṇḍuppaṇḍukabhāvo paṇḍupalāsappaṭibhāgo. Dhamanisanthatagattoti pariyādinnamaṃsalohitattā sirājāleneva santharitagatto. Antomanoti anusocanavasena abbhantareyeva ṭhitacitto. Hadayavatthuṃ nissāya pavattanavasena pana sabbepi antomanāyeva. Līnamanoti uddese paripucchāya kammaṭṭhāne adhisīle adhicitte adhipaññāya vattapaṭipattipūraṇe ca nikkhittadhuro avipphāriko aññadatthu kosajjavaseneva līno saṅkucito mano assāti līnamano. Dukkhīti cetodukkhena dukkhī. Dummanoti dosena duṭṭhamano, virūpamano vā domanassābhibhūtatāya. Pajjhāyīti vippaṭisāravasena vahacchinno viya gadrabho taṃ taṃ cintayi.

    ၃၈. သဟာယကာ ဘိက္ခူတိ တံ ဧဝံဘူတံ ဂဏသင္ဂဏိကာပပဉ္စေန ဝီတိနာမေန္တံ ဒိသ္ဝာ ယသ္သ ဝိသ္သာသိကာ ကထာဖာသုကာ ဘိက္ခူ တေ နံ ဧတဒဝောစုံ။ ပီဏိန္ဒ္ရိယောတိ ပသာဒပတိဋ္ဌာနောကာသသ္သ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ပရိပုဏ္ဏစက္ခုအာဒိဣန္ဒ္ရိယော။ သော ဒာနိ တ္ဝန္တိ ဧတ္ထ ဒာနီတိ နိပာတော, သော ပန တ္ဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကစ္စိနော တ္ဝန္တိ ကစ္စိ နု တ္ဝံ ။ အနဘိရတောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော; ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တမေဝ အနဘိရတိံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘န ခော အဟံ, အာဝုသော, အနဘိရတော’’တိ။ အဓိကုသလာနံ ပန ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အဘိရတောဝ အဟန္တိ ။ အတ္ထိ မေ ပာပကမ္မံ ကတန္တိ မယာ ကတံ ဧကံ ပာပကမ္မံ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ သံဝိဇ္ဇတိ, နိစ္စကာလံ အဘိမုခံ ဝိယ မေ တိဋ္ဌတိ။ အထ နံ ပကာသေန္တော ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

    38.Sahāyakā bhikkhūti taṃ evaṃbhūtaṃ gaṇasaṅgaṇikāpapañcena vītināmentaṃ disvā yassa vissāsikā kathāphāsukā bhikkhū te naṃ etadavocuṃ. Pīṇindriyoti pasādapatiṭṭhānokāsassa sampuṇṇattā paripuṇṇacakkhuādiindriyo. So dāni tvanti ettha dānīti nipāto, so pana tvanti vuttaṃ hoti. Kaccino tvanti kacci nu tvaṃ . Anabhiratoti ukkaṇṭhito; gihibhāvaṃ patthayamānoti attho. Tasmā tameva anabhiratiṃ paṭikkhipanto āha – ‘‘na kho ahaṃ, āvuso, anabhirato’’ti. Adhikusalānaṃ pana dhammānaṃ bhāvanāya abhiratova ahanti . Atthi me pāpakammaṃ katanti mayā kataṃ ekaṃ pāpakammaṃ atthi upalabbhati saṃvijjati, niccakālaṃ abhimukhaṃ viya me tiṭṭhati. Atha naṃ pakāsento ‘‘purāṇadutiyikāyā’’tiādimāha.

    အလဉ္ဟိ တေ, အာဝုသော သုဒိန္န, ကုက္ကုစ္စာယာတိ အာဝုသော သုဒိန္န, တုယ္ဟေတံ ပာပကမ္မံ အလံ သမတ္ထံ ကုက္ကုစ္စာယ; ပဋိဗလံ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယံ တ္ဝန္တိ အာဒိမ္ဟိ ယေန ပာပေန တ္ဝံ န သက္ခိသ္သသိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတုံ, တံ တေ ပာပံ အလံ ကုက္ကုစ္စာယာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ နံ အနုသာသန္တာ ‘‘နနု အာဝုသော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ နနူတိ အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထေ နိပာတော။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။ ဝိရာဂာယာတိ ဝိရာဂတ္ထာယ။ နော သရာဂာယာတိ နော ရာဂေန ရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘ဣမံ မေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သတ္တာ သဗ္ဗဘဝဘောဂေသု ဝိရဇ္ဇိသ္သန္တိ, နော ရဇ္ဇိသ္သန္တီ’’ ဧတဒတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ပရိယာယဝစနမတ္တံ။ ဝိသံယောဂာယာတိ ကိလေသေဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ နော သံယောဂာယာတိ န သံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အနုပာဒာနာယာတိ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ နော သဥပာဒာနာယာတိ န သင္ဂဟဏတ္ထာယ။

    Alañhi te, āvuso sudinna, kukkuccāyāti āvuso sudinna, tuyhetaṃ pāpakammaṃ alaṃ samatthaṃ kukkuccāya; paṭibalaṃ kukkuccaṃ uppādetunti vuttaṃ hoti. Yaṃ tvanti ādimhi yena pāpena tvaṃ na sakkhissasi brahmacariyaṃ carituṃ, taṃ te pāpaṃ alaṃ kukkuccāyāti evaṃ sambandho veditabbo. Atha naṃ anusāsantā ‘‘nanu āvuso bhagavatā’’tiādimāhaṃsu. Tattha nanūti anumatiggahaṇatthe nipāto. Anekapariyāyenāti anekakāraṇena. Virāgāyāti virāgatthāya. No sarāgāyāti no rāgena rajjanatthāya. Bhagavatā hi ‘‘imaṃ me dhammaṃ sutvā sattā sabbabhavabhogesu virajjissanti, no rajjissantī’’ etadatthāya dhammo desitoti adhippāyo. Esa nayo sabbapadesu. Idaṃ panettha pariyāyavacanamattaṃ. Visaṃyogāyāti kilesehi visaṃyujjanatthāya. No saṃyogāyāti na saṃyujjanatthāya. Anupādānāyāti aggahaṇatthāya. Nosaupādānāyāti na saṅgahaṇatthāya.

    တတ္ထ နာမ တ္ဝန္တိ တသ္မိံ နာမ တ္ဝံ။ သရာဂာယ စေတေသ္သသီတိ သဟ ရာဂေန ဝတ္တမာနာယ မေထုနဓမ္မာယ စေတေသ္သသိ ကပ္ပေသ္သသိ ပကပ္ပေသ္သသိ; ဧတဒတ္ထံ ဝာယမိသ္သသီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပုန ရာဂဝိရာဂာဒီနိ နဝ ပဒာနိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရနိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ ရာဂဝိရာဂာယာတိ ဝာ မဒနိမ္မဒနာယာတိ ဝာ ဝုတ္တေပိ ‘‘နိဗ္ဗာနတ္ထာယာ’’တိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနဉ္ဟိ ယသ္မာ တံ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ရာဂော ဝိရဇ္ဇတိ န ဟောတိ, တသ္မာ ရာဂဝိရာဂောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ မာနမဒ-ပုရိသမဒာဒယော မဒာ နိမ္မဒာ အမဒာ ဟောန္တိ ဝိနသ္သန္တိ, တသ္မာ မဒနိမ္မဒနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗာပိ ကာမပိပာသာ ဝိနယံ အဗ္ဘတ္ထံ ယာတိ, တသ္မာ ပိပာသဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ ပဉ္စ ကာမဂုဏာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ အာလယသမုဂ္ဃာတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသော တဏ္ဟာ ခယံ ဂစ္ဆတိ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ စ, တသ္မာ တဏ္ဟက္ခယော ဝိရာဂော နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပနေတံ စတသ္သော ယောနိယော, ပဉ္စ ဂတိယော, သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော, နဝ စ သတ္တာဝာသေ, အပရာပရဘာဝာယ ဝိနနတော အာဗန္ဓနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝာနန္တိ လဒ္ဓဝောဟာရာယ တဏ္ဟာယ နိက္ခန္တံ နိသ္သဋံ ဝိသံယုတ္တံ, တသ္မာ နိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

    Tatthanāma tvanti tasmiṃ nāma tvaṃ. Sarāgāya cetessasīti saha rāgena vattamānāya methunadhammāya cetessasi kappessasi pakappessasi; etadatthaṃ vāyamissasīti attho. Esa nayo sabbattha. Puna rāgavirāgādīni nava padāni nibbattitalokuttaranibbānameva sandhāya vuttāni. Tasmā rāgavirāgāyāti vā madanimmadanāyāti vā vuttepi ‘‘nibbānatthāyā’’ti evameva attho daṭṭhabbo. Nibbānañhi yasmā taṃ āgamma ārabbha paṭicca rāgo virajjati na hoti, tasmā rāgavirāgoti vuccati. Yasmā pana taṃ āgamma mānamada-purisamadādayo madā nimmadā amadā honti vinassanti, tasmā madanimmadananti vuccati. Yasmā ca taṃ āgamma sabbāpi kāmapipāsā vinayaṃ abbhatthaṃ yāti, tasmā pipāsavinayoti vuccati. Yasmā pana taṃ āgamma pañca kāmaguṇālayā samugghātaṃ gacchanti, tasmā ālayasamugghātoti vuccati. Yasmā ca taṃ āgamma tebhūmakavaṭṭaṃ upacchijjati, tasmā vaṭṭupacchedoti vuccati. Yasmā pana taṃ āgamma sabbaso taṇhā khayaṃ gacchati virajjati nirujjhati ca, tasmā taṇhakkhayo virāgo nirodhoti vuccati. Yasmā panetaṃ catasso yoniyo, pañca gatiyo, satta viññāṇaṭṭhitiyo, nava ca sattāvāse, aparāparabhāvāya vinanato ābandhanato saṃsibbanato vānanti laddhavohārāya taṇhāya nikkhantaṃ nissaṭaṃ visaṃyuttaṃ, tasmā nibbānanti vuccatīti.

    ကာမာနံ ပဟာနံ အက္ခာတန္တိ ဝတ္ထုကာမာနံ, ကိလေသကာမာနဉ္စ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ကာမသညာနံ ပရိညာတိ သဗ္ဗာသမ္ပိ ကာမသညာနံ ဉာတတီရဏပဟာနဝသေန တိဝိဓာ ပရိညာ အက္ခာတာ။ ကာမပိပာသာနန္တိ ကာမေသု ပာတဗ္ယတာနံ ကာမေ ဝာ ပာတုမိစ္ဆာနံ။ ကာမဝိတက္ကာနန္တိ ကာမုပသဉ္ဟိတာနံဝိတက္ကာနံ။ ကာမပရိဠာဟာနန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟာနံ အန္တောဒာဟာနံ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ကိလေသက္ခယကရော လောကုတ္တရမဂ္ဂောဝ ကထိတော။ သဗ္ဗပဌမေသု ပန တီသု ဌာနေသု လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကော မဂ္ဂော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Kāmānaṃ pahānaṃ akkhātanti vatthukāmānaṃ, kilesakāmānañca pahānaṃ vuttaṃ. Kāmasaññānaṃ pariññāti sabbāsampi kāmasaññānaṃ ñātatīraṇapahānavasena tividhā pariññā akkhātā. Kāmapipāsānanti kāmesu pātabyatānaṃ kāme vā pātumicchānaṃ. Kāmavitakkānanti kāmupasañhitānaṃvitakkānaṃ. Kāmapariḷāhānanti pañcakāmaguṇikarāgavasena uppannapariḷāhānaṃ antodāhānaṃ. Imesu pañcasu ṭhānesu kilesakkhayakaro lokuttaramaggova kathito. Sabbapaṭhamesu pana tīsu ṭhānesu lokiyalokuttaramissako maggo kathitoti veditabbo.

    နေတံ အာဝုသောတိ န ဧတံ အာဝုသော, တဝ ပာပကမ္မံ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒာယ ဧဝရူပာနံ ပသာဒတ္ထာယ န ဟောတိ။ အထ ခ္ဝေတန္တိ အထ ခော ဧတံ။ အထ ခော တန္တိပိ ပာဌော။ အညထတ္တာယာတိ ပသာဒညထာဘာဝာယ ဝိပ္ပဋိသာရာယ ဟောတိ။ ယေ မဂ္ဂေန အနာဂတသဒ္ဓာ, တေသံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရောတိ – ‘‘ဤဒိသေပိ နာမ ဓမ္မဝိနယေ မယံ ပသန္နာ, ယတ္ထေဝံ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဘိက္ခူ’’တိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓာ, တေသံ သိနေရု ဝိယ ဝာတေဟိ အစလော ပသာဒော ဤဒိသေဟိ ဝတ္ထူဟိ ဣတော ဝာ ဒာရုဏတရေဟိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကစ္စာနံ အညထတ္တာယာ’’တိ။

    Netaṃ āvusoti na etaṃ āvuso, tava pāpakammaṃ appasannānañca pasādāya evarūpānaṃ pasādatthāya na hoti. Atha khvetanti atha kho etaṃ. Atha kho tantipi pāṭho. Aññathattāyāti pasādaññathābhāvāya vippaṭisārāya hoti. Ye maggena anāgatasaddhā, tesaṃ vippaṭisāraṃ karoti – ‘‘īdisepi nāma dhammavinaye mayaṃ pasannā, yatthevaṃ duppaṭipannā bhikkhū’’ti. Ye pana maggenāgatasaddhā, tesaṃ sineru viya vātehi acalo pasādo īdisehi vatthūhi ito vā dāruṇatarehi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekaccānaṃ aññathattāyā’’ti.

    ၃၉. ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ ဘဂဝတော ဧတံ အတ္ထံ အာစိက္ခိံသု ပဋိဝေဒယိံသု။ အာရောစယမာနာ စ နေဝ ပိယကမ္ယတာယ န ဘေဒပုရေက္ခာရတာယ , န တသ္သာယသ္မတော အဝဏ္ဏပကာသနတ္ထာယ, န ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယ, နာပိ ‘‘ဣဒံ သုတ္ဝာ ဘဂဝာ ဣမသ္သ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ န ဒသ္သတိ, နိက္ကဍ္ဎာပေသ္သတိ န’’န္တိ မညမာနာ အာရောစေသုံ။ အထ ခော ‘‘ဣမံ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ ဉတ္ဝာ ဘဂဝာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သတိ, ဝေလံ မရိယာဒံ အာဏံ ဌပေသ္သတီ’’တိ အာရောစေသုံ။

    39.Bhagavato etamatthaṃ ārocesunti bhagavato etaṃ atthaṃ ācikkhiṃsu paṭivedayiṃsu. Ārocayamānā ca neva piyakamyatāya na bhedapurekkhāratāya , na tassāyasmato avaṇṇapakāsanatthāya, na kalisāsanāropanatthāya, nāpi ‘‘idaṃ sutvā bhagavā imassa sāsane patiṭṭhaṃ na dassati, nikkaḍḍhāpessati na’’nti maññamānā ārocesuṃ. Atha kho ‘‘imaṃ sāsane uppannaṃ abbudaṃ ñatvā bhagavā sikkhāpadaṃ paññapessati, velaṃ mariyādaṃ āṇaṃ ṭhapessatī’’ti ārocesuṃ.

    ဧတသ္မိံ နိဒာနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေတိ ဧတ္ထ သုဒိန္နသ္သ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမော သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ကာရဏတ္တာ နိဒာနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာရဏဉ္ဟိ ယသ္မာ နိဒေတိ အတ္တနော ဖလံ ‘‘ဂဏ္ဟာထ န’’န္တိ ဒသ္သေန္တံ ဝိယ အပ္ပေတိ, ပကရောတိ စ နံ ကတ္တုံ အာရဘတိ, ကရောတိယေဝ ဝာ; တသ္မာ နိဒာနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာတိ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ ဝိဂရဟိ နိန္ဒိ; ယထာ တံ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏာရဟာနံ ဝဏ္ဏဉ္စ အဝဏ္ဏဉ္စ ဘဏန္တေသု အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။ န ဟိ ဘဂဝတော သီလဝီတိက္ကမကရံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ ဇာတိယာ ဝာ ဂောတ္တေန ဝာ ကောလပုတ္တိယေန ဝာ ဂန္ထေန ဝာ ဓုတင္ဂေန ဝာ ဉာတော ယသသ္သီ ဤဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, နာပိ ပေသလံ ဂုဏဝန္တံ ဒိသ္ဝာ တသ္သ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ ခော ဂရဟိတဗ္ဗံ ဂရဟတိ ဧဝ, ပသံသိတဗ္ဗဉ္စ ပသံသတိ ဧဝ, အယဉ္စ ဂရဟိတဗ္ဗော; တသ္မာ တံ တာဒိလက္ခဏေ ဌိတော အဝိကမ္ပမာနေန စိတ္တေန ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ။

    Etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇeti ettha sudinnassa ajjhācāravītikkamo sikkhāpadapaññattiyā kāraṇattā nidānañceva pakaraṇañcāti vuttoti veditabbo. Kāraṇañhi yasmā nideti attano phalaṃ ‘‘gaṇhātha na’’nti dassentaṃ viya appeti, pakaroti ca naṃ kattuṃ ārabhati, karotiyeva vā; tasmā nidānañceva pakaraṇañcāti vuccati. Vigarahi buddho bhagavāti buddho bhagavā vigarahi nindi; yathā taṃ vaṇṇāvaṇṇārahānaṃ vaṇṇañca avaṇṇañca bhaṇantesu aggapuggalo. Na hi bhagavato sīlavītikkamakaraṃ puggalaṃ disvā ‘‘ayaṃ jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā ganthena vā dhutaṅgena vā ñāto yasassī īdisaṃ puggalaṃ rakkhituṃ vaṭṭatī’’ti cittaṃ uppajjati, nāpi pesalaṃ guṇavantaṃ disvā tassa guṇaṃ paṭicchādetuṃ cittaṃ uppajjati. Atha kho garahitabbaṃ garahati eva, pasaṃsitabbañca pasaṃsati eva, ayañca garahitabbo; tasmā taṃ tādilakkhaṇe ṭhito avikampamānena cittena vigarahi buddho bhagavā ‘‘ananucchavika’’ntiādīhi vacanehi.

    တတ္ထာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ယဒိဒံ တယာ, မောဃပုရိသ, တုစ္ဆမနုသ္သ ကမ္မံ ကတံ, တံ သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသာသနာနံ ဝာ န အနုစ္ဆဝိကံ, တေသံ ဆဝိံ ဆာယံ သုန္ဒရဘာဝံ န အန္ဝေတိ နာနုဂစ္ဆတိ, အထ ခော အာရကာဝ တေဟိ ဓမ္မေဟိ။ အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ဧဝ စ အနနုလောမိကံ, တေသံ န အနုလောမေတိ; အထ ခော ဝိလောမံ ပစ္စနီကဘာဝေ ဌိတံ။ အနနုလောမိကတ္တာ ဧဝ စ အပ္ပတိရူပံ, ပတိရူပံ သဒိသံ ပဋိဘာဂံ န ဟောတိ, အထ ခော အသဒိသံ အပ္ပဋိဘာဂမေဝ။ အပ္ပတိရူပတ္တာ ဧဝ စ အသ္သာမဏကံ, သမဏာနံ ကမ္မံ န ဟောတိ။ အသ္သာမဏကတ္တာ အကပ္ပိယံ။ ယဉ္ဟိ သမဏကမ္မံ န ဟောတိ, တံ တေသံ န ကပ္ပတိ။ အကပ္ပိယတ္တာ အကရဏီယံ။ န ဟိ သမဏာ ယံ န ကပ္ပတိ, တံ ကရောန္တိ။ တဉ္စေတံ တယာ ကတံ, တသ္မာ အနနုစ္ဆဝိကံ တေ, မောဃပုရိသ, ကတံ။ပေ.။ အကရဏီယန္တိ။ ကထဉ္ဟိ နာမာတိ ကေန နာမ ကာရဏေန, ကိံ နာမ ကာရဏံ ပသ္သန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ကာရဏာဘာဝံ ဒသ္သေန္တော ပရတော ‘‘နနု မယာ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

    Tatthāyaṃ atthavaṇṇanā – yadidaṃ tayā, moghapurisa, tucchamanussa kammaṃ kataṃ, taṃ samaṇakaraṇānaṃ dhammānaṃ maggaphalanibbānasāsanānaṃ vā na anucchavikaṃ, tesaṃ chaviṃ chāyaṃ sundarabhāvaṃ na anveti nānugacchati, atha kho ārakāva tehi dhammehi. Ananucchavikattā eva ca ananulomikaṃ, tesaṃ na anulometi; atha kho vilomaṃ paccanīkabhāve ṭhitaṃ. Ananulomikattā eva ca appatirūpaṃ, patirūpaṃ sadisaṃ paṭibhāgaṃ na hoti, atha kho asadisaṃ appaṭibhāgameva. Appatirūpattā eva ca assāmaṇakaṃ, samaṇānaṃ kammaṃ na hoti. Assāmaṇakattā akappiyaṃ. Yañhi samaṇakammaṃ na hoti, taṃ tesaṃ na kappati. Akappiyattā akaraṇīyaṃ. Na hi samaṇā yaṃ na kappati, taṃ karonti. Tañcetaṃ tayā kataṃ, tasmā ananucchavikaṃ te, moghapurisa, kataṃ…pe… akaraṇīyanti. Kathañhi nāmāti kena nāma kāraṇena, kiṃ nāma kāraṇaṃ passantoti vuttaṃ hoti. Tato kāraṇābhāvaṃ dassento parato ‘‘nanu mayā moghapurisā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ vuttatthameva.

    ဣဒာနိ ယသ္မာ ယံ တေန ပာပကမ္မံ ကတံ, တံ ဝိပစ္စမာနံ အတိဝိယ ဒုက္ခဝိပာကံ ဟောတိ, တသ္မာသ္သ တံ ဝိပာကံ ဒသ္သေတုံ ကတာပရာဓံ ဝိယ ပုတ္တံ အနုကမ္ပကာ မာတာပိတရော ဒယာလုကေန စိတ္တေန သုဒိန္နံ ပရိဘာသန္တော ‘‘ဝရံ တေ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာသု သီဃံ ဧတသ္သ ဝိသံ အာဂစ္ဆတီတိ အာသီဝိသော။ ဃောရံ စဏ္ဍမသ္သ ဝိသန္တိ ဃောရဝိသော, တသ္သ အာသီဝိသသ္သ ဃောရဝိသသ္သ။ ‘‘ပက္ခိတ္တ’’န္တိ ဧတသ္သ ‘‘ဝရ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ။ ဤဒိသသ္သ အာသီဝိသသ္သ ဃောရဝိသသ္သ မုခေ အင္ဂဇာတံ ဝရံ ပက္ခိတ္တံ; သစေ ပက္ခိတ္တံ ဘဝေယ္ယ, ဝရံ သိယာ; သုန္ဒရံ သာဓု သုဋ္ဌု သိယာတိ အတ္ထော။ န တ္ဝေဝာတိ န တု ဧဝ ဝရံ န သုန္ဒရမေဝ န သာဓုမေဝ န သုဋ္ဌုမေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကဏ္ဟသပ္ပသ္သာတိ ကာဠသပ္ပသ္သ။ အင္ဂာရကာသုယာတိ အင္ဂာရပုဏ္ဏကူပေ, အင္ဂာရရာသိမ္ဟိ ဝာ။ အာဒိတ္တာယာတိ ပဒိတ္တာယ ဂဟိတအဂ္ဂိဝဏ္ဏာယ။ သမ္ပဇ္ဇလိတာယာတိ သမန္တတော ပဇ္ဇလိတာယ အစ္စိယော မုစ္စန္တိယာ။ သဇောတိဘူတာယာတိ သပ္ပဘာယ။ သမန္တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဇာလာဟိ ဧကပ္ပဘာသမုဒယဘူတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Idāni yasmā yaṃ tena pāpakammaṃ kataṃ, taṃ vipaccamānaṃ ativiya dukkhavipākaṃ hoti, tasmāssa taṃ vipākaṃ dassetuṃ katāparādhaṃ viya puttaṃ anukampakā mātāpitaro dayālukena cittena sudinnaṃ paribhāsanto ‘‘varaṃ te moghapurisā’’tiādimāha. Tattha āsu sīghaṃ etassa visaṃ āgacchatīti āsīviso. Ghoraṃ caṇḍamassa visanti ghoraviso, tassa āsīvisassa ghoravisassa. ‘‘Pakkhitta’’nti etassa ‘‘vara’’nti iminā sambandho . Īdisassa āsīvisassa ghoravisassa mukhe aṅgajātaṃ varaṃ pakkhittaṃ; sace pakkhittaṃ bhaveyya, varaṃ siyā; sundaraṃ sādhu suṭṭhu siyāti attho. Na tvevāti na tu eva varaṃ na sundarameva na sādhumeva na suṭṭhumeva. Esa nayo sabbattha. Kaṇhasappassāti kāḷasappassa. Aṅgārakāsuyāti aṅgārapuṇṇakūpe, aṅgārarāsimhi vā. Ādittāyāti padittāya gahitaaggivaṇṇāya. Sampajjalitāyāti samantato pajjalitāya acciyo muccantiyā. Sajotibhūtāyāti sappabhāya. Samantato uṭṭhitāhi jālāhi ekappabhāsamudayabhūtāyāti vuttaṃ hoti.

    တံ ကိသ္သ ဟေတူတိ ယံ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝရ’’န္တိ တံ ကိသ္သ ဟေတု, ကတရေန ကာရဏေနာတိ စေ? မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယာတိ ယော တတ္ထ အင္ဂဇာတံ ပက္ခိပေယ္ယ, သော မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။ ဣတောနိဒာနဉ္စ ခော။ပေ.။ ဥပပဇ္ဇေယ္ယာတိ ယံ ဣဒံ မာတုဂာမသ္သ အင္ဂဇာတေ အင္ဂဇာတပက္ခိပနံ, ဣတောနိဒာနံ တသ္သ ကာရကော ပုဂ္ဂလော နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယ္ယ; ဧဝံ ကမ္မသ္သ မဟာသာဝဇ္ဇတံ ပသ္သန္တော တံ ဂရဟိ, န တသ္သ ဒုက္ခာဂမံ ဣစ္ဆမာနော။ တတ္ထ နာမ တ္ဝန္တိ တသ္မိံ နာမ ဧဝရူပေ ကမ္မေ ဧဝံ မဟာသာဝဇ္ဇေ သမာနေပိ တ္ဝံ။ ယံ တ္ဝန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ဟီဠနတ္ထေ နိပာတော။ တ္ဝန္တိ တံ-သဒ္ဒသ္သ ဝေဝစနံ; ဒ္ဝီဟိပိ ယံ ဝာ တံ ဝာ ဟီဠိတမဝညာတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသဒ္ဓမ္မန္တိ အသတံ နီစဇနာနံ ဓမ္မံ; တေဟိ သေဝိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဂာမဓမ္မန္တိ ဂာမာနံ ဓမ္မံ; ဂာမဝာသိကမနုသ္သာနံ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသလဓမ္မန္တိ ပာပဓမ္မေ ဝသန္တိ ပဂ္ဃရန္တီတိ ဝသလာ, တေသံ ဝသလာနံ ဟီနပုရိသာနံ ဓမ္မံ, ဝသလံ ဝာ ကိလေသပဂ္ဃရဏကံ ဓမ္မံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌု စ ကိလေသဒူသိတံ ထူလဉ္စ အသုခုမံ, အနိပုဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဒကန္တိကန္တိ ဥဒကကိစ္စံ အန္တိကံ အဝသာနံ အသ္သာတိ ဩဒကန္တိကော, တံ ဩဒကန္တိကံ။ ရဟသ္သန္တိ ရဟောဘဝံ, ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ။ အယဉ္ဟိ ဓမ္မော ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ န သက္ကာ အာဝိ အညေသံ ဒသ္သနဝိသယေ ကာတုံ, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရဟသ္သ’’န္တိ။ ဒ္ဝယံဒ္ဝယသမာပတ္တိန္တိ ဒ္ဝီဟိ ဒ္ဝီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ဒ္ဝယံ ဒ္ဝယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပာဌော။ ဒယံ ဒယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ သမာပဇ္ဇိသ္သသီတိ ဧတံ ‘‘တတ္ထ နာမ တ္ဝ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနာမသဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘သမာပဇ္ဇိသ္သသိ နာမာ’’တိ။

    Taṃ kissa hetūti yaṃ mayā vuttaṃ ‘‘vara’’nti taṃ kissa hetu, katarena kāraṇenāti ce? Maraṇaṃ vā nigaccheyyāti yo tattha aṅgajātaṃ pakkhipeyya, so maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Itonidānañca kho…pe… upapajjeyyāti yaṃ idaṃ mātugāmassa aṅgajāte aṅgajātapakkhipanaṃ, itonidānaṃ tassa kārako puggalo nirayaṃ upapajjeyya; evaṃ kammassa mahāsāvajjataṃ passanto taṃ garahi, na tassa dukkhāgamaṃ icchamāno. Tattha nāma tvanti tasmiṃ nāma evarūpe kamme evaṃ mahāsāvajje samānepi tvaṃ. Yaṃ tvanti ettha yanti hīḷanatthe nipāto. Tvanti taṃ-saddassa vevacanaṃ; dvīhipi yaṃ vā taṃ vā hīḷitamavaññātanti vuttaṃ hoti. Asaddhammanti asataṃ nīcajanānaṃ dhammaṃ; tehi sevitabbanti attho. Gāmadhammanti gāmānaṃ dhammaṃ; gāmavāsikamanussānaṃ dhammanti vuttaṃ hoti. Vasaladhammanti pāpadhamme vasanti paggharantīti vasalā, tesaṃ vasalānaṃ hīnapurisānaṃ dhammaṃ, vasalaṃ vā kilesapaggharaṇakaṃ dhammaṃ. Duṭṭhullanti duṭṭhu ca kilesadūsitaṃ thūlañca asukhumaṃ, anipuṇanti vuttaṃ hoti. Odakantikanti udakakiccaṃ antikaṃ avasānaṃ assāti odakantiko, taṃ odakantikaṃ. Rahassanti rahobhavaṃ, paṭicchanne okāse uppajjanakaṃ. Ayañhi dhammo jigucchanīyattā na sakkā āvi aññesaṃ dassanavisaye kātuṃ, tena vuttaṃ – ‘‘rahassa’’nti. Dvayaṃdvayasamāpattinti dvīhi dvīhi samāpajjitabbaṃ, dvayaṃ dvayaṃ samāpattintipi pāṭho. Dayaṃ dayaṃ samāpattintipi paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Samāpajjissasīti etaṃ ‘‘tattha nāma tva’’nti ettha vuttanāmasaddena yojetabbaṃ ‘‘samāpajjissasi nāmā’’ti.

    ဗဟူနံ ခော။ပေ.။ အာဒိကတ္တာ ပုဗ္ဗင္ဂမောတိ သာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ တ္ဝံ ဗဟူနံ ပုဂ္ဂလာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒိကတ္တာ, သဗ္ဗပဌမံ ကရဏတော; ပုဗ္ဗင္ဂမော သဗ္ဗပဌမံ ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နတ္တာ; ဒ္ဝာရံဒဒော, ဥပာယဒသ္သကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမဉ္ဟိ လေသံ လဒ္ဓာ တဝ အနုသိက္ခမာနာ ဗဟူ ပုဂ္ဂလာ နာနပ္ပကာရကေ မက္ကဋိယာ မေထုနပဋိသေဝနာဒိကေ အကုသလဓမ္မေ ကရိသ္သန္တီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

    Bahūnaṃkho…pe… ādikattā pubbaṅgamoti sāsanaṃ sandhāya vadati. Imasmiṃ sāsane tvaṃ bahūnaṃ puggalānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ādikattā, sabbapaṭhamaṃ karaṇato; pubbaṅgamo sabbapaṭhamaṃ etaṃ maggaṃ paṭipannattā; dvāraṃdado, upāyadassakoti vuttaṃ hoti. Imañhi lesaṃ laddhā tava anusikkhamānā bahū puggalā nānappakārake makkaṭiyā methunapaṭisevanādike akusaladhamme karissantīti ayamettha adhippāyo.

    အနေကပရိယာယေနာတိ ဣမေဟိ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ, ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဒုဗ္ဘရတာယ။ပေ.။ ကောသဇ္ဇသ္သ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတ္ဝာတိ ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတသ္သ အသံဝရသ္သ အဝဏ္ဏံ နိန္ဒံ ဂရဟံ ဘာသိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရေ ဌိတသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အတ္တာ ဒုဗ္ဘရတဉ္စေဝ ဒုပ္ပောသတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အသံဝရော ‘‘ဒုဗ္ဘရတာ, ဒုပ္ပောသတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန အသံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ စတူသု ပစ္စယေသု မဟိစ္ဆတံ သိနေရုပ္ပမာဏေပိ စ ပစ္စယေ လဒ္ဓာ အသန္တုဋ္ဌိတံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အသံဝရော ‘‘မဟိစ္ဆတာ, အသန္တုဋ္ဌိတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ အသံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ ဂဏသင္ဂဏိကာယ စေဝ ကိလေသသင္ဂဏိကာယ စ သံဝတ္တတိ, ကောသဇ္ဇာနုဂတော စ ဟောတိ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ အသံဝရော ‘‘သင္ဂဏိကာ, စေဝ ကောသဇ္ဇဉ္စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

    Anekapariyāyenāti imehi ‘‘ananucchavika’’ntiādinā nayena vuttehi, bahūhi kāraṇehi. Dubbharatāya…pe… kosajjassa avaṇṇaṃ bhāsitvāti dubbharatādīnaṃ vatthubhūtassa asaṃvarassa avaṇṇaṃ nindaṃ garahaṃ bhāsitvāti attho. Yasmā hi asaṃvare ṭhitassa puggalassa attā dubbharatañceva dupposatañca āpajjati, tasmā asaṃvaro ‘‘dubbharatā, dupposatā’’ti ca vuccati. Yasmā pana asaṃvare ṭhitassa attā catūsu paccayesu mahicchataṃ sineruppamāṇepi ca paccaye laddhā asantuṭṭhitaṃ āpajjati, tasmā asaṃvaro ‘‘mahicchatā, asantuṭṭhitā’’ti ca vuccati. Yasmā ca asaṃvare ṭhitassa attā gaṇasaṅgaṇikāya ceva kilesasaṅgaṇikāya ca saṃvattati, kosajjānugato ca hoti aṭṭhakusītavatthupāripūriyā saṃvattati, tasmā asaṃvaro ‘‘saṅgaṇikā, ceva kosajjañcā’’ti vuccati.

    သုဘရတာယ။ပေ.။ ဝီရိယာရမ္ဘသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတ္ဝာတိ သုဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတသ္သ သံဝရသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ သုဘရော ဟောတိ သုပောသော, စတူသု စ ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆတံ နိတ္တဏ္ဟဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ, ဧကမေကသ္မိဉ္စ ပစ္စယေ ယထာလာဘ-ယထာဗလ-ယထာသာရုပ္ပဝသေန တိပ္ပဘေဒာယ သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ သံဝရော ‘‘သုဘရတာ စေဝ သုပောသတာ စ အပ္ပိစ္ဆော စ သန္တုဋ္ဌော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

    Subharatāya…pe… vīriyārambhassa vaṇṇaṃ bhāsitvāti subharatādīnaṃ vatthubhūtassa saṃvarassa vaṇṇaṃ bhāsitvāti attho. Yasmā hi asaṃvaraṃ pahāya saṃvare ṭhitassa attā subharo hoti suposo, catūsu ca paccayesu appicchataṃ nittaṇhabhāvaṃ āpajjati, ekamekasmiñca paccaye yathālābha-yathābala-yathāsāruppavasena tippabhedāya santuṭṭhiyā saṃvattati, tasmā saṃvaro ‘‘subharatā ceva suposatā ca appiccho ca santuṭṭho cā’’ti vuccati.

    ယသ္မာ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ ကိလေသသလ္လေခနတာယ စေဝ နိဒ္ဓုနနတာယ စ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ သံဝရော ‘‘သလ္လေခော စ ဓုတော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

    Yasmā pana asaṃvaraṃ pahāya saṃvare ṭhitassa attā kilesasallekhanatāya ceva niddhunanatāya ca saṃvattati, tasmā saṃvaro ‘‘sallekho ca dhuto cā’’ti vuccati.

    ယသ္မာ စ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ ကာယဝာစာနံ အပ္ပာသာဒိကံ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတံ စိတ္တသ္သ အပ္ပာသာဒိကံ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ အကုသလဝိတက္ကတ္တယဉ္စ အနုပဂမ္မ တဗ္ဗိပရီတသ္သ ကာယဝစီသုစရိတသ္သ စေဝ ကုသလဝိတက္ကတ္တယသ္သ စ ပာသာဒိကသ္သ ပသာဒနီယသ္သ သန္တသ္သ သာရုပ္ပသ္သ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ သံဝရော ‘‘ပာသာဒိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

    Yasmā ca asaṃvaraṃ pahāya saṃvare ṭhitassa attā kāyavācānaṃ appāsādikaṃ appasādanīyaṃ asantaṃ asāruppaṃ kāyavacīduccaritaṃ cittassa appāsādikaṃ appasādanīyaṃ asantaṃ asāruppaṃ akusalavitakkattayañca anupagamma tabbiparītassa kāyavacīsucaritassa ceva kusalavitakkattayassa ca pāsādikassa pasādanīyassa santassa sāruppassa pāripūriyā saṃvattati, tasmā saṃvaro ‘‘pāsādiko’’ti vuccati.

    ယသ္မာ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတသ္သ အတ္တာ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ, ဝိဝဋ္ဋာယ, အဋ္ဌဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပာရိပူရိယာ စ သံဝတ္တတိ, တသ္မာ သံဝရော ‘‘အပစယော စေဝ ဝီရိယာရမ္ဘော စာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

    Yasmā pana asaṃvaraṃ pahāya saṃvare ṭhitassa attā sabbakilesāpacayabhūtāya, vivaṭṭāya, aṭṭhavīriyārambhavatthupāripūriyā ca saṃvattati, tasmā saṃvaro ‘‘apacayo ceva vīriyārambho cā’’ti vuccatīti.

    ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကန္တိ တတ္ထ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဣဒာနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သတိ, တသ္သ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ။ ယော ဝာ အယံ သုဘရတာဒီဟိ သံဝရော ဝုတ္တော, တသ္သ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တံ အသုတ္တန္တဝိနိဗဒ္ဓံ ပာဠိဝိနိမုတ္တံ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဘဂဝာ ကိရ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမမာလံ ကရောန္တော ဝိယ, ရတနဒာမံ သဇ္ဇေန္တော ဝိယ, စ ယေ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာ အသံဝရာဘိရတာ တေ သမ္ပရာယိကေန ဝဋ္ဋဘယေန တဇ္ဇေန္တော အနေကပ္ပကာရံ အာဒီနဝံ ဒသ္သေန္တော, ယေ သိက္ခာကာမာ သံဝရေ ဌိတာ တေ အပ္ပေကစ္စေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေန္တော အပ္ပေကစ္စေ အနာဂာမိ-သကဒာဂာမိ-သောတာပတ္တိဖလေသု ဥပနိသ္သယဝိရဟိတေပိ သဂ္ဂမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌပေန္တော ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ မဇ္ဈိမနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကံ ဓမ္မိံ ကထံ ကတ္ဝာ’’တိ။

    Bhikkhūnaṃ tadanucchavikaṃ tadanulomikanti tattha sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ yaṃ idāni sikkhāpadaṃ paññapessati, tassa anucchavikañceva anulomikañca. Yo vā ayaṃ subharatādīhi saṃvaro vutto, tassa anucchavikañceva anulomikañca saṃvarappahānapaṭisaṃyuttaṃ asuttantavinibaddhaṃ pāḷivinimuttaṃ okkantikadhammadesanaṃ katvāti attho. Bhagavā kira īdisesu ṭhānesu pañcavaṇṇakusumamālaṃ karonto viya, ratanadāmaṃ sajjento viya, ca ye paṭikkhipanādhippāyā asaṃvarābhiratā te samparāyikena vaṭṭabhayena tajjento anekappakāraṃ ādīnavaṃ dassento, ye sikkhākāmā saṃvare ṭhitā te appekacce arahatte patiṭṭhapento appekacce anāgāmi-sakadāgāmi-sotāpattiphalesu upanissayavirahitepi saggamagge patiṭṭhapento dīghanikāyappamāṇampi majjhimanikāyappamāṇampi dhammadesanaṃ karoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘bhikkhūnaṃ tadanucchavikaṃ tadanulomikaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā’’ti.

    တေန ဟီတိ တေန သုဒိန္နသ္သ အဇ္ဈာစာရေန ကာရဏဘူတေန။ သိက္ခာပဒန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ, ပဇ္ဇတေ ဣမိနာတိ ပဒံ, သိက္ခာယ ပဒံ သိက္ခာပဒံ; သိက္ခာယ အဓိဂမုပာယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ မူလံ နိသ္သယော ပတိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မေထုနဝိရတိယာ မေထုနသံဝရသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ မေထုနသံဝရော ဟိ တဒညေသံ သိက္ခာသင္ခာတာနံ သီလဝိပသ္သနာဈာနမဂ္ဂဓမ္မာနံ ဝုတ္တတ္ထဝသေန ပဒတ္တာ ဣဓ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ အဓိပ္ပေတော။ အယဉ္စ အတ္ထော သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ တသ္သတ္ထသ္သ ဒီပကံ ဝစနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သိက္ခာပဒန္တိ ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗ္ယဉ္ဇနကာယော’’တိ။ အထ ဝာ ယထာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ အနဘိဇ္ဈာ ဧကော ဓမ္မကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသော သိက္ခာယ ဧကော ပဒေသောတိပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Tena hīti tena sudinnassa ajjhācārena kāraṇabhūtena. Sikkhāpadanti ettha sikkhitabbāti sikkhā, pajjate imināti padaṃ, sikkhāya padaṃ sikkhāpadaṃ; sikkhāya adhigamupāyoti attho. Atha vā mūlaṃ nissayo patiṭṭhāti vuttaṃ hoti. Methunaviratiyā methunasaṃvarassetaṃ adhivacanaṃ. Methunasaṃvaro hi tadaññesaṃ sikkhāsaṅkhātānaṃ sīlavipassanājhānamaggadhammānaṃ vuttatthavasena padattā idha ‘‘sikkhāpada’’nti adhippeto. Ayañca attho sikkhāpadavibhaṅge vuttanayeneva veditabbo. Apica tassatthassa dīpakaṃ vacanampi ‘‘sikkhāpada’’nti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ – ‘‘sikkhāpadanti yo tattha nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo’’ti. Atha vā yathā ‘‘anabhijjhā dhammapada’’nti vutte anabhijjhā eko dhammakoṭṭhāsoti attho hoti, evamidhāpi ‘‘sikkhāpada’’nti sikkhākoṭṭhāso sikkhāya eko padesotipi attho veditabbo.

    ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ ဒသ ကာရဏဝသေ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတု အဓိဂမနီယေ ဟိတဝိသေသေ ပဋိစ္စ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ, ဒသန္နံ ဟိတဝိသေသာနံ နိပ္ဖတ္တိံ သမ္ပသ္သမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒာနိ တေ ဒသ အတ္ထဝသေ ဒသ္သေန္တော ‘‘သင္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင္ဃသုဋ္ဌုတာ နာမ သင္ဃသ္သ သုဋ္ဌုဘာဝော, ‘‘သုဋ္ဌု ဒေဝာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိယ ‘‘သုဋ္ဌု, ဘန္တေ’’တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝော ။ ယော စ တထာဂတသ္သ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ , တသ္သ တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယ ဟောတိ, တသ္မာ သင္ဃသ္သ ‘‘သုဋ္ဌု, ဘန္တေ’’တိ မမ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ပညပေသ္သာမိ, အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ စ အာနိသံသံ ဒသ္သေတ္ဝာ, န ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတ္ဝာတိ ဧတမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော အာဟ – ‘‘သင္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိ။ သင္ဃဖာသုတာယာတိ သင္ဃသ္သ ဖာသုဘာဝာယ; သဟဇီဝိတာယ သုခဝိဟာရတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

    Dasaatthavase paṭiccāti dasa kāraṇavase sikkhāpadapaññattihetu adhigamanīye hitavisese paṭicca āgamma ārabbha, dasannaṃ hitavisesānaṃ nipphattiṃ sampassamānoti vuttaṃ hoti. Idāni te dasa atthavase dassento ‘‘saṅghasuṭṭhutāyā’’tiādimāha. Tattha saṅghasuṭṭhutā nāma saṅghassa suṭṭhubhāvo, ‘‘suṭṭhu devā’’ti āgataṭṭhāne viya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvo . Yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati , tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti, tasmā saṅghassa ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti mama vacanasampaṭicchanatthaṃ paññapessāmi, asampaṭicchane ādīnavaṃ sampaṭicchane ca ānisaṃsaṃ dassetvā, na balakkārena abhibhavitvāti etamatthaṃ āvikaronto āha – ‘‘saṅghasuṭṭhutāyā’’ti. Saṅghaphāsutāyāti saṅghassa phāsubhāvāya; sahajīvitāya sukhavihāratthāyāti attho.

    ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဒုမ္မင္ကူ နာမ ဒုသ္သီလပုဂ္ဂလာ; ယေ မင္ကုတံ အာပာဒိယမာနာပိ ဒုက္ခေန အာပဇ္ဇန္တိ, ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တာ ဝာ ကတ္ဝာ ဝာ န လဇ္ဇန္တိ, တေသံ နိဂ္ဂဟတ္ထာယ; တေ ဟိ သိက္ခာပဒေ အသတိ ‘‘ကိံ တုမ္ဟေဟိ ဒိဋ္ဌံ, ကိံ သုတံ – ကိံ အမ္ဟေဟိ ကတံ; ကတရသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ကတမံ အာပတ္တိံ အာရောပေတ္ဝာ အမ္ဟေ နိဂ္ဂဏ္ဟထာ’’တိ သင္ဃံ ဝိဟေဌေသ္သန္တိ, သိက္ခာပဒေ ပန သတိ တေ သင္ဃော သိက္ခာပဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂဟေသ္သတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

    Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti dummaṅkū nāma dussīlapuggalā; ye maṅkutaṃ āpādiyamānāpi dukkhena āpajjanti, vītikkamaṃ karontā vā katvā vā na lajjanti, tesaṃ niggahatthāya; te hi sikkhāpade asati ‘‘kiṃ tumhehi diṭṭhaṃ, kiṃ sutaṃ – kiṃ amhehi kataṃ; katarasmiṃ vatthusmiṃ katamaṃ āpattiṃ āropetvā amhe niggaṇhathā’’ti saṅghaṃ viheṭhessanti, sikkhāpade pana sati te saṅgho sikkhāpadaṃ dassetvā dhammena vinayena satthusāsanena niggahessati. Tena vuttaṃ – ‘‘dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā’’ti.

    ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ပေသလာနံ ပိယသီလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ ပိယသီလာ ဟိ ဘိက္ခူ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ အဇာနန္တာ သိက္ခတ္တယပာရိပူရိယာ ဃဋမာနာ ကိလမန္တိ, သန္ဒိဋ္ဌမာနာ ဥဗ္ဗာဠ္ဟာ ဟောန္တိ။ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ ပန သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ ဉတ္ဝာ သိက္ခတ္တယပာရိပူရိယာ ဃဋမာနာ န ကိလမန္တိ, သန္ဒိဋ္ဌမာနာ န ဥဗ္ဗာဠ္ဟာ ဟောန္တိ။ တေန နေသံ သိက္ခာပဒပညာပနာ ဖာသုဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ။ ယော ဝာ ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော, သ္ဝေဝ ဧတေသံ ဖာသုဝိဟာရော။ ဒုသ္သီလပုဂ္ဂလေ နိသ္သာယ ဟိ ဥပောသထော န တိဋ္ဌတိ , ပဝာရဏာ န တိဋ္ဌတိ, သင္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ, သာမဂ္ဂီ န ဟောတိ, ဘိက္ခူ အနေကဂ္ဂာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ အနုယုဉ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဒုသ္သီလေသု ပန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝော န ဟောတိ။ တတော ပေသလာ ဘိက္ခူ ဖာသု ဝိဟရန္တိ။ ဧဝံ ‘‘ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသု ဝိဟာရာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဒ္ဝိဓာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāyāti pesalānaṃ piyasīlānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihāratthāya. Piyasīlā hi bhikkhū kattabbākattabbaṃ sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādaṃ ajānantā sikkhattayapāripūriyā ghaṭamānā kilamanti, sandiṭṭhamānā ubbāḷhā honti. Kattabbākattabbaṃ pana sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādaṃ ñatvā sikkhattayapāripūriyā ghaṭamānā na kilamanti, sandiṭṭhamānā na ubbāḷhā honti. Tena nesaṃ sikkhāpadapaññāpanā phāsuvihārāya saṃvattati. Yo vā dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho, sveva etesaṃ phāsuvihāro. Dussīlapuggale nissāya hi uposatho na tiṭṭhati , pavāraṇā na tiṭṭhati, saṅghakammāni nappavattanti, sāmaggī na hoti, bhikkhū anekaggā uddesaparipucchākammaṭṭhānādīni anuyuñjituṃ na sakkonti. Dussīlesu pana niggahitesu sabbopi ayaṃ upaddavo na hoti. Tato pesalā bhikkhū phāsu viharanti. Evaṃ ‘‘pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsu vihārāyā’’ti ettha dvidhā attho veditabbo.

    ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝာနံ သံဝရာယာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ အာသဝာ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန တသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗာ ပာဏိပ္ပဟာရ-ဒဏ္ဍပ္ပဟာရ-ဟတ္ထစ္ဆေဒ-ပာဒစ္ဆေဒ-အကိတ္တိ-အယသဝိပ္ပဋိသာရာဒယော ဒုက္ခဝိသေသာ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝာနံ သံဝရာယ ပိဓာနာယ အာဂမနမဂ္ဂထကနာယာတိ အတ္ထော။

    Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāyāti diṭṭhadhammikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena tasmiññeva attabhāve pattabbā pāṇippahāra-daṇḍappahāra-hatthaccheda-pādaccheda-akitti-ayasavippaṭisārādayo dukkhavisesā. Iti imesaṃ diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya pidhānāya āgamanamaggathakanāyāti attho.

    သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝာနံ ပဋိဃာတာယာတိ သမ္ပရာယိကာ အာသဝာ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန ကတပာပကမ္မမူလကာ သမ္ပရာယေ နရကာဒီသု ပတ္တဗ္ဗာ ဒုက္ခဝိသေသာ, တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘနတ္ထာယ ဝူပသမတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyāti samparāyikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena katapāpakammamūlakā samparāye narakādīsu pattabbā dukkhavisesā, tesaṃ paṭighātatthāya paṭippassambhanatthāya vūpasamatthāyāti vuttaṃ hoti.

    အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒာယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတ္ဝာ ဝာ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဒိသ္ဝာ ဝာ ယေပိ အပ္ပသန္နာ ပဏ္ဍိတမနုသ္သာ, တေ ‘‘ယာနိ ဝတ လောကေ မဟာဇနသ္သ ရဇ္ဇန-ဒုသ္သန-မုယ္ဟနဋ္ဌာနာနိ, တေဟိ ဣမေ သမဏာ သက္ယပုတ္တိယာ အာရကာ ဝိရတာ ဝိဟရန္တိ, ဒုက္ကရံ ဝတ ကရောန္တိ, ဘာရိယံ ဝတ ကရောန္တီ’’တိ ပသာဒံ အာပဇ္ဇန္တိ, ဝိနယပိဋကေ ပောတ္ထကံ ဒိသ္ဝာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိက-တိဝေဒီ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝိယ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒာယာ’’တိ။

    Appasannānaṃ pasādāyāti sikkhāpadapaññattiyā hi sati sikkhāpadapaññattiṃ ñatvā vā yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū disvā vā yepi appasannā paṇḍitamanussā, te ‘‘yāni vata loke mahājanassa rajjana-dussana-muyhanaṭṭhānāni, tehi ime samaṇā sakyaputtiyā ārakā viratā viharanti, dukkaraṃ vata karonti, bhāriyaṃ vata karontī’’ti pasādaṃ āpajjanti, vinayapiṭake potthakaṃ disvā micchādiṭṭhika-tivedī brāhmaṇo viya. Tena vuttaṃ – ‘‘appasannānaṃ pasādāyā’’ti.

    ပသန္နာနံ ဘိယ္ယောဘာဝာယာတိ ယေပိ သာသနေ ပသန္နာ ကုလပုတ္တာ တေပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတ္ဝာ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဝာ ဒိသ္ဝာ ‘‘အဟော အယ္ယာ ဒုက္ကရကာရိနော, ယေ ယာဝဇီဝံ ဧကဘတ္တံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝိနယသံဝရံ အနုပာလေန္တီ’’တိ ဘိယ္ယော ဘိယ္ယော ပသီဒန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပသန္နာနံ ဘိယ္ယောဘာဝာယာ’’တိ။

    Pasannānaṃ bhiyyobhāvāyāti yepi sāsane pasannā kulaputtā tepi sikkhāpadapaññattiṃ ñatvā yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū vā disvā ‘‘aho ayyā dukkarakārino, ye yāvajīvaṃ ekabhattaṃ brahmacariyaṃ vinayasaṃvaraṃ anupālentī’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdanti. Tena vuttaṃ – ‘‘pasannānaṃ bhiyyobhāvāyā’’ti.

    သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာတိ တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော – ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော, ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော, အဓိဂမသဒ္ဓမ္မောတိ။ တတ္ထ ပိဋကတ္တယသင္ဂဟိတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ‘‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ တေရသ ဓုတဂုဏာ, စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ, ဒ္ဝေအသီတိ မဟာဝတ္တာနိ, သီလသမာဓိဝိပသ္သနာတိ အယံ ‘‘ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂာ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စာတိ အယံ ‘‘အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ သော သဗ္ဗောပိ ယသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သတိ ဘိက္ခူ သိက္ခာပဒဉ္စ တသ္သ ဝိဘင္ဂဉ္စ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ အညဉ္စ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏန္တိ, ယထာပညတ္တဉ္စ ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတ္ဝာ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂန္တဗ္ဗံ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ’’တိ။

    Saddhammaṭṭhitiyāti tividho saddhammo – pariyattisaddhammo, paṭipattisaddhammo, adhigamasaddhammoti. Tattha piṭakattayasaṅgahitaṃ sabbampi buddhavacanaṃ ‘‘pariyattisaddhammo’’ nāma. Terasa dhutaguṇā, cuddasa khandhakavattāni, dveasīti mahāvattāni, sīlasamādhivipassanāti ayaṃ ‘‘paṭipattisaddhammo’’ nāma. Cattāro ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañcāti ayaṃ ‘‘adhigamasaddhammo’’ nāma. So sabbopi yasmā sikkhāpadapaññattiyā sati bhikkhū sikkhāpadañca tassa vibhaṅgañca tadatthajotanatthaṃ aññañca buddhavacanaṃ pariyāpuṇanti, yathāpaññattañca paṭipajjamānā paṭipattiṃ pūretvā paṭipattiyā adhigantabbaṃ lokuttaradhammaṃ adhigacchanti, tasmā sikkhāpadapaññattiyā ciraṭṭhitiko hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘saddhammaṭṭhitiyā’’ti.

    ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သံဝရဝိနယော စ ပဟာနဝိနယော စ သမထဝိနယော စ ပညတ္တိဝိနယော စာတိ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဝိနယော အနုဂ္ဂဟိတော ဟောတိ ဥပတ္ထမ္ဘိတော သူပတ္ထမ္ဘိတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

    Vinayānuggahāyāti sikkhāpadapaññattiyā hi sati saṃvaravinayo ca pahānavinayo ca samathavinayo ca paññattivinayo cāti catubbidhopi vinayo anuggahito hoti upatthambhito sūpatthambhito. Tena vuttaṃ – ‘‘vinayānuggahāyā’’ti.

    သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ပဒာနိ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သာမီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ ။ တတ္ရာယံ ပဌမပစ္ဆိမပဒယောဇနာ – ‘‘သင္ဃသုဋ္ဌုတာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သာမိ, ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သာမီ’’တိ။

    Sabbāneva cetāni padāni ‘‘sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti iminā vacanena saddhiṃ yojetabbāni . Tatrāyaṃ paṭhamapacchimapadayojanā – ‘‘saṅghasuṭṭhutāya sikkhāpadaṃ paññapessāmi, vinayānuggahāya sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti.

    အပိ စေတ္ထ ယံ သင္ဃသုဋ္ဌု တံ သင္ဃဖာသု, ယံ သင္ဃဖာသု တံ ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝံ သင္ခလိကနယံ; ယံ သင္ဃသုဋ္ဌု တံ သင္ဃဖာသု, ယံ သင္ဃသုဋ္ဌု တံ ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝဉ္စ ဧကေကပဒမူလိကံ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနံ ကတ္ဝာ ယံ ဝုတ္တံ ပရိဝာရေ (ပရိ. ၃၃၄) –

    Api cettha yaṃ saṅghasuṭṭhu taṃ saṅghaphāsu, yaṃ saṅghaphāsu taṃ dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti evaṃ saṅkhalikanayaṃ; yaṃ saṅghasuṭṭhu taṃ saṅghaphāsu, yaṃ saṅghasuṭṭhu taṃ dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti evañca ekekapadamūlikaṃ dasakkhattuṃ yojanaṃ katvā yaṃ vuttaṃ parivāre (pari. 334) –

    ‘‘အတ္ထသတံ ဓမ္မသတံ၊ ဒ္ဝေ စ နိရုတ္တိသတာနိ။

    ‘‘Atthasataṃ dhammasataṃ, dve ca niruttisatāni;

    စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ၊ အတ္ထဝသေ ပကရဏေ’’တိ။

    Cattāri ñāṇasatāni, atthavase pakaraṇe’’ti.

    တံ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတံ ယသ္မာ ပရိဝာရေယေဝ အာဝိ ဘဝိသ္သတိ, တသ္မာ ဣဓ န ဝဏ္ဏိတန္တိ။

    Taṃ sabbaṃ veditabbaṃ. Taṃ panetaṃ yasmā parivāreyeva āvi bhavissati, tasmā idha na vaṇṇitanti.

    ဧဝံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အာနိသံသံ ဒသ္သေတ္ဝာ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒီပေန္တော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာထာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပန မယာ ဣတိ သန္ဒသ္သိတာနိသံသံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာထ စ ပရိယာပုဏေယ္ယာထ စ ဓာရေယ္ယာထ စ အညေသဉ္စ ဝာစေယ္ယာထာတိ။ အတိရေကာနယနတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒော, တေနာယမတ္ထော အာနီတော ဟောတီတိ။

    Evaṃ sikkhāpadapaññattiyā ānisaṃsaṃ dassetvā tasmiṃ sikkhāpade bhikkhūhi kattabbakiccaṃ dīpento ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’ti āha. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhikkhave, imaṃ pana mayā iti sandassitānisaṃsaṃ sikkhāpadaṃ evaṃ pātimokkhuddese uddiseyyātha ca pariyāpuṇeyyātha ca dhāreyyātha ca aññesañca vāceyyāthāti. Atirekānayanattho hi ettha ca saddo, tenāyamattho ānīto hotīti.

    ဣဒာနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမံ သိက္ခာပဒ’’န္တိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယ, ပာရာဇိကော ဟောတိ အသံဝာသော’’တိ အာဟ။ ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠ္ဟံ ကတ္ဝာ ပဌမပာရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ မက္ကဋီဝတ္ထု ဥဒပာဒိ။ တသ္သုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီတိ။ တသ္သတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ, ဣဒဉ္စ အညံ ဝတ္ထု ဥဒပာဒီတိ။

    Idāni yaṃ vuttaṃ ‘‘imaṃ sikkhāpada’’nti taṃ dassento ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti āha. Evaṃ mūlacchejjavasena daḷhaṃ katvā paṭhamapārājike paññatte aparampi anupaññattatthāya makkaṭīvatthu udapādi. Tassuppattidīpanatthametaṃ vuttaṃ – evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotīti. Tassattho – bhagavatā bhikkhūnaṃ idaṃ sikkhāpadaṃ evaṃ paññattaṃ hoti ca, idañca aññaṃ vatthu udapādīti.

    ပဌမပညတ္တိကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamapaññattikathā niṭṭhitā.

    သုဒိန္နဘာဏဝာရံ နိဋ္ဌိတံ။

    Sudinnabhāṇavāraṃ niṭṭhitaṃ.

    မက္ကဋီဝတ္ထုကထာ

    Makkaṭīvatthukathā

    ၄၀. ဣဒာနိ ယံ တံ အညံ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တေန ခော ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – မက္ကဋိံ အာမိသေနာတိ မဟာဝနေ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာဒိဂုဏာနုဘာဝေန နိရာသင္ကစိတ္တာ ဗဟူ မိဂမောရကုက္ကုဋမက္ကဋာဒယော တိရစ္ဆာနာ ပဓာနာဂာရဋ္ဌာနေသု ဝိစရန္တိ။ တတ္ရ ဧကံ မက္ကဋိံ အာမိသေန ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာဒိနာ ဥပလာပေတ္ဝာ, သင္ဂဏ္ဟိတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္သာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ ပဋိသေဝတီတိ ပစုရပဋိသေဝနော ဟောတိ; ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနံ။ သော ဘိက္ခူတိ သော မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနကော ဘိက္ခု။ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ တေ ဘိက္ခူ အာဂန္တုကာ ဗုဒ္ဓဒသ္သနာယ အာဂတာ ပာတောဝ အာဂန္တုကဘတ္တာနိ လဘိတ္ဝာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဘိက္ခူနံ နိဝာသနဋ္ဌာနာနိ ပသ္သိသ္သာမာတိ ဝိစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာ’’တိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမီတိ တိရစ္ဆာနဂတာ နာမ ဧကဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဝိသ္သာသံ ကတ္ဝာ အညေသုပိ တာဒိသညေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ တသ္မာ သာ မက္ကဋီ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ စ အတ္တနော ဝိသ္သာသိကဘိက္ခုသ္သေဝ တေသမ္ပိ တံ ဝိကာရံ ဒသ္သေသိ။

    40. Idāni yaṃ taṃ aññaṃ vatthu uppannaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’tiādimāha. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – makkaṭiṃ āmisenāti mahāvane bhikkhūnaṃ khantimettādiguṇānubhāvena nirāsaṅkacittā bahū migamorakukkuṭamakkaṭādayo tiracchānā padhānāgāraṭṭhānesu vicaranti. Tatra ekaṃ makkaṭiṃ āmisena yāgubhattakhajjakādinā upalāpetvā, saṅgaṇhitvāti vuttaṃ hoti. Tassāti bhummavacanaṃ. Paṭisevatīti pacurapaṭisevano hoti; pacuratthe hi vattamānavacanaṃ. So bhikkhūti so methunadhammapaṭisevanako bhikkhu. Senāsanacārikaṃ āhiṇḍantāti te bhikkhū āgantukā buddhadassanāya āgatā pātova āgantukabhattāni labhitvā katabhattakiccā bhikkhūnaṃ nivāsanaṭṭhānāni passissāmāti vicariṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘senāsanacārikaṃ āhiṇḍantā’’ti. Yena te bhikkhū tenupasaṅkamīti tiracchānagatā nāma ekabhikkhunā saddhiṃ vissāsaṃ katvā aññesupi tādisaññeva cittaṃ uppādenti. Tasmā sā makkaṭī yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ca attano vissāsikabhikkhusseva tesampi taṃ vikāraṃ dassesi.

    ဆေပ္ပန္တိ နင္ဂုဋ္ဌံ။ ဩဍ္ဍီတိ အဘိမုခံ ဌပေသိ။ နိမိတ္တမ္ပိ အကာသီတိ ယေန နိယာမေန ယာယ ကိရိယာယ မေထုနာဓိပ္ပာယံ တေ ဇာနန္တိ တံ အကာသီတိ အတ္ထော ။ သော ဘိက္ခူတိ ယသ္သာယံ ဝိဟာရော။ ဧကမန္တံ နိလီယိံသူတိ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပဋိစ္ဆန္နာ အစ္ဆိံသု။

    Cheppanti naṅguṭṭhaṃ. Oḍḍīti abhimukhaṃ ṭhapesi. Nimittampi akāsīti yena niyāmena yāya kiriyāya methunādhippāyaṃ te jānanti taṃ akāsīti attho . So bhikkhūti yassāyaṃ vihāro. Ekamantaṃ nilīyiṃsūti ekasmiṃ okāse paṭicchannā acchiṃsu.

    ၄၁. သစ္စံ, အာဝုသောတိ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတော စောရော ဝိယ ပစ္စက္ခံ ဒိသ္ဝာ စောဒိတတ္တာ ‘‘ကိံ ဝာ မယာ ကတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ‘‘သစ္စံ, အာဝုသော’’တိ အာဟ။ နနု, အာဝုသော, တထေဝ တံ ဟောတီတိ အာဝုသော ယထာ မနုသ္သိတ္ထိယာ, နနု တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သိက္ခာပဒံ တထေဝ ဟောတိ။ မနုသ္သိတ္ထိယာပိ ဟိ ဒသ္သနမ္ပိ ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ ဖုသနမ္ပိ ဃဋ္ဋနမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော? အလေသဋ္ဌာနေ တ္ဝံ လေသံ ဩဍ္ဍေသီတိ။

    41.Saccaṃ, āvusoti sahoḍḍhaggahito coro viya paccakkhaṃ disvā coditattā ‘‘kiṃ vā mayā kata’’ntiādīni vattuṃ asakkonto ‘‘saccaṃ, āvuso’’ti āha. Nanu, āvuso, tatheva taṃ hotīti āvuso yathā manussitthiyā, nanu tiracchānagatitthiyāpi taṃ sikkhāpadaṃ tatheva hoti. Manussitthiyāpi hi dassanampi gahaṇampi āmasanampi phusanampi ghaṭṭanampi duṭṭhullameva. Tiracchānagatitthiyāpi taṃ sabbaṃ duṭṭhullameva. Ko ettha viseso? Alesaṭṭhāne tvaṃ lesaṃ oḍḍesīti.

    ၄၂. အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ ပာရာဇိကော ဟောတိ အသံဝာသောတိ တိရစ္ဆာနဂတာယပိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတ္ဝာ ပာရာဇိကော ယေဝ ဟောတီတိ ဒဠ္ဟတရံ သိက္ခာပဒမကာသိ။ ဒုဝိဓဉ္ဟိ သိက္ခာပဒံ – လောကဝဇ္ဇံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဉ္စ။ တတ္ထ ယသ္သ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ, တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမ။ သေသံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ တတ္ထ လောကဝဇ္ဇေ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ရုန္ဓန္တီ ဒ္ဝာရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂာဠ္ဟတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အညတ္ရ အဓိမာနာ, အညတ္ရ သုပိနန္တာတိ အယံ ပန ဝီတိက္ကမာဘာဝာ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ စ ဝုတ္တာ။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ အကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သိထိလံ ကရောန္တီ မောစေန္တီ ဒ္ဝာရံ ဒဒမာနာ အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဂဏဘောဇနပရမ္ပရဘောဇနာဒီသု အနုပညတ္တိယော ဝိယ။ ‘‘အန္တမသော တင္ခဏိကာယပီ’’တိ ဧဝရူပာ ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပညတ္တိဂတိကာဝ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ပဌမသိက္ခာပဒံ ယသ္မာ လောကဝဇ္ဇံ, န ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ; တသ္မာ အယမနုပညတ္တိ ရုန္ဓန္တီ ဒ္ဝာရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂာဠ္ဟတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

    42.Antamaso tiracchānagatāyapi pārājiko hoti asaṃvāsoti tiracchānagatāyapi methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā pārājiko yeva hotīti daḷhataraṃ sikkhāpadamakāsi. Duvidhañhi sikkhāpadaṃ – lokavajjaṃ, paṇṇattivajjañca. Tattha yassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ nāma. Sesaṃ paṇṇattivajjaṃ. Tattha lokavajje anupaññatti uppajjamānā rundhantī dvāraṃ pidahantī sotaṃ pacchindamānā gāḷhataraṃ karontī uppajjati, aññatra adhimānā, aññatra supinantāti ayaṃ pana vītikkamābhāvā abbohārikattā ca vuttā. Paṇṇattivajje akate vītikkame uppajjamānā sithilaṃ karontī mocentī dvāraṃ dadamānā aparāparampi anāpattiṃ kurumānā uppajjati, gaṇabhojanaparamparabhojanādīsu anupaññattiyo viya. ‘‘Antamaso taṅkhaṇikāyapī’’ti evarūpā pana kate vītikkame uppannattā paññattigatikāva hoti. Idaṃ pana paṭhamasikkhāpadaṃ yasmā lokavajjaṃ, na paṇṇattivajjaṃ; tasmā ayamanupaññatti rundhantī dvāraṃ pidahantī sotaṃ pacchindamānā gāḷhataraṃ karontī uppajji.

    ဧဝံ ဒ္ဝေပိ ဝတ္ထူနိ သမ္ပိဏ္ဍေတ္ဝာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠ္ဟတရံ ကတ္ဝာ ပဌမပာရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထု ဥဒပာဒိ။ တသ္သုပ္ပတ္တိဒသ္သနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ။ တသ္သတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ ဣဒဉ္စ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥဒပာဒီတိ။

    Evaṃ dvepi vatthūni sampiṇḍetvā mūlacchejjavasena daḷhataraṃ katvā paṭhamapārājike paññatte aparampi anupaññattatthāya vajjiputtakavatthu udapādi. Tassuppattidassanatthametaṃ vuttaṃ – ‘‘evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotī’’ti . Tassattho – bhagavatā bhikkhūnaṃ idaṃ sikkhāpadaṃ evaṃ paññattaṃ hoti ca idañca aññampi vatthu udapādīti.

    မက္ကဋီဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Makkaṭīvatthukathā niṭṭhitā.

    သန္ထတဘာဏဝာရော

    Santhatabhāṇavāro

    ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

    Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā

    ၄၃-၄၄. ဣဒာနိ ယံ တံ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တေန ခော ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာပိ အယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဝေသာလိကာတိ ဝေသာလိဝာသိနော။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာတိ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ဝေသာလိယံ ကုလာနံ ပုတ္တာ။ သာသနေ ကိရ ယော ယော ဥပဒ္ဒဝော အာဒီနဝော အဗ္ဗုဒမုပ္ပဇ္ဇိ, သဗ္ဗံ တံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ နိသ္သာယ။ တထာ ဟိ ဒေဝဒတ္တောပိ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ ပက္ခေ လဘိတ္ဝာ သင္ဃံ ဘိန္ဒိ။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဧဝ စ ဝသ္သသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေသုံ။ ဣမေပိ တေသံ ယေဝ ဧကစ္စေ ဧဝံ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိံသု။ပေ.။ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူတိ။

    43-44. Idāni yaṃ taṃ aññampi vatthu uppannaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’tiādimāha. Tatrāpi ayamanuttānapadavaṇṇanā – vesālikāti vesālivāsino. Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā. Sāsane kira yo yo upaddavo ādīnavo abbudamuppajji, sabbaṃ taṃ vajjiputtake nissāya. Tathā hi devadattopi vajjiputtake pakkhe labhitvā saṅghaṃ bhindi. Vajjiputtakā eva ca vassasataparinibbute bhagavati uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ dīpesuṃ. Imepi tesaṃ yeva ekacce evaṃ paññattepi sikkhāpade yāvadatthaṃ bhuñjiṃsu…pe… methunaṃ dhammaṃ paṭiseviṃsūti.

    ဉာတိဗ္ယသနေနပီတိ ဧတ္ထ အသနံ ဗ္ယသနံ ဝိက္ခေပော ဝိဒ္ဓံသနံ ဝိနာသောတိ သဗ္ဗမေတံ ဧကတ္ထံ။ ဉာတီနံ ဗ္ယသနံ ဉာတိဗ္ယသနံ, တေန ဉာတိဗ္ယသနေန, ရာဇဒဏ္ဍဗ္ယာဓိမရဏဝိပ္ပဝာသနိမိတ္တေန ဉာတိဝိနာသေနာတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ တတိယပဒေ ပန အာရောဂ္ယဝိနာသကော ရောဂော ဧဝ ရောဂဗ္ယသနံ။ သော ဟိ အာရောဂ္ယံ ဗ္ယသတိ ဝိက္ခိပတိ ဝိနာသေတီတိ ဗ္ယသနံ။ ရောဂောဝ ဗ္ယသနံ ရောဂဗ္ယသနံ, တေန ရောဂဗ္ယသနေန။ ဖုဋ္ဌာတိ အဓိပန္နာ အဘိဘူတာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။

    Ñātibyasanenapīti ettha asanaṃ byasanaṃ vikkhepo viddhaṃsanaṃ vināsoti sabbametaṃ ekatthaṃ. Ñātīnaṃ byasanaṃ ñātibyasanaṃ, tena ñātibyasanena, rājadaṇḍabyādhimaraṇavippavāsanimittena ñātivināsenāti attho. Esa nayo dutiyapadepi. Tatiyapade pana ārogyavināsako rogo eva rogabyasanaṃ. So hi ārogyaṃ byasati vikkhipati vināsetīti byasanaṃ. Rogova byasanaṃ rogabyasanaṃ, tena rogabyasanena. Phuṭṭhāti adhipannā abhibhūtā samannāgatāti attho.

    န မယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဗုဒ္ဓဂရဟိနောတိ ဘန္တေ အာနန္ဒ, မယံ န ဗုဒ္ဓံ ဂရဟာမ, န ဗုဒ္ဓသ္သ ဒောသံ ဒေမ။ န ဓမ္မဂရဟိနော, န သင္ဃဂရဟိနော။ အတ္တဂရဟိနော မယန္တိ အတ္တာနမေဝ မယံ ဂရဟာမ, အတ္တနော ဒောသံ ဒေမ။ အလက္ခိကာတိ နိသ္သိရိကာ။ အပ္ပပုညာတိ ပရိတ္တပုညာ။ ဝိပသ္သကာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ယေ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာ, တေသံ ဝိပသ္သကာ; တတော တတော အာရမ္မဏတော ဝုဋ္ဌာယ တေဝ ဓမ္မေ ဝိပသ္သမာနာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တန္တိ ရတ္တိယာ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗရတ္တံ, ရတ္တိယာ အပရံ အပရရတ္တံ, ပဌမယာမဉ္စ ပစ္ဆိမယာမဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗောဓိပက္ခိကာနန္တိ ဗောဓိသ္သ ပက္ခေ ဘဝာနံ, အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏသ္သ ဥပကာရကာနန္တိ အတ္ထော။ ဘာဝနာနုယောဂန္တိ ဝဍ္ဎနာနုယောဂံ။ အနုယုတ္တာ ဝိဟရေယ္ယာမာတိ ဂိဟိပလိဗောဓံ အာဝာသပလိဗောဓဉ္စ ပဟာယ ဝိဝိတ္တေသု သေနာသနေသု ယုတ္တပယုတ္တာ အနညကိစ္စာ ဝိဟရေယ္ယာမ။

    Na mayaṃ, bhante ānanda, buddhagarahinoti bhante ānanda, mayaṃ na buddhaṃ garahāma, na buddhassa dosaṃ dema. Na dhammagarahino, na saṅghagarahino. Attagarahino mayanti attānameva mayaṃ garahāma, attano dosaṃ dema. Alakkhikāti nissirikā. Appapuññāti parittapuññā. Vipassakā kusalānaṃ dhammānanti ye aṭṭhatiṃsārammaṇesu vibhattā kusalā dhammā, tesaṃ vipassakā; tato tato ārammaṇato vuṭṭhāya teva dhamme vipassamānāti attho. Pubbarattāpararattanti rattiyā pubbaṃ pubbarattaṃ, rattiyā aparaṃ apararattaṃ, paṭhamayāmañca pacchimayāmañcāti vuttaṃ hoti. Bodhipakkhikānanti bodhissa pakkhe bhavānaṃ, arahattamaggañāṇassa upakārakānanti attho. Bhāvanānuyoganti vaḍḍhanānuyogaṃ. Anuyuttā vihareyyāmāti gihipalibodhaṃ āvāsapalibodhañca pahāya vivittesu senāsanesu yuttapayuttā anaññakiccā vihareyyāma.

    ဧဝမာဝုသောတိ ထေရော ဧတေသံ အာသယံ အဇာနန္တော ဣဒံ နေသံ မဟာဂဇ္ဇိတံ သုတ္ဝာ ‘‘သစေ ဣမေ ဤဒိသာ ဘဝိသ္သန္တိ, သာဓူ’’တိ မညမာနော ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသောတိ ဥဘယမ္ပေတံ ကာရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ ကာရဏဉ္ဟိ ယသ္မာ တတ္ထ တဒာယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန ဖလံ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ စသ္သ တံ ဩကာသော ဟောတိ တဒာယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန, တသ္မာ ‘‘ဌာနဉ္စ အဝကာသော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ, တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, အာနန္ဒ , အနဝကာသော’’တိ။ ဧတံ ဌာနံ ဝာ ဩကာသော ဝာ နတ္ထိ။ ယံ တထာဂတောတိ ယေန တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝာ။ပေ.။ သမူဟနေယ္ယ, တံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝာ ဧတေသံ ‘‘လဘေယ္ယာမ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ယာစန္တာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဒဒေယ္ယ, ဧဝံ သန္တေ ‘‘ပာရာဇိကော ဟောတိ အသံဝာသော’’တိ ပညတ္တံ သမူဟနေယ္ယ။ ယသ္မာ ပနေတံ န သမူဟနတိ, တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    Evamāvusoti thero etesaṃ āsayaṃ ajānanto idaṃ nesaṃ mahāgajjitaṃ sutvā ‘‘sace ime īdisā bhavissanti, sādhū’’ti maññamāno ‘‘evamāvuso’’ti sampaṭicchi. Aṭṭhānametaṃ anavakāsoti ubhayampetaṃ kāraṇapaṭikkhepavacanaṃ. Kāraṇañhi yasmā tattha tadāyattavuttibhāvena phalaṃ tiṭṭhati. Yasmā cassa taṃ okāso hoti tadāyattavuttibhāvena, tasmā ‘‘ṭhānañca avakāso cā’’ti vuccati, taṃ paṭikkhipanto āha – ‘‘aṭṭhānametaṃ, ānanda , anavakāso’’ti. Etaṃ ṭhānaṃ vā okāso vā natthi. Yaṃ tathāgatoti yena tathāgato vajjīnaṃ vā…pe… samūhaneyya, taṃ kāraṇaṃ natthīti attho. Yadi hi bhagavā etesaṃ ‘‘labheyyāma upasampada’’nti yācantānaṃ upasampadaṃ dadeyya, evaṃ sante ‘‘pārājiko hoti asaṃvāso’’ti paññattaṃ samūhaneyya. Yasmā panetaṃ na samūhanati, tasmā ‘‘aṭṭhānameta’’ntiādimāha.

    သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ‘‘ယဒိ ဟိ ဧဝံ အာဂတော ဥပသမ္ပဒံ လဘေယ္ယ, သာသနေ အဂာရဝော ဘဝေယ္ယ။ သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတော သဂာရဝော စ ဘဝိသ္သတိ, အတ္တတ္ထဉ္စ ကရိသ္သတီ’’တိ ဉတ္ဝာ အနုကမ္ပမာနော ဘဂဝာ အာဟ – ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ။ သော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ဧဝံ အာဂတော ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတ္ဝာ အဝိပန္နသီလတာယ သာသနေ သဂာရဝော ဘဝိသ္သတိ, သော သတိ ဥပနိသ္သယေ နစိရသ္သေဝ ဥတ္တမတ္ထံ ပာပုဏိသ္သတီတိ ဉတ္ဝာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အာဟ။

    So āgato na upasampādetabboti ‘‘yadi hi evaṃ āgato upasampadaṃ labheyya, sāsane agāravo bhaveyya. Sāmaṇerabhūmiyaṃ pana ṭhito sagāravo ca bhavissati, attatthañca karissatī’’ti ñatvā anukampamāno bhagavā āha – ‘‘so āgato na upasampādetabbo’’ti. So āgato upasampādetabboti evaṃ āgato bhikkhubhāve ṭhatvā avipannasīlatāya sāsane sagāravo bhavissati, so sati upanissaye nacirasseva uttamatthaṃ pāpuṇissatīti ñatvā upasampādetabboti āha.

    ဧဝံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတ္ဝာ အာဂတေသု အနုပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ တီဏိပိ ဝတ္ထူနိ သမောဓာနေတ္ဝာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတ္ဝာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတုကာမော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယာထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု။ပေ.။ အသံဝာသော’’တိ ပရိပုဏ္ဏံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။

    Evaṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā āgatesu anupasampādetabbañca upasampādetabbañca dassetvā tīṇipi vatthūni samodhānetvā paripuṇṇaṃ katvā sikkhāpadaṃ paññapetukāmo ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’ti vatvā ‘‘yo pana bhikkhu…pe… asaṃvāso’’ti paripuṇṇaṃ sikkhāpadaṃ paññapesi.

    ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.

    စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာ

    Catubbidhavinayakathā

    ၄၅. ဣဒာနိသ္သ အတ္ထံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယော ပနာတိ, ယော ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော –

    45. Idānissa atthaṃ vibhajanto ‘‘yo panāti, yo yādiso’’tiādimāha. Tasmiṃ pana sikkhāpade ca sikkhāpadavibhaṅge ca sakale ca vinayavinicchaye kosallaṃ patthayantena catubbidho vinayo jānitabbo –

    စတုဗ္ဗိဓဉ္ဟိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ။

    Catubbidhañhi vinayaṃ, mahātherā mahiddhikā;

    နီဟရိတ္ဝာ ပကာသေသုံ၊ ဓမ္မသင္ဂာဟကာ ပုရာ။

    Nīharitvā pakāsesuṃ, dhammasaṅgāhakā purā.

    ကတမံ စတုဗ္ဗိဓံ? သုတ္တံ, သုတ္တာနုလောမံ, အာစရိယဝာဒံ, အတ္တနောမတိန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အာဟစ္စပဒေန ရသေန အာစရိယဝံသေန အဓိပ္ပာယာ’’တိ, ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ, ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ, အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝာဒော, အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။

    Katamaṃ catubbidhaṃ? Suttaṃ, suttānulomaṃ, ācariyavādaṃ, attanomatinti. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘āhaccapadena rasena ācariyavaṃsena adhippāyā’’ti, ettha hi āhaccapadanti suttaṃ adhippetaṃ, rasoti suttānulomaṃ, ācariyavaṃsoti ācariyavādo, adhippāyoti attanomati.

    တတ္ထ သုတ္တံနာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပာဠိ။

    Tattha suttaṃnāma sakale vinayapiṭake pāḷi.

    သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ; ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ – ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ , မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ; ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝော န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ, တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ; အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ, တံ ဝော ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ , မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ; တံ ဝော န ကပ္ပတိ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ, တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ, အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ; တံ ဝော ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ. ၃၀၅)။

    Suttānulomaṃ nāma cattāro mahāpadesā; ye bhagavatā evaṃ vuttā – ‘‘yaṃ, bhikkhave , mayā ‘idaṃ na kappatī’ti appaṭikkhittaṃ, taṃ ce akappiyaṃ anulometi; kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappati. Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ na kappatī’ti appaṭikkhittaṃ, taṃ ce kappiyaṃ anulometi; akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappati. Yaṃ, bhikkhave , mayā ‘idaṃ kappatī’ti ananuññātaṃ, taṃ ce akappiyaṃ anulometi, kappiyaṃ paṭibāhati; taṃ vo na kappati. Yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ kappatī’ti ananuññātaṃ, taṃ ce kappiyaṃ anulometi, akappiyaṃ paṭibāhati; taṃ vo kappatī’’ti (mahāva. 305).

    အာစရိယဝာဒော နာမ ဓမ္မသင္ဂာဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပာဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တိ။

    Ācariyavādo nāma dhammasaṅgāhakehi pañcahi arahantasatehi ṭhapitā pāḷivinimuttā okkantavinicchayappavattā aṭṭhakathātanti.

    အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမ-အာစရိယဝာဒေ မုဉ္စိတ္ဝာ အနုမာနေန အတ္တနော အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂာဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ။

    Attanomati nāma sutta-suttānuloma-ācariyavāde muñcitvā anumānena attano anubuddhiyā nayaggāhena upaṭṭhitākārakathanaṃ.

    အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝာဒော ‘‘အတ္တနောမတိ’’ နာမ။ တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေန္တေန န ဒဠ္ဟဂ္ဂာဟံ ဂဟေတ္ဝာ ဝောဟရိတဗ္ဗံ။ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ အတ္ထေန ပာဠိံ, ပာဠိယာ စ အတ္ထံ သံသန္ဒိတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝာဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ, န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉ္ဟိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ။ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝာဒော ဗလဝတရော။

    Apica suttantābhidhammavinayaṭṭhakathāsu āgato sabbopi theravādo ‘‘attanomati’’ nāma. Taṃ pana attanomatiṃ gahetvā kathentena na daḷhaggāhaṃ gahetvā voharitabbaṃ. Kāraṇaṃ sallakkhetvā atthena pāḷiṃ, pāḷiyā ca atthaṃ saṃsanditvā kathetabbaṃ. Attanomati ācariyavāde otāretabbā. Sace tattha otarati ceva sameti ca, gahetabbā. Sace neva otarati na sameti, na gahetabbā. Ayañhi attanomati nāma sabbadubbalā. Attanomatito ācariyavādo balavataro.

    အာစရိယဝာဒောပိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဩတရန္တော သမေန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော, ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အာစရိယဝာဒတော ဟိ သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ။

    Ācariyavādopi suttānulome otāretabbo. Tattha otaranto samentoyeva gahetabbo, itaro na gahetabbo. Ācariyavādato hi suttānulomaṃ balavataraṃ.

    သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရံ။ သုတ္တဉ္ဟိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကာရကသင္ဃသဒိသံ ဗုဒ္ဓာနံ ဌိတကာလသဒိသံ။ တသ္မာ ယဒာ ဒ္ဝေ ဘိက္ခူ သာကစ္ဆန္တိ, သကဝာဒီ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရဝာဒီ သုတ္တာနုလောမံ။ တေဟိ အညမညံ ခေပံ ဝာ ဂရဟံ ဝာ အကတ္ဝာ သုတ္တာနုလောမံ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗံ; သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝာဒံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝာ ဂရဟံ ဝာ အကတ္ဝာ အာစရိယဝာဒော သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော။ အနောတရန္တော အသမေန္တော စ ဂာရယ္ဟာစရိယဝာဒော န ဂဟေတဗ္ဗော; သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Suttānulomampi sutte otāretabbaṃ. Tattha otarantaṃ samentameva gahetabbaṃ, itaraṃ na gahetabbaṃ. Suttānulomato hi suttameva balavataraṃ. Suttañhi appaṭivattiyaṃ kārakasaṅghasadisaṃ buddhānaṃ ṭhitakālasadisaṃ. Tasmā yadā dve bhikkhū sākacchanti, sakavādī suttaṃ gahetvā katheti, paravādī suttānulomaṃ. Tehi aññamaññaṃ khepaṃ vā garahaṃ vā akatvā suttānulomaṃ sutte otāretabbaṃ. Sace otarati sameti, gahetabbaṃ. No ce, na gahetabbaṃ; suttasmiṃyeva ṭhātabbaṃ. Athāyaṃ suttaṃ gahetvā katheti, paro ācariyavādaṃ. Tehipi aññamaññaṃ khepaṃ vā garahaṃ vā akatvā ācariyavādo sutte otāretabbo. Sace otarati sameti, gahetabbo. Anotaranto asamento ca gārayhācariyavādo na gahetabbo; suttasmiṃyeva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝာ ဂရဟံ ဝာ အကတ္ဝာ အတ္တနောမတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တသ္မိံ ယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ suttaṃ gahetvā katheti, paro attanomatiṃ. Tehipi aññamaññaṃ khepaṃ vā garahaṃ vā akatvā attanomati sutte otāretabbā. Sace otarati sameti, gahetabbā. No ce, na gahetabbā. Suttasmiṃ yeva ṭhātabbaṃ.

    အထ ပနာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, တိသ္သော သင္ဂီတိယော အာရူဠ္ဟံ ပာဠိအာဂတံ ပညာယတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ တထာ ပညာယတိ န ဩတရတိ န သမေတိ, ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝာ ဟောတိ သိလောကော ဝာ အညံ ဝာ ဂာရယ္ဟသုတ္တံ ဂုဠ္ဟဝေသ္သန္တရဂုဠ္ဟဝိနယဝေဒလ္လာဒီနံ အညတရတော အာဂတံ, န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Atha panāyaṃ suttānulomaṃ gahetvā katheti, paro suttaṃ. Suttaṃ suttānulome otāretabbaṃ. Sace otarati sameti, tisso saṅgītiyo ārūḷhaṃ pāḷiāgataṃ paññāyati, gahetabbaṃ. No ce tathā paññāyati na otarati na sameti, bāhirakasuttaṃ vā hoti siloko vā aññaṃ vā gārayhasuttaṃ guḷhavessantaraguḷhavinayavedallādīnaṃ aññatarato āgataṃ, na gahetabbaṃ. Suttānulomasmiṃyeva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝာဒံ။ အာစရိယဝာဒော သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗော။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ suttānulomaṃ gahetvā katheti, paro ācariyavādaṃ. Ācariyavādo suttānulome otāretabbo. Sace otarati sameti, gahetabbo. No ce, na gahetabbo. Suttānulomeyeva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ suttānulomaṃ gahetvā katheti, paro attanomatiṃ. Attanomati suttānulome otāretabbā. Sace otarati sameti, gahetabbā. No ce, na gahetabbā. Suttānulomeyeva ṭhātabbaṃ.

    အထ ပနာယံ အာစရိယဝာဒံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အာစရိယဝာဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂာရယ္ဟသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝာဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Atha panāyaṃ ācariyavādaṃ gahetvā katheti, paro suttaṃ. Suttaṃ ācariyavāde otāretabbaṃ. Sace otarati sameti, gahetabbaṃ. Itaraṃ gārayhasuttaṃ na gahetabbaṃ. Ācariyavādeyeva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ အာစရိယဝာဒံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝာဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝာဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ ācariyavādaṃ gahetvā katheti, paro suttānulomaṃ. Suttānulomaṃ ācariyavāde otāretabbaṃ. Otarantaṃ samentameva gahetabbaṃ, itaraṃ na gahetabbaṃ. Ācariyavādeyeva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ အာစရိယဝာဒံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝာဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ, န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အာစရိယဝာဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ ācariyavādaṃ gahetvā katheti, paro attanomatiṃ. Attanomati ācariyavāde otāretabbā. Sace otarati sameti, gahetabbā. No ce, na gahetabbā. Ācariyavādeyeva ṭhātabbaṃ.

    အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂာရယ္ဟသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Atha panāyaṃ attanomatiṃ gahetvā katheti, paro suttaṃ. Suttaṃ attanomatiyaṃ otāretabbaṃ. Sace otarati sameti, gahetabbaṃ. Itaraṃ gārayhasuttaṃ na gahetabbaṃ. Attanomatiyameva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ attanomatiṃ gahetvā katheti, paro suttānulomaṃ. Suttānulomaṃ attanomatiyaṃ otāretabbaṃ. Otarantaṃ samentameva gahetabbaṃ, itaraṃ na gahetabbaṃ. Attanomatiyameva ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော အာစရိယဝာဒံ။ အာစရိယဝာဒော အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ, ဂဟေတဗ္ဗော; ဣတရော ဂာရယ္ဟာစရိယဝာဒော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ဗလိယံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ခေပော ဝာ ဂရဟာ ဝာ န ကာတဗ္ဗာတိ။

    Athāyaṃ attanomatiṃ gahetvā katheti, paro ācariyavādaṃ. Ācariyavādo attanomatiyaṃ otāretabbo. Sace otarati sameti, gahetabbo; itaro gārayhācariyavādo na gahetabbo. Attanomatiyameva ṭhātabbaṃ. Attano gahaṇameva baliyaṃ kātabbaṃ. Sabbaṭṭhānesu ca khepo vā garahā vā na kātabbāti.

    အထ ပနာယံ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

    Atha panāyaṃ ‘‘kappiya’’nti gahetvā katheti, paro ‘‘akappiya’’nti. Sutte ca suttānulome ca otāretabbaṃ. Sace kappiyaṃ hoti, kappiye ṭhātabbaṃ. Sace akappiyaṃ, akappiye ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ တသ္သ ကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒသ္သေတိ, ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ။ ကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော တသ္သ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒသ္သေတိ, အနေန အတ္တနော ဂဟဏန္တိ ကတ္ဝာ ဒဠ္ဟံ အာဒာယ န ဌာတဗ္ဗံ။ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ အကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိသ္သတိ, ပဋိက္ခိတ္တဘာဝောယေဝ သာဓု, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိနယဉ္ဟိ ပတ္ဝာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ, ဂာဠ္ဟံ ကတ္တဗ္ဗံ, သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ, ဂရုကဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

    Athāyaṃ tassa kappiyabhāvasādhakaṃ suttato bahuṃ kāraṇañca vinicchayañca dasseti, paro kāraṇaṃ na vindati. Kappiyeva ṭhātabbaṃ. Atha paro tassa akappiyabhāvasādhakaṃ suttato bahuṃ kāraṇañca vinicchayañca dasseti, anena attano gahaṇanti katvā daḷhaṃ ādāya na ṭhātabbaṃ. ‘‘Sādhū’’ti sampaṭicchitvā akappiyeva ṭhātabbaṃ. Atha dvinnampi kāraṇacchāyā dissati, paṭikkhittabhāvoyeva sādhu, akappiye ṭhātabbaṃ. Vinayañhi patvā kappiyākappiyavicāraṇamāgamma rundhitabbaṃ, gāḷhaṃ kattabbaṃ, sotaṃ pacchinditabbaṃ, garukabhāveyeva ṭhātabbaṃ.

    အထ ပနာယံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရော ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

    Atha panāyaṃ ‘‘akappiya’’nti gahetvā katheti, paro ‘‘kappiya’’nti. Sutte ca suttānulome ca otāretabbaṃ. Sace kappiyaṃ hoti, kappiye ṭhātabbaṃ. Sace akappiyaṃ, akappiye ṭhātabbaṃ.

    အထာယံ ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ အကပ္ပိယဘာဝံ ဒသ္သေတိ, ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ, အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒသ္သေတိ, အယံ ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ, ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိသ္သတိ, အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ အကပ္ပိယကပ္ပိယေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော; ဧဝံ အနာပတ္တိအာပတ္တိဝာဒေ အာပတ္တာနာပတ္တိဝာဒေ စ, လဟုကဂရုကာပတ္တိဝာဒေ ဂရုကလဟုကာပတ္တိဝာဒေ စာပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမမတ္တံယေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ, ယောဇနာနယေ နာနံ နတ္ထိ, တသ္မာ န ဝိတ္ထာရိတံ။

    Athāyaṃ bahūhi suttavinicchayakāraṇehi akappiyabhāvaṃ dasseti, paro kāraṇaṃ na vindati, akappiye ṭhātabbaṃ. Atha paro bahūhi suttavinicchayakāraṇehi kappiyabhāvaṃ dasseti, ayaṃ kāraṇaṃ na vindati, kappiye ṭhātabbaṃ. Atha dvinnampi kāraṇacchāyā dissati, attano gahaṇaṃ na vissajjetabbaṃ. Yathā cāyaṃ kappiyākappiye akappiyakappiye ca vinicchayo vutto; evaṃ anāpattiāpattivāde āpattānāpattivāde ca, lahukagarukāpattivāde garukalahukāpattivāde cāpi vinicchayo veditabbo. Nāmamattaṃyeva hi ettha nānaṃ, yojanānaye nānaṃ natthi, tasmā na vitthāritaṃ.

    ဧဝံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယေ ဥပ္ပန္နေ ယော သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမအာစရိယဝာဒအတ္တနောမတီသု အတိရေကကာရဏံ လဘတိ, တသ္သ ဝာဒေ ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသော ပန ကာရဏံ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘန္တေန သုတ္တံ န ဇဟိတဗ္ဗံ, သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန အယံ စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

    Evaṃ kappiyākappiyādivinicchaye uppanne yo sutta-suttānulomaācariyavādaattanomatīsu atirekakāraṇaṃ labhati, tassa vāde ṭhātabbaṃ. Sabbaso pana kāraṇaṃ vinicchayaṃ alabhantena suttaṃ na jahitabbaṃ, suttasmiṃyeva ṭhātabbanti. Evaṃ tasmiṃ sikkhāpade ca sikkhāpadavibhaṅge ca sakale ca vinayavinicchaye kosallaṃ patthayantena ayaṃ catubbidho vinayo jānitabbo.

    ဣမဉ္စ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝိနယံ ဉတ္ဝာပိ ဝိနယဓရေန ပုဂ္ဂလေန တိလက္ခဏသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တီဏိ ဟိ ဝိနယဓရသ္သ လက္ခဏာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ‘‘သုတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဂတံ ဟောတိ သုပ္ပဝတ္တိ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တတော အနုဗ္ယဉ္ဇနတော’’တိ ဣဒမေကံ လက္ခဏံ။ ‘‘ဝိနယေ ခော ပန ဌိတော ဟောတိ အသံဟီရော’’တိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ ‘‘အာစရိယပရမ္ပရာ ခော ပနသ္သ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သုမနသိကတာ သူပဓာရိတာ’’တိ ဣဒံ တတိယံ။

    Imañca pana catubbidhaṃ vinayaṃ ñatvāpi vinayadharena puggalena tilakkhaṇasamannāgatena bhavitabbaṃ. Tīṇi hi vinayadharassa lakkhaṇāni icchitabbāni. Katamāni tīṇi? ‘‘Suttañcassa svāgataṃ hoti suppavatti suvinicchitaṃ suttato anubyañjanato’’ti idamekaṃ lakkhaṇaṃ. ‘‘Vinaye kho pana ṭhito hoti asaṃhīro’’ti idaṃ dutiyaṃ. ‘‘Ācariyaparamparā kho panassa suggahitā hoti sumanasikatā sūpadhāritā’’ti idaṃ tatiyaṃ.

    တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ တဉ္စသ္သ သ္ဝာဂတံ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အာဂတံ။ သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တံ ပဂုဏံ ဝာစုဂ္ဂတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ။ သုတ္တတော အနုဗ္ယဉ္ဇနတောတိ ပာဠိတော စ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိနိစ္ဆိတံ ဟောတိ, ကင္ခစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ ဥဂ္ဂဟိတံ။

    Tattha suttaṃ nāma sakalaṃ vinayapiṭakaṃ. Tañcassa svāgataṃ hotīti suṭṭhu āgataṃ. Suppavattīti suṭṭhu pavattaṃ paguṇaṃ vācuggataṃ suvinicchitaṃ. Suttato anubyañjanatoti pāḷito ca paripucchato ca aṭṭhakathāto ca suvinicchitaṃ hoti, kaṅkhacchedaṃ katvā uggahitaṃ.

    ဝိနယေ ခော ပန ဌိတော ဟောတီတိ ဝိနယေ လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ဗဟုသ္သုတောပိ သမာနော လာဘဂရုတာယ တန္တိံ ဝိသံဝာဒေတ္ဝာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတ္ဝာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ။ သင္ဃဘေဒမ္ပိ သင္ဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝာဒေတ္ဝာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ စ ဒီပေတိ, သတ္ထုသာသနံ ဂရုံ ကတ္ဝာ ဌပေတိ။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာ တိက္ခတ္တုံ ဝာစံ နိစ္ဆာရေသုံ – ‘‘အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိသ္သတိ, လဇ္ဇီ ရက္ခိသ္သတိ, လဇ္ဇီ ရက္ခိသ္သတီ’’တိ။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ, သော ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝောက္ကမန္တော လဇ္ဇီဘာဝေန ဝိနယေ ဌိတော ဟောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ။ အသံဟီရောတိ သံဟီရော နာမ ယော ပာဠိယံ ဝာ အဋ္ဌကထာယံ ဝာ ဟေဋ္ဌတော ဝာ ဥပရိတော ဝာ ပဒပဋိပာဋိယာ ဝာ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ; ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ တံ တံ အနုဇာနာတိ; သကဝာဒံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ပရဝာဒံ ဂဏ္ဟာတိ။ ယော ပန ပာဠိယံ ဝာ အဋ္ဌကထာယ ဝာ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ဝာ ပဒပဋိပာဋိယာ ဝာ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ, ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒာမ; ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ; ယမ္ဟိ ပာဠိ စ ပာဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒာနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသံဟီရော’’တိ။

    Vinaye kho pana ṭhito hotīti vinaye lajjībhāvena patiṭṭhito hoti. Alajjī hi bahussutopi samāno lābhagarutāya tantiṃ visaṃvādetvā uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ dīpetvā sāsane mahantaṃ upaddavaṃ karoti. Saṅghabhedampi saṅgharājimpi uppādeti. Lajjī pana kukkuccako sikkhākāmo jīvitahetupi tantiṃ avisaṃvādetvā dhammameva vinayameva ca dīpeti, satthusāsanaṃ garuṃ katvā ṭhapeti. Tathā hi pubbe mahātherā tikkhattuṃ vācaṃ nicchāresuṃ – ‘‘anāgate lajjī rakkhissati, lajjī rakkhissati, lajjī rakkhissatī’’ti. Evaṃ yo lajjī, so vinayaṃ avijahanto avokkamanto lajjībhāvena vinaye ṭhito hoti suppatiṭṭhitoti. Asaṃhīroti saṃhīro nāma yo pāḷiyaṃ vā aṭṭhakathāyaṃ vā heṭṭhato vā uparito vā padapaṭipāṭiyā vā pucchiyamāno vitthunati vipphandati santiṭṭhituṃ na sakkoti; yaṃ yaṃ parena vuccati taṃ taṃ anujānāti; sakavādaṃ chaḍḍetvā paravādaṃ gaṇhāti. Yo pana pāḷiyaṃ vā aṭṭhakathāya vā heṭṭhupariyena vā padapaṭipāṭiyā vā pucchiyamāno na vitthunati na vipphandati, ekekalomaṃ saṇḍāsena gaṇhanto viya ‘‘evaṃ mayaṃ vadāma; evaṃ no ācariyā vadantī’’ti vissajjeti; yamhi pāḷi ca pāḷivinicchayo ca suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya parikkhayaṃ pariyādānaṃ agacchanto tiṭṭhati, ayaṃ vuccati ‘‘asaṃhīro’’ti.

    အာစရိယပရမ္ပရာ ခော ပနသ္သ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ထေရပရမ္ပရာ ဝံသပရမ္ပရာ စသ္သ သုဥ ဂဟိတာ ဟောတိ။ သုမနသိကတာတိ သုဋ္ဌု မနသိကတာ; အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဥဇ္ဇလိတပဒီပော ဝိယ ဟောတိ။ သူပဓာရိတာတိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော အတ္ထတော ကာရဏတော စ ဥပဓာရိတာ; အတ္တနော မတိံ ပဟာယ အာစရိယသုဒ္ဓိယာ ဝတ္တာ ဟောတိ ‘‘မယ္ဟံ အာစရိယော အသုကာစရိယသ္သ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ, သော အသုကသ္သာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝာဒင္ဂံ အာဟရိတ္ဝာ ယာဝ ဥပာလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏ္ဟီတိ ပာပေတ္ဝာ ဌပေတိ။ တတောပိ အာဟရိတ္ဝာ ဥပာလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ, ဒာသကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဥပာလိတ္ထေရသ္သ, သောဏကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယသ္သ ဒာသကတ္ထေရသ္သ, သိဂ္ဂဝတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယသ္သ သောဏကတ္ထေရသ္သ, မောဂ္ဂလိပုတ္တတိသ္သတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယသ္သ သိဂ္ဂဝတ္ထေရသ္သ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရသ္သ စာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝာဒင္ဂံ အာဟရိတ္ဝာ အတ္တနော အာစရိယံ ပာပေတ္ဝာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတာ ဟိ အာစရိယပရမ္ပရာ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ပန အဝသ္သံ ဒ္ဝေ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ဟိ နယေန ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပာဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ, တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

    Ācariyaparamparā kho panassa suggahitā hotīti theraparamparā vaṃsaparamparā cassa suu gahitā hoti. Sumanasikatāti suṭṭhu manasikatā; āvajjitamatte ujjalitapadīpo viya hoti. Sūpadhāritāti suṭṭhu upadhāritā pubbāparānusandhito atthato kāraṇato ca upadhāritā; attano matiṃ pahāya ācariyasuddhiyā vattā hoti ‘‘mayhaṃ ācariyo asukācariyassa santike uggaṇhi, so asukassā’’ti evaṃ sabbaṃ ācariyaparamparaṃ theravādaṅgaṃ āharitvā yāva upālitthero sammāsambuddhassa santike uggaṇhīti pāpetvā ṭhapeti. Tatopi āharitvā upālitthero sammāsambuddhassa santike uggaṇhi, dāsakatthero attano upajjhāyassa upālittherassa, soṇakatthero attano upajjhāyassa dāsakattherassa, siggavatthero attano upajjhāyassa soṇakattherassa, moggaliputtatissatthero attano upajjhāyassa siggavattherassa caṇḍavajjittherassa cāti. Evaṃ sabbaṃ ācariyaparamparaṃ theravādaṅgaṃ āharitvā attano ācariyaṃ pāpetvā ṭhapeti. Evaṃ uggahitā hi ācariyaparamparā suggahitā hoti. Evaṃ asakkontena pana avassaṃ dve tayo parivaṭṭā uggahetabbā. Sabbapacchimena hi nayena yathā ācariyo ca ācariyācariyo ca pāḷiñca paripucchañca vadanti, tathā ñātuṃ vaṭṭati.

    ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဝိနယဓရေန ဝတ္ထုဝိနိစ္ဆယတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင္ဃေ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတ္ဝာဝ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ, မာတိကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ, ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေတဗ္ဗံ, တိကပရိစ္ဆေဒော ဩလောကေတဗ္ဗော, အန္တရာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာ, အနာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာတိ။

    Imehi ca pana tīhi lakkhaṇehi samannāgatena vinayadharena vatthuvinicchayatthaṃ sannipatite saṅghe otiṇṇe vatthusmiṃ codakena ca cuditakena ca vutte vattabbe sahasā avinicchinitvāva cha ṭhānāni oloketabbāni. Katamāni cha? Vatthu oloketabbaṃ, mātikā oloketabbā, padabhājanīyaṃ oloketabbaṃ, tikaparicchedo oloketabbo, antarāpatti oloketabbā, anāpatti oloketabbāti.

    ဝတ္ထုံ ဩလောကေန္တောပိ ဟိ ‘‘တိဏေန ဝာ ပဏ္ဏေန ဝာ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ အာဂန္တဗ္ဗံ, န တ္ဝေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ; ယော အာဂစ္ဆေယ္ယ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၅၁၇) ဧဝံ ဧကစ္စံ အာပတ္တိံ ပသ္သတိ။ သော တံ သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Vatthuṃ olokentopi hi ‘‘tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabbaṃ, na tveva naggena āgantabbaṃ; yo āgaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 517) evaṃ ekaccaṃ āpattiṃ passati. So taṃ suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    မာတိကံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝာဒေ ပာစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပာစိ. ၂) နယေန ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပသ္သတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Mātikaṃ olokentopi ‘‘sampajānamusāvāde pācittiya’’ntiādinā (pāci. 2) nayena pañcannaṃ āpattīnaṃ aññataraṃ āpattiṃ passati, so taṃ suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အက္ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သ။ ယေဘုယ္ယေန ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၅၉ အာဒယော, အတ္ထတော သမာနံ) နယေန သတ္တန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပသ္သတိ, သော ပဒဘာဇနီယတော သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Padabhājanīyaṃ olokentopi ‘‘akkhayite sarīre methunaṃ dhammaṃ paṭisevati, āpatti pārājikassa. Yebhuyyena khayite sarīre methunaṃ dhammaṃ paṭisevati, āpatti thullaccayassā’’tiādinā (pārā. 59 ādayo, atthato samānaṃ) nayena sattannaṃ āpattīnaṃ aññataraṃ āpattiṃ passati, so padabhājanīyato suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    တိကပရိစ္ဆေဒံ ဩလောကေန္တောပိ တိကသင္ဃာဒိသေသံ ဝာ တိကပာစိတ္တိယံ ဝာ တိကဒုက္ကဋံ ဝာ အညတရံ ဝာ အာပတ္တိံ တိကပရိစ္ဆေဒေ ပသ္သတိ, သော တတော သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Tikaparicchedaṃ olokentopi tikasaṅghādisesaṃ vā tikapācittiyaṃ vā tikadukkaṭaṃ vā aññataraṃ vā āpattiṃ tikaparicchede passati, so tato suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    အန္တရာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ (ပာစိ. ၃၅၅) ဧဝံ ယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု အန္တရာပတ္တိ ဟောတိ တံ ပသ္သတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Antarāpattiṃ olokentopi ‘‘paṭilātaṃ ukkhipati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pāci. 355) evaṃ yā sikkhāpadantaresu antarāpatti hoti taṃ passati, so taṃ suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    အနာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တသ္သ, အထေယ္ယစိတ္တသ္သ, န မရဏာဓိပ္ပာယသ္သ, အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယသ္သ, န မောစနာဓိပ္ပာယသ္သ, အသဉ္စိစ္စ, အသ္သတိယာ, အဇာနန္တသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၇၂ အာဒယော) ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနာပတ္တိံ ပသ္သတိ, သော တံ သုတ္တံ အာနေတ္ဝာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ။

    Anāpattiṃ olokentopi ‘‘anāpatti bhikkhu asādiyantassa, atheyyacittassa, na maraṇādhippāyassa, anullapanādhippāyassa, na mocanādhippāyassa, asañcicca, assatiyā, ajānantassā’’ti (pārā. 72 ādayo) evaṃ tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade niddiṭṭhaṃ anāpattiṃ passati, so taṃ suttaṃ ānetvā taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessati.

    ယော ဟိ ဘိက္ခု စတုဗ္ဗိဓဝိနယကောဝိဒော တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတ္ဝာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေသ္သတိ, တသ္သ ဝိနိစ္ဆယော အပ္ပဋိဝတ္တိယော, ဗုဒ္ဓေန သယံ နိသီဒိတ္ဝာ ဝိနိစ္ဆိတသဒိသော ဟောတိ။ တံ စေဝံ ဝိနိစ္ဆယကုသလံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော ဘိက္ခု ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆေယ္ယ; တေန သာဓုကံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ သစေ အနာပတ္တိ ဟောတိ, ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ, ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သာ ဒေသနာဂာမိနီ စေ, ‘‘ဒေသနာဂာမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနီ စေ, ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂာမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထသ္သ ပာရာဇိကစ္ဆာယာ ဒိသ္သတိ, ‘‘ပာရာဇိကာပတ္တီ’’တိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော။ အဒိန္နာဒာနမနုသ္သဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ။ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ , သုခုမေန ရက္ခတိ, တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အဝတ္ဝာ သစသ္သ အာစရိယော ဓရတိ, တတော တေန သော ဘိက္ခု ‘‘အမ္ဟာကံ အာစရိယံ ပုစ္ဆာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပုန အာဂန္တ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟာကံ အာစရိယော သုတ္တတော နယတော ဩလောကေတ္ဝာ ‘သတေကိစ္ဆော’တိ မံ အာဟာ’’တိ ဝဒတိ, တတော အနေန သော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ယံ အာစရိယော ဘဏတိ တံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ပနသ္သ အာစရိယော နတ္ထိ, သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ပန အတ္ထိ, တသ္သ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အမ္ဟေဟိ သဟ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ဂဏပာမောက္ခော, တံ ဂန္တ္ဝာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တသ္သ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရောပိ နတ္ထိ, အန္တေဝာသိကော ပဏ္ဍိတော အတ္ထိ, တသ္သ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အသုကဒဟရံ ဂန္တ္ဝာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တသ္သ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ဒဟရသ္သာပိ ပာရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ, တေနာပိ ‘‘ပာရာဇိကောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒော, တတော ဒုလ္လဘတရာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒာ စ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာ ဒိဝာဝိဟာရံ နိသီဒိတ္ဝာ သီလာနိ သောဓေတ္ဝာ ဒ္ဝတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိ ကရောဟီ’’တိ။ သစေ တသ္သ အရောဂံ သီလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ, သင္ခာရာ ပာကဋာ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တမ္ပိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ။ သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကီဒိသာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ, အပ္ပမတ္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။

    Yo hi bhikkhu catubbidhavinayakovido tilakkhaṇasampanno imāni cha ṭhānāni oloketvā adhikaraṇaṃ vūpasamessati, tassa vinicchayo appaṭivattiyo, buddhena sayaṃ nisīditvā vinicchitasadiso hoti. Taṃ cevaṃ vinicchayakusalaṃ bhikkhuṃ koci katasikkhāpadavītikkamo bhikkhu upasaṅkamitvā attano kukkuccaṃ puccheyya; tena sādhukaṃ sallakkhetvā sace anāpatti hoti, ‘‘anāpattī’’ti vattabbaṃ. Sace pana āpatti hoti, ‘‘āpattī’’ti vattabbaṃ. Sā desanāgāminī ce, ‘‘desanāgāminī’’ti vattabbaṃ. Vuṭṭhānagāminī ce, ‘‘vuṭṭhānagāminī’’ti vattabbaṃ. Athassa pārājikacchāyā dissati, ‘‘pārājikāpattī’’ti na tāva vattabbaṃ. Kasmā? Methunadhammavītikkamo hi uttarimanussadhammavītikkamo ca oḷāriko. Adinnādānamanussaviggahavītikkamā pana sukhumā cittalahukā. Te sukhumeneva āpajjati , sukhumena rakkhati, tasmā visesena taṃvatthukaṃ kukkuccaṃ pucchiyamāno ‘‘āpattī’’ti avatvā sacassa ācariyo dharati, tato tena so bhikkhu ‘‘amhākaṃ ācariyaṃ pucchā’’ti pesetabbo. Sace so puna āgantvā ‘‘tumhākaṃ ācariyo suttato nayato oloketvā ‘satekiccho’ti maṃ āhā’’ti vadati, tato anena so ‘‘sādhu suṭṭhu yaṃ ācariyo bhaṇati taṃ karohī’’ti vattabbo. Atha panassa ācariyo natthi, saddhiṃ uggahitatthero pana atthi, tassa santikaṃ pesetabbo – ‘‘amhehi saha uggahitatthero gaṇapāmokkho, taṃ gantvā pucchā’’ti. Tenāpi ‘‘satekiccho’’ti vinicchite ‘‘sādhu suṭṭhu tassa vacanaṃ karohī’’ti vattabbo. Atha saddhiṃ uggahitattheropi natthi, antevāsiko paṇḍito atthi, tassa santikaṃ pesetabbo – ‘‘asukadaharaṃ gantvā pucchā’’ti. Tenāpi ‘‘satekiccho’’ti vinicchite ‘‘sādhu suṭṭhu tassa vacanaṃ karohī’’ti vattabbo. Atha daharassāpi pārājikacchāyāva upaṭṭhāti, tenāpi ‘‘pārājikosī’’ti na vattabbo. Dullabho hi buddhuppādo, tato dullabhatarā pabbajjā ca upasampadā ca. Evaṃ pana vattabbo – ‘‘vivittaṃ okāsaṃ sammajjitvā divāvihāraṃ nisīditvā sīlāni sodhetvā dvattiṃsākāraṃ tāva manasi karohī’’ti. Sace tassa arogaṃ sīlaṃ kammaṭṭhānaṃ ghaṭayati, saṅkhārā pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti, upacārappanāppattaṃ viya cittampi ekaggaṃ hoti, divasaṃ atikkantampi na jānāti. So divasātikkame upaṭṭhānaṃ āgato evaṃ vattabbo – ‘‘kīdisā te cittappavattī’’ti. Ārocitāya cittappavattiyā vattabbo – ‘‘pabbajjā nāma cittavisuddhatthāya, appamatto samaṇadhammaṃ karohī’’ti.

    ယသ္သ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ, တသ္သ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ, ပတောဒာဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ, ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယ္ဟတိ, တတ္တပာသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင္ခဏညေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ သော အာဂတော ‘‘ကာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပာပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမဉ္ဟိ ပာပံ ကရောန္တော အတ္တနာ ဇာနာတိ, အထသ္သ အာရက္ခဒေဝတာ ပရစိတ္တဝိဒူ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ, တ္ဝံယေဝ ဒာနိ တဝ သောတ္ထိံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

    Yassa pana sīlaṃ bhinnaṃ hoti, tassa kammaṭṭhānaṃ na ghaṭayati, patodābhitunnaṃ viya cittaṃ vikampati, vippaṭisāragginā ḍayhati, tattapāsāṇe nisinno viya taṅkhaṇaññeva vuṭṭhāti. So āgato ‘‘kā te cittappavattī’’ti pucchitabbo. Ārocitāya cittappavattiyā ‘‘natthi loke raho nāma pāpakammaṃ pakubbato. Sabbapaṭhamañhi pāpaṃ karonto attanā jānāti, athassa ārakkhadevatā paracittavidū samaṇabrāhmaṇā aññā ca devatā jānanti, tvaṃyeva dāni tava sotthiṃ pariyesāhī’’ti vattabbo.

    နိဋ္ဌိတာ စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာ

    Niṭṭhitā catubbidhavinayakathā

    ဝိနယဓရသ္သ စ လက္ခဏာဒိကထာ။

    Vinayadharassa ca lakkhaṇādikathā.

    ဘိက္ခုပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

    Bhikkhupadabhājanīyavaṇṇanā

    ဣဒာနိ သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂသ္သ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ယံ ဝုတ္တံ ယော ပနာတိ ယော ယာဒိသောတိအာဒိ။ ဧတ္ထ ယော ပနာတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗပဒံ; ယော ယာဒိသောတိအာဒီနိ တသ္သ ဝိဘဇနပဒာနိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပနာတိ နိပာတမတ္တံ; ယောတိ အတ္ထပဒံ; တဉ္စ အနိယမေန ပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ, တသ္မာ တသ္သ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော သဒ္ဒမေဝ အာဟ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ပနာတိ ယော ယောကောစီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ယော ယောကောစိ နာမ, သော အဝသ္သံ လိင္ဂ-ယုတ္တ-ဇာတိ-နာမ-ဂောတ္တ-သီလ-ဝိဟာရ-ဂောစရဝယေသု ဧကေနာကာရေန ပညာယတိ, တသ္မာ တံ တထာ ဉာပေတုံ တံ ပဘေဒံ ပကာသေန္တော ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဒိသောတိ လိင္ဂဝသေန ယာဒိသော ဝာ တာဒိသော ဝာ ဟောတု; ဒီဃော ဝာ ရသ္သော ဝာ ကာဠော ဝာ ဩဒာတော ဝာ မင္ဂုရစ္ဆဝိ ဝာ ကိသော ဝာ ထူလော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာယုတ္တောတိ ယောဂဝသေန ယေန ဝာ တေန ဝာ ယုတ္တော ဟောတု; နဝကမ္မယုတ္တော ဝာ ဥဒ္ဒေသယုတ္တော ဝာ ဝာသဓုရယုတ္တော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာဇစ္စောတိ ဇာတိဝသေန ယံဇစ္စော ဝာ တံဇစ္စော ဝာ ဟောတု; ခတ္တိယော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဝေသ္သော ဝာ သုဒ္ဒော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာနာမောတိ နာမဝသေန ယထာနာမော ဝာ တထာနာမော ဝာ ဟောတု; ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဝာ ဓမ္မရက္ခိတော ဝာ သင္ဃရက္ခိတော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာဂောတ္တောတိ ဂောတ္တဝသေန ယထာဂောတ္တော ဝာ တထာဂောတ္တော ဝာ ယေန ဝာ တေန ဝာ ဂောတ္တေန ဟောတု; ကစ္စာယနော ဝာ ဝာသိဋ္ဌော ဝာ ကောသိယော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာသီလောတိ သီလေသု ယထာသီလော ဝာ တထာသီလော ဝာ ဟောတု; နဝကမ္မသီလော ဝာ ဥဒ္ဒေသသီလော ဝာ ဝာသဓုရသီလော ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာဝိဟာရီတိ ဝိဟာရေသုပိ ယထာဝိဟာရီ ဝာ တထာဝိဟာရီ ဝာ ဟောတု; နဝကမ္မဝိဟာရီ ဝာ ဥဒ္ဒေသဝိဟာရီ ဝာ ဝာသဓုရဝိဟာရီ ဝာတိ အတ္ထော။ ယထာဂောစရောတိ ဂောစရေသုပိ ယထာဂောစရော ဝာ တထာဂောစရော ဝာ ဟောတု; နဝကမ္မဂောစရော ဝာ ဥဒ္ဒေသဂောစရော ဝာ ဝာသဓုရဂောစရော ဝာတိ အတ္ထော။ ထေရော ဝာတိ အာဒီသု ဝယောဝုဍ္ဎာဒီသု ယော ဝာ သော ဝာ ဟောတု; ပရိပုဏ္ဏဒသဝသ္သတာယ ထေရော ဝာ ဦနပဉ္စဝသ္သတာယ နဝော ဝာ အတိရေကပဉ္စဝသ္သတာယ မဇ္ဈိမော ဝာတိ အတ္ထော။ အထ ခော သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဧသော ဝုစ္စတိ ‘‘ယော ပနာ’’တိ။

    Idāni sikkhāpadavibhaṅgassa atthaṃ vaṇṇayissāma. Yaṃ vuttaṃ yo panāti yo yādisotiādi. Ettha yo panāti vibhajitabbapadaṃ; yo yādisotiādīni tassa vibhajanapadāni. Ettha ca yasmā panāti nipātamattaṃ; yoti atthapadaṃ; tañca aniyamena puggalaṃ dīpeti, tasmā tassa atthaṃ dassento aniyamena puggaladīpakaṃ yo saddameva āha. Tasmā ettha evamattho veditabbo – yo panāti yo yokocīti vuttaṃ hoti. Yasmā pana yo yokoci nāma, so avassaṃ liṅga-yutta-jāti-nāma-gotta-sīla-vihāra-gocaravayesu ekenākārena paññāyati, tasmā taṃ tathā ñāpetuṃ taṃ pabhedaṃ pakāsento ‘‘yādiso’’tiādimāha. Tattha yādisoti liṅgavasena yādiso vā tādiso vā hotu; dīgho vā rasso vā kāḷo vā odāto vā maṅguracchavi vā kiso vā thūlo vāti attho. Yathāyuttoti yogavasena yena vā tena vā yutto hotu; navakammayutto vā uddesayutto vā vāsadhurayutto vāti attho. Yathājaccoti jātivasena yaṃjacco vā taṃjacco vā hotu; khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vāti attho. Yathānāmoti nāmavasena yathānāmo vā tathānāmo vā hotu; buddharakkhito vā dhammarakkhito vā saṅgharakkhito vāti attho. Yathāgottoti gottavasena yathāgotto vā tathāgotto vā yena vā tena vā gottena hotu; kaccāyano vā vāsiṭṭho vā kosiyo vāti attho. Yathāsīloti sīlesu yathāsīlo vā tathāsīlo vā hotu; navakammasīlo vā uddesasīlo vā vāsadhurasīlo vāti attho. Yathāvihārīti vihāresupi yathāvihārī vā tathāvihārī vā hotu; navakammavihārī vā uddesavihārī vā vāsadhuravihārī vāti attho. Yathāgocaroti gocaresupi yathāgocaro vā tathāgocaro vā hotu; navakammagocaro vā uddesagocaro vā vāsadhuragocaro vāti attho. Thero vāti ādīsu vayovuḍḍhādīsu yo vā so vā hotu; paripuṇṇadasavassatāya thero vā ūnapañcavassatāya navo vā atirekapañcavassatāya majjhimo vāti attho. Atha kho sabbova imasmiṃ atthe eso vuccati ‘‘yo panā’’ti.

    ဘိက္ခုနိဒ္ဒေသေ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခကော; လဘန္တော ဝာ အလဘန္တော ဝာ အရိယာယ ယာစနာယ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ အဇ္ဈုပဂတံ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတတ္တာ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတော နာမ။ ယော ဟိ ကောစိ အပ္ပံ ဝာ မဟန္တံ ဝာ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော, သော ကသိဂောရက္ခာဒီဟိ ဇီဝိကကပ္ပနံ ဟိတ္ဝာ လိင္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ဝာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ကာဇဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု; ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိသ္သာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥသ္သာဟဇာတတ္တာ ဝာ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ အဂ္ဃဖသ္သဝဏ္ဏဘေဒေန ဘိန္နံ ပဋံ ဓာရေတီတိ ဘိန္နပဋဓရော။ တတ္ထ သတ္ထကစ္ဆေဒနေန အဂ္ဃဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟသ္သဂ္ဃနကောပိ ဟိ ပဋော သတ္ထကေန ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နော ဘိန္နဂ္ဃော ဟောတိ။ ပုရိမဂ္ဃတော ဥပဍ္ဎမ္ပိ န အဂ္ဃတိ။ သုတ္တသံသိဗ္ဗနေန ဖသ္သဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခသမ္ဖသ္သောပိ ဟိ ပဋော သုတ္တေဟိ သံသိဗ္ဗိတော ဘိန္နဖသ္သော ဟောတိ။ ခရသမ္ဖသ္သတံ ပာပုဏာတိ။ သူစိမလာဒီဟိ ဝဏ္ဏဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပရိသုဒ္ဓောပိ ဟိ ပဋော သူစိကမ္မတော ပဋ္ဌာယ သူစိမလေန, ဟတ္ထသေဒမလဇလ္လိကာဟိ, အဝသာနေ ရဇနကပ္ပကရဏေဟိ စ ဘိန္နဝဏ္ဏော ဟောတိ; ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟတိ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဘိန္နပဋဓာရဏတော ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။ ဂိဟိဝတ္ထဝိသဘာဂာနံ ဝာ ကာသာဝာနံ ဓာရဏမတ္တေနေဝ ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။

    Bhikkhuniddese bhikkhatīti bhikkhako; labhanto vā alabhanto vā ariyāya yācanāya yācatīti attho. Buddhādīhi ajjhupagataṃ bhikkhācariyaṃ ajjhupagatattā bhikkhācariyaṃ ajjhupagato nāma. Yo hi koci appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, so kasigorakkhādīhi jīvikakappanaṃ hitvā liṅgasampaṭicchaneneva bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu. Parapaṭibaddhajīvikattā vā vihāramajjhe kājabhattaṃ bhuñjamānopi bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu; piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāya pabbajjāya ussāhajātattā vā bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu. Agghaphassavaṇṇabhedena bhinnaṃ paṭaṃ dhāretīti bhinnapaṭadharo. Tattha satthakacchedanena agghabhedo veditabbo. Sahassagghanakopi hi paṭo satthakena khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinno bhinnaggho hoti. Purimagghato upaḍḍhampi na agghati. Suttasaṃsibbanena phassabhedo veditabbo. Sukhasamphassopi hi paṭo suttehi saṃsibbito bhinnaphasso hoti. Kharasamphassataṃ pāpuṇāti. Sūcimalādīhi vaṇṇabhedo veditabbo. Suparisuddhopi hi paṭo sūcikammato paṭṭhāya sūcimalena, hatthasedamalajallikāhi, avasāne rajanakappakaraṇehi ca bhinnavaṇṇo hoti; pakativaṇṇaṃ vijahati. Evaṃ tīhākārehi bhinnapaṭadhāraṇato bhinnapaṭadharoti bhikkhu. Gihivatthavisabhāgānaṃ vā kāsāvānaṃ dhāraṇamatteneva bhinnapaṭadharoti bhikkhu.

    သမညာယာတိ ပညတ္တိယာ ဝောဟာရေနာတိ အတ္ထော။ သမညာယ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တထာ ဟိ နိမန္တနာဒိမ္ဟိ ဘိက္ခူသု ဂဏိယမာနေသု သာမဏေရေပိ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘သတံ ဘိက္ခူ သဟသ္သံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဋိညာယာတိ အတ္တနော ပဋိဇာနနေန ပဋိညာယပိ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တသ္သ ‘‘ကော ဧတ္ထာတိ? အဟံ, အာဝုသော, ဘိက္ခူ’’တိ (အ. နိ. ၁၀.၉၆) ဧဝမာဒီသု သမ္ဘဝော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ။ အယံ ပန အာနန္ဒတ္ထေရေန ဝုတ္တာ ဓမ္မိကာ ပဋိညာ။ ရတ္တိဘာဂေ ပန ဒုသ္သီလာပိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ အဘူတာယ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။

    Samaññāyāti paññattiyā vohārenāti attho. Samaññāya eva hi ekacco ‘‘bhikkhū’’ti paññāyati. Tathā hi nimantanādimhi bhikkhūsu gaṇiyamānesu sāmaṇerepi gahetvā ‘‘sataṃ bhikkhū sahassaṃ bhikkhū’’ti vadanti. Paṭiññāyāti attano paṭijānanena paṭiññāyapi hi ekacco ‘‘bhikkhū’’ti paññāyati. Tassa ‘‘ko etthāti? Ahaṃ, āvuso, bhikkhū’’ti (a. ni. 10.96) evamādīsu sambhavo daṭṭhabbo . Ayaṃ pana ānandattherena vuttā dhammikā paṭiññā. Rattibhāge pana dussīlāpi paṭipathaṃ āgacchantā ‘‘ko etthā’’ti vutte adhammikāya paṭiññāya abhūtāya ‘‘mayaṃ bhikkhū’’ti vadanti.

    ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဧဟိ ဘိက္ခု နာမ ဘဂဝတော ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဝစနမတ္တေန ဘိက္ခုဘာဝံ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒံ ပတ္တော။ ဘဂဝာ ဟိ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝာယ ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသ္ဝာ ရတ္တပံသုကူလန္တရတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ နီဟရိတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေန္တော ‘‘ဧဟိ, ဘိက္ခု, စရ ဗ္ရဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခသ္သ အန္တကိရိယာယာ’’တိ ဝဒတိ။ တသ္သ သဟေဝ ဘဂဝတော ဝစနေန ဂိဟိလိင္ဂံ အန္တရဓာယတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒာ စ ရုဟတိ။ ဘဏ္ဍု ကာသာယဝသနော ဟောတိ။ ဧကံ နိဝာသေတ္ဝာ ဧကံ ပာရုပိတ္ဝာ ဧကံ အံသေ ဌပေတ္ဝာ ဝာမံသကူဋေ အာသတ္တနီလုပ္ပလဝဏ္ဏမတ္တိကာပတ္တော –

    Ehi bhikkhūti ehi bhikkhu nāma bhagavato ‘‘ehi bhikkhū’’ti vacanamattena bhikkhubhāvaṃ ehibhikkhūpasampadaṃ patto. Bhagavā hi ehibhikkhubhāvāya upanissayasampannaṃ puggalaṃ disvā rattapaṃsukūlantarato suvaṇṇavaṇṇaṃ dakkhiṇahatthaṃ nīharitvā brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘ehi, bhikkhu, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti vadati. Tassa saheva bhagavato vacanena gihiliṅgaṃ antaradhāyati, pabbajjā ca upasampadā ca ruhati. Bhaṇḍu kāsāyavasano hoti. Ekaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ekaṃ aṃse ṭhapetvā vāmaṃsakūṭe āsattanīluppalavaṇṇamattikāpatto –

    ‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝာသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ။

    ‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;

    ပရိသ္သာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂသ္သ ဘိက္ခုနော’’တိ။

    Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti.

    ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ပရိက္ခာရေဟိ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟိယေဝ သဋ္ဌိဝသ္သိကတ္ထေရော ဝိယ ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓာစရိယကော ဗုဒ္ဓုပဇ္ဈာယကော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒမာနောယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဘဂဝာ ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒာယ ဧဝ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နာနိ စ သဟသ္သုပရိ ဧကစတ္တာလီသုတ္တရာနိ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ; သေယ္ယထိဒံ – ပဉ္စ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ, ယသော ကုလပုတ္တော, တသ္သ ပရိဝာရာ စတုပဏ္ဏာသ သဟာယကာ, တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ, သဟသ္သပုရာဏဇဋိလာ, သဒ္ဓိံ ဒ္ဝီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ အဍ္ဎတေယ္ယသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ, ဧကော အင္ဂုလိမာလတ္ထေရောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

    Evaṃ vuttehi aṭṭhahi parikkhārehi sarīre paṭimukkehiyeva saṭṭhivassikatthero viya iriyāpathasampanno buddhācariyako buddhupajjhāyako sammāsambuddhaṃ vandamānoyeva tiṭṭhati. Bhagavā hi paṭhamabodhiyaṃ ekasmiṃ kāle ehibhikkhūpasampadāya eva upasampādeti. Evaṃ upasampannāni ca sahassupari ekacattālīsuttarāni tīṇi bhikkhusatāni ahesuṃ; seyyathidaṃ – pañca pañcavaggiyattherā, yaso kulaputto, tassa parivārā catupaṇṇāsa sahāyakā, tiṃsa bhaddavaggiyā, sahassapurāṇajaṭilā, saddhiṃ dvīhi aggasāvakehi aḍḍhateyyasatā paribbājakā, eko aṅgulimālattheroti. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘တီဏိ သတံ သဟသ္သဉ္စ၊ စတ္တာလီသံ ပုနာပရေ။

    ‘‘Tīṇi sataṃ sahassañca, cattālīsaṃ punāpare;

    ဧကော စ ထေရော သပ္ပညော၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

    Eko ca thero sappañño, sabbe te ehibhikkhukā’’ti.

    န ကေဝလဉ္စ ဧတေ ဧဝ, အညေပိ ဗဟူ သန္တိ။ သေယ္ယထိဒံ – တိသတပရိဝာရော သေလော ဗ္ရာဟ္မဏော, သဟသ္သပရိဝာရော မဟာကပ္ပိနော, ဒသသဟသ္သာ ကပိလဝတ္ထုဝာသိနော ကုလပုတ္တာ, သောဠသသဟသ္သာ ပာရာယနိကဗ္ရာဟ္မဏာတိ ဧဝမာဒယော။ တေ ပန ဝိနယပိဋကေ ပာဠိယံ န နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ န ဝုတ္တာ။ ဣမေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တာတိ။

    Na kevalañca ete eva, aññepi bahū santi. Seyyathidaṃ – tisataparivāro selo brāhmaṇo, sahassaparivāro mahākappino, dasasahassā kapilavatthuvāsino kulaputtā, soḷasasahassā pārāyanikabrāhmaṇāti evamādayo. Te pana vinayapiṭake pāḷiyaṃ na niddiṭṭhattā na vuttā. Ime tattha niddiṭṭhattā vuttāti.

    ‘‘သတ္တဝီသ သဟသ္သာနိ၊ တီဏိယေဝ သတာနိ စ။

    ‘‘Sattavīsa sahassāni, tīṇiyeva satāni ca;

    ဧတေပိ သဗ္ဗေ သင္ခာတာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

    Etepi sabbe saṅkhātā, sabbe te ehibhikkhukā’’ti.

    တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နောတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန တိက္ခတ္တုံ ဝာစံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နော။ အယဉ္ဟိ ဥပသမ္ပဒာ နာမ အဋ္ဌဝိဓာ – ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒာ, သရဏဂမနူပသမ္ပဒာ, ဩဝာဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒာ, ပဉ္ဟဗ္ယာကရဏူပသမ္ပဒာ, ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒာ, ဒူတေနူပသမ္ပဒာ, အဋ္ဌဝာစိကူပသမ္ပဒာ, ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒာတိ။ တတ္ထ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒာ, သရဏဂမနူပသမ္ပဒာ စ ဝုတ္တာ ဧဝ။

    Tīhi saraṇagamanehi upasampannoti ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’tiādinā nayena tikkhattuṃ vācaṃ bhinditvā vuttehi tīhi saraṇagamanehi upasampanno. Ayañhi upasampadā nāma aṭṭhavidhā – ehibhikkhūpasampadā, saraṇagamanūpasampadā, ovādapaṭiggahaṇūpasampadā, pañhabyākaraṇūpasampadā, garudhammapaṭiggahaṇūpasampadā, dūtenūpasampadā, aṭṭhavācikūpasampadā, ñatticatutthakammūpasampadāti. Tattha ehibhikkhūpasampadā, saraṇagamanūpasampadā ca vuttā eva.

    ဩဝာဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒာ နာမ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိသ္သတိ ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသု စာ’တိ။ ဧဝဉ္ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ သောသ္သာမိ ကုသလူပသံဟိတံ, သဗ္ဗံ တံ အဋ္ဌိံ ကတ္ဝာ မနသိ ကတ္ဝာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတ္ဝာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သောသ္သာမီ’တိ။ ဧဝံ ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတိ န ဝိဇဟိသ္သတီ’တိ။ ဧဝဉ္ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ. နိ. ၂.၁၅၄) ဣမိနာ ဩဝာဒပဋိဂ္ဂဟဏေန မဟာကသ္သပတ္ထေရသ္သ အနုညာတဥပသမ္ပဒာ။

    Ovādapaṭiggahaṇūpasampadā nāma ‘‘tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesu cā’ti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘yaṃ kiñci dhammaṃ sossāmi kusalūpasaṃhitaṃ, sabbaṃ taṃ aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbacetasā samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ sossāmī’ti. Evaṃ hi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘sātasahagatā ca me kāyagatāsati na vijahissatī’ti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154) iminā ovādapaṭiggahaṇena mahākassapattherassa anuññātaupasampadā.

    ပဉ္ဟဗ္ယာကရဏူပသမ္ပဒာ နာမ သောပာကသ္သ အနုညာတဥပသမ္ပဒာ။ ဘဂဝာ ကိရ ပုဗ္ဗာရာမေ အနုစင္ကမန္တံ သောပာကသာမဏေရံ ‘‘‘ဥဒ္ဓုမာတကသညာ’တိ ဝာ, သောပာက, ‘ရူပသညာ’တိ ဝာ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗ္ယဉ္ဇနာ , ဥဒာဟု ဧကတ္ထာ, ဗ္ယဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ ဒသ အသုဘနိသ္သိတေ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိ။ သော တေ ဗ္ယာကာသိ။ ဘဂဝာ တသ္သ သာဓုကာရံ ဒတ္ဝာ ‘‘ကတိဝသ္သောသိ တ္ဝံ, သောပာကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သတ္တဝသ္သောဟံ, ဘဂဝာ’’တိ။ ‘‘သောပာက, တ္ဝံ မမ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတ္ဝာ ပဉ္ဟေ ဗ္ယာကာသီ’’တိ အာရဒ္ဓစိတ္တော ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနိ။ အယံ ပဉ္ဟဗ္ယာကရဏူပသမ္ပဒာ။

    Pañhabyākaraṇūpasampadā nāma sopākassa anuññātaupasampadā. Bhagavā kira pubbārāme anucaṅkamantaṃ sopākasāmaṇeraṃ ‘‘‘uddhumātakasaññā’ti vā, sopāka, ‘rūpasaññā’ti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā , udāhu ekatthā, byañjanameva nāna’’nti dasa asubhanissite pañhe pucchi. So te byākāsi. Bhagavā tassa sādhukāraṃ datvā ‘‘kativassosi tvaṃ, sopākā’’ti pucchi. ‘‘Sattavassohaṃ, bhagavā’’ti. ‘‘Sopāka, tvaṃ mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā pañhe byākāsī’’ti āraddhacitto upasampadaṃ anujāni. Ayaṃ pañhabyākaraṇūpasampadā.

    ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒာ နာမ မဟာပဇာပတိယာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မသ္သ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနုညာတဥပသမ္ပဒာ။

    Garudhammapaṭiggahaṇūpasampadā nāma mahāpajāpatiyā aṭṭhagarudhammassa paṭiggahaṇena anuññātaupasampadā.

    ဒူတေနူပသမ္ပဒာ နာမ အဍ္ဎကာသိယာ ဂဏိကာယ အနုညာတဥပသမ္ပဒာ။

    Dūtenūpasampadā nāma aḍḍhakāsiyā gaṇikāya anuññātaupasampadā.

    အဋ္ဌဝာစိကူပသမ္ပဒာ နာမ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသင္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဘိက္ခုသင္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ဣမေဟိ ဒ္ဝီဟိ ကမ္မေဟိ ဥပသမ္ပဒာ။

    Aṭṭhavācikūpasampadā nāma bhikkhuniyā bhikkhunisaṅghato ñatticatutthena bhikkhusaṅghato ñatticatutthenāti imehi dvīhi kammehi upasampadā.

    ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒာ နာမ ဘိက္ခူနံ ဧတရဟိ ဥပသမ္ပဒာ။ ဣမာသု အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒာသု ‘‘ယာ သာ, ဘိက္ခဝေ, မယာ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပဒာ အနုညာတာ, တံ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပဋိက္ခိပာမိ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ. ၆၉) ဧဝံ အနုညာတာယ ဣမာယ ဥပသမ္ပဒာယ ဥပသမ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Ñatticatutthakammūpasampadā nāma bhikkhūnaṃ etarahi upasampadā. Imāsu aṭṭhasu upasampadāsu ‘‘yā sā, bhikkhave, mayā tīhi saraṇagamanehi upasampadā anuññātā, taṃ ajjatagge paṭikkhipāmi. Anujānāmi, bhikkhave, ñatticatutthena kammena upasampādetu’’nti (mahāva. 69) evaṃ anuññātāya imāya upasampadāya upasampannoti vuttaṃ hoti.

    ဘဒ္ရောတိ အပာပကော။ ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနာဒယော ဟိ ယာဝ အရဟာ, တာဝ ဘဒ္ရေန သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဘဒ္ရော ဘိက္ခူ’’တိ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သာရောတိ တေဟိယေဝ သီလသာရာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ နီလသမန္နာဂမေန နီလော ပဋော ဝိယ ‘‘သာရော ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဂတကိလေသဖေဂ္ဂုဘာဝတော ဝာ ခီဏာသဝောဝ ‘‘သာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေခောတိ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ အရိယာ တိသ္သော သိက္ခာ သိက္ခန္တီတိ သေခာ။ တေသု ယော ကောစိ ‘‘သေခော ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န သိက္ခတီတိ အသေခော။ သေက္ခဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဂ္ဂဖလေ ဌိတော, တတော ဥတ္တရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော ခီဏာသဝော ‘‘အသေခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမဂ္ဂေန သင္ဃေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ, တေသံ အာဂတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒသ္သ အာဟဋတ္တာ, သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနတော ဧကသ္မိံ ကမ္မေ သမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ တီဟိ အနုသ္သာဝနာဟိ ဧကာယ စ ဉတ္တိယာ ကာတဗ္ဗေန။ ကမ္မေနာတိ ဓမ္မိကေန ဝိနယကမ္မေန။ အကုပ္ပေနာတိ ဝတ္ထု-ဉတ္တိ-အနုသ္သာဝန-သီမာ-ပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာ အကောပေတဗ္ဗတံ အပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗတဉ္စ ဥပဂတေန။ ဌာနာရဟေနာတိ ကာရဏာရဟေန သတ္ထုသာသနာရဟေန။ ဥပသမ္ပန္နော နာမ ဥပရိဘာဝံ သမာပန္နော, ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝော ဟိ ဥပရိဘာဝော, တဉ္စေသ ယထာဝုတ္တေန ကမ္မေန သမာပန္နတ္တာ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဧကမေဝ အာဂတံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတ္ဝာ စတ္တာရိ သင္ဃကမ္မာနိ နီဟရိတ္ဝာ ဝိတ္ထာရတော ကထေတဗ္ဗာနီတိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တာနိ စ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မ’’န္တိ ပဋိပာဋိယာ ဌပေတ္ဝာ ဝိတ္ထာရေန ခန္ဓကတော ပရိဝာရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင္ဂတော စ ပာဠိံ အာဟရိတ္ဝာ ကထိတာနိ။ တာနိ မယံ ပရိဝာရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင္ဂေယေဝ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ဧဝဉ္ဟိ သတိ ပဌမပာရာဇိကဝဏ္ဏနာ စ န ဘာရိယာ ဘဝိသ္သတိ; ယထာဌိတာယ စ ပာဠိယာ ဝဏ္ဏနာ သုဝိညေယ္ယာ ဘဝိသ္သတိ။ တာနိ စ ဌာနာနိ အသုညာနိ ဘဝိသ္သန္တိ; တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရောမ။

    Bhadroti apāpako. Kalyāṇaputhujjanādayo hi yāva arahā, tāva bhadrena sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena ca samannāgatattā ‘‘bhadro bhikkhū’’ti saṅkhyaṃ gacchanti. Sāroti tehiyeva sīlasārādīhi samannāgatattā nīlasamannāgamena nīlo paṭo viya ‘‘sāro bhikkhū’’ti veditabbo. Vigatakilesapheggubhāvato vā khīṇāsavova ‘‘sāro’’ti veditabbo. Sekhoti puthujjanakalyāṇakena saddhiṃ satta ariyā tisso sikkhā sikkhantīti sekhā. Tesu yo koci ‘‘sekho bhikkhū’’ti veditabbo. Na sikkhatīti asekho. Sekkhadhamme atikkamma aggaphale ṭhito, tato uttari sikkhitabbābhāvato khīṇāsavo ‘‘asekho’’ti vuccati. Samaggena saṅghenāti sabbantimena pariyāyena pañcavaggakaraṇīye kamme yāvatikā bhikkhū kammappattā, tesaṃ āgatattā chandārahānaṃ chandassa āhaṭattā, sammukhībhūtānañca appaṭikkosanato ekasmiṃ kamme samaggabhāvaṃ upagatena. Ñatticatutthenāti tīhi anussāvanāhi ekāya ca ñattiyā kātabbena. Kammenāti dhammikena vinayakammena. Akuppenāti vatthu-ñatti-anussāvana-sīmā-parisasampattisampannattā akopetabbataṃ appaṭikkositabbatañca upagatena. Ṭhānārahenāti kāraṇārahena satthusāsanārahena. Upasampanno nāma uparibhāvaṃ samāpanno, pattoti attho. Bhikkhubhāvo hi uparibhāvo, tañcesa yathāvuttena kammena samāpannattā ‘‘upasampanno’’ti vuccati. Ettha ca ñatticatutthakammaṃ ekameva āgataṃ. Imasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā cattāri saṅghakammāni nīharitvā vitthārato kathetabbānīti sabbaaṭṭhakathāsu vuttaṃ. Tāni ca ‘‘apalokanakammaṃ ñattikammaṃ ñattidutiyakammaṃ ñatticatutthakamma’’nti paṭipāṭiyā ṭhapetvā vitthārena khandhakato parivārāvasāne kammavibhaṅgato ca pāḷiṃ āharitvā kathitāni. Tāni mayaṃ parivārāvasāne kammavibhaṅgeyeva vaṇṇayissāma. Evañhi sati paṭhamapārājikavaṇṇanā ca na bhāriyā bhavissati; yathāṭhitāya ca pāḷiyā vaṇṇanā suviññeyyā bhavissati. Tāni ca ṭhānāni asuññāni bhavissanti; tasmā anupadavaṇṇanameva karoma.

    တတ္ရာတိ တေသု ‘‘ဘိက္ခကော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေသု ဘိက္ခူသု။ ယ္ဝာယံ ဘိက္ခူတိ ယော အယံ ဘိက္ခု။ သမဂ္ဂေန သင္ဃေန။ပေ.။ ဥပသမ္ပန္နောတိ အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒာသု ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူတိ အယံ ဣမသ္မိံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတ္ဝာ ပာရာဇိကော ဟောတီ’’တိ အတ္ထေ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဣတရေ ပန ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော အတ္ထုဒ္ဓာရဝသေန ဝုတ္တာ။ တေသု စ ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော နိရုတ္တိဝသေန ဝုတ္တာ, ‘‘သမညာယ ဘိက္ခု, ပဋိညာယ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမေ ဒ္ဝေ အဘိလာပဝသေန ဝုတ္တာ, ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဗုဒ္ဓေန ဥပဇ္ဈာယေန ပဋိလဒ္ဓဥပသမ္ပဒာဝသေန ဝုတ္တော။ သရဏဂမနဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာယ ကမ္မဝာစာယ ဥပသမ္ပဒာဝသေန ဝုတ္တော, ‘‘ဘဒ္ရော’’တိအာဒယော ဂုဏဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Tatrāti tesu ‘‘bhikkhako’’tiādinā nayena vuttesu bhikkhūsu. Yvāyaṃ bhikkhūti yo ayaṃ bhikkhu. Samaggena saṅghena…pe… upasampannoti aṭṭhasu upasampadāsu ñatticatuttheneva kammena upasampanno. Ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti ayaṃ imasmiṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā pārājiko hotī’’ti atthe ‘‘bhikkhū’’ti adhippeto. Itare pana ‘‘bhikkhako’’ti ādayo atthuddhāravasena vuttā. Tesu ca ‘‘bhikkhako’’ti ādayo niruttivasena vuttā, ‘‘samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhū’’ti ime dve abhilāpavasena vuttā, ‘‘ehi bhikkhū’’ti buddhena upajjhāyena paṭiladdhaupasampadāvasena vutto. Saraṇagamanabhikkhu anuppannāya kammavācāya upasampadāvasena vutto, ‘‘bhadro’’tiādayo guṇavasena vuttāti veditabbā.

    ဘိက္ခုပဒဘာဇနီယံ နိဋ္ဌိတံ။

    Bhikkhupadabhājanīyaṃ niṭṭhitaṃ.

    သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

    Sikkhāsājīvapadabhājanīyavaṇṇanā

    ဣဒာနိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဣဒံ ပဒံ ဝိသေသတ္ထာဘာဝတော အဝိဘဇိတ္ဝာဝ ယံ သိက္ခဉ္စ သာဇီဝဉ္စ သမာပန္နတ္တာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ဟောတိ, တံ ဒသ္သေန္တော သိက္ခာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ။ တိသ္သောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော ။ အဓိသီလသိက္ခာတိ အဓိကံ ဥတ္တမံ သီလန္တိ အဓိသီလံ; အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧသ နယော အဓိစိတ္တ-အဓိပညာသိက္ခာသု။

    Idāni ‘‘bhikkhūna’’nti idaṃ padaṃ visesatthābhāvato avibhajitvāva yaṃ sikkhañca sājīvañca samāpannattā bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno hoti, taṃ dassento sikkhātiādimāha. Tattha sikkhitabbāti sikkhā. Tissoti gaṇanaparicchedo . Adhisīlasikkhāti adhikaṃ uttamaṃ sīlanti adhisīlaṃ; adhisīlañca taṃ sikkhitabbato sikkhā cāti adhisīlasikkhā. Esa nayo adhicitta-adhipaññāsikkhāsu.

    ကတမံ ပနေတ္ထ သီလံ, ကတမံ အဓိသီလံ, ကတမံ စိတ္တံ, ကတမံ အဓိစိတ္တံ, ကတမာ ပညာ, ကတမာ အဓိပညာတိ? ဝုစ္စတေ – ပဉ္စင္ဂဒသင္ဂသီလံ တာဝ သီလမေဝ။ တဉ္ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံ သီလေ ဗုဒ္ဓာပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ စ ကမ္မဝာဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သမာဒိယန္တိ။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတ္ဝာ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန ‘‘အဓိသီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, တဉ္ဟိ သူရိယော ဝိယ ပဇ္ဇောတာနံ သိနေရု ဝိယ ပဗ္ဗတာနံ သဗ္ဗလောကိယသီလာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ, ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတိ, န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒာ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ အညော သတ္တော ဌပေတုံ သက္ကောတိ, ဗုဒ္ဓာယေဝ ပန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒ္ဝာရအဇ္ဈာစာရသောတံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ တသ္သ တသ္သ ဝီတိက္ကမသ္သ အနုစ္ဆဝိကံ တံ သီလသံဝရံ ပညပေန္တိ။ ပာတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလံ, တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

    Katamaṃ panettha sīlaṃ, katamaṃ adhisīlaṃ, katamaṃ cittaṃ, katamaṃ adhicittaṃ, katamā paññā, katamā adhipaññāti? Vuccate – pañcaṅgadasaṅgasīlaṃ tāva sīlameva. Tañhi buddhe uppannepi anuppannepi loke pavattati. Uppanne buddhe tasmiṃ sīle buddhāpi sāvakāpi mahājanaṃ samādapenti. Anuppanne buddhe paccekabuddhā ca kammavādino ca dhammikā samaṇabrāhmaṇā cakkavattī ca mahārājāno mahābodhisattā ca samādapenti. Sāmampi paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā samādiyanti. Te taṃ kusalaṃ dhammaṃ paripūretvā devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhonti. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ pana ‘‘adhisīla’’nti vuccati, tañhi sūriyo viya pajjotānaṃ sineru viya pabbatānaṃ sabbalokiyasīlānaṃ adhikañceva uttamañca, buddhuppādeyeva ca pavattati, na vinā buddhuppādā. Na hi taṃ paññattiṃ uddharitvā añño satto ṭhapetuṃ sakkoti, buddhāyeva pana sabbaso kāyavacīdvāraajjhācārasotaṃ chinditvā tassa tassa vītikkamassa anucchavikaṃ taṃ sīlasaṃvaraṃ paññapenti. Pātimokkhasaṃvaratopi ca maggaphalasampayuttameva sīlaṃ adhisīlaṃ, taṃ pana idha anadhippetaṃ. Na hi taṃ samāpanno bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭisevati.

    ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနိ, လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ ဧကဇ္ဈံ ကတ္ဝာ စိတ္တမေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒာနုပ္ပာဒေ စသ္သ ပဝတ္တိ, သမာဒပနံ သမာဒာနဉ္စ သီလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပသ္သနာပာဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ပန ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္ဟိ အဓိသီလံ ဝိယ သီလာနံ သဗ္ဗလောကိယစိတ္တာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ, ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ဟောတိ, န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒာ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ, တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

    Kāmāvacarāni pana aṭṭha kusalacittāni, lokiyaaṭṭhasamāpatticittāni ca ekajjhaṃ katvā cittamevāti veditabbāni. Buddhuppādānuppāde cassa pavatti, samādapanaṃ samādānañca sīle vuttanayeneva veditabbaṃ. Vipassanāpādakaṃ aṭṭhasamāpatticittaṃ pana ‘‘adhicitta’’nti vuccati. Tañhi adhisīlaṃ viya sīlānaṃ sabbalokiyacittānaṃ adhikañceva uttamañca, buddhuppādeyeva ca hoti, na vinā buddhuppādā. Tatopi ca maggaphalacittameva adhicittaṃ, taṃ pana idha anadhippetaṃ. Na hi taṃ samāpanno bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭisevati.

    ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ, အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိ (ဓ. သ. ၁၃၇၁; ဝိဘ. ၇၉၃; မ. နိ. ၃.၉၂) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပန ကမ္မသ္သကတဉာဏံ ပညာ, သာ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္သာ ပညာယ ဗုဒ္ဓာပိ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ စ ကမ္မဝာဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သတ္တာ သမာဒိယန္တိ။ တထာ ဟိ အင္ကုရော ဒသဝသ္သသဟသ္သာနိ မဟာဒာနံ အဒာသိ။ ဝေလာမော, ဝေသ္သန္တရော, အညေ စ ဗဟူ ပဏ္ဍိတမနုသ္သာ မဟာဒာနာနိ အဒံသု။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတ္ဝာ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပသ္သနာဉာဏံ ‘‘အဓိပညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ အဓိသီလ-အဓိစိတ္တာနိ ဝိယ သီလစိတ္တာနံ သဗ္ဗလောကိယပညာနံ အဓိကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ, န စ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒာ လောကေ ပဝတ္တတိ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ, သာ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီတိ။

    ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭha’’nti (dha. sa. 1371; vibha. 793; ma. ni. 3.92) -ādinayappavattaṃ pana kammassakatañāṇaṃ paññā, sā hi buddhe uppannepi anuppannepi loke pavattati. Uppanne buddhe tassā paññāya buddhāpi buddhasāvakāpi mahājanaṃ samādapenti. Anuppanne buddhe paccekabuddhā ca kammavādino ca dhammikā samaṇabrāhmaṇā cakkavattī ca mahārājāno mahābodhisattā ca samādapenti. Sāmampi paṇḍitā sattā samādiyanti. Tathā hi aṅkuro dasavassasahassāni mahādānaṃ adāsi. Velāmo, vessantaro, aññe ca bahū paṇḍitamanussā mahādānāni adaṃsu. Te taṃ kusalaṃ dhammaṃ paripūretvā devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhaviṃsu. Tilakkhaṇākāraparicchedakaṃ pana vipassanāñāṇaṃ ‘‘adhipaññā’’ti vuccati. Sā hi adhisīla-adhicittāni viya sīlacittānaṃ sabbalokiyapaññānaṃ adhikā ceva uttamā ca, na ca vinā buddhuppādā loke pavattati. Tatopi ca maggaphalapaññāva adhipaññā, sā pana idha anadhippetā. Na hi taṃ samāpanno bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭisevatīti.

    တတ္ရာတိ တာသု တီသု သိက္ခာသု။ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာတိ ယာ အယံ ပာတိမောက္ခသီလသင္ခာတာ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧတံ သာဇီဝံ နာမာတိ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဂဝတာ ဝိနယေ ဌပိတံ သိက္ခာပဒံ, ယသ္မာ ဧတ္ထ နာနာဒေသဇာတိဂောတ္တာဒိဘေဒဘိန္နာ ဘိက္ခူ သဟ ဇီဝန္တိ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ, တသ္မာ ‘‘သာဇီဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ သိက္ခတီတိ တံ သိက္ခာပဒံ စိတ္တသ္သ အဓိကရဏံ ကတ္ဝာ ‘‘ယထာသိက္ခာပဒံ နု ခော သိက္ခာမိ န သိက္ခာမီ’’တိ စိတ္တေန ဩလောကေန္တော သိက္ခတိ။ န ကေဝလဉ္စာယမေတသ္မိံ သာဇီဝသင္ခာတေ သိက္ခာပဒေယေဝ သိက္ခတိ, သိက္ခာယပိ သိက္ခတိ, ‘‘ဧတံ သာဇီဝံ နာမာ’’တိ ဣမသ္သ ပန အနန္တရသ္သ ပဒသ္သ ဝသေန ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တံ ဧဝံ ဝုတ္တံ, အထ ခော အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – တသ္သာ စ သိက္ခာယ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သိက္ခတိ, တသ္မိဉ္စ သိက္ခာပဒေ အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နောတိ ဣဒမ္ပိ အနန္တရသ္သ သာဇီဝပဒသ္သေဝ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သော သိက္ခမ္ပိ သမာပန္နော, တသ္မာ သိက္ခာသမာပန္နောတိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္ဟိ သတိ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတသ္သ ပဒသ္သ ပဒဘာဇနမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ။

    Tatrāti tāsu tīsu sikkhāsu. Yāyaṃ adhisīlasikkhāti yā ayaṃ pātimokkhasīlasaṅkhātā adhisīlasikkhā. Etaṃ sājīvaṃ nāmāti etaṃ sabbampi bhagavatā vinaye ṭhapitaṃ sikkhāpadaṃ, yasmā ettha nānādesajātigottādibhedabhinnā bhikkhū saha jīvanti ekajīvikā sabhāgajīvikā sabhāgavuttino honti, tasmā ‘‘sājīva’’nti vuccati. Tasmiṃ sikkhatīti taṃ sikkhāpadaṃ cittassa adhikaraṇaṃ katvā ‘‘yathāsikkhāpadaṃ nu kho sikkhāmi na sikkhāmī’’ti cittena olokento sikkhati. Na kevalañcāyametasmiṃ sājīvasaṅkhāte sikkhāpadeyeva sikkhati, sikkhāyapi sikkhati, ‘‘etaṃ sājīvaṃ nāmā’’ti imassa pana anantarassa padassa vasena ‘‘tasmiṃ sikkhatī’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi taṃ evaṃ vuttaṃ, atha kho ayamettha attho daṭṭhabbo – tassā ca sikkhāya sikkhaṃ paripūrento sikkhati, tasmiñca sikkhāpade avītikkamanto sikkhatīti. Tena vuccati sājīvasamāpannoti idampi anantarassa sājīvapadasseva vasena vuttaṃ. Yasmā pana so sikkhampi samāpanno, tasmā sikkhāsamāpannotipi atthato veditabbo. Evañhi sati ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti etassa padassa padabhājanampi paripuṇṇaṃ hoti.

    သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယံ နိဋ္ဌိတံ။

    Sikkhāsājīvapadabhājanīyaṃ niṭṭhitaṃ.

    သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ

    Sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā

    သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာတိ သိက္ခဉ္စ အပ္ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဒုဗ္ဗလဘာဝဉ္စ အပ္ပကာသေတ္ဝာ။ ယသ္မာ စ ဒုဗ္ဗလ္ယေ အာဝိကတေပိ သိက္ခာ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ, သိက္ခာယ ပန ပစ္စက္ခာတာယ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အာဝိကတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ပန ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယ္ယံ ကပ္ပေယ္ယာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒိရတ္တဝစနေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ, ကေဝလံ လောကဝောဟာရဝသေန ဗ္ယဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခာရူဠ္ဟတာယ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမိဒမ္ပိ ဝောဟာရဝသေန ဗ္ယဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခာရူဠ္ဟတာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Sikkhaṃappaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvāti sikkhañca appaṭikkhipitvā dubbalabhāvañca appakāsetvā. Yasmā ca dubbalye āvikatepi sikkhā appaccakkhātāva hoti, sikkhāya pana paccakkhātāya dubbalyaṃ āvikatameva hoti. Tasmā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti iminā padena na koci visesattho labbhati. Yathā pana ‘‘dirattatirattaṃ sahaseyyaṃ kappeyyā’’ti vutte dirattavacanena na koci visesattho labbhati, kevalaṃ lokavohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya mukhārūḷhatāya etaṃ vuttaṃ. Evamidampi vohāravasena byañjanasiliṭṭhatāya mukhārūḷhatāya vuttanti veditabbaṃ.

    ယသ္မာ ဝာ ဘဂဝာ သာတ္ထံ သဗ္ယဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, တသ္မာ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ‘‘ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ ဗ္ယဉ္ဇနံ သမ္ပာဒေတိ။ ပရိဝာရကပဒဝိရဟိတဉ္ဟိ ဧကမေဝ အတ္ထပဒံ ဝုစ္စမာနံ ပရိဝာရဝိရဟိတော ရာဇာ ဝိယ, ဝတ္ထာလင္ကာရဝိရဟိတော ဝိယ စ ပုရိသော န သောဘတိ; ပရိဝာရကေန ပန အတ္ထာနုလောမေန သဟာယပဒေန သဒ္ဓိံ တံ သောဘတီတိ။

    Yasmā vā bhagavā sātthaṃ sabyañjanaṃ dhammaṃ deseti, tasmā ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāyā’’ti iminā atthaṃ sampādetvā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti iminā byañjanaṃ sampādeti. Parivārakapadavirahitañhi ekameva atthapadaṃ vuccamānaṃ parivāravirahito rājā viya, vatthālaṅkāravirahito viya ca puriso na sobhati; parivārakena pana atthānulomena sahāyapadena saddhiṃ taṃ sobhatīti.

    ယသ္မာ ဝာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနသ္သ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မံ အတ္ထော ဟောတိ, တသ္မာ တံ သန္ဓာယ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိပဒသ္သ အတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ’’တိ အာဟ။

    Yasmā vā sikkhāpaccakkhānassa ekaccaṃ dubbalyāvikammaṃ attho hoti, tasmā taṃ sandhāya ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāyā’’tipadassa atthaṃ vivaranto ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti āha.

    တတ္ထ သိယာ ယသ္မာ န သဗ္ဗံ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ, တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာ’’တိ ပဌမံ ဝတ္ဝာ တသ္သ အတ္ထနိယမနတ္ထံ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ, တဉ္စ န; ကသ္မာ? အတ္ထာနုက္ကမာဘာဝတော။ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော, တံ အပ္ပစ္စက္ခာယာတိ ဝုစ္စမာနော အနုက္ကမေနေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ, န အညထာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ပဌမံ ဝုတ္တန္တိ။

    Tattha siyā yasmā na sabbaṃ dubbalyāvikammaṃ sikkhāpaccakkhānaṃ, tasmā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti paṭhamaṃ vatvā tassa atthaniyamanatthaṃ ‘‘sikkhaṃ appaccakkhāyā’’ti vattabbanti, tañca na; kasmā? Atthānukkamābhāvato. ‘‘Sikkhāsājīvasamāpanno’’ti hi vuttattā yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ appaccakkhāyāti vuccamāno anukkameneva attho vutto hoti, na aññathā. Tasmā idameva paṭhamaṃ vuttanti.

    အပိစ အနုပဋိပာဋိယာပိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော တံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော တတ္ထ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အနာဝိကတ္ဝာတိ။

    Apica anupaṭipāṭiyāpi ettha attho veditabbo. Kathaṃ? ‘‘Sikkhāsājīvasamāpanno’’ti ettha yaṃ sikkhaṃ samāpanno taṃ appaccakkhāya yañca sājīvaṃ samāpanno tattha dubbalyaṃ anāvikatvāti.

    ဣဒာနိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မာနံ ဝိသေသာဝိသေသံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏဉ္စ ဒသ္သေန္တော ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဘိက္ခဝေတိအာဒီနိ ဒ္ဝေ မာတိကာပဒာနိ; တာနိ ဝိဘဇန္တော ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ကထန္တိ ကေန အာကာရေန။ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မဉ္စာတိ ဒုဗ္ဗလ္ယသ္သ အာဝိကမ္မဉ္စ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိ အနဘိရတိယာ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော။ အထ ဝာ အဇ္ဇ ယာမိ, သ္ဝေ ယာမိ, ဣတော ယာမိ, ဧတ္ထ ယာမီတိ ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတ္ဝာ ဝိဟရမာနော, ဝိက္ခိတ္တော အနေကဂ္ဂောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဘိရတောတိ သာသနေ အဘိရတိဝိရဟိတော။

    Idāni sikkhāpaccakkhānadubbalyāvikammānaṃ visesāvisesaṃ sikkhāpaccakkhānalakkhaṇañca dassento ‘‘atthi bhikkhave’’tiādimāha. Tattha atthi bhikkhavetiādīni dve mātikāpadāni; tāni vibhajanto ‘‘kathañca bhikkhave’’tiādimāha. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – kathanti kena ākārena. Dubbalyāvikammañcāti dubbalyassa āvikammañca. Idhāti imasmiṃ sāsane. Ukkaṇṭhitoti anabhiratiyā imasmiṃ sāsane kicchajīvikappatto. Atha vā ajja yāmi, sve yāmi, ito yāmi, ettha yāmīti uddhaṃ kaṇṭhaṃ katvā viharamāno, vikkhitto anekaggoti vuttaṃ hoti. Anabhiratoti sāsane abhirativirahito.

    သာမညာ စဝိတုကာမောတိ သမဏဘာဝတော အပဂန္တုကာမော။ ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဘိက္ခုဘာဝေန။ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ကဏ္ဌေ အာသတ္တေန အဋ္ဋီယေယ္ယာ’’တိအာဒီသု (ပာရာ. ၁၆၂) ပန ယထာလက္ခဏံ ကရဏဝစနေနေဝ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဋီယမာနောတိ အဋ္ဋံ ပီဠိတံ ဒုက္ခိတံ ဝိယ အတ္တာနံ အာစရမာနော; တေန ဝာ ဘိက္ခုဘာဝေန အဋ္ဋော ကရိယမာနော ပီဠိယမာနောတိ အတ္ထော။ ဟရာယမာနောတိ လဇ္ဇမာနော။ ဇိဂုစ္ဆမာနောတိ အသုစိံ ဝိယ တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော။ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိအာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။ ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယ္ယန္တိ ဧတ္ထ ယံနူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒသ္သနေ နိပာတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သစာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယ္ယံ, သာဓု ဝတ မေ သိယာ’’တိ။ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ဣမမတ္ထံ ဧတေဟိ ဝာ အညေဟိ ဝာ ဗ္ယဉ္ဇနေဟိ ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာ ဝဒတိ စေဝ, ယသ္သ စ ဝဒတိ, တံ ဝိညာပေတိ ဇာနာပေတိ။ ဧဝမ္ပီတိ ဥပရိမတ္ထသမ္ပိဏ္ဍနတ္တော ပိကာရော။ ဧဝမ္ပိ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ အပ္ပစ္စက္ခာတာ, အညထာပိ။

    Sāmaññā cavitukāmoti samaṇabhāvato apagantukāmo. Bhikkhubhāvanti bhikkhubhāvena. Karaṇatthe upayogavacanaṃ. ‘‘Kaṇṭhe āsattena aṭṭīyeyyā’’tiādīsu (pārā. 162) pana yathālakkhaṇaṃ karaṇavacaneneva vuttaṃ. Aṭṭīyamānoti aṭṭaṃ pīḷitaṃ dukkhitaṃ viya attānaṃ ācaramāno; tena vā bhikkhubhāvena aṭṭo kariyamāno pīḷiyamānoti attho. Harāyamānoti lajjamāno. Jigucchamānoti asuciṃ viya taṃ jigucchanto. Gihibhāvaṃ patthayamānotiādīni uttānatthāniyeva. Yaṃnūnāhaṃ buddhaṃ paccakkheyyanti ettha yaṃnūnāti parivitakkadassane nipāto. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sacāhaṃ buddhaṃ paccakkheyyaṃ, sādhu vata me siyā’’ti. Vadati viññāpetīti imamatthaṃ etehi vā aññehi vā byañjanehi vacībhedaṃ katvā vadati ceva, yassa ca vadati, taṃ viññāpeti jānāpeti. Evampīti uparimatthasampiṇḍanatto pikāro. Evampi dubbalyāvikammañceva hoti sikkhā ca appaccakkhātā, aññathāpi.

    ဣဒာနိ တံ အညထာပိ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မံ သိက္ခာယ စ အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ပဒတော ပနေတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယ္ယံ, ဓမ္မံ, သင္ဃံ, သိက္ခံ, ဝိနယံ, ပာတိမောက္ခံ, ဥဒ္ဒေသံ, ဥပဇ္ဈာယံ, အာစရိယံ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ, အန္တေဝာသိကံ, သမာနုပဇ္ဈာယကံ, သမာနာစရိယကံ, သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခေယ္ယ’’န္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒာနိ ပစ္စက္ခာနာကာရေန ဝုတ္တာနိ။

    Idāni taṃ aññathāpi dubbalyāvikammaṃ sikkhāya ca appaccakkhānaṃ dassento ‘‘atha vā panā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ atthato uttānameva. Padato panettha ādito paṭṭhāya ‘‘buddhaṃ paccakkheyyaṃ, dhammaṃ, saṅghaṃ, sikkhaṃ, vinayaṃ, pātimokkhaṃ, uddesaṃ, upajjhāyaṃ, ācariyaṃ, saddhivihārikaṃ, antevāsikaṃ, samānupajjhāyakaṃ, samānācariyakaṃ, sabrahmacāriṃ paccakkheyya’’nti imāni cuddasa padāni paccakkhānākārena vuttāni.

    ဂိဟီ အသ္သန္တိအာဒီနိ ‘‘ဂိဟီ, ဥပာသကော, အာရာမိကော, သာမဏေရော, တိတ္ထိယော, တိတ္ထိယသာဝကော, အသ္သမဏော, အသက္ယပုတ္တိယော အသ္သ’’န္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒာနိ ‘‘အသ္သ’’န္တိ ဣမိနာ ဘာဝဝိကပ္ပာကာရေန ဝုတ္တာနိ။ ဧဝံ ‘‘ယံနူနာဟ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိသံယုတ္တာနိ ဒ္ဝာဝီသတိ ပဒာနိ။

    Gihī assantiādīni ‘‘gihī, upāsako, ārāmiko, sāmaṇero, titthiyo, titthiyasāvako, assamaṇo, asakyaputtiyo assa’’nti imāni aṭṭha padāni ‘‘assa’’nti iminā bhāvavikappākārena vuttāni. Evaṃ ‘‘yaṃnūnāha’’nti iminā paṭisaṃyuttāni dvāvīsati padāni.

    ၄၆. ယထာ စ ဧတာနိ, ဧဝံ ‘‘ယဒိ ပနာဟံ, အပာဟံ, ဟန္ဒာဟံ, ဟောတိ မေ’’တိ ဣမေသု ဧကမေကေန ပဋိသံယုတ္တာနိ ဒ္ဝာဝီသတီတိ သဗ္ဗာနေဝ သတဉ္စ ဒသ စ ပဒာနိ ဟောန္တိ။

    46. Yathā ca etāni, evaṃ ‘‘yadi panāhaṃ, apāhaṃ, handāhaṃ, hoti me’’ti imesu ekamekena paṭisaṃyuttāni dvāvīsatīti sabbāneva satañca dasa ca padāni honti.

    ၄၇. တတော ပရံ သရိတဗ္ဗဝတ္ထုဒသ္သနနယေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတရံ သရာမီ’’တိအာဒီနိ သတ္တရသ ပဒာနိ။ တတ္ထ ခေတ္တန္တိ သာလိခေတ္တာဒိံ။ ဝတ္ထုန္တိ တိဏပဏ္ဏသာကဖလာဖလသမုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပန္တိ ကုမ္ဘကာရပေသကာရသိပ္ပာဒိကံ။

    47. Tato paraṃ saritabbavatthudassananayena pavattāni ‘‘mātaraṃ sarāmī’’tiādīni sattarasa padāni. Tattha khettanti sālikhettādiṃ. Vatthunti tiṇapaṇṇasākaphalāphalasamuṭṭhānaṭṭhānaṃ. Sippanti kumbhakārapesakārasippādikaṃ.

    ၄၈. တတော ပရံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဘာဝဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတာ မေ အတ္ထိ, သာ မယာ ပောသေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီနိ နဝ ပဒာနိ။

    48. Tato paraṃ sakiñcanasapalibodhabhāvadassanavasena pavattāni ‘‘mātā me atthi, sā mayā posetabbā’’tiādīni nava padāni.

    ၄၉. တတော ပရံ သနိသ္သယသပ္ပတိဋ္ဌဘာဝဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတာ မေ အတ္ထိ, သာ မံ ပောသေသ္သတီ’’တိအာဒီနိ သောဠသ ပဒာနိ။

    49. Tato paraṃ sanissayasappatiṭṭhabhāvadassanavasena pavattāni ‘‘mātā me atthi, sā maṃ posessatī’’tiādīni soḷasa padāni.

    ၅၀. တတော ပရံ ဧကဘတ္တဧကသေယ္ယဗ္ရဟ္မစရိယာနံ ဒုက္ကရဘာဝဒသ္သနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘ဒုက္ကရ’’န္တိအာဒီနိ အဋ္ဌ ပဒာနိ။

    50. Tato paraṃ ekabhattaekaseyyabrahmacariyānaṃ dukkarabhāvadassanavasena pavattāni ‘‘dukkara’’ntiādīni aṭṭha padāni.

    တတ္ထ ဒုက္ကရန္တိ ဧကဘတ္တာဒီနံ ကရဏေ ဒုက္ကရတံ ဒသ္သေတိ။ န သုကရန္တိ သုကရဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧဝံ ဒုစ္စရံ န သုစရန္တိ ဧတ္ထ။ န ဥသ္သဟာမီတိ တတ္ထ ဥသ္သာဟာဘာဝံ အသက္ကုဏေယ္ယတံ ဒသ္သေတိ။ န ဝိသဟာမီတိ အသယ္ဟတံ ဒသ္သေတိ။ န ရမာမီတိ ရတိယာ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ နာဘိရမာမီတိ အဘိရတိယာ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ဧဝံ ဣမာနိ စ ပညာသ, ပုရိမာနိ စ ဒသုတ္တရသတန္တိ သဋ္ဌိသတံ ပဒာနိ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မဝာရေ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

    Tattha dukkaranti ekabhattādīnaṃ karaṇe dukkarataṃ dasseti. Na sukaranti sukarabhāvaṃ paṭikkhipati. Evaṃ duccaraṃ na sucaranti ettha. Na ussahāmīti tattha ussāhābhāvaṃ asakkuṇeyyataṃ dasseti. Na visahāmīti asayhataṃ dasseti. Na ramāmīti ratiyā abhāvaṃ dasseti. Nābhiramāmīti abhiratiyā abhāvaṃ dasseti. Evaṃ imāni ca paññāsa, purimāni ca dasuttarasatanti saṭṭhisataṃ padāni dubbalyāvikammavāre vuttānīti veditabbāni.

    ၅၁. သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝာရေပိ ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိ အာဒိ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ပဒတော ပနေတ္ထာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ, ဓမ္မံ, သင္ဃံ, သိက္ခံ, ဝိနယံ, ပာတိမောက္ခံ, ဥဒ္ဒေသံ, ဥပဇ္ဈာယံ, အာစရိယံ, သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ, အန္တေဝာသိကံ, သမာနုပဇ္ဈာယကံ, သမာနာစရိယကံ, သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒာနိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝစနသမ္ဗန္ဓေန ပဝတ္တာနိ။ သဗ္ဗပဒေသု စ ‘‘ဝဒတိ ဝိညာပေတီ’’တိ ဝစနသ္သ အယမတ္ထော – ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာ ဝဒတိ, ယသ္သ စ ဝဒတိ တံ တေနေဝ ဝစီဘေဒေန ‘‘အယံ သာသနံ ဇဟိတုကာမော သာသနတော မုစ္စိတုကာမော ဘိက္ခုဘာဝံ စဇိတုကာမော ဣမံ ဝာက္ယဘေဒံ ကရောတီ’’တိ ဝိညာပေတိ သာဝေတိ ဇာနာပေတိ။

    51. Sikkhāpaccakkhānavārepi ‘‘kathañca bhikkhave’’ti ādi sabbaṃ atthato uttānameva. Padato panetthāpi ‘‘buddhaṃ paccakkhāmi, dhammaṃ, saṅghaṃ, sikkhaṃ, vinayaṃ, pātimokkhaṃ, uddesaṃ, upajjhāyaṃ, ācariyaṃ, saddhivihārikaṃ, antevāsikaṃ, samānupajjhāyakaṃ, samānācariyakaṃ, sabrahmacāriṃ paccakkhāmī’’ti imāni cuddasa padāni sikkhāpaccakkhānavacanasambandhena pavattāni. Sabbapadesu ca ‘‘vadati viññāpetī’’ti vacanassa ayamattho – vacībhedaṃ katvā vadati, yassa ca vadati taṃ teneva vacībhedena ‘‘ayaṃ sāsanaṃ jahitukāmo sāsanato muccitukāmo bhikkhubhāvaṃ cajitukāmo imaṃ vākyabhedaṃ karotī’’ti viññāpeti sāveti jānāpeti.

    သစေ ပနာယံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ကတ္ဝာ ‘‘ပစ္စက္ခာမိ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ ဝာ ဝဒေယ္ယ။ မိလက္ခဘာသာသု ဝာ အညတရဘာသာယ တမတ္ထံ ဝဒေယ္ယ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဥပ္ပဋိပာဋိယာ ‘‘ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝာ ‘‘သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝာ ဝဒေယ္ယ, သေယ္ယထာပိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မဝိဘင္ဂေ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ‘‘ဒုတိယံ ဈာန’’န္တိ ဝဒတိ, သစေ ယသ္သ ဝဒတိ သော ‘‘အယံ ဘိက္ခုဘာဝံ စဇိတုကာမော ဧတမတ္ထံ ဝဒတီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ ဇာနာတိ, ဝိရဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ; ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏံ, ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ သက္ကတ္တာ ဝာ ဗ္ရဟ္မတ္တာ ဝာ စုတသတ္တော ဝိယ စုတောဝ ဟောတိ သာသနာ။

    Sace panāyaṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo padapaccābhaṭṭhaṃ katvā ‘‘paccakkhāmi buddha’’nti vā vadeyya. Milakkhabhāsāsu vā aññatarabhāsāya tamatthaṃ vadeyya. ‘‘Buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo uppaṭipāṭiyā ‘‘dhammaṃ paccakkhāmī’’ti vā ‘‘sabrahmacāriṃ paccakkhāmī’’ti vā vadeyya, seyyathāpi uttarimanussadhammavibhaṅge ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vattukāmo ‘‘dutiyaṃ jhāna’’nti vadati, sace yassa vadati so ‘‘ayaṃ bhikkhubhāvaṃ cajitukāmo etamatthaṃ vadatī’’ti ettakamattampi jānāti, viraddhaṃ nāma natthi; khettameva otiṇṇaṃ, paccakkhātāva hoti sikkhā. Sakkattā vā brahmattā vā cutasatto viya cutova hoti sāsanā.

    သစေ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခိ’’န္တိ ဝာ, ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခိသ္သာမီ’’တိ ဝာ, ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယ္ယ’’န္တိ ဝာတိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနေဟိ ဝဒတိ, ဒူတံ ဝာ ပဟိဏာတိ, သာသနံ ဝာ ပေသေတိ, အက္ခရံ ဝာ ဆိန္ဒတိ, ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ ဝာ တမတ္ထံ အာရောစေတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာရောစနံ ပန ဟတ္ထမုဒ္ဒာယပိ သီသံ ဧတိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ မနုသ္သဇာတိကသတ္တသ္သ သန္တိကေ စိတ္တသမ္ပယုတ္တံ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တသ္သေဝ သီသံ ဧတိ။ ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာ ဝိညာပေန္တောပိ စ ယဒိ ‘‘အယမေဝ ဇာနာတူ’’တိ ဧကံ နိယမေတ္ဝာ အာရောစေတိ, တဉ္စ သောယေဝ ဇာနာတိ, ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ သော န ဇာနာတိ, အညော သမီပေ ဌိတော ဇာနာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ ဒ္ဝိန္နံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ နိယမေတ္ဝာ ‘‘ဧတေသံ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ, တေသု ဧကသ္မိံ ဇာနန္တေပိ ဒ္ဝီသု ဇာနန္တေသုပိ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ သမ္ဗဟုလေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Sace pana ‘‘buddhaṃ paccakkhi’’nti vā, ‘‘buddhaṃ paccakkhissāmī’’ti vā, ‘‘buddhaṃ paccakkheyya’’nti vāti atītānāgataparikappavacanehi vadati, dūtaṃ vā pahiṇāti, sāsanaṃ vā peseti, akkharaṃ vā chindati, hatthamuddāya vā tamatthaṃ āroceti, appaccakkhātā hoti sikkhā. Uttarimanussadhammārocanaṃ pana hatthamuddāyapi sīsaṃ eti. Sikkhāpaccakkhānaṃ manussajātikasattassa santike cittasampayuttaṃ vacībhedaṃ karontasseva sīsaṃ eti. Vacībhedaṃ katvā viññāpentopi ca yadi ‘‘ayameva jānātū’’ti ekaṃ niyametvā āroceti, tañca soyeva jānāti, paccakkhātā hoti sikkhā. Atha so na jānāti, añño samīpe ṭhito jānāti, appaccakkhātā hoti sikkhā. Atha dvinnaṃ ṭhitaṭṭhāne dvinnampi niyametvā ‘‘etesaṃ ārocemī’’ti vadati, tesu ekasmiṃ jānantepi dvīsu jānantesupi paccakkhātāva hoti sikkhā. Evaṃ sambahulesupi veditabbaṃ.

    သစေ ပန အနဘိရတိယာ ပီဠိတော သဘာဂေ ဘိက္ခူ ပရိသင္ကမာနော ‘‘ယော ကောစိ ဇာနာတူ’’တိ ဥစ္စသဒ္ဒံ ကရောန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝဒတိ, တဉ္စ အဝိဒူရေ ဌိတော နဝကမ္မိကော ဝာ အညော ဝာ သမယညူ ပုရိသော သုတ္ဝာ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော အယံ သမဏော ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထေတိ, သာသနတော စုတော’’တိ ဇာနာတိ, ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ တင္ခဏညေဝ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဒုဇ္ဇာနံ, သစေ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနာတိ; ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုသ္သာ ဝစနံ သုတ္ဝာ ဇာနန္တိ, ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ ကင္ခန္တော စိရေန ဇာနာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဣဒဉ္ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စ ဥပရိ အဘူတာရောစနဒုဋ္ဌုလ္လဝာစာ-အတ္တကာမဒုဋ္ဌဒောသဘူတာ-ရောစနသိက္ခာပဒာနိ စ ဧကပရိစ္ဆေဒာနိ။ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဉာတေ ဧဝ သီသံ ဧန္တိ, ‘‘ကိံ အယံ ဘဏတီ’’တိ ကင္ခတာ စိရေန ဉာတေ သီသံ န ဧန္တိ။ ယထာ စာယံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တော; ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Sace pana anabhiratiyā pīḷito sabhāge bhikkhū parisaṅkamāno ‘‘yo koci jānātū’’ti uccasaddaṃ karonto ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vadati, tañca avidūre ṭhito navakammiko vā añño vā samayaññū puriso sutvā ‘‘ukkaṇṭhito ayaṃ samaṇo gihibhāvaṃ pattheti, sāsanato cuto’’ti jānāti, paccakkhātāva hoti sikkhā. Taṅkhaṇaññeva pana apubbaṃ acarimaṃ dujjānaṃ, sace āvajjanasamaye jānāti; yathā pakatiyā loke manussā vacanaṃ sutvā jānanti, paccakkhātā hoti sikkhā. Atha aparabhāge ‘‘kiṃ iminā vutta’’nti kaṅkhanto cirena jānāti, appaccakkhātā hoti sikkhā. Idañhi sikkhāpaccakkhānañca upari abhūtārocanaduṭṭhullavācā-attakāmaduṭṭhadosabhūtā-rocanasikkhāpadāni ca ekaparicchedāni. Āvajjanasamaye ñāte eva sīsaṃ enti, ‘‘kiṃ ayaṃ bhaṇatī’’ti kaṅkhatā cirena ñāte sīsaṃ na enti. Yathā cāyaṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti pade vinicchaye vutto; evaṃ sabbapadesu veditabbo.

    ယသ္မာ စ ယဒာ သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ, တဒာ ‘‘ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယ္ယ’’န္တိအာဒီနိ အဝဒတာပိ ဒုဗ္ဗလ္ယံ အာဝိကတမေဝ ဟောတိ; တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ပဒာနံ အဝသာနေ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ ပစ္စက္ခာတာ’’တိ။

    Yasmā ca yadā sikkhā paccakkhātā hoti, tadā ‘‘yaṃnūnāhaṃ buddhaṃ paccakkheyya’’ntiādīni avadatāpi dubbalyaṃ āvikatameva hoti; tasmā sabbesaṃ padānaṃ avasāne vuttaṃ – ‘‘evampi, bhikkhave, dubbalyāvikammañceva hoti sikkhā ca paccakkhātā’’ti.

    တတော ပရံ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဧတ္ထ သစေပိ ‘‘ဂိဟီ ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ဝာ ‘‘ဂိဟီ ဟောမီ’’တိ ဝာ ‘‘ဂိဟီ ဇာတောမ္ဟီ’’တိ ဝာ ‘‘ဂိဟိမ္ဟီ’’တိ ဝာ ဝဒတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ သစေ ပန ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဝာ ‘‘ဇာနာဟီ’’တိ ဝာ ‘‘သဉ္ဇာနာဟီ’’တိ ဝာ ‘‘မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဝာ ဝဒတိ, အရိယကေန ဝာ ဝဒတိ မိလက္ခကေန ဝာ; ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ဝုတ္တေ ယသ္သ ဝဒတိ, သစေ သော ဇာနာတိ, ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ ‘‘ဥပာသကော’’တိအာဒီသု သတ္တသု ပဒေသု။ ဧဝံ ဣမာနိ စ အဋ္ဌ, ပုရိမာနိ စ စုဒ္ဒသာတိ ဒ္ဝာဝီသတိ ပဒာနိ ဟောန္တိ။

    Tato paraṃ gihīti maṃ dhārehīti ettha sacepi ‘‘gihī bhavissāmī’’ti vā ‘‘gihī homī’’ti vā ‘‘gihī jātomhī’’ti vā ‘‘gihimhī’’ti vā vadati, appaccakkhātā hoti sikkhā. Sace pana ‘‘ajja paṭṭhāya gihīti maṃ dhārehī’’ti vā ‘‘jānāhī’’ti vā ‘‘sañjānāhī’’ti vā ‘‘manasi karohī’’ti vā vadati, ariyakena vā vadati milakkhakena vā; evametasmiṃ atthe vutte yassa vadati, sace so jānāti, paccakkhātā hoti sikkhā. Esa nayo sesesupi ‘‘upāsako’’tiādīsu sattasu padesu. Evaṃ imāni ca aṭṭha, purimāni ca cuddasāti dvāvīsati padāni honti.

    ၅၂. ဣတော ပရံ ပုရိမာနေဝ စုဒ္ဒသ ပဒာနိ ‘‘အလံ မေ, ကိန္နု မေ, န မမတ္ထော, သုမုတ္တာဟ’’န္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ ယောဇေတ္ဝာ ဝုတ္တာနိ ဆပ္ပညာသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အလန္တိ ဟောတု, ပရိယတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကိံနု မေတိ ကိံ မယ္ဟံ ကိစ္စံ, ကိံ ကရဏီယံ, ကိံ သာဓေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န မမတ္ထောတိ နတ္ထိ မမ အတ္ထော။ သုမုတ္တာဟန္တိ သုမုတ္တော အဟံ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧဝံ ဣမာနိ စ ဆပ္ပညာသ ပုရိမာနိ စ ဒ္ဝာဝီသတီတိ အဋ္ဌသတ္တတိ ပဒာနိ သရူပေနေဝ ဝုတ္တာနိ။

    52. Ito paraṃ purimāneva cuddasa padāni ‘‘alaṃ me, kinnu me, na mamattho, sumuttāha’’nti imehi catūhi yojetvā vuttāni chappaññāsa honti. Tattha alanti hotu, pariyattanti attho. Kiṃnu meti kiṃ mayhaṃ kiccaṃ, kiṃ karaṇīyaṃ, kiṃ sādhetabbanti attho. Na mamatthoti natthi mama attho. Sumuttāhanti sumutto ahaṃ. Sesamettha vuttanayameva. Evaṃ imāni ca chappaññāsa purimāni ca dvāvīsatīti aṭṭhasattati padāni sarūpeneva vuttāni.

    ၅၃. ယသ္မာ ပန တေသံ ဝေဝစနေဟိပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ယာနိ ဝာ ပနညာနိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာနိ ဝာ ပနညာနိပီတိ ပာဠိယံ ‘‘ဗုဒ္ဓ’’န္တိအာဒီနိ အာဂတပဒာနိ ဌပေတ္ဝာ ယာနိ အညာနိ အတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနိ ဝာတိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဝာ ပရိယာယနာမာနိ။ပေ.။ အသက္ယပုတ္တိယသ္သ ဝာ။ တတ္ထ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနေ အာဂတံ နာမသဟသ္သံ ဥပာလိဂာထာသု (မ. နိ. ၂.၇၆) နာမသတံ အညာနိ စ ဂုဏတော လဗ္ဘမာနာနိ နာမာနိ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗာနိပိ ဓမ္မသ္သ နာမာနိ ဓမ္မဝေဝစနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

    53. Yasmā pana tesaṃ vevacanehipi sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, tasmā ‘‘yāni vā panaññānipī’’tiādimāha. Tattha yāni vā panaññānipīti pāḷiyaṃ ‘‘buddha’’ntiādīni āgatapadāni ṭhapetvā yāni aññāni atthi. Buddhavevacanāni vāti buddhassa vā pariyāyanāmāni…pe… asakyaputtiyassa vā. Tattha vaṇṇapaṭṭhāne āgataṃ nāmasahassaṃ upāligāthāsu (ma. ni. 2.76) nāmasataṃ aññāni ca guṇato labbhamānāni nāmāni ‘‘buddhavevacanānī’’ti veditabbāni. Sabbānipi dhammassa nāmāni dhammavevacanānīti veditabbāni. Esa nayo sabbattha.

    အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ ယထာရုတမေဝ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ, အနန္တဗုဒ္ဓိံ, အနောမဗုဒ္ဓိံ, ဗောဓိပညာဏံ, ဓီရံ, ဝိဂတမောဟံ, ပဘိန္နခီလံ, ဝိဇိတဝိဇယံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဗုဒ္ဓဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ။

    Ayaṃ panettha yojanā – buddhaṃ paccakkhāmīti na vevavacanena paccakkhānaṃ yathārutameva. ‘‘Sammāsambuddhaṃ paccakkhāmi, anantabuddhiṃ, anomabuddhiṃ, bodhipaññāṇaṃ, dhīraṃ, vigatamohaṃ, pabhinnakhīlaṃ, vijitavijayaṃ paccakkhāmī’’ti evamādibuddhavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ.

    ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ, ယထာရုတမေဝ။ ‘‘သ္ဝာက္ခာတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ, သန္ဒိဋ္ဌိကံ, အကာလိကံ, ဧဟိပသ္သိကံ, ဩပနေယ္ယိကံ, ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟိ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ။ အသင္ခတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ; ဝိရာဂံ, နိရောဓံ, အမတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ, ဒီဃနိကာယံ ပစ္စက္ခာမိ, ဗ္ရဟ္မဇာလံ မဇ္ဈိမနိကာယံ, မူလပရိယာယံ, သံယုတ္တနိကာယံ, ဩဃတရဏံ, အင္ဂုတ္တရနိကာယံ, စိတ္တပရိယာဒာနံ, ခုဒ္ဒကနိကာယံ, ဇာတကံ, အဘိဓမ္မံ, ကုသလံ ဓမ္မံ, အကုသလံ ဓမ္မံ, အဗ္ယာကတံ ဓမ္မံ, သတိပဋ္ဌာနံ, သမ္မပ္ပဓာနံ, ဣဒ္ဓိပာဒံ, ဣန္ဒ္ရိယံ, ဗလံ, ဗောဇ္ဈင္ဂံ, မဂ္ဂံ, ဖလံ, နိဗ္ဗာနံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟသ္သေသု ဧကဓမ္မက္ခန္ဓသ္သပိ နာမံ ဓမ္မဝေဝစနမေဝ။ ဧဝံ ဓမ္မဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Dhammaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ, yathārutameva. ‘‘Svākkhātaṃ dhammaṃ paccakkhāmi, sandiṭṭhikaṃ, akālikaṃ, ehipassikaṃ, opaneyyikaṃ, paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi dhammaṃ paccakkhāmi. Asaṅkhataṃ dhammaṃ paccakkhāmi; virāgaṃ, nirodhaṃ, amataṃ dhammaṃ paccakkhāmi, dīghanikāyaṃ paccakkhāmi, brahmajālaṃ majjhimanikāyaṃ, mūlapariyāyaṃ, saṃyuttanikāyaṃ, oghataraṇaṃ, aṅguttaranikāyaṃ, cittapariyādānaṃ, khuddakanikāyaṃ, jātakaṃ, abhidhammaṃ, kusalaṃ dhammaṃ, akusalaṃ dhammaṃ, abyākataṃ dhammaṃ, satipaṭṭhānaṃ, sammappadhānaṃ, iddhipādaṃ, indriyaṃ, balaṃ, bojjhaṅgaṃ, maggaṃ, phalaṃ, nibbānaṃ paccakkhāmī’’ti caturāsītidhammakkhandhasahassesu ekadhammakkhandhassapi nāmaṃ dhammavevacanameva. Evaṃ dhammavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သင္ဃံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နံ သင္ဃံ ပစ္စက္ခာမိ, ဥဇုပ္ပဋိပန္နံ, ဉာယပ္ပဋိပန္နံ, သာမီစိပ္ပဋိပန္နံ သင္ဃံ, စတုပုရိသယုဂံ သင္ဃံ, အဋ္ဌပုရိသပုဂ္ဂလံ သင္ဃံ, အာဟုနေယ္ယံ သင္ဃံ, ပာဟုနေယ္ယံ, ဒက္ခိဏေယ္ယံ, အဉ္ဇလိကရဏီယံ, အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ သင္ဃံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သင္ဃဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Saṅghaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Suppaṭipannaṃ saṅghaṃ paccakkhāmi, ujuppaṭipannaṃ, ñāyappaṭipannaṃ, sāmīcippaṭipannaṃ saṅghaṃ, catupurisayugaṃ saṅghaṃ, aṭṭhapurisapuggalaṃ saṅghaṃ, āhuneyyaṃ saṅghaṃ, pāhuneyyaṃ, dakkhiṇeyyaṃ, añjalikaraṇīyaṃ, anuttaraṃ puññakkhettaṃ saṅghaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ saṅghavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သိက္ခံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုသိက္ခံ ပစ္စက္ခာမိ, ဘိက္ခုနီသိက္ခံ, အဓိသီလသိက္ခံ, အဓိစိတ္တသိက္ခံ, အဓိပညာသိက္ခံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သိက္ခာဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Sikkhaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Bhikkhusikkhaṃ paccakkhāmi, bhikkhunīsikkhaṃ, adhisīlasikkhaṃ, adhicittasikkhaṃ, adhipaññāsikkhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ sikkhāvevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ဝိနယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုဝိနယံ ပစ္စက္ခာမိ, ဘိက္ခုနီဝိနယံ, ပဌမံ ပာရာဇိကံ, ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထံ ပာရာဇိကံ, သင္ဃာဒိသေသံ, ထုလ္လစ္စယံ, ပာစိတ္တိယံ, ပာဋိဒေသနီယံ, ဒုက္ကဋံ, ဒုဗ္ဘာသိတံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဝိနယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Vinayaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Bhikkhuvinayaṃ paccakkhāmi, bhikkhunīvinayaṃ, paṭhamaṃ pārājikaṃ, dutiyaṃ tatiyaṃ catutthaṃ pārājikaṃ, saṅghādisesaṃ, thullaccayaṃ, pācittiyaṃ, pāṭidesanīyaṃ, dukkaṭaṃ, dubbhāsitaṃ paccakkhāmī’’ti evamādivinayavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ပာတိမောက္ခံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုပာတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနီပာတိမောက္ခံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ပာတိမောက္ခဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Pātimokkhaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Bhikkhupātimokkhaṃ bhikkhunīpātimokkhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ pātimokkhavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ဥဒ္ဒေသံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ, ဘိက္ခုနီပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ , ပဌမံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ, ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓုဒ္ဒေသံ, အနန္တဗုဒ္ဓိဥဒ္ဒေသံ, အနောမဗုဒ္ဓိဥဒ္ဒေသံ, ဗောဓိပညာဏုဒ္ဒေသံ, ဓီရုဒ္ဒေသံ, ဝိဂတမောဟုဒ္ဒေသံ, ပဘိန္နခီလုဒ္ဒေသံ, ဝိဇိတဝိဇယုဒ္ဒေသံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဥဒ္ဒေသဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Uddesaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Bhikkhupātimokkhuddesaṃ, bhikkhunīpātimokkhuddesaṃ , paṭhamaṃ pātimokkhuddesaṃ, dutiyaṃ tatiyaṃ catutthaṃ pañcamaṃ pātimokkhuddesaṃ, sammāsambuddhuddesaṃ, anantabuddhiuddesaṃ, anomabuddhiuddesaṃ, bodhipaññāṇuddesaṃ, dhīruddesaṃ, vigatamohuddesaṃ, pabhinnakhīluddesaṃ, vijitavijayuddesaṃ paccakkhāmī’’ti evamādiuddesavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ဥပဇ္ဈာယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသိ, ယော မံ ဥပသမ္ပာဒေသိ, ယသ္သ မူလေနာဟံ ပဗ္ဗဇိတော, ယသ္သ မူလေနာဟံ ဥပသမ္ပန္နော, ယသ္သမူလိကာ မယ္ဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ယသ္သမူလိကာ မယ္ဟံ ဥပသမ္ပဒာ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Upajjhāyaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Yo maṃ pabbājesi, yo maṃ upasampādesi, yassa mūlenāhaṃ pabbajito, yassa mūlenāhaṃ upasampanno, yassamūlikā mayhaṃ pabbajjā, yassamūlikā mayhaṃ upasampadā tāhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ upajjhāyavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    အာစရိယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသိ, ယော မံ အနုသ္သာဝေသိ, ယာဟံ နိသ္သာယ ဝသာမိ, ယာဟံ ဥဒ္ဒိသာပေမိ, ယာဟံ ပရိပုစ္ဆာမိ, ယော မံ ဥဒ္ဒိသတိ, ယော မံ ပရိပုစ္ဆာပေတိ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ အာစရိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Ācariyaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Yo maṃ pabbājesi, yo maṃ anussāvesi, yāhaṃ nissāya vasāmi, yāhaṃ uddisāpemi, yāhaṃ paripucchāmi, yo maṃ uddisati, yo maṃ paripucchāpeti tāhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ ācariyavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယာဟံ ပဗ္ဗာဇေသိံ, ယာဟံ ဥပသမ္ပာဒေသိံ, မယ္ဟံ မူလေန ယော ပဗ္ဗဇိတော, မယ္ဟံ မူလေန ယော ဥပသမ္ပန္နော, မယ္ဟံမူလိကာ ယသ္သ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, မယ္ဟံ မူလိကာ ယသ္သ ဥပသမ္ပဒာ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Saddhivihārikaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Yāhaṃ pabbājesiṃ, yāhaṃ upasampādesiṃ, mayhaṃ mūlena yo pabbajito, mayhaṃ mūlena yo upasampanno, mayhaṃmūlikā yassa pabbajjā, mayhaṃ mūlikā yassa upasampadā tāhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ saddhivihārikavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    အန္တေဝာသိကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယာဟံ ပဗ္ဗာဇေသိံ, ယာဟံ အနုသ္သာဝေသိံ, ယော မံ နိသ္သာယ ဝသတိ, ယော မံ ဥဒ္ဒိသာပေတိ, ယော မံ ပရိပုစ္ဆတိ, ယသ္သာဟံ ဥဒ္ဒိသာမိ, ယာဟံ ပရိပုစ္ဆာပေမိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ အန္တေဝာသိကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Antevāsikaṃpaccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Yāhaṃ pabbājesiṃ, yāhaṃ anussāvesiṃ, yo maṃ nissāya vasati, yo maṃ uddisāpeti, yo maṃ paripucchati, yassāhaṃ uddisāmi, yāhaṃ paripucchāpemi taṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ antevāsikavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သမာနုပဇ္ဈာယကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘မယ္ဟံ ဥပဇ္ဈာယော ယံ ပဗ္ဗာဇေသိ, ယံ ဥပသမ္ပာဒေသိ, ယော တသ္သ မူလေန ပဗ္ဗဇိတော, ယော တသ္သ မူလေန ဥပသမ္ပန္နော, ယသ္သ တမ္မူလိကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ယသ္သ တမ္မူလိကာ ဥပသမ္ပဒာ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သမာနုပဇ္ဈာယကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Samānupajjhāyakaṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Mayhaṃ upajjhāyo yaṃ pabbājesi, yaṃ upasampādesi, yo tassa mūlena pabbajito, yo tassa mūlena upasampanno, yassa tammūlikā pabbajjā, yassa tammūlikā upasampadā taṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ samānupajjhāyakavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သမာနာစရိယကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘မယ္ဟံ အာစရိယော ယံ ပဗ္ဗာဇေသိ, ယံ အနုသ္သာဝေသိ, ယော တံ နိသ္သာယ ဝသတိ, ယော တံ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ပရိပုစ္ဆတိ, ယသ္သ မေ အာစရိယော ဥဒ္ဒိသတိ, ယံ ပရိပုစ္ဆာပေတိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သမာနာစရိယကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Samānācariyakaṃpaccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Mayhaṃ ācariyo yaṃ pabbājesi, yaṃ anussāvesi, yo taṃ nissāya vasati, yo taṃ uddisāpeti paripucchati, yassa me ācariyo uddisati, yaṃ paripucchāpeti taṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ samānācariyakavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယေနာဟံ သဒ္ဓိံ အဓိသီလံ သိက္ခာမိ, အဓိစိတ္တံ အဓိပညံ သိက္ခာမိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သဗ္ရဟ္မစာရိဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Sabrahmacāriṃ paccakkhāmīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Yenāhaṃ saddhiṃ adhisīlaṃ sikkhāmi, adhicittaṃ adhipaññaṃ sikkhāmi taṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ sabrahmacārivevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘အာဂာရိကောတိ မံ ဓာရေဟိ, ကသ္သကော, ဝာဏိဇော, ဂောရက္ခော, ဩကလ္လကော, မောဠိဗဒ္ဓော, ကာမဂုဏိကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဂိဟိဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Gihīti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Āgārikoti maṃ dhārehi, kassako, vāṇijo, gorakkho, okallako, moḷibaddho, kāmaguṇikoti maṃ dhārehī’’ti evaṃ gihivevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    ဥပာသကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဒ္ဝေဝာစိကော ဥပာသကောတိ မံ ဓာရေဟိ, တေဝာစိကော ဥပာသကော, ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနိကော, ဓမ္မံ သင္ဃံ သရဏဂမနိကော, ပဉ္စသိက္ခာပဒိကော ဒသသိက္ခာပဒိကော ဥပာသကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဥပာသကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Upāsakoti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Dvevāciko upāsakoti maṃ dhārehi, tevāciko upāsako, buddhaṃ saraṇagamaniko, dhammaṃ saṅghaṃ saraṇagamaniko, pañcasikkhāpadiko dasasikkhāpadiko upāsakoti maṃ dhārehī’’ti evaṃ upāsakavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    အာရာမိကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကောတိ မံ ဓာရေဟိ, ဝေယ္ယာဝစ္စကရော, အပ္ပဟရိတကာရကော, ယာဂုဘာဇကော, ဖလဘာဇကော, ခဇ္ဇကဘာဇကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ အာရာမိကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Ārāmikoti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Kappiyakārakoti maṃ dhārehi, veyyāvaccakaro, appaharitakārako, yāgubhājako, phalabhājako, khajjakabhājakoti maṃ dhārehī’’ti evaṃ ārāmikavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    သာမဏေရောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ကုမာရကောတိ မံ ဓာရေဟိ, စေလ္လကော, စေဋကော, မောဠိဂလ္လော, သမဏုဒ္ဒေသော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ သာမဏေရဝေစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Sāmaṇeroti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Kumārakoti maṃ dhārehi, cellako, ceṭako, moḷigallo, samaṇuddeso’ti maṃ dhārehī’’ti evaṃ sāmaṇeravecanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    တိတ္ထိယောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘နိဂဏ္ဌောတိ မံ ဓာရေဟိ, အာဇီဝကော, တာပသော, ပရိဗ္ဗာဇကော, ပဏ္ဍရင္ဂောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ တိတ္ထိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Titthiyoti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Nigaṇṭhoti maṃ dhārehi, ājīvako, tāpaso, paribbājako, paṇḍaraṅgoti maṃ dhārehī’’ti evaṃ titthiyavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    တိတ္ထိယသာဝကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ မံ ဓာရေဟိ’’ အာဇီဝက တာပသ ပရိဗ္ဗာဇက ပဏ္ဍရင္ဂသာဝကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဧဝံ တိတ္ထိယသာဝကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Titthiyasāvakotimaṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Nigaṇṭhasāvakoti maṃ dhārehi’’ ājīvaka tāpasa paribbājaka paṇḍaraṅgasāvakoti maṃ dhārehīti evaṃ titthiyasāvakavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    အသ္သမဏောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဒုသ္သီလောတိ မံ ဓာရေဟိ, ပာပဓမ္မော, အသုစိသင္ကသ္သရသမာစာရော, ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော, အသ္သမဏော သမဏပဋိညော, အဗ္ရဟ္မစာရီ ဗ္ရဟ္မစာရိပဋိညော, အန္တောပူတိ, အဝသ္သုတော, ကသမ္ဗုဇာတော, ကောဏ္ဌော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ အသ္သမဏဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Assamaṇoti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Dussīloti maṃ dhārehi, pāpadhammo, asucisaṅkassarasamācāro, paṭicchannakammanto, assamaṇo samaṇapaṭiñño, abrahmacārī brahmacāripaṭiñño, antopūti, avassuto, kasambujāto, koṇṭho’ti maṃ dhārehī’’ti evaṃ assamaṇavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    အသက္ယပုတ္တိယောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပုတ္တောတိ မံ ဓာရေဟိ, န အနန္တဗုဒ္ဓိပုတ္တော, န အနောမဗုဒ္ဓိပုတ္တော, န ဗောဓိပညာဏပုတ္တော, န ဓီရပုတ္တော, န ဝိဂတမောဟပုတ္တော, န ပဘိန္နခီလပုတ္တော , န ဝိဇိတဝိဇယပုတ္တောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝမာဒိအသက္ယပုတ္တိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

    Asakyaputtiyoti maṃ dhārehīti na vevacanena paccakkhānaṃ. ‘‘Na sammāsambuddhaputtoti maṃ dhārehi, na anantabuddhiputto, na anomabuddhiputto, na bodhipaññāṇaputto, na dhīraputto, na vigatamohaputto, na pabhinnakhīlaputto , na vijitavijayaputtoti maṃ dhārehī’’ti evamādiasakyaputtiyavevacanena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti.

    တေဟိ အာကာရေဟိ တေဟိ လိင္ဂေဟိ တေဟိ နိမိတ္တေဟီတိ တေဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနိ ဝာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ ဗုဒ္ဓာဒီနံ ဝေဝစနေဟိ။ ဝေဝစနာနိ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနသ္သ ကာရဏတ္တာ အာကာရာနိ, ဗုဒ္ဓာဒီနံ သဏ္ဌာနဒီပနတ္တာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနသဏ္ဌာနတ္တာ ဧဝ ဝာ လိင္ဂာနိ, သိက္ခာပစ္စက္ခာနသ္သ သဉ္ဇာနနဟေတုတော မနုသ္သာနံ တိလကာဒီနိ ဝိယ နိမိတ္တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ခော ဘိက္ခဝေတိ ဣတော ပရံ အညသ္သ သိက္ခာပစ္စက္ခာနကာရဏသ္သ အဘာဝတော နိယမေန္တော အာဟ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော, ဧဝမေဝ ဒုဗ္ဗလ္ယာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စ, န ဣတော ပရံ ကာရဏမတ္ထီတိ။

    Tehi ākārehi tehi liṅgehi tehi nimittehīti tehi ‘‘buddhavevacanāni vā’’tiādinā nayena vuttehi buddhādīnaṃ vevacanehi. Vevacanāni hi sikkhāpaccakkhānassa kāraṇattā ākārāni, buddhādīnaṃ saṇṭhānadīpanattā sikkhāpaccakkhānasaṇṭhānattā eva vā liṅgāni, sikkhāpaccakkhānassa sañjānanahetuto manussānaṃ tilakādīni viya nimittānīti vuccanti. Evaṃ kho bhikkhaveti ito paraṃ aññassa sikkhāpaccakkhānakāraṇassa abhāvato niyamento āha. Ayañhettha attho, evameva dubbalyāvikammañceva hoti sikkhāpaccakkhānañca, na ito paraṃ kāraṇamatthīti.

    ၅၄. ဧဝံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏံ ဒသ္သေတ္ဝာ အပ္ပစ္စက္ခာနေ အသမ္မောဟတ္ထံ တသ္သေဝ စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏသ္သ ပုဂ္ဂလာဒိဝသေန ဝိပတ္တိဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေဟိ အာကာရေဟီတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဥမ္မတ္တကောတိ ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝာ ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝာ ယော ကောစိ ဝိပရီတသညော, သော သစေ ပစ္စက္ခာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဥမ္မတ္တကသ္သာတိ တာဒိသသ္သေဝ ဥမ္မတ္တကသ္သ; တာဒိသသ္သ ဟိ သန္တိကေ သစေ ပကတတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ, ဥမ္မတ္တကော န ဇာနာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ခိတ္တစိတ္တောတိ ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝုစ္စတိ။ ပုရိမပဒေ ပန ဥမ္မတ္တကသာမညေန ဝုတ္တံ ‘‘ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝာ ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝာ’’တိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဝိသေသော အနာပတ္တိဝာရေ အာဝိ ဘဝိသ္သတိ ။ ဧဝံ ခိတ္တစိတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တသ္သ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ တမ္ဟိ အဇာနန္တေ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။

    54. Evaṃ sikkhāpaccakkhānalakkhaṇaṃ dassetvā appaccakkhāne asammohatthaṃ tasseva ca sikkhāpaccakkhānalakkhaṇassa puggalādivasena vipattidassanatthaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, appaccakkhātā’’tiādimāha. Tattha yehi ākārehītiādi vuttanayameva. Ummattakoti yakkhummattako vā pittummattako vā yo koci viparītasañño, so sace paccakkhāti, appaccakkhātā hoti sikkhā. Ummattakassāti tādisasseva ummattakassa; tādisassa hi santike sace pakatatto sikkhaṃ paccakkhāti, ummattako na jānāti, appaccakkhātāva hoti sikkhā. Khittacittoti yakkhummattako vuccati. Purimapade pana ummattakasāmaññena vuttaṃ ‘‘yakkhummattako vā pittummattako vā’’ti. Ubhinnampi viseso anāpattivāre āvi bhavissati . Evaṃ khittacitto sikkhaṃ paccakkhāti, appaccakkhātāva hoti. Tassa santike paccakkhātāpi tamhi ajānante appaccakkhātāva hoti.

    ဝေဒနာဋ္ဋောတိ ဗလဝတိယာ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော မုစ္ဆာပရေတော; တေန ဝိလပန္တေန ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တသ္သ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ တမ္ဟိ အဇာနန္တေ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ။

    Vedanāṭṭoti balavatiyā dukkhavedanāya phuṭṭho mucchāpareto; tena vilapantena paccakkhātāpi appaccakkhātāva hoti. Tassa santike paccakkhātāpi tamhi ajānante appaccakkhātā hoti.

    ဒေဝတာယ သန္တိကေတိ ဘုမ္မဒေဝတံ အာဒိံ ကတ္ဝာ ယာဝ အကနိဋ္ဌဒေဝတာယ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနဂတသ္သာတိ နာဂမာဏဝကသ္သ ဝာ သုပဏ္ဏမာဏဝကသ္သ ဝာ ကိန္နရ-ဟတ္ထိ-မက္ကဋာဒီနံ ဝာ ယသ္သ ကသ္သစိ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ ။ တတ္ရ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ သန္တိကေ အဇာနနဘာဝေန အပ္ပစ္စက္ခာတာတိ အာဟ။ ဒေဝတာယ သန္တိကေ အတိခိပ္ပံ ဇာနနဘာဝေန။ ဒေဝတာ နာမ မဟာပညာ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အတိခိပ္ပံ ဇာနန္တိ, စိတ္တဉ္စ နာမေတံ လဟုပရိဝတ္တံ။ တသ္မာ စိတ္တလဟုကသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ စိတ္တဝသေနေဝ ‘‘မာ အတိခိပ္ပံ ဝိနာသော အဟောသီ’’တိ ဒေဝတာယ သန္တိကေ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ပဋိက္ခိပိ။

    Devatāya santiketi bhummadevataṃ ādiṃ katvā yāva akaniṭṭhadevatāya santike paccakkhātāpi appaccakkhātāva hoti. Tiracchānagatassāti nāgamāṇavakassa vā supaṇṇamāṇavakassa vā kinnara-hatthi-makkaṭādīnaṃ vā yassa kassaci santike paccakkhātāpi appaccakkhātāva hoti . Tatra ummattakādīnaṃ santike ajānanabhāvena appaccakkhātāti āha. Devatāya santike atikhippaṃ jānanabhāvena. Devatā nāma mahāpaññā tihetukapaṭisandhikā atikhippaṃ jānanti, cittañca nāmetaṃ lahuparivattaṃ. Tasmā cittalahukassa puggalassa cittavaseneva ‘‘mā atikhippaṃ vināso ahosī’’ti devatāya santike sikkhāpaccakkhānaṃ paṭikkhipi.

    မနုသ္သေသု ပန နိယမော နတ္ထိ။ ယသ္သ ကသ္သစိ သဘာဂသ္သ ဝာ ဝိသဘာဂသ္သ ဝာ ဂဟဋ္ဌသ္သ ဝာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝာ ဝိညုသ္သ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော န ဇာနာတိ, အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အရိယကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရိယကံ နာမ အရိယဝောဟာရော, မာဂဓဘာသာ။ မိလက္ခကံ နာမ ယော ကောစိ အနရိယကော အန္ဓဒမိဠာဒိ။ သော စ န ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဘာသန္တရေ ဝာ အနဘိညတာယ, ဗုဒ္ဓသမယေ ဝာ အကောဝိဒတာယ ‘‘ဣဒံ နာမ အတ္ထံ ဧသ ဘဏတီ’’တိ နပ္ပဋိဝိဇာနာတိ။ ဒဝာယာတိ သဟသာ အညံ ဘဏိတုကာမော သဟသာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဘဏတိ။ ရဝာယာတိ ရဝာဘညေန, ‘‘အညံ ဘဏိသ္သာမီ’’တိ အညံ ဘဏန္တော။ ပုရိမေန ကော ဝိသေသောတိ စေ? ပုရိမံ ပဏ္ဍိတသ္သာပိ သဟသာဝသေန အညဘဏနံ။ ဣဒံ ပန မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ အပကတညုတ္တာ ပက္ခလန္တသ္သ ‘‘အညံ ဘဏိသ္သာမီ’’တိ အညဘဏနံ။

    Manussesu pana niyamo natthi. Yassa kassaci sabhāgassa vā visabhāgassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā viññussa santike paccakkhātā paccakkhātāva hoti. Sace pana so na jānāti, appaccakkhātāva hotīti etamatthaṃ dassento ‘‘ariyakenā’’tiādimāha. Tattha ariyakaṃ nāma ariyavohāro, māgadhabhāsā. Milakkhakaṃ nāma yo koci anariyako andhadamiḷādi. So ca na paṭivijānātīti bhāsantare vā anabhiññatāya, buddhasamaye vā akovidatāya ‘‘idaṃ nāma atthaṃ esa bhaṇatī’’ti nappaṭivijānāti. Davāyāti sahasā aññaṃ bhaṇitukāmo sahasā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti bhaṇati. Ravāyāti ravābhaññena, ‘‘aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññaṃ bhaṇanto. Purimena ko visesoti ce? Purimaṃ paṇḍitassāpi sahasāvasena aññabhaṇanaṃ. Idaṃ pana mandattā momūhattā apakataññuttā pakkhalantassa ‘‘aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññabhaṇanaṃ.

    အသာဝေတုကာမော သာဝေတီတိ ဣမသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ ပာဠိံ ဝာစေတိ ပရိပုစ္ဆတိ ဥဂ္ဂဏ္ဟာတိ သဇ္ဈာယံ ကရောတိ ဝဏ္ဏေတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသာဝေတုကာမော သာဝေတီ’’တိ။ သာဝေတုကာမော န သာဝေတီတိ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ အာဝိကတ္ဝာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခန္တော ဝစီဘေဒံ န ကရောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝေတုကာမော န သာဝေတီ’’တိ။ အဝိညုသ္သ သာဝေတီတိ မဟလ္လကသ္သ ဝာ ပောတ္ထကရူပသဒိသသ္သ, ဂရုမေဓသ္သ ဝာ သမယေ အကောဝိဒသ္သ, ဂာမဒာရကာနံ ဝာ အဝိညုတံ ပတ္တာနံ သာဝေတိ။ ဝိညုသ္သ န သာဝေတီတိ ပဏ္ဍိတသ္သ ဉာတုံ သမတ္ထသ္သ န သာဝေတိ။ သဗ္ဗသော ဝာ ပနာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒီသု ယေန ယေန ပရိယာယေန သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ, တတော ဧကမ္ပိ ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာ န သာဝေတိ။ ဧဝံ ခောတိ အပ္ပစ္စက္ခာနလက္ခဏံ နိယမေတိ။ အယံ ဟေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘ဧဝမေဝ သိက္ခာ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ, န အညေန ကာရဏေနာ’’တိ။

    Asāvetukāmo sāvetīti imassa sikkhāpadassa pāḷiṃ vāceti paripucchati uggaṇhāti sajjhāyaṃ karoti vaṇṇeti, ayaṃ vuccati ‘‘asāvetukāmo sāvetī’’ti. Sāvetukāmo na sāvetīti dubbalabhāvaṃ āvikatvā sikkhaṃ paccakkhanto vacībhedaṃ na karoti, ayaṃ vuccati ‘‘sāvetukāmo na sāvetī’’ti. Aviññussa sāvetīti mahallakassa vā potthakarūpasadisassa, garumedhassa vā samaye akovidassa, gāmadārakānaṃ vā aviññutaṃ pattānaṃ sāveti. Viññussa na sāvetīti paṇḍitassa ñātuṃ samatthassa na sāveti. Sabbaso vā panāti ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādīsu yena yena pariyāyena sikkhā paccakkhātā hoti, tato ekampi vacībhedaṃ katvā na sāveti. Evaṃ khoti appaccakkhānalakkhaṇaṃ niyameti. Ayaṃ hettha attho – ‘‘evameva sikkhā appaccakkhātā hoti, na aññena kāraṇenā’’ti.

    သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင္ဂံ နိဋ္ဌိတံ။

    Sikkhāpaccakkhānavibhaṅgaṃ niṭṭhitaṃ.

    မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

    Mūlapaññattivaṇṇanā

    ၅၅. ဣဒာနိ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယ္ယာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဒသ္သနတ္ထံ ‘‘မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မေထုနဓမ္မော နာမာတိ ဣဒံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗသ္သ မေထုနဓမ္မသ္သ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ အသဒ္ဓမ္မောတိ အသတံ နီစဇနာနံ ဓမ္မော။ ဂာမဓမ္မောတိ ဂာမဝာသီနံ သေဝနဓမ္မော။ ဝသလဓမ္မောတိ ဝသလာနံ ဓမ္မော; ကိလေသဝသ္သနတော ဝာ သယမေဝ ဝသလော ဓမ္မောတိ ဝသလဓမ္မော။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌုဉ္စ ကိလေသေဟိ ဒုဋ္ဌတ္တာ, ထူလဉ္စ အနိပုဏဘာဝတောတိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ တီသု ပဒေသု ‘‘ယော သော’’တိ ဣဒံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ‘‘ယံ တ’’န္တိ ကတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ – ‘‘ယံ တံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ, ယံ တံ ဩဒကန္တိကံ, ယံ တံ ရဟသ္သ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ တသ္သ ကမ္မသ္သ ပရိဝာရဘူတံ ဒသ္သနမ္ပိ ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ ဖုသနမ္ပိ ဃဋ္ဋနမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ, တသ္မာပိ တံ ကမ္မံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ယံ တံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ သော မေထုနဓမ္မော။ ဥဒကံ အသ္သ အန္တေ သုဒ္ဓတ္ထံ အာဒီယတီတိ ဥဒကန္တံ, ဥဒကန္တမေဝ ဩဒကန္တိကံ; ယံ တံ ဩဒကန္တိကံ , သော မေထုနဓမ္မော။ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ကတ္တဗ္ဗတာယ ရဟသ္သံ။ ယံ တံ ရဟသ္သံ, သော မေထုနဓမ္မောတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    55. Idāni ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’tiādīnaṃ atthadassanatthaṃ ‘‘methunadhammo nāmā’’tiādimāha. Tattha methunadhammo nāmāti idaṃ niddisitabbassa methunadhammassa uddesapadaṃ. Asaddhammoti asataṃ nīcajanānaṃ dhammo. Gāmadhammoti gāmavāsīnaṃ sevanadhammo. Vasaladhammoti vasalānaṃ dhammo; kilesavassanato vā sayameva vasalo dhammoti vasaladhammo. Duṭṭhullanti duṭṭhuñca kilesehi duṭṭhattā, thūlañca anipuṇabhāvatoti duṭṭhullaṃ. Ito paṭṭhāya ca tīsu padesu ‘‘yo so’’ti idaṃ parivattetvā ‘‘yaṃ ta’’nti katvā yojetabbaṃ – ‘‘yaṃ taṃ duṭṭhullaṃ, yaṃ taṃ odakantikaṃ, yaṃ taṃ rahassa’’nti. Ettha ca yasmā tassa kammassa parivārabhūtaṃ dassanampi gahaṇampi āmasanampi phusanampi ghaṭṭanampi duṭṭhullaṃ, tasmāpi taṃ kammaṃ duṭṭhullaṃ. Yaṃ taṃ duṭṭhullaṃ so methunadhammo. Udakaṃ assa ante suddhatthaṃ ādīyatīti udakantaṃ, udakantameva odakantikaṃ; yaṃ taṃ odakantikaṃ , so methunadhammo. Raho paṭicchanne okāse kattabbatāya rahassaṃ. Yaṃ taṃ rahassaṃ, so methunadhammoti evaṃ yojanā veditabbā.

    ဒ္ဝယေန ဒ္ဝယေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ဒ္ဝယံဒ္ဝယသမာပတ္တိ။ တတ္ထ ယောဇနာ – ‘‘ယာ သာ ဒ္ဝယံဒ္ဝယသမာပတ္တိ သော မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိ။ ဣဓ ပန တံ သဗ္ဗံ ဧကဇ္ဈံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ဧသော မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိ။ ကိံ ကာရဏာ ဝုစ္စတိ မေထုနဓမ္မောတိ? ဥဘိန္နံ ရတ္တာနံ သာရတ္တာနံ အဝသ္သုတာနံ ပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဥဘိန္နံ သဒိသာနံ ဓမ္မောတိ, တံ ကာရဏာ ဝုစ္စတိ မေထုနဓမ္မောတိ။

    Dvayena dvayena samāpajjitabbato dvayaṃdvayasamāpatti. Tattha yojanā – ‘‘yā sā dvayaṃdvayasamāpatti so methunadhammo nāmā’’ti. Idha pana taṃ sabbaṃ ekajjhaṃ nigamento āha ‘‘eso methunadhammo nāmā’’ti. Kiṃ kāraṇā vuccati methunadhammoti? Ubhinnaṃ rattānaṃ sārattānaṃ avassutānaṃ pariyuṭṭhitānaṃ ubhinnaṃ sadisānaṃ dhammoti, taṃ kāraṇā vuccati methunadhammoti.

    ပဋိသေဝတိ နာမာတိ ဣဒံ ‘‘ပဋိသေဝေယ္ယာ’’တိ ဧတ္ထ ယေနာကာရေန ပဋိသေဝေယ္ယာတိ ဝုစ္စတိ, တသ္သာကာရသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ မာတိကာပဒံ။ ယော နိတ္တေန နိမိတ္တန္တိအာဒီသု ယော ဘိက္ခု ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တေန အတ္တနော နိမိတ္တံ, ဣတ္ထိယာ အင္ဂဇာတေန အတ္တနော အင္ဂဇာတံ သဗ္ဗန္တိမေန ပမာဏေန ဧကတိလဗီဇမတ္တမ္ပိ ဝာတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ ပဝေသေတိ, ဧသော ပဋိသေဝတိ နာမ; ဧတ္တကေန သီလဘေဒံ ပာပုဏာတိ, ပာရာဇိကော ဟောတိ။

    Paṭisevati nāmāti idaṃ ‘‘paṭiseveyyā’’ti ettha yenākārena paṭiseveyyāti vuccati, tassākārassa dassanatthaṃ mātikāpadaṃ. Yo nittena nimittantiādīsu yo bhikkhu itthiyā nimittena attano nimittaṃ, itthiyā aṅgajātena attano aṅgajātaṃ sabbantimena pamāṇena ekatilabījamattampi vātena asamphuṭṭhe allokāse paveseti, eso paṭisevati nāma; ettakena sīlabhedaṃ pāpuṇāti, pārājiko hoti.

    ဧတ္ထ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ စတ္တာရိ ပသ္သာနိ, ဝေမဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ပုရိသနိမိတ္တေ စတ္တာရိ ပသ္သာနိ, မဇ္ဈံ, ဥပရိစာတိ ဆ။ တသ္မာ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဟေဋ္ဌာ ပဝေသေန္တောပိ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ဥပရိတော ပဝေသေန္တောပိ, ဥဘောဟိ ပသ္သေဟိ ပဝေသေန္တောပိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ မုဉ္စိတ္ဝာ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တောပိ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ပုရိသနိမိတ္တံ ပန ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ, ဥဘောဟိ ပသ္သေဟိ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ, မဇ္ဈေနေဝ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ သမဉ္ဆိတင္ဂုလိံ ဝိယ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သင္ကောစေတ္ဝာ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ တတ္ထ တုလာဒဏ္ဍသဒိသံ ပဝေသေန္တသ္သာပိ စတ္တာရိ ပသ္သာနိ, မဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ; သင္ကောစေတ္ဝာ ပဝေသေန္တသ္သာပိ စတ္တာရိ ပသ္သာနိ, ဥပရိဘာဂမဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ – ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ပုရိသနိမိတ္တေ ဒသ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။

    Ettha ca itthinimitte cattāri passāni, vemajjhañcāti pañca ṭhānāni labbhanti. Purisanimitte cattāri passāni, majjhaṃ, uparicāti cha. Tasmā itthinimitte heṭṭhā pavesentopi pārājiko hoti. Uparito pavesentopi, ubhohi passehi pavesentopi cattāri ṭhānāni muñcitvā majjhena pavesentopi pārājiko hoti. Purisanimittaṃ pana heṭṭhābhāgena chupantaṃ pavesentopi pārājiko hoti. Uparibhāgena chupantaṃ pavesentopi, ubhohi passehi chupantaṃ pavesentopi, majjheneva chupantaṃ pavesentopi samañchitaṅguliṃ viya majjhimapabbapiṭṭhiyā saṅkocetvā uparibhāgena chupantaṃ pavesentopi pārājiko hoti. Tattha tulādaṇḍasadisaṃ pavesentassāpi cattāri passāni, majjhañcāti pañca ṭhānāni; saṅkocetvā pavesentassāpi cattāri passāni, uparibhāgamajjhañcāti pañca ṭhānāni – evaṃ sabbānipi purisanimitte dasa ṭhānāni honti.

    နိမိတ္တေ ဇာတံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ စမ္မခီလံ ဝာ ပိဠကံ ဝာ ပဝေသေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သ။ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ မတစမ္မံ ဝာ သုက္ခပိဠကံ ဝာ ပဝေသေတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သ။ မေထုနသ္သာဒေန လောမံ ဝာ အင္ဂုလိ-အင္ဂုဋ္ဌဗီဇာဒီနိ ဝာ ပဝေသေန္တသ္သာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အယဉ္စ မေထုနကထာ နာမ ယသ္မာ ဒုဋ္ဌုလ္လာ ကထာ အသဗ္ဘိကထာ, တသ္မာ ဧတံ ဝာ အညံ ဝာ ဝိနယေ ဤဒိသံ ဌာနံ ကထေန္တေန ပဋိက္ကူလမနသိကာရဉ္စ သမဏသညဉ္စ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌပေတ္ဝာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဂာရဝံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ အသမကာရုဏိကသ္သ လောကနာထသ္သ ကရုဏာဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗံ။ သော ဟိ နာမ ဘဂဝာ သဗ္ဗသော ကာမေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသောပိ သတ္တာနုဒ္ဒယာယ လောကာနုကမ္ပာယ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ သိက္ခာပဒပညာပနတ္ထာယ ဤဒိသံ ကထံ ကထေသိ။ ‘‘အဟော သတ္ထု ကရုဏာဂုဏော’’တိ ဧဝံ လောကနာထသ္သ ကရုဏာဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗံ။

    Nimitte jātaṃ anaṭṭhakāyappasādaṃ cammakhīlaṃ vā piḷakaṃ vā paveseti, āpatti pārājikassa. Naṭṭhakāyappasādaṃ matacammaṃ vā sukkhapiḷakaṃ vā paveseti, āpatti dukkaṭassa. Methunassādena lomaṃ vā aṅguli-aṅguṭṭhabījādīni vā pavesentassāpi dukkaṭameva. Ayañca methunakathā nāma yasmā duṭṭhullā kathā asabbhikathā, tasmā etaṃ vā aññaṃ vā vinaye īdisaṃ ṭhānaṃ kathentena paṭikkūlamanasikārañca samaṇasaññañca hirottappañca paccupaṭṭhapetvā sammāsambuddhe gāravaṃ uppādetvā asamakāruṇikassa lokanāthassa karuṇāguṇaṃ āvajjetvā kathetabbaṃ. So hi nāma bhagavā sabbaso kāmehi vinivattamānasopi sattānuddayāya lokānukampāya sattesu kāruññataṃ paṭicca sikkhāpadapaññāpanatthāya īdisaṃ kathaṃ kathesi. ‘‘Aho satthu karuṇāguṇo’’ti evaṃ lokanāthassa karuṇāguṇaṃ āvajjetvā kathetabbaṃ.

    အပိစ ယဒိ ဘဂဝာ သဗ္ဗာကာရေန ဤဒိသံ ကထံ န ကထေယ္ယ, ကော ဇာနေယ္ယ ‘‘ဧတ္တကေသု

    Apica yadi bhagavā sabbākārena īdisaṃ kathaṃ na katheyya, ko jāneyya ‘‘ettakesu

    ဌာနေသု ပာရာဇိကံ, ဧတ္တကေသု ထုလ္လစ္စယံ, ဧတ္တကေသု ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ တသ္မာ သုဏန္တေနပိ ကထေန္တေနပိ ဗီဇကေန မုခံ အပိဓာယ ဒန္တဝိဒံသကံ ဟသမာနေန န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ ဤဒိသံ ကထိတ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ဂဗ္ဘိတေန ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နေန သတ္ထုပဋိဘာဂေန ဟုတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗန္တိ။

    Ṭhānesu pārājikaṃ, ettakesu thullaccayaṃ, ettakesu dukkaṭa’’nti. Tasmā suṇantenapi kathentenapi bījakena mukhaṃ apidhāya dantavidaṃsakaṃ hasamānena na nisīditabbaṃ. ‘‘Sammāsambuddhenāpi īdisaṃ kathita’’nti paccavekkhitvā gabbhitena hirottappasampannena satthupaṭibhāgena hutvā kathetabbanti.

    မူလပညတ္တံ နိဋ္ဌိတံ။

    Mūlapaññattaṃ niṭṭhitaṃ.

    အနုပညတ္တိဝာရေ – အန္တမသောတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ တိရစ္ဆာနဂတာယပီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန တိရစ္ဆာနေသု ဂတာယပိ။ ပဂေဝ မနုသ္သိတ္ထိယာတိ ပဌမတရံ မနုသ္သဇာတိကာယ ဣတ္ထိယာ။ ပာရာဇိကဝတ္ထုဘူတာ ဧဝ စေတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီ တိရစ္ဆာနဂတာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ, န သဗ္ဗာ။ တတ္ရာယံ ပရိစ္ဆေဒော –

    Anupaññattivāre – antamasoti sabbantimena paricchedena. Tiracchānagatāyapīti paṭisandhivasena tiracchānesu gatāyapi. Pageva manussitthiyāti paṭhamataraṃ manussajātikāya itthiyā. Pārājikavatthubhūtā eva cettha tiracchānagatitthī tiracchānagatāti gahetabbā, na sabbā. Tatrāyaṃ paricchedo –

    အပဒာနံ အဟိ မစ္ဆာ၊ ဒ္ဝိပဒာနဉ္စ ကုက္ကုဋီ။

    Apadānaṃ ahi macchā, dvipadānañca kukkuṭī;

    စတုပ္ပဒာနံ မဇ္ဇာရီ၊ ဝတ္ထု ပာရာဇိကသ္သိမာတိ။

    Catuppadānaṃ majjārī, vatthu pārājikassimāti.

    တတ္ထ အဟိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ အဇဂရဂောနသာဒိဘေဒာ ဒီဃဇာတိ သင္ဂဟိတာ။ တသ္မာ ဒီဃဇာတီသု ယတ္ထ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂာနံ အညတရသ္မိံ သက္ကာ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေတုံ, သာ ပာရာဇိကဝတ္ထု။ အဝသေသာ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ မစ္ဆကစ္ဆပမဏ္ဍူကာဒိဘေဒာ ဩဒကဇာတိ သင္ဂဟိတာ။ တတ္ရာပိ ဒီဃဇာတိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပာရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ပတင္ဂမုခမဏ္ဍူကာ နာမ ဟောန္တိ တေသံ မုခသဏ္ဌာနံ မဟန္တံ, ဆိဒ္ဒံ အပ္ပကံ, တတ္ထ ပဝေသနံ နပ္ပဟောတိ; မုခသဏ္ဌာနံ ပန ဝဏသင္ခေပံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ တံ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကုက္ကုဋိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ ကာကကပောတာဒိဘေဒာ ပက္ခိဇာတိ သင္ဂဟိတာ။ တတ္ရာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပာရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇာရိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ ရုက္ခသုနခ-မုင္ဂုသ-ဂောဓာဒိဘေဒာ စတုပ္ပဒဇာတိ သင္ဂဟိတာ။ တတ္ရာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပာရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tattha ahiggahaṇena sabbāpi ajagaragonasādibhedā dīghajāti saṅgahitā. Tasmā dīghajātīsu yattha tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ sakkā tilaphalamattampi pavesetuṃ, sā pārājikavatthu. Avasesā dukkaṭavatthūti veditabbā. Macchaggahaṇena sabbāpi macchakacchapamaṇḍūkādibhedā odakajāti saṅgahitā. Tatrāpi dīghajātiyaṃ vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – pataṅgamukhamaṇḍūkā nāma honti tesaṃ mukhasaṇṭhānaṃ mahantaṃ, chiddaṃ appakaṃ, tattha pavesanaṃ nappahoti; mukhasaṇṭhānaṃ pana vaṇasaṅkhepaṃ gacchati, tasmā taṃ thullaccayavatthūti veditabbaṃ. Kukkuṭiggahaṇena sabbāpi kākakapotādibhedā pakkhijāti saṅgahitā. Tatrāpi vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ. Majjāriggahaṇena sabbāpi rukkhasunakha-muṅgusa-godhādibhedā catuppadajāti saṅgahitā. Tatrāpi vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ.

    ပာရာဇိကောတိ ပရာဇိတော, ပရာဇယံ အာပန္နော။ အယဉ္ဟိ ပာရာဇိကသဒ္ဒော သိက္ခာပဒာပတ္တိပုဂ္ဂလေသု ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, အာနန္ဒ, အနဝကာသော ယံ တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာနံ ဝာ ကာရဏာ သာဝကာနံ ပာရာဇိကံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ သမူဟနေယ္ယာ’’တိ (ပာရာ. ၄၃) ဧဝံ သိက္ခာပဒေ ဝတ္တမာနော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အာပတ္တိံ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, အာပန္နော ပာရာဇိက’’န္တိ (ပာရာ. ၆၇) ဧဝံ အာပတ္တိယံ။ ‘‘န မယံ ပာရာဇိကာ, ယော အဝဟဋော သော ပာရာဇိကော’’တိ (ပာရာ. ၁၅၅) ဧဝံ ပုဂ္ဂလေ ဝတ္တမာနော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပာရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယ္ယာ’’တိအာဒီသု (ပာရာ. ၃၈၄) ပန ဓမ္မေ ဝတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန တတ္ထ ဓမ္မောတိ ကတ္ထစိ အာပတ္တိ , ကတ္ထစိ သိက္ခာပဒမေဝ အဓိပ္ပေတံ, တသ္မာ သော ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗော။ တတ္ထ သိက္ခာပဒံ ယော တံ အတိက္ကမတိ, တံ ပရာဇေတိ, တသ္မာ ‘‘ပာရာဇိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တိ ပန ယော နံ အဇ္ဈာပဇ္ဇတိ, တံ ပရာဇေတိ, တသ္မာ ‘‘ပာရာဇိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ပရာဇိတော ပရာဇယမာပန္နော, တသ္မာ ‘‘ပာရာဇိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ပရိဝာရေပိ –

    Pārājikoti parājito, parājayaṃ āpanno. Ayañhi pārājikasaddo sikkhāpadāpattipuggalesu vattati. Tattha ‘‘aṭṭhānametaṃ, ānanda, anavakāso yaṃ tathāgato vajjīnaṃ vā vajjiputtakānaṃ vā kāraṇā sāvakānaṃ pārājikaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ samūhaneyyā’’ti (pārā. 43) evaṃ sikkhāpade vattamāno veditabbo. ‘‘Āpattiṃ tvaṃ, bhikkhu, āpanno pārājika’’nti (pārā. 67) evaṃ āpattiyaṃ. ‘‘Na mayaṃ pārājikā, yo avahaṭo so pārājiko’’ti (pārā. 155) evaṃ puggale vattamāno veditabbo. ‘‘Pārājikena dhammena anuddhaṃseyyā’’tiādīsu (pārā. 384) pana dhamme vattatīti vadanti. Yasmā pana tattha dhammoti katthaci āpatti , katthaci sikkhāpadameva adhippetaṃ, tasmā so visuṃ na vattabbo. Tattha sikkhāpadaṃ yo taṃ atikkamati, taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājika’’nti vuccati. Āpatti pana yo naṃ ajjhāpajjati, taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājikā’’ti vuccati. Puggalo yasmā parājito parājayamāpanno, tasmā ‘‘pārājiko’’ti vuccati. Etameva hi atthaṃ sandhāya parivārepi –

    ‘‘ပာရာဇိကန္တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ။

    ‘‘Pārājikanti yaṃ vuttaṃ, taṃ suṇohi yathātathaṃ;

    စုတော ပရဒ္ဓော ဘဋ္ဌော စ၊ သဒ္ဓမ္မာ ဟိ နိရင္ကတော။

    Cuto paraddho bhaṭṭho ca, saddhammā hi niraṅkato;

    သံဝာသောပိ တဟိံ နတ္ထိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ (ပရိ. ၃၃၉)။

    Saṃvāsopi tahiṃ natthi, tenetaṃ iti vuccatī’’ti vuttaṃ. (pari. 339);

    အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တော အာပတ္တိဉ္စ အာပန္နော ပုဂ္ဂလော စုတော ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုစ္စတီတိ ယေန ကာရဏေန အသ္သမဏော ဟောတိ အသက္ယပုတ္တိယော ပရိဘဋ္ဌော ဆိန္နော ပရာဇိတော သာသနတော, တေန ဝုစ္စတိ။ ကိန္တိ? ‘‘ပာရာဇိကော ဟောတီ’’တိ။

    Ayañhettha attho – ‘‘taṃ sikkhāpadaṃ vītikkamanto āpattiñca āpanno puggalo cuto hotīti sabbaṃ yojetabbaṃ. Tena vuccatīti yena kāraṇena assamaṇo hoti asakyaputtiyo paribhaṭṭho chinno parājito sāsanato, tena vuccati. Kinti? ‘‘Pārājiko hotī’’ti.

    သဟ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ သံဝာသော, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သံဝာသော နာမာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဧကကမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာယံ သဒ္ဓိံ ယောဇနာယ ဝဏ္ဏနာ – စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သင္ဃကမ္မံ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟိ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဧကကမ္မံ နာမ။ တထာ ပဉ္စဝိဓောပိ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဧကတော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္တာ ဧကုဒ္ဒေသော နာမ။ ပညတ္တံ ပန သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခတာ နာမ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ဝသန္တိ, န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓာ သန္ဒိသ္သတိ, တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧသော သံဝာသော နာမာ’’တိ အာဟ။ သော စ ဝုတ္တပ္ပကာရော သံဝာသော တေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ နတ္ထိ, တေန ကာရဏေန သော ပာရာဇိကော ပုဂ္ဂလော အသံဝာသောတိ ဝုစ္စတီတိ။

    Saha vasanti etthāti saṃvāso, taṃ dassetuṃ ‘‘saṃvāso nāmā’’ti vatvā ‘‘ekakamma’’ntiādimāha. Tatrāyaṃ saddhiṃ yojanāya vaṇṇanā – catubbidhampi saṅghakammaṃ sīmāparicchinnehi pakatattehi bhikkhūhi ekato kattabbattā ekakammaṃ nāma. Tathā pañcavidhopi pātimokkhuddeso ekato uddisitabbattā ekuddeso nāma. Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāma. Ettha yasmā sabbepi lajjino etesu kammādīsu saha vasanti, na ekopi tato bahiddhā sandissati, tasmā tāni sabbānipi gahetvā ‘‘eso saṃvāso nāmā’’ti āha. So ca vuttappakāro saṃvāso tena puggalena saddhiṃ natthi, tena kāraṇena so pārājiko puggalo asaṃvāsoti vuccatīti.

    ၅၆. ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒာနုက္ကမေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဣဒာနိ ယံ တံ ‘‘ပဋိသေဝေယ္ယာ’’တိ ဧတ္ထ ယေနာကာရေန ပဋိသေဝေယ္ယာတိ ဝုစ္စတိ, တသ္သာကာရသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ပဋိသေဝတိ နာမာ’’တိ ဣဒံ မာတိကာပဒံ ဌပေတ္ဝာ ‘‘နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ အင္ဂဇာတေန အင္ဂဇာတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မာ န ကေဝလံ ဣတ္ထိယာ ဧဝ နိမိတ္တံ ပာရာဇိကဝတ္ထု, န စ မနုသ္သိတ္ထိယာ ဧဝ, သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနဉ္စ ဣတ္ထီနမ္ပိ နိမိတ္တံ ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတိ; တသ္မာ ယံ ယံ ဝတ္ထု ဟောတိ, တံ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တိသ္သော ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ယေသံ နိမိတ္တာနိ ဝတ္ထူနိ ဟောန္တိ, တေ သတ္တေ ဝတ္ဝာ ‘‘မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ’’တိအာဒိနာ နယေန တာနိ ဝတ္ထူနိ အာဟ။

    56. Evaṃ uddiṭṭhasikkhāpadaṃ padānukkamena vibhajitvā idāni yaṃ taṃ ‘‘paṭiseveyyā’’ti ettha yenākārena paṭiseveyyāti vuccati, tassākārassa dassanatthaṃ ‘‘paṭisevati nāmā’’ti idaṃ mātikāpadaṃ ṭhapetvā ‘‘nimittena nimittaṃ aṅgajātena aṅgajāta’’nti vuttaṃ. Tattha yasmā na kevalaṃ itthiyā eva nimittaṃ pārājikavatthu, na ca manussitthiyā eva, suvaṇṇarajatādimayānañca itthīnampi nimittaṃ vatthumeva na hoti; tasmā yaṃ yaṃ vatthu hoti, taṃ taṃ dassetuṃ ‘‘tisso itthiyo’’tiādinā nayena yesaṃ nimittāni vatthūni honti, te satte vatvā ‘‘manussitthiyā tayo magge’’tiādinā nayena tāni vatthūni āha.

    တတ္ထ တိသ္သော ဣတ္ထိယော, တယော ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကာ, တယော ပဏ္ဍကာ, တယော ပုရိသာတိ ပာရာဇိကဝတ္ထူနံ နိမိတ္တာနံ နိသ္သယာ ဒ္ဝာဒသ သတ္တာ ဟောန္တိ။ တေသု ဣတ္ထိပုရိသာ ပာကဋာ ဧဝ ။ ပဏ္ဍကဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကဘေဒော ပဗ္ဗဇ္ဇာခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ပာကဋော ဘဝိသ္သတိ။

    Tattha tisso itthiyo, tayo ubhatobyañjanakā, tayo paṇḍakā, tayo purisāti pārājikavatthūnaṃ nimittānaṃ nissayā dvādasa sattā honti. Tesu itthipurisā pākaṭā eva . Paṇḍakaubhatobyañjanakabhedo pabbajjākhandhakavaṇṇanāyaṃ pākaṭo bhavissati.

    မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တသ္သာတိ ဧတ္ထ စ မနုသ္သိတ္ထိယာ တီသု မဂ္ဂေသူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗေ ဧဝ စေတေ မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂာ, အမနုသ္သိတ္ထိယာ တယော, တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ တယောတိ နဝ; မနုသ္သဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကာဒီနံ နဝ; မနုသ္သပဏ္ဍကာဒီနံ ဒ္ဝေ ဒ္ဝေ ကတ္ဝာ ဆ; တထာ မနုသ္သပုရိသာဒီနန္တိ သမတိံသ မဂ္ဂာ ဟောန္တိ။ ဧတေသု နိမိတ္တသင္ခာတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော အင္ဂဇာတံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေတ္ဝာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ပာရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။

    Manussitthiyā tayo magge methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassāti ettha ca manussitthiyā tīsu maggesūti attho veditabbo. Evaṃ sabbattha. Sabbe eva cete manussitthiyā tayo maggā, amanussitthiyā tayo, tiracchānagatitthiyā tayoti nava; manussaubhatobyañjanakādīnaṃ nava; manussapaṇḍakādīnaṃ dve dve katvā cha; tathā manussapurisādīnanti samatiṃsa maggā honti. Etesu nimittasaṅkhātesu yattha katthaci attano aṅgajātaṃ tilaphalamattampi pavesetvā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto pārājikaṃ āpajjati.

    ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

    Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā

    ၅၇. အာပဇ္ဇန္တော ပန ယသ္မာ သေဝနစိတ္တေနေဝ အာပဇ္ဇတိ, န ဝိနာ တေန; တသ္မာ တံ လက္ခဏံ ဒသ္သေန္တော ဘဂဝာ ‘‘ဘိက္ခုသ္သ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌိတေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိက္ခုသ္သာတိ မေထုနသေဝနကသ္သ ဘိက္ခုသ္သ။ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌိတေတိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ, သေဝနစိတ္တေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေတိ အတ္ထော။ ဝစ္စမဂ္ဂံ အင္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တသ္သာတိ ယေန မဂ္ဂေန ဝစ္စံ နိက္ခမတိ တံ မဂ္ဂံ အတ္တနော အင္ဂဇာတံ ပုရိသနိမိတ္တံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တသ္သ။ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာတိ အာပတ္တိ ပာရာဇိကာ အသ္သ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ ဟောတိ။ ပာရာဇိကသ္သာတိ ပာရာဇိကဓမ္မသ္သ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

    57. Āpajjanto pana yasmā sevanacitteneva āpajjati, na vinā tena; tasmā taṃ lakkhaṇaṃ dassento bhagavā ‘‘bhikkhussa sevanacittaṃ upaṭṭhite’’tiādimāha. Tattha bhikkhussāti methunasevanakassa bhikkhussa. Sevanacittaṃ upaṭṭhiteti bhummatthe paccattavacanaṃ, sevanacitte paccupaṭṭhiteti attho. Vaccamaggaṃ aṅgajātaṃ pavesentassāti yena maggena vaccaṃ nikkhamati taṃ maggaṃ attano aṅgajātaṃ purisanimittaṃ tilaphalamattampi pavesentassa. Āpatti pārājikassāti āpatti pārājikā assa hotīti attho. Atha vā āpattīti āpajjanaṃ hoti. Pārājikassāti pārājikadhammassa. Esa nayo sabbattha.

    ၅၈. ဧဝံ သေဝနစိတ္တေနေဝ ပဝေသေန္တသ္သ အာပတ္တိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ယသ္မာ တံ ပဝေသနံ နာမ န ကေဝလံ အတ္တူပက္ကမေနေဝ, ပရူပက္ကမေနာပိ ဟောတိ ။ တတ္ရာပိ စ သာဒိယန္တသ္သေဝ အာပတ္တိ ပဋိသေဝနစိတ္တသမင္ဂိသ္သ, န ဣတရသ္သ။ တသ္မာ ယေ သဒ္ဓာပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ သမ္မာပဋိပန္နကာ ပရူပက္ကမေန ပဝေသနေပိ သတိ န သာဒိယန္တိ, တေသံ ရက္ခဏတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုသ္သိတ္ထိ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    58. Evaṃ sevanacitteneva pavesentassa āpattiṃ dassetvā idāni yasmā taṃ pavesanaṃ nāma na kevalaṃ attūpakkameneva, parūpakkamenāpi hoti . Tatrāpi ca sādiyantasseva āpatti paṭisevanacittasamaṅgissa, na itarassa. Tasmā ye saddhāpabbajitā kulaputtā sammāpaṭipannakā parūpakkamena pavesanepi sati na sādiyanti, tesaṃ rakkhaṇatthaṃ ‘‘bhikkhupaccatthikā manussitthi’’ntiādimāha.

    တတ္ထ ပဋိပက္ခံ အတ္ထယန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ ပစ္စတ္ထိကာ, ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ; ဝိသဘာဂာနံ ဝေရိဘိက္ခူနမေတံ အဓိဝစနံ။ မနုသ္သိတ္ထိံ ဘိက္ခုသ္သ သန္တိကေ အာနေတ္ဝာတိ ဣသ္သာပကတာ တံ ဘိက္ခုံ နာသေတုကာမာ အာမိသေန ဝာ ဥပလာပေတ္ဝာ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဝာ ‘‘ဣဒံ အမ္ဟာကံ ကိစ္စံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ကဉ္စိ မနုသ္သိတ္ထိံ ရတ္တိဘာဂေ တသ္သ ဘိက္ခုသ္သ ဝသနောကာသံ အာနေတ္ဝာ။ ဝစ္စမဂ္ဂေန အင္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တီတိ တံ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထပာဒသီသာဒီသု သုဂ္ဂဟိတံ နိပ္ပရိပ္ဖန္ဒံ ဂဟေတ္ဝာ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေန တသ္သ ဘိက္ခုနော အင္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တိ; သမ္ပယောဇေန္တီတိ အတ္ထော။

    Tattha paṭipakkhaṃ atthayanti icchantīti paccatthikā, bhikkhū eva paccatthikā bhikkhupaccatthikā; visabhāgānaṃ veribhikkhūnametaṃ adhivacanaṃ. Manussitthiṃ bhikkhussa santike ānetvāti issāpakatā taṃ bhikkhuṃ nāsetukāmā āmisena vā upalāpetvā mittasanthavavasena vā ‘‘idaṃ amhākaṃ kiccaṃ karohī’’ti vatvā kañci manussitthiṃ rattibhāge tassa bhikkhussa vasanokāsaṃ ānetvā. Vaccamaggena aṅgajātaṃ abhinisīdentīti taṃ bhikkhuṃ hatthapādasīsādīsu suggahitaṃ nipparipphandaṃ gahetvā itthiyā vaccamaggena tassa bhikkhuno aṅgajātaṃ abhinisīdenti; sampayojentīti attho.

    သော စေတိအာဒီသု သော စေ ဘိက္ခု ဝစ္စမဂ္ဂဗ္ဘန္တရံ အတ္တနော အင္ဂဇာတသ္သ ပဝေသနံ သာဒိယတိ အဓိဝာသေတိ တသ္မိံ ခဏေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ပဝိဋ္ဌံ သာဒိယတိ အဓိဝာသေတိ, ပဝိဋ္ဌကာလေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဌိတံ သာဒိယတိ အဓိဝာသေတိ, ဌာနပ္ပတ္တကာလေ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိသမယေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဥဒ္ဓရဏံ သာဒိယတိ အဓိဝာသေတိ, နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု သာဒိယန္တော ‘‘မမ ဝေရိသမဏေဟိ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ဝတ္တုံ န လဘတိ, ပာရာဇိကာပတ္တိမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ဣမာနိ စတ္တာရိ သာဒိယန္တော အာပဇ္ဇတိ; ဧဝံ ပုရိမံ ဧကံ အသာဒိယိတ္ဝာ တီဏိ သာဒိယန္တောပိ, ဒ္ဝေ အသာဒိယိတ္ဝာ ဒ္ဝေ သာဒိယန္တောပိ, တီဏိ အသာဒိယိတ္ဝာ ဧကံ သာဒိယန္တောပိ အာပဇ္ဇတိယေဝ။ သဗ္ဗသော ပန အသာဒိယန္တော အာသီဝိသမုခံ ဝိယ အင္ဂာရကာသုံ ဝိယ စ ပဝိဋ္ဌံ အင္ဂဇာတံ မညမာနော နာပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဝေသနံ န သာဒိယတိ။ပေ.။ ဥဒ္ဓရဏံ န သာဒိယတိ, အနာပတ္တီ’’တိ။ ဣမဉ္ဟိ ဧဝရူပံ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကံ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ စ သဗ္ဗာယတနာနိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝိယ စ ဝဓကေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပသ္သန္တံ ပုဂ္ဂလံ ရက္ခန္တော ဘဂဝာ ပစ္စတ္ထိကာနဉ္စသ္သ မနောရထဝိဃာတံ ကရောန္တော ဣမံ ‘‘ပဝေသနံ န သာဒိယတီ’’တိအာဒိကံ စတုက္ကံ နီဟရိတ္ဝာ ဌပေသီတိ။

    So cetiādīsu so ce bhikkhu vaccamaggabbhantaraṃ attano aṅgajātassa pavesanaṃ sādiyati adhivāseti tasmiṃ khaṇe sevanacittaṃ upaṭṭhāpeti. Paviṭṭhaṃ sādiyati adhivāseti, paviṭṭhakāle sevanacittaṃ upaṭṭhāpeti. Ṭhitaṃ sādiyati adhivāseti, ṭhānappattakāle sukkavissaṭṭhisamaye sevanacittaṃ upaṭṭhāpeti. Uddharaṇaṃ sādiyati adhivāseti, nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpeti. Evaṃ catūsu ṭhānesu sādiyanto ‘‘mama verisamaṇehi idaṃ kata’’nti vattuṃ na labhati, pārājikāpattimeva āpajjati. Yathā ca imāni cattāri sādiyanto āpajjati; evaṃ purimaṃ ekaṃ asādiyitvā tīṇi sādiyantopi, dve asādiyitvā dve sādiyantopi, tīṇi asādiyitvā ekaṃ sādiyantopi āpajjatiyeva. Sabbaso pana asādiyanto āsīvisamukhaṃ viya aṅgārakāsuṃ viya ca paviṭṭhaṃ aṅgajātaṃ maññamāno nāpajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘pavesanaṃ na sādiyati…pe… uddharaṇaṃ na sādiyati, anāpattī’’ti. Imañhi evarūpaṃ āraddhavipassakaṃ kāye ca jīvite ca anapekkhaṃ ekādasahi aggīhi sampajjalitāni ca sabbāyatanāni ukkhittāsike viya ca vadhake pañca kāmaguṇe passantaṃ puggalaṃ rakkhanto bhagavā paccatthikānañcassa manorathavighātaṃ karonto imaṃ ‘‘pavesanaṃ na sādiyatī’’tiādikaṃ catukkaṃ nīharitvā ṭhapesīti.

    ပဌမစတုက္ကကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamacatukkakathā niṭṭhitā.

    ဧကူနသတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကကထာ

    Ekūnasattatidvisatacatukkakathā

    ၅၉-၆၀. ဧဝံ ပဌမစတုက္ကံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ယသ္မာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဣတ္ထိံ အာနေတ္ဝာ န ကေဝလံ ဝစ္စမဂ္ဂေနေဝ အဘိနိသီဒေန္တိ, အထ ခော ပသ္သာဝမဂ္ဂေနပိ မုခေနပိ။ ဣတ္ထိံ အာနေတ္ဝာပိ စ ကေစိ ဇာဂရန္တိံ အာနေန္တိ, ကေစိ သုတ္တံ, ကေစိ မတ္တံ, ကေစိ ဥမ္မတ္တံ, ကေစိ ပမတ္တံ အညဝိဟိတံ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ မတံ အက္ခာယိတံ, သောဏသိင္ဂာလာဒီဟိ အက္ခာယိတနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ မတံ ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတံ, ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတာ နာမ ယသ္သာ နိမိတ္တေ ဝစ္စမဂ္ဂေ ပသ္သာဝမဂ္ဂေ မုခေ ဝာ ဗဟုတရော ဩကာသော အက္ခာယိတော ဟောတိ။ ကေစိ မတံ ယေဘုယ္ယေန ခာယိတံ, ယေဘုယ္ယေန ခာယိတာ နာမ ယသ္သာ ဝစ္စမဂ္ဂာဒိကေ နိမိတ္တေ ဗဟုံ ခာယိတံ ဟောတိ, အပ္ပံ အက္ခာယိတံ။ န ကေဝလဉ္စ မနုသ္သိတ္ထိမေဝ အာနေန္တိ, အထ ခော အမနုသ္သိတ္ထိမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိမ္ပိ။ န ကေဝလဉ္စ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဣတ္ထိမေဝ, ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကမ္ပိ ပဏ္ဍကမ္ပိ ပုရိသမ္ပိ အာနေန္တိ။ တသ္မာ တေသံ ဝသေန အညာနိပိ စတုက္ကာနိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုသ္သိတ္ထိံ ဇာဂရန္တိ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    59-60. Evaṃ paṭhamacatukkaṃ dassetvā idāni yasmā bhikkhupaccatthikā itthiṃ ānetvā na kevalaṃ vaccamaggeneva abhinisīdenti, atha kho passāvamaggenapi mukhenapi. Itthiṃ ānetvāpi ca keci jāgarantiṃ ānenti, keci suttaṃ, keci mattaṃ, keci ummattaṃ, keci pamattaṃ aññavihitaṃ vikkhittacittanti attho. Keci mataṃ akkhāyitaṃ, soṇasiṅgālādīhi akkhāyitanimittanti attho. Keci mataṃ yebhuyyena akkhāyitaṃ, yebhuyyena akkhāyitā nāma yassā nimitte vaccamagge passāvamagge mukhe vā bahutaro okāso akkhāyito hoti. Keci mataṃ yebhuyyena khāyitaṃ, yebhuyyena khāyitā nāma yassā vaccamaggādike nimitte bahuṃ khāyitaṃ hoti, appaṃ akkhāyitaṃ. Na kevalañca manussitthimeva ānenti, atha kho amanussitthimpi tiracchānagatitthimpi. Na kevalañca vuttappakāraṃ itthimeva, ubhatobyañjanakampi paṇḍakampi purisampi ānenti. Tasmā tesaṃ vasena aññānipi catukkāni dassento ‘‘bhikkhupaccatthikā manussitthiṃ jāgaranti’’ntiādimāha.

    တတ္ထ ပာဠိယာ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တစတုက္ကာနိ ဧဝံ သင္ခ္ယာတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – မနုသ္သိတ္ထိယာ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂာနံ ဝသေန တီဏိ သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနိ, တီဏိ ဇာဂရန္တီစတုက္ကာနိ, တီဏိ သုတ္တစတုက္ကာနိ, တီဏိ မတ္တစတုက္ကာနိ, တီဏိ ဥမ္မတ္တစတုက္ကာနိ, တီဏိ ပမတ္တစတုက္ကာနိ, တီဏိ မတအက္ခာယိတစတုက္ကာနိ, တီဏိ ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတစတုက္ကာနိ, တီဏိ ယေဘုယ္ယေန ခာယိတစတုက္ကာနီတိ သတ္တဝီသတိ စတုက္ကာနိ။ တထာ အမနုသ္သိတ္ထိယာ; တထာ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာတိ ဣတ္ထိဝာရေ ဧကာသီတိ စတုက္ကာနိ။ ယထာ စ ဣတ္ထိဝာရေ ဧဝံ ဥဘတောဗ္ယဉ္ဇနကဝာရေ။ ပဏ္ဍကပုရိသဝာရေသု ပန ဒ္ဝိန္နံ မဂ္ဂာနံ ဝသေန စတုပဏ္ဏာသ စတုပဏ္ဏာသ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ဒ္ဝေသတာနိ, သတ္တတိ စ စတုက္ကာနိ ဟောန္တိ, တာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

    Tattha pāḷiyā asammohatthaṃ vuttacatukkāni evaṃ saṅkhyāto veditabbāni – manussitthiyā tiṇṇaṃ maggānaṃ vasena tīṇi suddhikacatukkāni, tīṇi jāgarantīcatukkāni, tīṇi suttacatukkāni, tīṇi mattacatukkāni, tīṇi ummattacatukkāni, tīṇi pamattacatukkāni, tīṇi mataakkhāyitacatukkāni, tīṇi yebhuyyena akkhāyitacatukkāni, tīṇi yebhuyyena khāyitacatukkānīti sattavīsati catukkāni. Tathā amanussitthiyā; tathā tiracchānagatitthiyāti itthivāre ekāsīti catukkāni. Yathā ca itthivāre evaṃ ubhatobyañjanakavāre. Paṇḍakapurisavāresu pana dvinnaṃ maggānaṃ vasena catupaṇṇāsa catupaṇṇāsa honti. Evaṃ sabbānipi dvesatāni, sattati ca catukkāni honti, tāni uttānatthāniyeva.

    သဗ္ဗဝာရေသု ပနေတ္ထ ‘‘မတံ ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတံ ခာယိတ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ကိရ ဒ္ဝေ ဝိနယဓရာ သမာနာစရိယကာ ထေရာ အဟေသုံ – ဥပတိသ္သတ္ထေရော စ, ဖုသ္သဒေဝတ္ထေရော စ။ တေ မဟာဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယပိဋကံ ပရိဟရန္တာ ရက္ခိံသု။ တေသု ဥပတိသ္သတ္ထေရော ဗ္ယတ္တတရော။ တသ္သာပိ ဒ္ဝေ အန္တေဝာသိကာ အဟေသုံ – မဟာပဒုမတ္ထေရော စ မဟာသုမတ္ထေရော စ။ တေသု မဟာသုမတ္ထေရော နက္ခတ္တုံ ဝိနယပိဋကံ အသ္သောသိ, မဟာပဒုမတ္ထေရော တေန သဒ္ဓိံ နဝက္ခတ္တုံ, ဝိသုဉ္စ ဧကကောဝ နဝက္ခတ္တုန္တိ အဋ္ဌာရသက္ခတ္တုံ အသ္သောသိ; အယမေဝ တေသု ဗ္ယတ္တတရော ။ တေသု မဟာသုမတ္ထေရော နဝက္ခတ္တုံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္ဝာ အာစရိယံ မုဉ္စိတ္ဝာ အပရဂင္ဂံ အဂမာသိ။ တတော မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သူရော ဝတ, ရေ, ဧသ ဝိနယဓရော ယော ဓရမာနကံယေဝ အာစရိယံ မုဉ္စိတ္ဝာ အညတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ မညတိ။ နနု အာစရိယေ ဓရမာနေ ဝိနယပိဋကဉ္စ အဋ္ဌကထာ စ အနေကက္ခတ္တုံ ဂဟေတ္ဝာပိ န ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗံ, နိစ္စကာလံ သောတဗ္ဗံ, အနုသံဝစ္ဆရံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗ’’န္တိ။

    Sabbavāresu panettha ‘‘mataṃ yebhuyyena akkhāyitaṃ khāyita’’nti etasmiṃ ṭhāne ayaṃ vinicchayo – tambapaṇṇidīpe kira dve vinayadharā samānācariyakā therā ahesuṃ – upatissatthero ca, phussadevatthero ca. Te mahābhaye uppanne vinayapiṭakaṃ pariharantā rakkhiṃsu. Tesu upatissatthero byattataro. Tassāpi dve antevāsikā ahesuṃ – mahāpadumatthero ca mahāsumatthero ca. Tesu mahāsumatthero nakkhattuṃ vinayapiṭakaṃ assosi, mahāpadumatthero tena saddhiṃ navakkhattuṃ, visuñca ekakova navakkhattunti aṭṭhārasakkhattuṃ assosi; ayameva tesu byattataro . Tesu mahāsumatthero navakkhattuṃ vinayapiṭakaṃ sutvā ācariyaṃ muñcitvā aparagaṅgaṃ agamāsi. Tato mahāpadumatthero āha – ‘‘sūro vata, re, esa vinayadharo yo dharamānakaṃyeva ācariyaṃ muñcitvā aññattha vasitabbaṃ maññati. Nanu ācariye dharamāne vinayapiṭakañca aṭṭhakathā ca anekakkhattuṃ gahetvāpi na vissajjetabbaṃ, niccakālaṃ sotabbaṃ, anusaṃvaccharaṃ sajjhāyitabba’’nti.

    ဧဝံ ဝိနယဂရုကာနံ ဘိက္ခူနံ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ဥပတိသ္သတ္ထေရော မဟာပဒုမတ္ထေရပ္ပမုခာနံ ပဉ္စန္နံ အန္တေဝာသိကသတာနံ ပဌမပာရာဇိကသိက္ခာပဒေ ဣမံ ပဒေသံ ဝဏ္ဏေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ တံ အန္တေဝာသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ, ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတေ ပာရာဇိကံ, ယေဘုယ္ယေန ခာယိတေ ထုလ္လစ္စယံ, ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ ကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? ထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော, ဗုဒ္ဓာ နာမ ပာရာဇိကံ ပညပေန္တာ န သာဝသေသံ ကတ္ဝာ ပညပေန္တိ, အနဝသေသံယေဝ ကတ္ဝာ သဗ္ဗံ ပရိယာဒိယိတ္ဝာ သောတံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပာရာဇိကဝတ္ထုသ္မိံ ပာရာဇိကမေဝ ပညပေန္တိ။ ဣဒဉ္ဟိ သိက္ခာပဒံ လောကဝဇ္ဇံ, န ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ တသ္မာ ယဒိ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ ပာရာဇိကံ ဘဝေယ္ယ, ပညပေယ္ယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ပာရာဇိကစ္ဆာယာ ပနေတ္ထ န ဒိသ္သတိ, ထုလ္လစ္စယမေဝ ဒိသ္သတီ’’တိ။

    Evaṃ vinayagarukānaṃ bhikkhūnaṃ kāle ekadivasaṃ upatissatthero mahāpadumattherappamukhānaṃ pañcannaṃ antevāsikasatānaṃ paṭhamapārājikasikkhāpade imaṃ padesaṃ vaṇṇento nisinno hoti. Taṃ antevāsikā pucchiṃsu – ‘‘bhante, yebhuyyena akkhāyite pārājikaṃ, yebhuyyena khāyite thullaccayaṃ, upaḍḍhakkhāyite kena bhavitabba’’nti? Thero āha – ‘‘āvuso, buddhā nāma pārājikaṃ paññapentā na sāvasesaṃ katvā paññapenti, anavasesaṃyeva katvā sabbaṃ pariyādiyitvā sotaṃ chinditvā pārājikavatthusmiṃ pārājikameva paññapenti. Idañhi sikkhāpadaṃ lokavajjaṃ, na paṇṇattivajjaṃ. Tasmā yadi upaḍḍhakkhāyite pārājikaṃ bhaveyya, paññapeyya sammāsambuddho. Pārājikacchāyā panettha na dissati, thullaccayameva dissatī’’ti.

    အပိစ မတသရီရေ ပာရာဇိကံ ပညပေန္တော ဘဂဝာ ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတေ ဌပေသိ ‘‘တတော ပရံ ပာရာဇိကံ နတ္ထီ’’တိ ဒသ္သေတုံ။ ထုလ္လစ္စယံ ပညပေန္တော ယေဘုယ္ယေန ခာယိတေ ဌပေသိ ‘‘တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထီ’’တိ ဒသ္သေတုန္တိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခာယိတာခာယိတဉ္စ နာမေတံ မတသရီရသ္မိံယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ, န ဇီဝမာနေ။ ဇီဝမာနေ ဟိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေပိ ဆဝိမံသေ ဝာ န္ဟာရုမ္ဟိ ဝာ သတိ ပာရာဇိကမေဝ ဟောတိ။ ယဒိပိ နိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ခာယိတံ ဆဝိစမ္မံ နတ္ထိ, နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ, ပဝေသနံ ဇာယတိ, ပာရာဇိကမေဝ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပန အနဝသေသေတ္ဝာ သဗ္ဗသ္မိံ နိမိတ္တေ ဆိန္ဒိတ္ဝာ သမန္တတော တစ္ဆေတ္ဝာ ဥပ္ပာဋိတေ ဝဏသင္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယံ။ နိမိတ္တတော ပတိတာယ မံသပေသိယာ ဥပက္ကမန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ မတသရီရေ ပန ယဒိပိ သဗ္ဗံ သရီရံ ခာယိတံ ဟောတိ, ယဒိပိ အက္ခာယိတံ, တယော ပန မဂ္ဂာ အက္ခာယိတာ, တေသု ဥပက္ကမန္တသ္သ ပာရာဇိကံ။ ယေဘုယ္ယေန အက္ခာယိတေ ပာရာဇိကမေဝ။ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ စ ယေဘုယ္ယေန ခာယိတေ စ ထုလ္လစ္စယံ။

    Apica matasarīre pārājikaṃ paññapento bhagavā yebhuyyena akkhāyite ṭhapesi ‘‘tato paraṃ pārājikaṃ natthī’’ti dassetuṃ. Thullaccayaṃ paññapento yebhuyyena khāyite ṭhapesi ‘‘tato paraṃ thullaccayaṃ natthī’’ti dassetuntipi veditabbaṃ. Khāyitākhāyitañca nāmetaṃ matasarīrasmiṃyeva veditabbaṃ, na jīvamāne. Jīvamāne hi nakhapiṭṭhippamāṇepi chavimaṃse vā nhārumhi vā sati pārājikameva hoti. Yadipi nimittaṃ sabbaso khāyitaṃ chavicammaṃ natthi, nimittasaṇṭhānaṃ paññāyati, pavesanaṃ jāyati, pārājikameva. Nimittasaṇṭhānaṃ pana anavasesetvā sabbasmiṃ nimitte chinditvā samantato tacchetvā uppāṭite vaṇasaṅkhepavasena thullaccayaṃ. Nimittato patitāya maṃsapesiyā upakkamantassa dukkaṭaṃ. Matasarīre pana yadipi sabbaṃ sarīraṃ khāyitaṃ hoti, yadipi akkhāyitaṃ, tayo pana maggā akkhāyitā, tesu upakkamantassa pārājikaṃ. Yebhuyyena akkhāyite pārājikameva. Upaḍḍhakkhāyite ca yebhuyyena khāyite ca thullaccayaṃ.

    မနုသ္သာနံ ဇီဝမာနကသရီရေ အက္ခိနာသကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဝတ္ထိကောသေသု သတ္ထကာဒီဟိ ကတဝဏေ ဝာ မေထုနရာဂေန တိလဖလမတ္တမ္ပိ အင္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ အဝသေသသရီရေ ဥပကစ္ဆကာဒီသု ဒုက္ကဋံ။ မတေ အလ္လသရီရေ ပာရာဇိကက္ခေတ္တေ ပာရာဇိကံ, ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋံ။ ယဒာ ပန သရီရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဟောတိ ကုထိတံ နီလမက္ခိကသမာကိဏ္ဏံ ကိမိကုလသမာကုလံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဂဠိတပုဗ္ဗကုဏပဘာဝေန ဥပဂန္တုမ္ပိ အသက္ကုဏေယ္ယံ, တဒာ ပာရာဇိကဝတ္ထုဉ္စ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဉ္စ ဝိဇဟတိ; တာဒိသေ သရီရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပက္ကမတော ဒုက္ကဋမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ဟတ္ထိ-အသ္သ-ဂောဏ-ဂဒ္ရဘ-ဩဋ္ဌမဟိံသာဒီနံ နာသာယ ထုလ္လစ္စယံ။ ဝတ္ထိကောသေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ, အဝသေသသရီရေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ မတာနံ အလ္လသရီရေ ပာရာဇိကက္ခေတ္တေ ပာရာဇိကံ, ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋံ။

    Manussānaṃ jīvamānakasarīre akkhināsakaṇṇacchiddavatthikosesu satthakādīhi katavaṇe vā methunarāgena tilaphalamattampi aṅgajātaṃ pavesentassa thullaccayameva. Avasesasarīre upakacchakādīsu dukkaṭaṃ. Mate allasarīre pārājikakkhette pārājikaṃ, thullaccayakkhette thullaccayaṃ, dukkaṭakkhette dukkaṭaṃ. Yadā pana sarīraṃ uddhumātakaṃ hoti kuthitaṃ nīlamakkhikasamākiṇṇaṃ kimikulasamākulaṃ navahi vaṇamukhehi paggaḷitapubbakuṇapabhāvena upagantumpi asakkuṇeyyaṃ, tadā pārājikavatthuñca thullaccayavatthuñca vijahati; tādise sarīre yattha katthaci upakkamato dukkaṭameva. Tiracchānagatānaṃ hatthi-assa-goṇa-gadrabha-oṭṭhamahiṃsādīnaṃ nāsāya thullaccayaṃ. Vatthikose thullaccayameva. Sabbesampi tiracchānagatānaṃ akkhikaṇṇavaṇesu dukkaṭaṃ, avasesasarīrepi dukkaṭameva. Matānaṃ allasarīre pārājikakkhette pārājikaṃ, thullaccayakkhette thullaccayaṃ, dukkaṭakkhette dukkaṭaṃ.

    ကုထိတကုဏပေ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝာ မေထုနရာဂေန ဝာ ဇီဝမာနကပုရိသသ္သ ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ, ဒုက္ကဋံ။ မေထုနရာဂေန ဣတ္ထိယာ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣတ္ထိနိမိတ္တံ မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဂာဝီနံ တရန္တီနံ ဝိသာဏေသုပိ ဂဏ္ဟန္တိ, ကဏ္ဏေသုပိ ဂဏ္ဟန္တိ, ဂီဝာယပိ ဂဏ္ဟန္တိ, ဆေပ္ပာယပိ ဂဏ္ဟန္တိ, ပိဋ္ဌိမ္ပိ အဘိရုဟန္တိ, ရတ္တစိတ္တာပိ အင္ဂဇာတံ ဆုပန္တီ’’တိ (မဟာဝ. ၂၅၂) ဣမိသ္သာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ – ‘‘န စ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တစိတ္တေန အင္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ, ယော ဆုပေယ္ယ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သာ’’တိ (မဟာဝ. ၂၅၂)။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သံသန္ဒိတ္ဝာ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကထဉ္စ န ဝိရုဇ္ဈတိ? ယံ တာဝ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတီ’’တိ။ တတ္ရ ကိရ နိမိတ္တမုခံ မုခန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘မေထုနရာဂေနာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာပိ အယမေဝ တတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ပကတိမုခေန မေထုနုပက္ကမော ဟောတိ။ ခန္ဓကေပိ ယေ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟန္တာ မေထုနရာဂေန အင္ဂဇာတေန အင္ဂဇာတံ ဆုပိံသု, တေ သန္ဓာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ ဒုက္ကဋံ သိယာ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ခန္ဓကေပိ မုခေနေဝ ဆုပနံ သန္ဓာယ ဩဠာရိကတ္တာ ကမ္မသ္သ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ တံ သန္ဓာယဘာသိတံ ဂဟေတ္ဝာဝ မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတ္ဝာ ဥဘောသု ဝိနိစ္ဆယေသု ယော ယုတ္တတရော သော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိနယညူ ပန ပုရိမံ ပသံသန္တိ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ပန ပကတိမုခေန ဝာ နိမိတ္တမုခေန ဝာ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ဆုပန္တသ္သ သင္ဃာဒိသေသော။ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ပသ္သာဝမဂ္ဂံ နိမိတ္တမုခေန ဆုပန္တသ္သ ဝုတ္တနယေနေဝ ထုလ္လစ္စယံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဒုက္ကဋန္တိ။

    Kuthitakuṇape pana pubbe vuttanayeneva sabbattha dukkaṭaṃ. Kāyasaṃsaggarāgena vā methunarāgena vā jīvamānakapurisassa vatthikosaṃ appavesento nimittena nimittaṃ chupati, dukkaṭaṃ. Methunarāgena itthiyā appavesento nimittena nimittaṃ chupati, thullaccayaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘itthinimittaṃ methunarāgena mukhena chupati thullaccaya’’nti vuttaṃ. Cammakkhandhake ‘‘chabbaggiyā bhikkhū aciravatiyā nadiyā gāvīnaṃ tarantīnaṃ visāṇesupi gaṇhanti, kaṇṇesupi gaṇhanti, gīvāyapi gaṇhanti, cheppāyapi gaṇhanti, piṭṭhimpi abhiruhanti, rattacittāpi aṅgajātaṃ chupantī’’ti (mahāva. 252) imissā aṭṭhuppattiyā avisesena vuttaṃ – ‘‘na ca, bhikkhave, rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ, yo chupeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 252). Taṃ sabbampi saṃsanditvā yathā na virujjhati tathā gahetabbaṃ. Kathañca na virujjhati? Yaṃ tāva mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘methunarāgena mukhena chupatī’’ti. Tatra kira nimittamukhaṃ mukhanti adhippetaṃ. ‘‘Methunarāgenā’’ti ca vuttattāpi ayameva tattha adhippāyoti veditabbo. Na hi itthinimitte pakatimukhena methunupakkamo hoti. Khandhakepi ye piṭṭhiṃ abhiruhantā methunarāgena aṅgajātena aṅgajātaṃ chupiṃsu, te sandhāya thullaccayaṃ vuttanti veditabbaṃ. Itarathā hi dukkaṭaṃ siyā. Keci panāhu ‘‘khandhakepi mukheneva chupanaṃ sandhāya oḷārikattā kammassa thullaccayaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyampi taṃ sandhāyabhāsitaṃ gahetvāva methunarāgena mukhena chupati thullaccayanti vutta’’nti. Tasmā suṭṭhu sallakkhetvā ubhosu vinicchayesu yo yuttataro so gahetabbo. Vinayaññū pana purimaṃ pasaṃsanti. Kāyasaṃsaggarāgena pana pakatimukhena vā nimittamukhena vā itthinimittaṃ chupantassa saṅghādiseso. Tiracchānagatitthiyā passāvamaggaṃ nimittamukhena chupantassa vuttanayeneva thullaccayaṃ. Kāyasaṃsaggarāgena dukkaṭanti.

    ဧကူနသတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Ekūnasattatidvisatacatukkakathā niṭṭhitā.

    သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာ

    Santhatacatukkabhedakathā

    ၆၁-၆၂. ဧဝံ ဘဂဝာ ပဋိပန္နကသ္သ ဘိက္ခုနော ရက္ခဏတ္ထံ သတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကာနိ နီဟရိတ္ဝာ ‘‘ဣဒာနိ ယေ အနာဂတေ ပာပဘိက္ခူ ‘သန္ထတံ ဣမံ န ကိဉ္စိ ဥပာဒိန္နကံ ဥပာဒိန္နကေန ဖုသတိ, ကော ဧတ္ထ ဒောသော’တိ သဉ္စိစ္စ လေသံ ဩဍ္ဍေသ္သန္တိ, တေသံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ ဧဝ န ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဒိသ္ဝာ တေသု သတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကေသု ဧကမေကံ စတုက္ကံ စတူဟိ သန္ထတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုသ္သိတ္ထိံ ဘိက္ခုသ္သ သန္တိကေ အာနေတ္ဝာ ဝစ္စမဂ္ဂေန ပသ္သာဝမဂ္ဂေန မုခေန အင္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တိ သန္ထတာယ အသန္ထတသ္သာတိအာဒိမာဟ။

    61-62. Evaṃ bhagavā paṭipannakassa bhikkhuno rakkhaṇatthaṃ sattatidvisatacatukkāni nīharitvā ‘‘idāni ye anāgate pāpabhikkhū ‘santhataṃ imaṃ na kiñci upādinnakaṃ upādinnakena phusati, ko ettha doso’ti sañcicca lesaṃ oḍḍessanti, tesaṃ sāsane patiṭṭhā eva na bhavissatī’’ti disvā tesu sattatidvisatacatukkesu ekamekaṃ catukkaṃ catūhi santhatādibhedehi bhinditvā dassento bhikkhupaccatthikā manussitthiṃ bhikkhussa santike ānetvā vaccamaggena passāvamaggena mukhena aṅgajātaṃ abhinisīdenti santhatāya asanthatassātiādimāha.

    တတ္ထ သန္ထတာယ အသန္ထတသ္သာတိအာဒီသု သန္ထတာယ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေန ပသ္သာဝမဂ္ဂေန မုခေန အသန္ထတသ္သ ဘိက္ခုသ္သ အင္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တီတိ ဣမိနာ နယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သန္ထတာ နာမ ယသ္သာ တီသု မဂ္ဂေသု ယော ကောစိ မဂ္ဂော ပလိဝေဌေတ္ဝာ ဝာ အန္တော ဝာ ပဝေသေတ္ဝာ ယေန ကေနစိ ဝတ္ထေန ဝာ ပဏ္ဏေန ဝာ ဝာကပဋ္ဋေန ဝာ စမ္မေန ဝာ တိပုသီသာဒီနံ ပဋ္ဋေန ဝာ ပဋိစ္ဆန္နော။ သန္ထတော နာမ ယသ္သ အင္ဂဇာတံ တေသံယေဝ ဝတ္ထာဒီနံ ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နံ။ တတ္ထ ဥပာဒိန္နကေန ဝာ အနုပာဒိန္နကံ ဃဋ္ဋိယတု, အနုပာဒိန္နကေန ဝာ ဥပာဒိန္နကံ, အနုပာဒိန္နကေန ဝာ အနုပာဒိန္နကံ, ဥပာဒိန္နကေန ဝာ ဥပာဒိန္နကံ, သစေ ယတ္တကေ ပဝိဋ္ဌေ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ, တတ္တကံ ပဝိသတိ, သဗ္ဗတ္ထ သာဒိယန္တသ္သ ပာရာဇိကက္ခေတ္တေ ပာရာဇိကံ; ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ သစေ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ခာဏုံ ကတ္ဝာ သန္ထတံ, ခာဏုံ ဃဋ္ဋေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပုရိသနိမိတ္တံ ခာဏုံ ကတ္ဝာ သန္ထတံ, ခာဏုံ ပဝေသေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဥဘယံ ခာဏုံ ကတ္ဝာ သန္ထတံ, ခာဏုနာ ခာဏုံ ဃဋ္ဋေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဝေဠုနဠပဗ္ဗာဒီနံ ကိဉ္စိ ပက္ခိတ္တံ, တသ္သ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ စေပိ ဖုသန္တော တိလဖလမတ္တံ ပဝေသေတိ, ပာရာဇိကံ။ ဥပရိဘာဂံ စေပိ ဥဘောသု ပသ္သေသု ဧကပသ္သံ စေပိ ဖုသန္တော ပဝေသေတိ, ပာရာဇိကံ။ စတ္တာရိပိ ပသ္သာနိ အဖုသန္တော ပဝေသေတ္ဝာ တသ္သ တလံ စေပိ ဖုသတိ, ပာရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ပသ္သေသု ဝာ တလေ ဝာ အဖုသန္တော အာကာသဂတမေဝ ကတ္ဝာ ပဝေသေတ္ဝာ နီဟရတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဗဟိဒ္ဓာ ခာဏုကေ ဖုသတိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယထာ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဝုတ္တံ, ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

    Tattha santhatāya asanthatassātiādīsu santhatāya itthiyā vaccamaggena passāvamaggena mukhena asanthatassa bhikkhussa aṅgajātaṃ abhinisīdentīti iminā nayena yojanā veditabbā. Tattha santhatā nāma yassā tīsu maggesu yo koci maggo paliveṭhetvā vā anto vā pavesetvā yena kenaci vatthena vā paṇṇena vā vākapaṭṭena vā cammena vā tipusīsādīnaṃ paṭṭena vā paṭicchanno. Santhato nāma yassa aṅgajātaṃ tesaṃyeva vatthādīnaṃ yena kenaci paṭicchannaṃ. Tattha upādinnakena vā anupādinnakaṃ ghaṭṭiyatu, anupādinnakena vā upādinnakaṃ, anupādinnakena vā anupādinnakaṃ, upādinnakena vā upādinnakaṃ, sace yattake paviṭṭhe pārājikaṃ hotīti vuttaṃ, tattakaṃ pavisati, sabbattha sādiyantassa pārājikakkhette pārājikaṃ; thullaccayakkhette thullaccayaṃ, dukkaṭakkhette dukkaṭameva hoti. Sace itthinimittaṃ khāṇuṃ katvā santhataṃ, khāṇuṃ ghaṭṭentassa dukkaṭaṃ. Sace purisanimittaṃ khāṇuṃ katvā santhataṃ, khāṇuṃ pavesentassa dukkaṭaṃ. Sace ubhayaṃ khāṇuṃ katvā santhataṃ, khāṇunā khāṇuṃ ghaṭṭentassa dukkaṭaṃ. Sace itthinimitte veḷunaḷapabbādīnaṃ kiñci pakkhittaṃ, tassa heṭṭhābhāgaṃ cepi phusanto tilaphalamattaṃ paveseti, pārājikaṃ. Uparibhāgaṃ cepi ubhosu passesu ekapassaṃ cepi phusanto paveseti, pārājikaṃ. Cattāripi passāni aphusanto pavesetvā tassa talaṃ cepi phusati, pārājikaṃ. Yadi pana passesu vā tale vā aphusanto ākāsagatameva katvā pavesetvā nīharati, dukkaṭaṃ. Bahiddhā khāṇuke phusati dukkaṭameva. Yathā ca itthinimitte vuttaṃ, evaṃ sabbattha lakkhaṇaṃ veditabbanti.

    သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Santhatacatukkabhedakathā niṭṭhitā.

    ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကစတုက္ကဘေဒဝဏ္ဏနာ

    Bhikkhupaccatthikacatukkabhedavaṇṇanā

    ၆၃-၆၄. ဧဝံ သန္ထတစတုက္ကဘေဒံ ဝတ္ဝာ ဣဒာနိ ယသ္မာ န ကေဝလံ မနုသ္သိတ္ထိအာဒိကေ ဘိက္ခုသ္သ ဧဝ သန္တိကေ အာနေန္တိ။ အထ ခော ဘိက္ခုမ္ပိ တာသံ သန္တိကေ အာနေန္တိ, တသ္မာ တပ္ပဘေဒံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုံ မနုသ္သိတ္ထိယာ သန္တိကေ’’တိ အာဒိနာ နယေန သဗ္ဗာနိ တာနိ စတုက္ကာနိ ပုနပိ နီဟရိတ္ဝာ ဒသ္သေသိ။ တေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

    63-64. Evaṃ santhatacatukkabhedaṃ vatvā idāni yasmā na kevalaṃ manussitthiādike bhikkhussa eva santike ānenti. Atha kho bhikkhumpi tāsaṃ santike ānenti, tasmā tappabhedaṃ dassento ‘‘bhikkhupaccatthikā bhikkhuṃ manussitthiyā santike’’ti ādinā nayena sabbāni tāni catukkāni punapi nīharitvā dassesi. Tesu vinicchayo vuttanayeneva veditabboti.

    ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကဝသေန စတုက္ကဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Bhikkhupaccatthikavasena catukkabhedavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာ

    Rājapaccatthikādicatukkabhedakathā

    ၆၅. ယသ္မာ ပန န ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဧဝ ဧဝံ ကရောန္တိ, ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယောပိ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ ပဘေဒံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ရာဇပစ္စတ္ထိကာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရာဇာနော ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ရာဇပစ္စတ္ထိကာ။ တေ စ သယံ အာနေန္တာပိ အညေဟိ အာဏာပေန္တာပိ အာနေန္တိယေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စောရာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ စောရပစ္စတ္ထိကာ။ ဓုတ္တာတိ မေထုနုပသံဟိတခိဍ္ဍာပသုတာ နာဂရိကကေရာဋိယပုရိသာ, ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒယော ဝာ; ဓုတ္တာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဓုတ္တပစ္စတ္ထိကာ။ ဂန္ဓန္တိ ဟဒယံ ဝုစ္စတိ, တံ ဥပ္ပာဋေန္တီတိ ဥပ္ပလဂန္ဓာ, ဥပ္ပလဂန္ဓာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဥပ္ပလဂန္ဓပစ္စတ္ထိကာ။ ဧတေ ကိရ န ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီဟိ ဇီဝန္တိ, ပန္ထဃာတဂာမဃာတာဒီနိ ကတ္ဝာ ပုတ္တဒာရံ ပောသေန္တိ။ တေ ကမ္မသိဒ္ဓိံ ပတ္ထယမာနာ ဒေဝတာနံ အာယာစေတ္ဝာ တာသံ ဗလိကမ္မတ္ထံ မနုသ္သာနံ ဟဒယံ ဥပ္ပာဋေန္တိ။ သဗ္ဗကာလေ စ မနုသ္သာ ဒုလ္လဘာ။ ဘိက္ခူ ပန အရညေ ဝိဟရန္တာ သုလဘာ ဟောန္တိ။ တေ သီလဝန္တံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘သီလဝတော ဝဓော နာမ ဘာရိယော ဟောတီ’’တိ မညမာနာ တသ္သ သီလဝိနာသနတ္ထံ မနုသ္သိတ္ထိအာဒိကေ ဝာ အာနေန္တိ; တံ ဝာ တတ္ထ နေန္တိ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကဝာရေ ဝုတ္တနယေနေဝ စ ဣမေသု စတူသုပိ ဝာရေသု စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပာဠိယံ ပန သံခိတ္တေန ဝုတ္တာနိ။

    65. Yasmā pana na bhikkhupaccatthikā eva evaṃ karonti, rājapaccatthikādayopi karonti. Tasmā tampi pabhedaṃ dassento ‘‘rājapaccatthikā’’tiādimāha. Tattha rājāno eva paccatthikā rājapaccatthikā. Te ca sayaṃ ānentāpi aññehi āṇāpentāpi ānentiyevāti veditabbā. Corā eva paccatthikā corapaccatthikā. Dhuttāti methunupasaṃhitakhiḍḍāpasutā nāgarikakerāṭiyapurisā, itthidhuttasurādhuttādayo vā; dhuttā eva paccatthikā dhuttapaccatthikā. Gandhanti hadayaṃ vuccati, taṃ uppāṭentīti uppalagandhā, uppalagandhā eva paccatthikā uppalagandhapaccatthikā. Ete kira na kasivaṇijjādīhi jīvanti, panthaghātagāmaghātādīni katvā puttadāraṃ posenti. Te kammasiddhiṃ patthayamānā devatānaṃ āyācetvā tāsaṃ balikammatthaṃ manussānaṃ hadayaṃ uppāṭenti. Sabbakāle ca manussā dullabhā. Bhikkhū pana araññe viharantā sulabhā honti. Te sīlavantaṃ bhikkhuṃ gahetvā ‘‘sīlavato vadho nāma bhāriyo hotī’’ti maññamānā tassa sīlavināsanatthaṃ manussitthiādike vā ānenti; taṃ vā tattha nenti. Ayamettha viseso. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Bhikkhupaccatthikavāre vuttanayeneva ca imesu catūsupi vāresu catukkāni veditabbāni. Pāḷiyaṃ pana saṃkhittena vuttāni.

    သဗ္ဗာကာရေန စတုက္ကဘေဒကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Sabbākārena catukkabhedakathā niṭṭhitā.

    အာပတ္တာနာပတ္တိဝာရဝဏ္ဏနာ

    Āpattānāpattivāravaṇṇanā

    ၆၆. ဣဒာနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘မနုသ္သိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တသ္သာ’’တိအာဒိ, ဧတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘မဂ္ဂေန မဂ္ဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဂ္ဂေန မဂ္ဂန္တိ ဣတ္ထိယာ တီသု မဂ္ဂေသု အညတရေန မဂ္ဂေန အတ္တနော အင္ဂဇာတံ ပဝေသေတိ အထ ဝာ သမ္ဘိန္နေသု ဒ္ဝီသု မဂ္ဂေသု ပသ္သာဝမဂ္ဂေန ဝစ္စမဂ္ဂံ ဝစ္စမဂ္ဂေန ဝာ ပသ္သာဝမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ။ မဂ္ဂေန အမဂ္ဂန္တိ ပသ္သာဝာဒိမဂ္ဂေန ပဝေသေတ္ဝာ တသ္သ သာမန္တာ ဝဏေန နီဟရတိ။ အမဂ္ဂေန မဂ္ဂန္တိ မဂ္ဂသာမန္တေန ဝဏေန ပဝေသေတ္ဝာ မဂ္ဂေန နီဟရတိ။ အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂန္တိ ဒ္ဝီသု သမ္ဘိန္နဝဏေသု ဧကေန ဝဏေန ပဝေသေတ္ဝာ ဒုတိယေန နီဟရတိ။ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ အနုလောမဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဏသင္ခေပေ ထုလ္လစ္စယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    66. Idāni yaṃ vuttaṃ ‘‘manussitthiyā tayo magge methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassā’’tiādi, ettha asammohatthaṃ ‘‘maggena magga’’ntiādimāha. Tattha maggena magganti itthiyā tīsu maggesu aññatarena maggena attano aṅgajātaṃ paveseti atha vā sambhinnesu dvīsu maggesu passāvamaggena vaccamaggaṃ vaccamaggena vā passāvamaggaṃ paveseti. Maggena amagganti passāvādimaggena pavesetvā tassa sāmantā vaṇena nīharati. Amaggena magganti maggasāmantena vaṇena pavesetvā maggena nīharati. Amaggena amagganti dvīsu sambhinnavaṇesu ekena vaṇena pavesetvā dutiyena nīharati. Imassa suttassa anulomavasena sabbattha vaṇasaṅkhepe thullaccayaṃ veditabbaṃ.

    ဣဒာနိ ယံ ပရတော ဝက္ခတိ ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တသ္သ အသာဒိယန္တသ္သာ’’တိ, တတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခု သုတ္တဘိက္ခုမ္ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာယံ အဓိပ္ပာယော – ယော ပဋိဗုဒ္ဓော သာဒိယတိ သော ‘‘သုတ္တမ္ဟိ မယိ ဧသော ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇိ, နာဟံ ဇာနာမီ’’တိ န မုစ္စတိ။ ဥဘော နာသေတဗ္ဗာတိ စေတ္ထ ဒ္ဝေပိ လိင္ဂနာသနေန နာသေတဗ္ဗာ။ တတ္ရ ဒူသကသ္သ ပဋိညာကရဏံ နတ္ထိ, ဒူသိတော ပုစ္ဆိတ္ဝာ ပဋိညာယ နာသေတဗ္ဗော။ သစေ န သာဒိယတိ, န နာသေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သာမဏေရဝာရေပိ။

    Idāni yaṃ parato vakkhati ‘‘anāpatti ajānantassa asādiyantassā’’ti, tattha asammohatthaṃ ‘‘bhikkhu suttabhikkhumhī’’tiādimāha. Tatrāyaṃ adhippāyo – yo paṭibuddho sādiyati so ‘‘suttamhi mayi eso vippaṭipajji, nāhaṃ jānāmī’’ti na muccati. Ubho nāsetabbāti cettha dvepi liṅganāsanena nāsetabbā. Tatra dūsakassa paṭiññākaraṇaṃ natthi, dūsito pucchitvā paṭiññāya nāsetabbo. Sace na sādiyati, na nāsetabbo. Esa nayo sāmaṇeravārepi.

    ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ တံ တံ အာပတ္တိဉ္စ အနာပတ္တိဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အနာပတ္တိမေဝ ဒသ္သေန္တော ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တသ္သာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဇာနန္တော နာမ ယော မဟာနိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော ပရေန ကတံ ဥပက္ကမမ္ပိ န ဇာနာတိ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ဒိဝာဝိဟာရဂတော ဘိက္ခု ဝိယ။ ဧဝရူပသ္သ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘‘နာဟံ ဘဂဝာ ဇာနာမီ’တိ; ‘အနာပတ္တိ, ဘိက္ခု, အဇာနန္တသ္သာ’’’တိ (ပာရာ. ၇၅)။ အသာဒိယန္တော နာမ ယော ဇာနိတ္ဝာပိ န သာဒိယတိ, တတ္ထေဝ သဟသာ ဝုဋ္ဌိတဘိက္ခု ဝိယ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘‘နာဟံ ဘဂဝာ သာဒိယိ’န္တိ။ ‘အနာပတ္တိ, ဘိက္ခု, အသာဒိယန္တသ္သာ’’တိ။

    Evaṃ tattha tattha taṃ taṃ āpattiñca anāpattiñca dassetvā idāni anāpattimeva dassento ‘‘anāpatti ajānantassā’’tiādimāha. Tattha ajānanto nāma yo mahāniddaṃ okkanto parena kataṃ upakkamampi na jānāti vesāliyaṃ mahāvane divāvihāragato bhikkhu viya. Evarūpassa anāpatti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘‘nāhaṃ bhagavā jānāmī’ti; ‘anāpatti, bhikkhu, ajānantassā’’’ti (pārā. 75). Asādiyanto nāma yo jānitvāpi na sādiyati, tattheva sahasā vuṭṭhitabhikkhu viya. Vuttampi cetaṃ – ‘‘‘nāhaṃ bhagavā sādiyi’nti. ‘Anāpatti, bhikkhu, asādiyantassā’’ti.

    ဥမ္မတ္တကော နာမ ပိတ္တုမ္မတ္တကော။ ဒုဝိဓဉ္ဟိ ပိတ္တံ – ဗဒ္ဓပိတ္တံ, အဗဒ္ဓပိတ္တဉ္စာတိ။ တတ္ထ အဗဒ္ဓပိတ္တံ လောဟိတံ ဝိယ သဗ္ဗင္ဂဂတံ, တမ္ဟိ ကုပိတေ သတ္တာနံ ကဏ္ဍုကစ္ဆုသရီရကမ္ပာဒီနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဘေသဇ္ဇကိရိယာယ ဝူပသမန္တိ။ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ပန ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ။ တမ္ဟိ ကုပိတေ သတ္တာ ဥမ္မတ္တကာ ဟောန္တိ ဝိပလ္လတ္ထသညာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အသာရုပ္ပာစာရံ စရန္တိ။ လဟုကဂရုကာနိ သိက္ခာပဒာနိ မဒ္ဒန္တာပိ န ဇာနန္တိ။ ဘေသဇ္ဇကိရိယာယပိ အတေကိစ္ဆာ ဟောန္တိ။ ဧဝရူပသ္သ ဥမ္မတ္တကသ္သ အနာပတ္တိ။

    Ummattako nāma pittummattako. Duvidhañhi pittaṃ – baddhapittaṃ, abaddhapittañcāti. Tattha abaddhapittaṃ lohitaṃ viya sabbaṅgagataṃ, tamhi kupite sattānaṃ kaṇḍukacchusarīrakampādīni honti. Tāni bhesajjakiriyāya vūpasamanti. Baddhapittaṃ pana pittakosake ṭhitaṃ. Tamhi kupite sattā ummattakā honti vipallatthasaññā hirottappaṃ chaḍḍetvā asāruppācāraṃ caranti. Lahukagarukāni sikkhāpadāni maddantāpi na jānanti. Bhesajjakiriyāyapi atekicchā honti. Evarūpassa ummattakassa anāpatti.

    ခိတ္တစိတ္တော နာမ ဝိသ္သဋ္ဌစိတ္တော ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝုစ္စတိ။ ယက္ခာ ကိရ ဘေရဝာနိ ဝာ အာရမ္မဏာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတ္ဝာ ဟဒယရူပံ ဝာ မဒ္ဒန္တာ သတ္တေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တေ ဝိပလ္လတ္ထသညေ ကရောန္တိ။ ဧဝရူပသ္သ ခိတ္တစိတ္တသ္သ အနာပတ္တိ။ တေသံ ပန ဥဘိန္နံ အယံ ဝိသေသော – ပိတ္တုမ္မတ္တကော နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတိ, ပကတိသညံ န လဘတိ။ ယက္ခုမ္မတ္တကော အန္တရန္တရာ ပကတိသညံ ပဋိလဘတီတိ။ ဣဓ ပန ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝာ ဟောတု ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝာ, ယော သဗ္ဗသော မုဋ္ဌသ္သတိ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ, အဂ္ဂိမ္ပိ သုဝဏ္ဏမ္ပိ ဂူထမ္ပိ စန္ဒနမ္ပိ ဧကသဒိသံ မဒ္ဒန္တောဝ ဝိစရတိ, ဧဝရူပသ္သ အနာပတ္တိ။ အန္တရန္တရာ သညံ ပဋိလဘိတ္ဝာ ဉတ္ဝာ ကရောန္တသ္သ ပန အာပတ္တိယေဝ။

    Khittacitto nāma vissaṭṭhacitto yakkhummattako vuccati. Yakkhā kira bheravāni vā ārammaṇāni dassetvā mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayarūpaṃ vā maddantā satte vikkhittacitte vipallatthasaññe karonti. Evarūpassa khittacittassa anāpatti. Tesaṃ pana ubhinnaṃ ayaṃ viseso – pittummattako niccameva ummattako hoti, pakatisaññaṃ na labhati. Yakkhummattako antarantarā pakatisaññaṃ paṭilabhatīti. Idha pana pittummattako vā hotu yakkhummattako vā, yo sabbaso muṭṭhassati kiñci na jānāti, aggimpi suvaṇṇampi gūthampi candanampi ekasadisaṃ maddantova vicarati, evarūpassa anāpatti. Antarantarā saññaṃ paṭilabhitvā ñatvā karontassa pana āpattiyeva.

    ဝေဒနာဋ္ဋော နာမ ယော အဓိမတ္တာယ ဒုက္ခဝေဒနာယ အာတုရော ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ, ဧဝရူပသ္သ အနာပတ္တိ။

    Vedanāṭṭo nāma yo adhimattāya dukkhavedanāya āturo kiñci na jānāti, evarūpassa anāpatti.

    အာဒိကမ္မိကော နာမ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ကမ္မေ အာဒိဘူတော။ ဣဓ ပန သုဒိန္နတ္ထေရော အာဒိကမ္မိကော, တသ္သ အနာပတ္တိ။ အဝသေသာနံ မက္ကဋီသမဏဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒီနံ အာပတ္တိယေဝာတိ။

    Ādikammiko nāma yo tasmiṃ tasmiṃ kamme ādibhūto. Idha pana sudinnatthero ādikammiko, tassa anāpatti. Avasesānaṃ makkaṭīsamaṇavajjiputtakādīnaṃ āpattiyevāti.

    ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပကိဏ္ဏကကထာ

    Pakiṇṇakakathā

    ဣမသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ ကောသလ္လတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံဝေဒိတဗ္ဗံ –

    Imasmiṃ pana sikkhāpade kosallatthaṃ idaṃ pakiṇṇakaṃveditabbaṃ –

    ‘‘သမုဋ္ဌာနဉ္စ ကိရိယာ၊ အထော သညာ သစိတ္တကံ။

    ‘‘Samuṭṭhānañca kiriyā, atho saññā sacittakaṃ;

    လောကဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ၊ ကုသလံ ဝေဒနာယ စာ’’တိ။

    Lokavajjañca kammañca, kusalaṃ vedanāya cā’’ti.

    တတ္ထ ‘‘သမုဋ္ဌာန’’န္တိ သဗ္ဗသင္ဂာဟကဝသေန ဆ သိက္ခာပဒသမုဋ္ဌာနာနိ။ တာနိ ပရိဝာရေ အာဝိ ဘဝိသ္သန္တိ။ သမာသတော ပန သိက္ခာပဒံ နာမ – အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာနံ, အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာနံ, အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာနံ, အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ, အတ္ထိ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ, အတ္ထိ ဓုရနိက္ခေပာဒိသမုဋ္ဌာနန္တိ။

    Tattha ‘‘samuṭṭhāna’’nti sabbasaṅgāhakavasena cha sikkhāpadasamuṭṭhānāni. Tāni parivāre āvi bhavissanti. Samāsato pana sikkhāpadaṃ nāma – atthi chasamuṭṭhānaṃ, atthi catusamuṭṭhānaṃ, atthi tisamuṭṭhānaṃ, atthi kathinasamuṭṭhānaṃ, atthi eḷakalomasamuṭṭhānaṃ, atthi dhuranikkhepādisamuṭṭhānanti.

    တတ္ရာပိ ကိဉ္စိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ, ကိဉ္စိ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ, ကိဉ္စိ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ, ကိဉ္စိ သိယာ ကိရိယတော, သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ, ကိဉ္စိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ။

    Tatrāpi kiñci kiriyato samuṭṭhāti, kiñci akiriyato samuṭṭhāti, kiñci kiriyākiriyato samuṭṭhāti, kiñci siyā kiriyato, siyā akiriyato samuṭṭhāti, kiñci siyā kiriyato siyā kiriyākiriyato samuṭṭhāti.

    တတ္ရာပိ အတ္ထိ သညာဝိမောက္ခံ, အတ္ထိ နောသညာဝိမောက္ခံ။ တတ္ထ ယံ စိတ္တင္ဂံ လဘတိယေဝ, တံ သညာဝိမောက္ခံ; ဣတရံ နောသညာဝိမောက္ခံ။

    Tatrāpi atthi saññāvimokkhaṃ, atthi nosaññāvimokkhaṃ. Tattha yaṃ cittaṅgaṃ labhatiyeva, taṃ saññāvimokkhaṃ; itaraṃ nosaññāvimokkhaṃ.

    ပုန အတ္ထိ သစိတ္တကံ, အတ္ထိ အစိတ္တကံ။ ယံ သဟေဝ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ, တံ သစိတ္တကံ; ယံ ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ, တံ အစိတ္တကံ ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ လောကဝဇ္ဇံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇန္တိ ဒုဝိဓံ။ တေသံ လက္ခဏံ ဝုတ္တမေဝ။

    Puna atthi sacittakaṃ, atthi acittakaṃ. Yaṃ saheva cittena āpajjati, taṃ sacittakaṃ; yaṃ vināpi cittena āpajjati, taṃ acittakaṃ . Taṃ sabbampi lokavajjaṃ paṇṇattivajjanti duvidhaṃ. Tesaṃ lakkhaṇaṃ vuttameva.

    ကမ္မကုသလဝေဒနာဝသေနာပိ စေတ္ထ အတ္ထိ သိက္ခာပဒံ ကာယကမ္မံ, အတ္ထိ ဝစီကမ္မံ။ တတ္ထ ယံ ကာယဒ္ဝာရိကံ, တံ ကာယကမ္မံ; ယံ ဝစီဒ္ဝာရိကံ, တံ ဝစီကမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထိ ပန သိက္ခာပဒံ ကုသလံ, အတ္ထိ အကုသလံ, အတ္ထိ အဗ္ယာကတံ။ ဒ္ဝတ္တိံသေဝ ဟိ အာပတ္တိသမဥဋ္ဌာပကစိတ္တာနိ – အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလာနိ, ဒ္ဝာဒသ အကုသလာနိ, ဒသ ကာမာဝစရကိရိယစိတ္တာနိ, ကုသလတော စ ကိရိယတော စ ဒ္ဝေ အဘိညာစိတ္တာနီတိ။ တေသု ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ, တံ ကုသလံ; ဣတရေဟိ ဣတရံ။ အတ္ထိ စ သိက္ခာပဒံ တိဝေဒနံ, အတ္ထိ ဒ္ဝိဝေဒနံ, အတ္ထိ ဧကဝေဒနံ။ တတ္ထ ယံ အာပဇ္ဇန္တော တီသု ဝေဒနာသု အညတရဝေဒနာသမင္ဂီ ဟုတ္ဝာ အာပဇ္ဇတိ, တံ တိဝေဒနံ; ယံ အာပဇ္ဇန္တော သုခသမင္ဂီ ဝာ ဥပေက္ခာသမင္ဂီ ဝာ အာပဇ္ဇတိ, တံ ဒ္ဝိဝေဒနံ; ယံ အာပဇ္ဇန္တော ဒုက္ခဝေဒနာသမင္ဂီယေဝ အာပဇ္ဇတိ, တံ ဧကဝေဒနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ –

    Kammakusalavedanāvasenāpi cettha atthi sikkhāpadaṃ kāyakammaṃ, atthi vacīkammaṃ. Tattha yaṃ kāyadvārikaṃ, taṃ kāyakammaṃ; yaṃ vacīdvārikaṃ, taṃ vacīkammanti veditabbaṃ. Atthi pana sikkhāpadaṃ kusalaṃ, atthi akusalaṃ, atthi abyākataṃ. Dvattiṃseva hi āpattisamauṭṭhāpakacittāni – aṭṭha kāmāvacarakusalāni, dvādasa akusalāni, dasa kāmāvacarakiriyacittāni, kusalato ca kiriyato ca dve abhiññācittānīti. Tesu yaṃ kusalacittena āpajjati, taṃ kusalaṃ; itarehi itaraṃ. Atthi ca sikkhāpadaṃ tivedanaṃ, atthi dvivedanaṃ, atthi ekavedanaṃ. Tattha yaṃ āpajjanto tīsu vedanāsu aññataravedanāsamaṅgī hutvā āpajjati, taṃ tivedanaṃ; yaṃ āpajjanto sukhasamaṅgī vā upekkhāsamaṅgī vā āpajjati, taṃ dvivedanaṃ; yaṃ āpajjanto dukkhavedanāsamaṅgīyeva āpajjati, taṃ ekavedananti veditabbaṃ. Evaṃ –

    ‘‘သမုဋ္ဌာနဉ္စ ကိရိယာ၊ အထော သညာ သစိတ္တကံ။

    ‘‘Samuṭṭhānañca kiriyā, atho saññā sacittakaṃ;

    လောကဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ၊ ကုသလံ ဝေဒနာယ စာ’’တိ။

    Lokavajjañca kammañca, kusalaṃ vedanāya cā’’ti.

    ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝိဒိတ္ဝာ တေသု သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧကသမုဋ္ဌာနံ။ အင္ဂဝသေန ဒုကသမုဋ္ဌာနံ, ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဉ္စ ကရောန္တောယေဝ ဟိ ဧတံ အာပဇ္ဇတိ။ မေထုနပဋိသံယုတ္တာယ ကာမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ။ ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တသ္သ အသာဒိယန္တသ္သာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ မေထုနစိတ္တေနေဝ နံ အာပဇ္ဇတိ, န ဝိနာ စိတ္တေနာတိ သစိတ္တကံ။ ရာဂဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော လောကဝဇ္ဇံ။ ကာယဒ္ဝာရေနေဝ သမုဋ္ဌာနတော ကာယကမ္မံ။ စိတ္တံ ပနေတ္ထ အင္ဂမတ္တံ ဟောတိ, န တသ္သ ဝသေန ကမ္မဘာဝော လဗ္ဘတိ။ လောဘစိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော အကုသလစိတ္တံ။ သုခသမင္ဂီ ဝာ ဥပေက္ခာသမင္ဂီ ဝာ တံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒ္ဝိဝေဒနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ အာပတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ သိက္ခာပဒသီသေန ပန သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသုဒေသနာ အာရူဠ္ဟာ, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

    Imaṃ pakiṇṇakaṃ viditvā tesu samuṭṭhānādīsu idaṃ sikkhāpadaṃ samuṭṭhānato ekasamuṭṭhānaṃ. Aṅgavasena dukasamuṭṭhānaṃ, kāyacittato samuṭṭhāti. Kiriyasamuṭṭhānañca karontoyeva hi etaṃ āpajjati. Methunapaṭisaṃyuttāya kāmasaññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Anāpatti ajānantassa asādiyantassā’’ti hi vuttaṃ. Methunacitteneva naṃ āpajjati, na vinā cittenāti sacittakaṃ. Rāgavaseneva āpajjitabbato lokavajjaṃ. Kāyadvāreneva samuṭṭhānato kāyakammaṃ. Cittaṃ panettha aṅgamattaṃ hoti, na tassa vasena kammabhāvo labbhati. Lobhacittena āpajjitabbato akusalacittaṃ. Sukhasamaṅgī vā upekkhāsamaṅgī vā taṃ āpajjatīti dvivedananti veditabbaṃ. Sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjati. Sikkhāpadasīsena pana sabbaaṭṭhakathāsudesanā ārūḷhā, tasmā evaṃ vuttaṃ.

    ပကိဏ္ဏကကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pakiṇṇakakathā niṭṭhitā.

    ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

    Vinītavatthuvaṇṇanā

    မက္ကဋီ ဝဇ္ဇိပုတ္တာ စ။ပေ.။ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော မိဂောတိ ဣဒံ ကိံ? ဣမာ ဝိနီတဝတ္ထူနံ ဘဂဝတာ သယံ ဝိနိစ္ဆိတာနံ တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ ဥဒ္ဒာနဂာထာ နာမ။ တာနိ ဝတ္ထူနိ ‘‘သုခံ ဝိနယဓရာ ဥဂ္ဂဏ္ဟိသ္သန္တီ’’တိ ဓမ္မသင္ဂာဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာနိ။ ဝတ္ထုဂာထာ ပန ဓရမာနေယေဝ ဘဂဝတိ ဥပာလိတ္ထေရေန ဌပိတာ ‘‘ဣမိနာ လက္ခဏေန အာယတိံ ဝိနယဓရာ ဝိနယံ ဝိနိစ္ဆိနိသ္သန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏံ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ပဌမသိက္ခာပဒံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယာဒီနဉ္စ ဝိနီတဝတ္ထူသု ဝုတ္တလက္ခဏေန ဒုတိယာဒီနိ။ ဝိနီတဝတ္ထူနိ ဟိ သိပ္ပိကာနံ ပဋိစ္ဆန္နကရူပာနိ ဝိယ ဝိနယဓရာနံ ပဋိစ္ဆန္နကဝတ္ထူနိ ဟောန္တီတိ။

    Makkaṭīvajjiputtā ca…pe… vuḍḍhapabbajito migoti idaṃ kiṃ? Imā vinītavatthūnaṃ bhagavatā sayaṃ vinicchitānaṃ tesaṃ tesaṃ vatthūnaṃ uddānagāthā nāma. Tāni vatthūni ‘‘sukhaṃ vinayadharā uggaṇhissantī’’ti dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitāni. Vatthugāthā pana dharamāneyeva bhagavati upālittherena ṭhapitā ‘‘iminā lakkhaṇena āyatiṃ vinayadharā vinayaṃ vinicchinissantī’’ti. Tasmā ettha vuttalakkhaṇaṃ sādhukaṃ sallakkhetvā paṭhamasikkhāpadaṃ vinicchinitabbaṃ. Dutiyādīnañca vinītavatthūsu vuttalakkhaṇena dutiyādīni. Vinītavatthūni hi sippikānaṃ paṭicchannakarūpāni viya vinayadharānaṃ paṭicchannakavatthūni hontīti.

    ၆၇. တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ ဝတ္ထူနိ အနုပညတ္တိယံယေဝ ဝုတ္တတ္ထာနိ။ တတိယေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဂိဟိလိင္ဂေနာတိ ဂိဟိဝေသေန ဩဒာတဝတ္ထော ဟုတ္ဝာ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပရေသု သတ္တသု ဝတ္ထူသု ကုသစီရန္တိ ကုသေ ဂန္ထေတ္ဝာ ကတစီရံ။ ဝာကစီရံ နာမ တာပသာနံ ဝက္ကလံ။ ဖလကစီရံ နာမ ဖလကသဏ္ဌာနာနိ ဖလကာနိ သိဗ္ဗိတ္ဝာ ကတစီရံ။ ကေသကမ္ဗလောတိ ကေသေဟိ တန္တေ ဝာယိတ္ဝာ ကတကမ္ဗလော။ ဝာလကမ္ဗလောတိ စမရဝာလေဟိ ဝာယိတ္ဝာ ကတကမ္ဗလော။ ဥလူကပက္ခိကန္တိ ဥလူကသကုဏသ္သ ပက္ခေဟိ ကတနိဝာသနံ။ အဇိနက္ခိပန္တိ သလောမံ သခုရံ အဇိနမိဂစမ္မံ။ ဒ္ဝာဒသမေ ဝတ္ထုမ္ဟိ သာရတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သာရတ္တော; တံ ရာဂံ ဉတ္ဝာ ဘဂဝာ ‘‘အာပတ္တိ သင္ဃာဒိသေသသ္သာ’’တိ အာဟ။

    67. Tattha purimāni dve vatthūni anupaññattiyaṃyeva vuttatthāni. Tatiye vatthumhi gihiliṅgenāti gihivesena odātavattho hutvā. Catutthe natthi kiñci vattabbaṃ. Tato paresu sattasu vatthūsu kusacīranti kuse ganthetvā katacīraṃ. Vākacīraṃ nāma tāpasānaṃ vakkalaṃ. Phalakacīraṃ nāma phalakasaṇṭhānāni phalakāni sibbitvā katacīraṃ. Kesakambaloti kesehi tante vāyitvā katakambalo. Vālakambaloti camaravālehi vāyitvā katakambalo. Ulūkapakkhikanti ulūkasakuṇassa pakkhehi katanivāsanaṃ. Ajinakkhipanti salomaṃ sakhuraṃ ajinamigacammaṃ. Dvādasame vatthumhi sārattoti kāyasaṃsaggarāgena sāratto; taṃ rāgaṃ ñatvā bhagavā ‘‘āpatti saṅghādisesassā’’ti āha.

    ၆၈. တေရသမေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာတိ သာ ထေရီ သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိဓီတာ သတသဟသ္သကပ္ပေ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ။ တသ္သာ ပကတိယာပိ အတိဒသ္သနီယာ နီလုပ္ပလဝဏ္ဏာ ကာယစ္ဆဝိ, အဗ္ဘန္တရေ ပန ကိလေသသန္တာပသ္သ အဘာဝေန အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ သာ တာယေဝ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ’’တိ နာမံ လဘိ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဂိဟိကာလတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တစိတ္တော; သော ကိရ တသ္သာ ဉာတိဒာရကော ဟောတိ။ အထ ခောတိ အနန္တရတ္ထေ နိပာတော; မဉ္စကေ နိသိန္နာနန္တရမေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဝာ ဗာဟိရတော အာဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ နိသိန္နာနဉ္ဟိ ပဌမံ အန္ဓကာရံ ဟောတိ။ သော ယာဝသ္သာ တံ အန္ဓကာရံ န နသ္သတိ, တာဝဒေဝ ဧဝမကာသီတိ အတ္ထော။ ဒူသေသီတိ ပဓံသေသိ။ ထေရီ ပန အနဝဇ္ဇာ အတ္တနော သမဏသညံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတ္ဝာ အသာဒိယန္တီ နိသီဒိ အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန ပရာမဋ္ဌာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓ-သိလာထမ္ဘ-ခဒိရသာရခာဏုကာ ဝိယ။ သောပိ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတ္ဝာ ဂတော။ တသ္သာ ထေရိယာ ဒသ္သနပထံ ဝိဇဟန္တသ္သေဝ အယံ မဟာပထဝီ သိနေရုပဗ္ဗတံ ဓာရေတုံ သမတ္ထာပိ တံ ပာပပုရိသံ ဗ္ယာမမတ္တကဠေဝရံ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဝိယ ဘိဇ္ဇိတ္ဝာ ဝိဝရမဒာသိ။ သော တင္ခဏညေဝ အဝီစိဇာလာနံ ဣန္ဓနဘာဝံ အဂမာသိ။ ဘဂဝာ တံ သုတ္ဝာ ‘‘အနာပတ္တိ, ဘိက္ခဝေ, အသာဒိယန္တိယာ’’တိ ဝတ္ဝာ ထေရိံ သန္ဓာယ ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ –

    68. Terasame vatthumhi uppalavaṇṇāti sā therī sāvatthiyaṃ seṭṭhidhītā satasahassakappe abhinīhārasampannā. Tassā pakatiyāpi atidassanīyā nīluppalavaṇṇā kāyacchavi, abbhantare pana kilesasantāpassa abhāvena ativiya virocati. Sā tāyeva vaṇṇapokkharatāya ‘‘uppalavaṇṇā’’ti nāmaṃ labhi. Paṭibaddhacittoti gihikālato paṭṭhāya rattacitto; so kira tassā ñātidārako hoti. Atha khoti anantaratthe nipāto; mañcake nisinnānantaramevāti vuttaṃ hoti. Divā bāhirato āgantvā dvāraṃ pidhāya nisinnānañhi paṭhamaṃ andhakāraṃ hoti. So yāvassā taṃ andhakāraṃ na nassati, tāvadeva evamakāsīti attho. Dūsesīti padhaṃsesi. Therī pana anavajjā attano samaṇasaññaṃ paccupaṭṭhapetvā asādiyantī nisīdi asaddhammādhippāyena parāmaṭṭhā aggikkhandha-silāthambha-khadirasārakhāṇukā viya. Sopi attano manorathaṃ pūretvā gato. Tassā theriyā dassanapathaṃ vijahantasseva ayaṃ mahāpathavī sinerupabbataṃ dhāretuṃ samatthāpi taṃ pāpapurisaṃ byāmamattakaḷevaraṃ dhāretuṃ asakkontī viya bhijjitvā vivaramadāsi. So taṅkhaṇaññeva avīcijālānaṃ indhanabhāvaṃ agamāsi. Bhagavā taṃ sutvā ‘‘anāpatti, bhikkhave, asādiyantiyā’’ti vatvā theriṃ sandhāya dhammapade imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ဝာရိ ပောက္ခရပတ္တေဝ၊ အာရဂ္ဂေရိဝ သာသပော။

    ‘‘Vāri pokkharapatteva, āraggeriva sāsapo;

    ယော န လိမ္ပတိ ကာမေသု၊ တမဟံ ဗ္ရူမိ ဗ္ရာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၄၀၁)။

    Yo na limpati kāmesu, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 401);

    ၆၉. စုဒ္ဒသမေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဣတ္ထိလိင္ဂံ ပာတုဘူတန္တိ ရတ္တိဘာဂေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တသ္သ ပုရိသသဏ္ဌာနံ မသ္သုဒာဌိကာဒိ သဗ္ဗံ အန္တရဟိတံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဥပ္ပန္နံ။ တမေဝ ဥပဇ္ဈံ တမေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဥပဇ္ဈာယမေဝ ပုဗ္ဗေ ကတဥပသမ္ပဒမေဝ အနုဇာနာမိ။ ပုန ဥပဇ္ဈာ န ဂဟေတဗ္ဗာ; ဥပသမ္ပဒာ န ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တာနိယေဝ ဝသ္သာနီတိ ဘိက္ခုဥပသမ္ပဒတော ပဘုတိ ယာဝ ဝသ္သဂဏနာ, တံယေဝ ဝသ္သဂဏနံ အနုဇာနာမိ။ န ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝသ္သဂဏနာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုနီဟိ သင္ဂမိတုန္တိ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သင္ဂမိတုံ သင္ဂန္တုံ သမင္ဂီ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အပ္ပတိရူပံ ဒာနိသ္သာ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေ ဝသိတုံ, ဘိက္ခုနုပသ္သယံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဝသတူတိ။ ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာတိ ယာ ဒေသနာဂာမိနိယော ဝာ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိယော ဝာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သာဓာရဏာ။ တာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုန္တိ တာ သဗ္ဗာပိ ဘိက္ခုနီဟိ ကာတဗ္ဗံ ဝိနယကမ္မံ ကတ္ဝာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တီတိ ယာ ပန ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိ-အာဒိကာ အာပတ္တိယော, တာဟိ အနာပတ္တိ။ လိင္ဂပရိဝတ္တနေန တာ အာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ ပုန ပကတိလိင္ဂေ ဥပ္ပန္နေပိ တာဟိ အာပတ္တီဟိ တသ္သ အနာပတ္တိယေဝာတိ အယံ တာဝေတ္ထ ပာဠိဝိနိစ္ဆယော။

    69. Cuddasame vatthumhi itthiliṅgaṃ pātubhūtanti rattibhāge niddaṃ okkantassa purisasaṇṭhānaṃ massudāṭhikādi sabbaṃ antarahitaṃ itthisaṇṭhānaṃ uppannaṃ. Tameva upajjhaṃ tameva upasampadanti pubbe gahitaupajjhāyameva pubbe kataupasampadameva anujānāmi. Puna upajjhā na gahetabbā; upasampadā na kātabbāti attho. Tāniyevavassānīti bhikkhuupasampadato pabhuti yāva vassagaṇanā, taṃyeva vassagaṇanaṃ anujānāmi. Na ito paṭṭhāya vassagaṇanā kātabbāti attho. Bhikkhunīhi saṅgamitunti bhikkhunīhi saddhiṃ saṅgamituṃ saṅgantuṃ samaṅgī bhavituṃ anujānāmīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – appatirūpaṃ dānissā bhikkhūnaṃ majjhe vasituṃ, bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīhi saddhiṃ vasatūti. Yā āpattiyo bhikkhūnaṃ bhikkhunīhi sādhāraṇāti yā desanāgāminiyo vā vuṭṭhānagāminiyo vā āpattiyo bhikkhūnaṃ bhikkhunīhi saddhiṃ sādhāraṇā. Tā āpattiyo bhikkhunīnaṃ santike vuṭṭhātunti tā sabbāpi bhikkhunīhi kātabbaṃ vinayakammaṃ katvā bhikkhunīnaṃ santike vuṭṭhātuṃ anujānāmīti attho. Tāhi āpattīhi anāpattīti yā pana bhikkhūnaṃ bhikkhunīhi asādhāraṇā sukkavissaṭṭhi-ādikā āpattiyo, tāhi anāpatti. Liṅgaparivattanena tā āpattiyo vuṭṭhitāva honti. Puna pakatiliṅge uppannepi tāhi āpattīhi tassa anāpattiyevāti ayaṃ tāvettha pāḷivinicchayo.

    အယံ ပန ပာဠိမုတ္တော ဩက္ကန္တိကဝိနိစ္ဆယော – ဣမေသု တာဝ ဒ္ဝီသု လိင္ဂေသု ပုရိသလိင္ဂံ ဥတ္တမံ, ဣတ္ထိလိင္ဂံ ဟီနံ; တသ္မာ ပုရိသလိင္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတိ။ ဣတ္ထိလိင္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဣတ္ထိလိင္ဂံ ပန အန္တရဓာယန္တံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတိ။ ပုရိသလိင္ဂံ ဗလဝကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ, ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတိ။

    Ayaṃ pana pāḷimutto okkantikavinicchayo – imesu tāva dvīsu liṅgesu purisaliṅgaṃ uttamaṃ, itthiliṅgaṃ hīnaṃ; tasmā purisaliṅgaṃ balavaakusalena antaradhāyati. Itthiliṅgaṃ dubbalakusalena patiṭṭhāti. Itthiliṅgaṃ pana antaradhāyantaṃ dubbalaakusalena antaradhāyati. Purisaliṅgaṃ balavakusalena patiṭṭhāti. Evaṃ ubhayampi akusalena antaradhāyati, kusalena paṭilabbhati.

    တတ္ထ သစေ ဒ္ဝိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဧကတော သဇ္ဈာယံ ဝာ ဓမ္မသာကစ္ဆံ ဝာ ကတ္ဝာ ဧကာဂာရေ နိပဇ္ဇိတ္ဝာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တာနံ ဧကသ္သ ဣတ္ထိလိင္ဂံ ပာတုဘဝတိ, ဥဘိန္နမ္ပိ သဟသေယ္ယာပတ္တိ ဟောတိ။ သော စေ ပဋိဗုဇ္ဈိတ္ဝာ အတ္တနော တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသ္ဝာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော ရတ္တိဘာဂေယေဝ ဣတရသ္သ အာရောစေယ္ယ, တေန သမသ္သာသေတဗ္ဗော – ‘‘ဟောတု, မာ စိန္တယိတ္ထ။ ဝဋ္ဋသ္သေဝေသော ဒောသော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒ္ဝာရံ ဒိန္နံ, ဘိက္ခု ဝာ ဟောတု ဘိက္ခုနီ ဝာ, အနာဝဋော ဓမ္မော အဝာရိတော သဂ္ဂမဂ္ဂော’’တိ။ သမသ္သာသေတ္ဝာ စ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘တုမ္ဟေဟိ ဘိက္ခုနုပသ္သယံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္ထိ ဝော ကာစိ သန္ဒိဋ္ဌာ ဘိက္ခုနိယော’’တိ။ သစသ္သာ ဟောန္တိ တာဒိသာ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထီတိ, နော စေ ဟောန္တိ နတ္ထီတိ ဝတ္ဝာ သော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘မမ သင္ဂဟံ ကရောထ; ဣဒာနိ မံ ပဌမံ ဘိက္ခုနုပသ္သယံ နေထာ’’တိ။ တေန ဘိက္ခုနာ တံ ဂဟေတ္ဝာ တသ္သာ ဝာ သန္ဒိဋ္ဌာနံ အတ္တနော ဝာ သန္ဒိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တေန စ န ဧကကေန ဂန္တဗ္ဗံ။ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဇောတိကဉ္စ ကတ္တရဒဏ္ဍဉ္စ ဂဟေတ္ဝာ သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတ္ဝာ ‘‘မယံ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂာမေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ, အန္တရာမဂ္ဂေ ဂာမန္တရ-နဒီပာရ-ရတ္တိဝိပ္ပဝာသ-ဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုနုပသ္သယံ ဂန္တ္ဝာ တာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘အသုကံ နာမ ဘိက္ခုံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ, အယ္ယာ’’တိ။ ‘‘တသ္သ ဣတ္ထိလိင္ဂံ ပာတုဘူတံ, သင္ဂဟံ ဒာနိသ္သ ကရောထာ’’တိ။ တာ စေ ‘‘သာဓု, အယ္ယာ, ဣဒာနိ မယမ္ပိ သဇ္ဈာယိသ္သာမ, ဓမ္မံ သောသ္သာမ, ဂစ္ဆထ တုမ္ဟေ’’တိ ဝတ္ဝာ သင္ဂဟံ ကရောန္တိ, အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင္ဂာဟိကာ လဇ္ဇိနိယော, တာ ကောပေတ္ဝာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ, ဂာမန္တရ-နဒီပာရ-ရတ္တိဝိပ္ပဝာသ-ဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတိ။ သစေ ပန လဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ, န သင္ဂာဟိကာယော; အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေပိ အလဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ, သင္ဂဟံ ပန ကရောန္တိ; တာပိ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေ လဇ္ဇိနိယော စ သင္ဂာဟိကာ စ, ဉာတိကာ န ဟောန္တိ, အာသန္နဂာမေ ပန အညာ ဉာတိကာယော ဟောန္တိ ပဋိဇဂ္ဂနိကာ, တာသမ္ပိ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဂန္တ္ဝာ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေပိ နိသ္သယပဋိပန္နော, ပတိရူပာယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တိကေ နိသ္သယော ဂဟေတဗ္ဗော။ မာတိကာ ဝာ ဝိနယော ဝာ ဥဂ္ဂဟိတော သုဂ္ဂဟိတော, ပုန ဥဂ္ဂဏ္ဟနကာရဏံ နတ္ထိ။ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေ ပရိသာဝစရော, တသ္သ သန္တိကေယေဝ ဥပသမ္ပန္နာ သူပသမ္ပန္နာ။ အညသ္သ သန္တိကေ နိသ္သယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ တံ နိသ္သာယ ဝသန္တေဟိပိ အညသ္သ သန္တိကေယေဝ နိသ္သယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပရိပုဏ္ဏဝသ္သသာမဏေရေနာပိ အညသ္သ သန္တိကေယေဝ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

    Tattha sace dvinnaṃ bhikkhūnaṃ ekato sajjhāyaṃ vā dhammasākacchaṃ vā katvā ekāgāre nipajjitvā niddaṃ okkantānaṃ ekassa itthiliṅgaṃ pātubhavati, ubhinnampi sahaseyyāpatti hoti. So ce paṭibujjhitvā attano taṃ vippakāraṃ disvā dukkhī dummano rattibhāgeyeva itarassa āroceyya, tena samassāsetabbo – ‘‘hotu, mā cintayittha. Vaṭṭasseveso doso. Sammāsambuddhena dvāraṃ dinnaṃ, bhikkhu vā hotu bhikkhunī vā, anāvaṭo dhammo avārito saggamaggo’’ti. Samassāsetvā ca evaṃ vattabbaṃ – ‘‘tumhehi bhikkhunupassayaṃ gantuṃ vaṭṭati. Atthi vo kāci sandiṭṭhā bhikkhuniyo’’ti. Sacassā honti tādisā bhikkhuniyo atthīti, no ce honti natthīti vatvā so bhikkhu vattabbo – ‘‘mama saṅgahaṃ karotha; idāni maṃ paṭhamaṃ bhikkhunupassayaṃ nethā’’ti. Tena bhikkhunā taṃ gahetvā tassā vā sandiṭṭhānaṃ attano vā sandiṭṭhānaṃ bhikkhunīnaṃ santikaṃ gantabbaṃ. Gacchantena ca na ekakena gantabbaṃ. Catūhi pañcahi bhikkhūhi saddhiṃ jotikañca kattaradaṇḍañca gahetvā saṃvidahanaṃ parimocetvā ‘‘mayaṃ asukaṃ nāma ṭhānaṃ gacchāmā’’ti gantabbaṃ. Sace bahigāme dūre vihāro hoti, antarāmagge gāmantara-nadīpāra-rattivippavāsa-gaṇaohīyanāpattīhi anāpatti. Bhikkhunupassayaṃ gantvā tā bhikkhuniyo vattabbā – ‘‘asukaṃ nāma bhikkhuṃ jānāthā’’ti? ‘‘Āma, ayyā’’ti. ‘‘Tassa itthiliṅgaṃ pātubhūtaṃ, saṅgahaṃ dānissa karothā’’ti. Tā ce ‘‘sādhu, ayyā, idāni mayampi sajjhāyissāma, dhammaṃ sossāma, gacchatha tumhe’’ti vatvā saṅgahaṃ karonti, ārādhikā ca honti saṅgāhikā lajjiniyo, tā kopetvā aññattha na gantabbaṃ. Gacchati ce, gāmantara-nadīpāra-rattivippavāsa-gaṇaohīyanāpattīhi na muccati. Sace pana lajjiniyo honti, na saṅgāhikāyo; aññattha gantuṃ labbhati. Sacepi alajjiniyo honti, saṅgahaṃ pana karonti; tāpi pariccajitvā aññattha gantuṃ labbhati. Sace lajjiniyo ca saṅgāhikā ca, ñātikā na honti, āsannagāme pana aññā ñātikāyo honti paṭijagganikā, tāsampi santikaṃ gantuṃ vaṭṭatīti vadanti. Gantvā sace bhikkhubhāvepi nissayapaṭipanno, patirūpāya bhikkhuniyā santike nissayo gahetabbo. Mātikā vā vinayo vā uggahito suggahito, puna uggaṇhanakāraṇaṃ natthi. Sace bhikkhubhāve parisāvacaro, tassa santikeyeva upasampannā sūpasampannā. Aññassa santike nissayo gahetabbo. Pubbe taṃ nissāya vasantehipi aññassa santikeyeva nissayo gahetabbo. Paripuṇṇavassasāmaṇerenāpi aññassa santikeyeva upajjhā gahetabbā.

    ယံ ပနသ္သ ဘိက္ခုဘာဝေ အဓိဋ္ဌိတံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, တံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ, ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သင္ကစ္စိကာ စ ဥဒကသာဋိကာ စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ယံ အတိရေကစီဝရံ ဝာ အတိရေကပတ္တော ဝာ ဝိနယကမ္မံ ကတ္ဝာ ဌပိတော ဟောတိ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိနယကမ္မံ ဝိဇဟတိ, ပုန ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟန္တိ။ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ ဒိဝသေ လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘိက္ခုကာလေ အညသ္သ ဘိက္ခုနော သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ, တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ယံ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏံ အဝိဘဇိတ္ဝာ ဌပိတံ, တံ ပကတတ္တော ရက္ခတိ။ ယံ ပန ဝိဘတ္တံ ဧတသ္သေဝ သန္တကံ, တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပရိဝာရေ –

    Yaṃ panassa bhikkhubhāve adhiṭṭhitaṃ ticīvarañca patto ca, taṃ adhiṭṭhānaṃ vijahati, puna adhiṭṭhātabbaṃ. Saṅkaccikā ca udakasāṭikā ca gahetabbā. Yaṃ atirekacīvaraṃ vā atirekapatto vā vinayakammaṃ katvā ṭhapito hoti, taṃ sabbampi vinayakammaṃ vijahati, puna kātabbaṃ. Paṭiggahitatelamadhuphāṇitādīnipi paṭiggahaṇaṃ vijahanti. Sace paṭiggahaṇato sattame divase liṅgaṃ parivattati, puna paṭiggahetvā sattāhaṃ vaṭṭati. Yaṃ pana bhikkhukāle aññassa bhikkhuno santakaṃ paṭiggahitaṃ, taṃ paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Yaṃ ubhinnaṃ sādhāraṇaṃ avibhajitvā ṭhapitaṃ, taṃ pakatatto rakkhati. Yaṃ pana vibhattaṃ etasseva santakaṃ, taṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati. Vuttampi cetaṃ parivāre –

    ‘‘တေလံ မဓုံ ဖာဏိတဉ္စာပိ သပ္ပိံ။

    ‘‘Telaṃ madhuṃ phāṇitañcāpi sappiṃ;

    သာမံ ဂဟေတ္ဝာန နိက္ခိပေယ္ယ။

    Sāmaṃ gahetvāna nikkhipeyya;

    အဝီတိဝတ္တေ သတ္တာဟေ။

    Avītivatte sattāhe;

    သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တသ္သ အာပတ္တိ။

    Sati paccaye paribhuñjantassa āpatti;

    ပဉ္ဟာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ. ၄၈၀)။

    Pañhā mesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);

    ဣဒဉ္ဟိ လိင္ဂပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ လိင္ဂပရိဝတ္တနေန, ကာလံကိရိယာယ, သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန, ဟီနာယာဝတ္တနေန, အနုပသမ္ပန္နသ္သ ဒာနေန, အနပေက္ခဝိသ္သဇ္ဇနေန, အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဟဏေန စ ဝိဇဟတိ။ တသ္မာ သစေပိ ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဌပိတမတ္ထိ, သဗ္ဗမသ္သ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘိက္ခုဝိဟာရေ ပန ယံကိဉ္စိသ္သာ သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝာ ဌပိတံ, သဗ္ဗသ္သ သာဝ ဣသ္သရာ, အာဟရာပေတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ထာဝရံ တသ္သာ သန္တကံ သေနာသနံ ဝာ ဥပရောပကာ ဝာ, တေ ယသ္သိစ္ဆတိ တသ္သ ဒာတဗ္ဗာ။ တေရသသု သမ္မုတီသု ယာ ဘိက္ခုကာလေ လဒ္ဓာ သမ္မုတိ, သဗ္ဗာ သာ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။ ပုရိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂာဟော ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနေ ဂဟိတေ လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုနိသင္ဃော စသ္သာ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ ဒာတုကာမော ဟောတိ, အပလောကေတ္ဝာ ဒာတဗ္ဗော။ သစေ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာယ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တသ္သ လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ မာနတ္တံ စရန္တသ္သ ပရိဝတ္တတိ, ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တသ္သ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အကုသလဝိပာကေ ပရိက္ခီဏေ ပက္ခမာနတ္တကာလေ ပုနဒေဝ လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏေ ပက္ခမာနတ္တေ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

    Idañhi liṅgaparivattanaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭiggahaṇaṃ nāma liṅgaparivattanena, kālaṃkiriyāya, sikkhāpaccakkhānena, hīnāyāvattanena, anupasampannassa dānena, anapekkhavissajjanena, acchinditvā gahaṇena ca vijahati. Tasmā sacepi harītakakhaṇḍampi paṭiggahetvā ṭhapitamatthi, sabbamassa paṭiggahaṇaṃ vijahati. Bhikkhuvihāre pana yaṃkiñcissā santakaṃ paṭiggahetvā vā appaṭiggahetvā vā ṭhapitaṃ, sabbassa sāva issarā, āharāpetvā gahetabbaṃ. Yaṃ panettha thāvaraṃ tassā santakaṃ senāsanaṃ vā uparopakā vā, te yassicchati tassa dātabbā. Terasasu sammutīsu yā bhikkhukāle laddhā sammuti, sabbā sā paṭippassambhati. Purimikāya senāsanaggāho paṭippassambhati. Sace pacchimikāya senāsane gahite liṅgaṃ parivattati, bhikkhunisaṅgho cassā uppannaṃ lābhaṃ dātukāmo hoti, apaloketvā dātabbo. Sace bhikkhunīhi sādhāraṇāya paṭicchannāya āpattiyā parivasantassa liṅgaṃ parivattati, pakkhamānattameva dātabbaṃ. Sace mānattaṃ carantassa parivattati, puna pakkhamānattameva dātabbaṃ. Sace ciṇṇamānattassa parivattati, bhikkhunīhi abbhānakammaṃ kātabbaṃ. Sace akusalavipāke parikkhīṇe pakkhamānattakāle punadeva liṅgaṃ parivattati, chārattaṃ mānattameva dātabbaṃ. Sace ciṇṇe pakkhamānatte parivattati, bhikkhūhi abbhānakammaṃ kātabbanti.

    အနန္တရေ ဘိက္ခုနိယာ လိင္ဂပရိဝတ္တနဝတ္ထုမ္ဟိ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေပိ ဘိက္ခုနိကာလေ အာပန္နာ သဉ္စရိတ္တာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ, ပရိဝာသဒာနံ နတ္ထိ, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တိယာ လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, န တေနတ္ထော, ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တာယ ပရိဝတ္တတိ, ပုန မာနတ္တံ အဒတ္ဝာ ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အထ ဘိက္ခူဟိ မာနတ္တေ အဒိန္နေ ပုန လိင္ဂံ ပရိဝတ္တတိ, ဘိက္ခုနီဟိ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ အထ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရန္တသ္သ ပုန ပရိဝတ္တတိ, ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တသ္သ ပန လိင္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ။ ပုန ပရိဝတ္တေ စ လိင္ဂေ ဘိက္ခုနိဘာဝေ ဌိတာယပိ ယာ အာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာ, တာ သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာ ဧဝာတိ။

    Anantare bhikkhuniyā liṅgaparivattanavatthumhi idha vuttanayeneva sabbo vinicchayo veditabbo. Ayaṃ pana viseso – sacepi bhikkhunikāle āpannā sañcarittāpatti paṭicchannā hoti, parivāsadānaṃ natthi, chārattaṃ mānattameva dātabbaṃ. Sace pakkhamānattaṃ carantiyā liṅgaṃ parivattati, na tenattho, chārattaṃ mānattameva dātabbaṃ. Sace ciṇṇamānattāya parivattati, puna mānattaṃ adatvā bhikkhūhi abbhetabbo. Atha bhikkhūhi mānatte adinne puna liṅgaṃ parivattati, bhikkhunīhi pakkhamānattameva dātabbaṃ. Atha chārattaṃ mānattaṃ carantassa puna parivattati, pakkhamānattameva dātabbaṃ. Ciṇṇamānattassa pana liṅgaparivatte jāte bhikkhunīhi abbhānakammaṃ kātabbaṃ . Puna parivatte ca liṅge bhikkhunibhāve ṭhitāyapi yā āpattiyo pubbe paṭippassaddhā, tā suppaṭippassaddhā evāti.

    ၇၀. ဣတော ပရာနိ ‘‘မာတုယာ မေထုနံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

    70. Ito parāni ‘‘mātuyā methunaṃ dhamma’’ntiādīni cattāri vatthūni uttānatthāniyeva.

    ၇၁. မုဒုပိဋ္ဌိကဝတ္ထုမ္ဟိ သော ကိရ ဘိက္ခု နဋပုဗ္ဗကော။ တသ္သ သိပ္ပကောသလ္လတ္ထံ ပရိကမ္မကတာ ပိဋ္ဌိ မုဒုကာ အဟောသိ။ တသ္မာ ဧဝံ ကာတုံ အသက္ခိ။

    71. Mudupiṭṭhikavatthumhi so kira bhikkhu naṭapubbako. Tassa sippakosallatthaṃ parikammakatā piṭṭhi mudukā ahosi. Tasmā evaṃ kātuṃ asakkhi.

    လမ္ဗီဝတ္ထုမ္ဟိ တသ္သ ဘိက္ခုသ္သ အင္ဂဇာတံ ဒီဃံ ဟောတိ လမ္ဗတိ, တသ္မာ လမ္ဗီတိ ဝုတ္တော။

    Lambīvatthumhi tassa bhikkhussa aṅgajātaṃ dīghaṃ hoti lambati, tasmā lambīti vutto.

    ဣတော ပရာနိ ဒ္ဝေ ဝဏဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနာနေဝ။ လေပစိတ္တဝတ္ထုမ္ဟိ လေပစိတ္တံ နာမ စိတ္တကမ္မရူပံ။

    Ito parāni dve vaṇavatthūni uttānāneva. Lepacittavatthumhi lepacittaṃ nāma cittakammarūpaṃ.

    ဒာရုဓီတလိကဝတ္ထုမ္ဟိ ဒာရုဓီတလိကာ နာမ ကဋ္ဌရူပံ။ ယထာ စ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ဧဝံ အညေသုပိ ဒန္တရူပ-ပောတ္ထကရူပ-လောဟရူပာဒီသု အနုပာဒိန္နကေသု ဣတ္ထိရူပေသု နိမိတ္တေ မေထုနရာဂေန ဥပက္ကမန္တသ္သ အသုစိ မုစ္စတု ဝာ မာ ဝာ, ဒုက္ကဋမေဝ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဥပက္ကမန္တသ္သာပိ တထေဝ ဒုက္ကဋံ။ မောစနရာဂေန ပန ဥပက္ကမန္တသ္သ မုတ္တေ သင္ဃာဒိသေသော, အမုတ္တေ ထုလ္လစ္စယန္တိ။

    Dārudhītalikavatthumhi dārudhītalikā nāma kaṭṭharūpaṃ. Yathā ca imesu dvīsu evaṃ aññesupi dantarūpa-potthakarūpa-loharūpādīsu anupādinnakesu itthirūpesu nimitte methunarāgena upakkamantassa asuci muccatu vā mā vā, dukkaṭameva. Kāyasaṃsaggarāgena upakkamantassāpi tatheva dukkaṭaṃ. Mocanarāgena pana upakkamantassa mutte saṅghādiseso, amutte thullaccayanti.

    ၇၂. သုန္ဒရဝတ္ထုမ္ဟိ အယံ သုန္ဒရော နာမ ရာဇဂဟေ ကုလဒာရကော သဒ္ဓာယ ပဗ္ဗဇိတော; အတ္တဘာဝသ္သ အဘိရူပတာယ ‘‘သုန္ဒရော’’တိ နာမံ လဘိ။ တံ ရထိကာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ သမုပ္ပန္နဆန္ဒရာဂာ သာ ဣတ္ထီ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ အကာသိ။ ထေရော ပန အနာဂာမီ။ တသ္မာ သော န သာဒိယိ။ အညေသံ ပန အဝိသယော ဧသော။

    72. Sundaravatthumhi ayaṃ sundaro nāma rājagahe kuladārako saddhāya pabbajito; attabhāvassa abhirūpatāya ‘‘sundaro’’ti nāmaṃ labhi. Taṃ rathikāya gacchantaṃ disvā samuppannachandarāgā sā itthī imaṃ vippakāraṃ akāsi. Thero pana anāgāmī. Tasmā so na sādiyi. Aññesaṃ pana avisayo eso.

    ဣတော ပရေသု စတူသု ဝတ္ထူသု တေ ဘိက္ခူ ဇဠာ ဒုမ္မေဓာ မာတုဂာမသ္သ ဝစနံ ဂဟေတ္ဝာ တထာ ကတ္ဝာ ပစ္ဆာ ကုက္ကုစ္စာယိံသု။

    Ito paresu catūsu vatthūsu te bhikkhū jaḷā dummedhā mātugāmassa vacanaṃ gahetvā tathā katvā pacchā kukkuccāyiṃsu.

    ၇၃. အက္ခာယိတာဒီနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ဒ္ဝီသု ဆိန္နသီသဝတ္ထူသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝဋ္ဋကတေ မုခေ ဝိဝဋေ အင္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တော သစေ ဟေဋ္ဌာ ဝာ ဥပရိ ဝာ ဥဘယပသ္သေဟိ ဝာ ဆုပန္တံ ပဝေသေတိ, ပာရာဇိကံ။ စတူဟိပိ ပသ္သေဟိ အဆုပန္တံ ပဝေသေတ္ဝာ အဗ္ဘန္တရေ တာလုကံ ဆုပတိ, ပာရာဇိကမေဝ။ စတ္တာရိ ပသ္သာနိ တာလုကဉ္စ အဆုပန္တော အာကာသဂတမေဝ ကတ္ဝာ ပဝေသေတိ စ နီဟရတိ စ, ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ ပန ဒန္တာ သုဖုသိတာ, အန္တောမုခေ ဩကာသော နတ္ထိ, ဒန္တာ စ ဗဟိ ဩဋ္ဌမံသေန ပဋိစ္ဆန္နာ, တတ္ထ ဝာတေန အသမ္ဖုဋ္ဌံ အလ္လောကာသံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တသ္သ ပာရာဇိကမေဝ။ ဥပ္ပာဋိတေ ပန ဩဋ္ဌမံသေ ဒန္တေသုယေဝ ဥပက္ကမန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ။ ယောပိ ဒန္တော ဗဟိ နိက္ခမိတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ , န သက္ကာ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ။ တတ္ထ ဥပက္ကမန္တေပိ ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝ္ဟာယ ဥပက္ကမန္တေပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ဇီဝမာနကသရီရေပိ ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝ္ဟာယ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ယဒိ ပန ဗဟိဇိဝ္ဟာယ ပလိဝေဌေတ္ဝာ အန္တောမုခံ ပဝေသေတိ, ပာရာဇိကမေဝ။ ဥပရိဂီဝာယ ဆိန္နသီသသ္သပိ အဓောဘာဂေန အင္ဂဇာတံ ပဝေသေတ္ဝာ တာလုကံ ဆုပန္တသ္သ ပာရာဇိကမေဝ။

    73. Akkhāyitādīni tīṇi vatthūni uttānatthāneva. Dvīsu chinnasīsavatthūsu ayaṃ vinicchayo – vaṭṭakate mukhe vivaṭe aṅgajātaṃ pavesento sace heṭṭhā vā upari vā ubhayapassehi vā chupantaṃ paveseti, pārājikaṃ. Catūhipi passehi achupantaṃ pavesetvā abbhantare tālukaṃ chupati, pārājikameva. Cattāri passāni tālukañca achupanto ākāsagatameva katvā paveseti ca nīharati ca, dukkaṭaṃ. Yadi pana dantā suphusitā, antomukhe okāso natthi, dantā ca bahi oṭṭhamaṃsena paṭicchannā, tattha vātena asamphuṭṭhaṃ allokāsaṃ tilaphalamattampi pavesentassa pārājikameva. Uppāṭite pana oṭṭhamaṃse dantesuyeva upakkamantassa thullaccayaṃ. Yopi danto bahi nikkhamitvā tiṭṭhati , na sakkā oṭṭhehi pidahituṃ. Tattha upakkamantepi bahi nikkhantajivhāya upakkamantepi thullaccayameva. Jīvamānakasarīrepi bahi nikkhantajivhāya thullaccayameva. Yadi pana bahijivhāya paliveṭhetvā antomukhaṃ paveseti, pārājikameva. Uparigīvāya chinnasīsassapi adhobhāgena aṅgajātaṃ pavesetvā tālukaṃ chupantassa pārājikameva.

    အဋ္ဌိကဝတ္ထုမ္ဟိ သုသာနံ ဂစ္ဆန္တသ္သာပိ ဒုက္ကဋံ။ အဋ္ဌိကာနိ သင္ကဍ္ဎန္တသ္သာပိ, နိမိတ္တေ မေထုနရာဂေန ဥပက္ကမန္တသ္သာပိ, ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဥပက္ကမန္တသ္သာပိ, မုစ္စတု ဝာ မာ ဝာ, ဒုက္ကဋမေဝ။ မောစနရာဂေန ပန ဥပက္ကမန္တသ္သ မုစ္စန္တေ သင္ဃာဒိသေသော, အမုစ္စန္တေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။

    Aṭṭhikavatthumhi susānaṃ gacchantassāpi dukkaṭaṃ. Aṭṭhikāni saṅkaḍḍhantassāpi, nimitte methunarāgena upakkamantassāpi, kāyasaṃsaggarāgena upakkamantassāpi, muccatu vā mā vā, dukkaṭameva. Mocanarāgena pana upakkamantassa muccante saṅghādiseso, amuccante thullaccayameva.

    နာဂီဝတ္ထုမ္ဟိ နာဂမာဏဝိကာ ဝာ ဟောတု ကိန္နရီအာဒီနံ ဝာ အညတရာ, သဗ္ဗတ္ထ ပာရာဇိကံ။

    Nāgīvatthumhi nāgamāṇavikā vā hotu kinnarīādīnaṃ vā aññatarā, sabbattha pārājikaṃ.

    ယက္ခီဝတ္ထုမ္ဟိ သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ ယက္ခီယေဝ။

    Yakkhīvatthumhi sabbāpi devatā yakkhīyeva.

    ပေတီဝတ္ထုမ္ဟိ နိဇ္ဈာမတဏ္ဟိကာဒိပေတိယော အလ္လီယိတုမ္ပိ န သက္ကာ။ ဝိမာနပေတိယော ပန အတ္ထိ; ယာသံ ကာဠပက္ခေ အကုသလံ ဝိပစ္စတိ, ဇုဏ္ဟပက္ခေ ဒေဝတာ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။ ဧဝရူပာယ ပေတိယာ ဝာ ယက္ခိယာ ဝာ သစေ ဒသ္သန-ဂဟဏ-အာမသန-ဖုသန-ဃဋ္ဋနာနိ ပညာယန္တိ, ပာရာဇိကံ။ အထာပိ ဒသ္သနံ နတ္ထိ, ဣတရာနိ ပညာယန္တိ, ပာရာဇိကမေဝ။ အထ ဒသ္သနဂဟဏာနိ န ပညာယန္တိ, အာမသနဖုသနဃဋ္ဋနေဟိ ပညာယမာနေဟိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိသညံ ကတ္ဝာ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ, အယံ အဝိသယော နာမ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိ။ ပဏ္ဍကဝတ္ထု ပာကဋမေဝ။

    Petīvatthumhi nijjhāmataṇhikādipetiyo allīyitumpi na sakkā. Vimānapetiyo pana atthi; yāsaṃ kāḷapakkhe akusalaṃ vipaccati, juṇhapakkhe devatā viya sampattiṃ anubhonti. Evarūpāya petiyā vā yakkhiyā vā sace dassana-gahaṇa-āmasana-phusana-ghaṭṭanāni paññāyanti, pārājikaṃ. Athāpi dassanaṃ natthi, itarāni paññāyanti, pārājikameva. Atha dassanagahaṇāni na paññāyanti, āmasanaphusanaghaṭṭanehi paññāyamānehi taṃ puggalaṃ visaññaṃ katvā attano manorathaṃ pūretvā gacchati, ayaṃ avisayo nāma. Tasmā ettha avisayattā anāpatti. Paṇḍakavatthu pākaṭameva.

    ဥပဟတိန္ဒ္ရိယဝတ္ထုမ္ဟိ ဥပဟတိန္ဒ္ရိယောတိ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒော ခာဏုကဏ္ဋကမိဝ သုခံ ဝာ ဒုက္ခံ ဝာ န ဝေဒယတိ။ အဝေဒယန္တသ္သာပိ သေဝနစိတ္တဝသေန အာပတ္တိ။

    Upahatindriyavatthumhi upahatindriyoti upahatakāyappasādo khāṇukaṇṭakamiva sukhaṃ vā dukkhaṃ vā na vedayati. Avedayantassāpi sevanacittavasena āpatti.

    ဆုပိတမတ္တဝတ္ထုသ္မိံ ယော ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိသ္သာမီ’’တိ မာတုဂာမံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ မေထုနေ ဝိရဇ္ဇိတ္ဝာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ, ဒုက္ကဋမေဝသ္သ ဟောတိ။ မေထုနဓမ္မသ္သ ဟိ ပုဗ္ဗပယောဂာ ဟတ္ထဂ္ဂာဟာဒယော ယာဝ သီသံ န ပာပုဏာတိ, တာဝ ဒုက္ကဋေ တိဋ္ဌန္တိ။ သီသေ ပတ္တေ ပာရာဇိကံ ဟောတိ။ ပဌမပာရာဇိကသ္သ ဟိ ဒုက္ကဋမေဝ သာမန္တံ။ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ထုလ္လစ္စယံ။ အယံ ပန ဘိက္ခု မေထုနဓမ္မေ ဝိရဇ္ဇိတ္ဝာ ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘အာပတ္တိ သင္ဃာဒိသေသသ္သာ’’တိ။

    Chupitamattavatthusmiṃ yo ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevissāmī’’ti mātugāmaṃ gaṇhitvā methune virajjitvā vippaṭisārī hoti, dukkaṭamevassa hoti. Methunadhammassa hi pubbapayogā hatthaggāhādayo yāva sīsaṃ na pāpuṇāti, tāva dukkaṭe tiṭṭhanti. Sīse patte pārājikaṃ hoti. Paṭhamapārājikassa hi dukkaṭameva sāmantaṃ. Itaresaṃ tiṇṇaṃ thullaccayaṃ. Ayaṃ pana bhikkhu methunadhamme virajjitvā kāyasaṃsaggaṃ sādiyīti veditabbo. Tenāha bhagavā – ‘‘āpatti saṅghādisesassā’’ti.

    ၇၄. ဘဒ္ဒိယဝတ္ထုသ္မိံ ဘဒ္ဒိယံ နာမ တံ နဂရံ။ ဇာတိယာဝနံ နာမ ဇာတိပုပ္ဖဂုမ္ဗာနံ ဥသ္သန္နတာယ ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ; တံ တသ္သ နဂရသ္သ ဥပစာရေ ဝနံ ဟောတိ။ သော တတ္ထ နိပန္နော တေန ဝာတုပတ္ထမ္ဘေန မဟာနိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ဧကရသံ ဘဝင္ဂမေဝ ဝတ္တတိ။ ကိလိန္နံ ပသ္သိတ္ဝာတိ အသုစိကိလိဋ္ဌံ ပသ္သိတ္ဝာ။

    74. Bhaddiyavatthusmiṃ bhaddiyaṃ nāma taṃ nagaraṃ. Jātiyāvanaṃ nāma jātipupphagumbānaṃ ussannatāya evaṃ laddhanāmaṃ; taṃ tassa nagarassa upacāre vanaṃ hoti. So tattha nipanno tena vātupatthambhena mahāniddaṃ okkami. Ekarasaṃ bhavaṅgameva vattati. Kilinnaṃ passitvāti asucikiliṭṭhaṃ passitvā.

    ၇၅. ဣတော ပရာနိ သာဒိယနပဋိသံယုတ္တာနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ, အဇာနနဝတ္ထု စာတိ ပဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

    75. Ito parāni sādiyanapaṭisaṃyuttāni cattāri vatthūni, ajānanavatthu cāti pañca uttānatthāneva.

    ၇၆. ဒ္ဝီသု အသာဒိယနဝတ္ထူသု သဟသာ ဝုဋ္ဌာသီတိ အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော ဝိယ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော ဝိယ စ တုရိတံ ဝုဋ္ဌာသိ။ အက္ကမိတ္ဝာ ပဝတ္တေသီတိ အပ္ပမတ္တော ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝိပသ္သကော ဥပဋ္ဌိတသ္သတိ ခိပ္ပံ ဝုဋ္ဌဟန္တောဝ အက္ကမိတ္ဝာ ဘူမိယံ ဝဋ္ဋေန္တော ပရိဝဋ္ဋေန္တော ဝိဟေဌေန္တော ပာတေသိ။ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကေန ဟိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ တေသံ အညတရော သင္ဂာမသီသယောဓော ဘိက္ခု။

    76. Dvīsu asādiyanavatthūsu sahasā vuṭṭhāsīti āsīvisena daṭṭho viya agginā daḍḍho viya ca turitaṃ vuṭṭhāsi. Akkamitvā pavattesīti appamatto bhikkhu āraddhavipassako upaṭṭhitassati khippaṃ vuṭṭhahantova akkamitvā bhūmiyaṃ vaṭṭento parivaṭṭento viheṭhento pātesi. Puthujjanakalyāṇakena hi evarūpesu ṭhānesu cittaṃ rakkhitabbaṃ. Ayañca tesaṃ aññataro saṅgāmasīsayodho bhikkhu.

    ၇၇. ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ နိပန္နဝတ္ထုမ္ဟိ ဒိဝာ ပဋိသလ္လီယန္တေနာတိ ဒိဝာ နိပဇ္ဇန္တေန။ ဒ္ဝာရံ သံဝရိတ္ဝာ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ဒ္ဝာရံ ပိဒဟိတ္ဝာ နိပဇ္ဇိတုံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပာဠိယံ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ န ဝုတ္တာ။ ဝိဝရိတ္ဝာ နိပန္နဒောသေန ပန ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝာ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒ္ဝာရံ သံဝရိတ္ဝာ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အသံဝရိတ္ဝာ ပဋိသလ္လီယန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာ ဥပာလိတ္ထေရာဒီဟိ အဋ္ဌကထာ ဌပိတာ။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝာ အာပဇ္ဇတိ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ. ၃၂၃) ဣမိနာပိ စေတံ သိဒ္ဓံ။

    77. Dvāraṃ vivaritvā nipannavatthumhi divā paṭisallīyantenāti divā nipajjantena. Dvāraṃ saṃvaritvā paṭisallīyitunti dvāraṃ pidahitvā nipajjituṃ. Ettha ca kiñcāpi pāḷiyaṃ ‘‘ayaṃ nāma āpattī’’ti na vuttā. Vivaritvā nipannadosena pana uppanne vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, divā paṭisallīyantena dvāraṃ saṃvaritvā paṭisallīyitu’’nti vuttattā asaṃvaritvā paṭisallīyantassa dukkaṭaṃ vuttaṃ. Bhagavato hi adhippāyaṃ ñatvā upālittherādīhi aṭṭhakathā ṭhapitā. ‘‘Atthāpatti divā āpajjati no ratti’’nti (pari. 323) imināpi cetaṃ siddhaṃ.

    ကီဒိသံ ပန ဒ္ဝာရံ သံဝရိတဗ္ဗံ, ကီဒိသံ န သံဝရိတဗ္ဗံ? ရုက္ခပဒရဝေဠုပဒရကိလဉ္ဇပဏ္ဏာဒီနံ ယေန ကေနစိ ကဝာဋံ ကတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒုက္ခလေ ဥပရိ ဥတ္တရပာသကေ စ ပဝေသေတ္ဝာ ကတံ ပရိဝတ္တကဒ္ဝာရမေဝ သံဝရိတဗ္ဗံ။ အညံ ဂောရူပာနံ ဝဇေသု ဝိယ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒ္ဝာရံ, ဂာမထကနကံ စက္ကလကယုတ္တဒ္ဝာရံ, ဖလကေသု ဝာ ကိဋိကာသု ဝာ ဒ္ဝေ တီဏိ စက္ကလကာနိ ယောဇေတ္ဝာ ကတံ သံသရဏကိဋိကဒ္ဝာရံ, အာပဏေသု ဝိယ ကတံ ဥဂ္ဃာဋနကိဋိကဒ္ဝာရံ, ဒ္ဝီသု တီသု ဌာနေသု ဝေဏုသလာကာ ဂောပ္ဖေတ္ဝာ ပဏ္ဏကုဋီသု ကတံ သလာကဟတ္ထကဒ္ဝာရံ, ဒုသ္သသာဏိဒ္ဝာရန္တိ ဧဝရူပံ ဒ္ဝာရံ န သံဝရိတဗ္ဗံ။ ပတ္တဟတ္ထသ္သ ကဝာဋပ္ပဏာမနေ ပန ဧကံ ဒုသ္သသာဏိဒ္ဝာရမေဝ အနာပတ္တိကရံ, အဝသေသာနိ ပဏာမေန္တသ္သ အာပတ္တိ။ ဒိဝာ ပဋိသလ္လီယန္တသ္သ ပန ပရိဝတ္တကဒ္ဝာရမေဝ အာပတ္တိကရံ, သေသာနိ သံဝရိတ္ဝာ ဝာ အသံဝရိတ္ဝာ ဝာ နိပန္နသ္သ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ သံဝရိတ္ဝာ ပန နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧတံ ဝတ္တံ။

    Kīdisaṃ pana dvāraṃ saṃvaritabbaṃ, kīdisaṃ na saṃvaritabbaṃ? Rukkhapadaraveḷupadarakilañjapaṇṇādīnaṃ yena kenaci kavāṭaṃ katvā heṭṭhā udukkhale upari uttarapāsake ca pavesetvā kataṃ parivattakadvārameva saṃvaritabbaṃ. Aññaṃ gorūpānaṃ vajesu viya rukkhasūcikaṇṭakadvāraṃ, gāmathakanakaṃ cakkalakayuttadvāraṃ, phalakesu vā kiṭikāsu vā dve tīṇi cakkalakāni yojetvā kataṃ saṃsaraṇakiṭikadvāraṃ, āpaṇesu viya kataṃ ugghāṭanakiṭikadvāraṃ, dvīsu tīsu ṭhānesu veṇusalākā gopphetvā paṇṇakuṭīsu kataṃ salākahatthakadvāraṃ, dussasāṇidvāranti evarūpaṃ dvāraṃ na saṃvaritabbaṃ. Pattahatthassa kavāṭappaṇāmane pana ekaṃ dussasāṇidvārameva anāpattikaraṃ, avasesāni paṇāmentassa āpatti. Divā paṭisallīyantassa pana parivattakadvārameva āpattikaraṃ, sesāni saṃvaritvā vā asaṃvaritvā vā nipannassa āpatti natthi. Saṃvaritvā pana nipajjitabbaṃ, etaṃ vattaṃ.

    ပရိဝတ္တကဒ္ဝာရံ ပန ကိတ္တကေန သံဝုတံ ဟောတိ? သူစိဃဋိကာဒီသု ဒိန္နာသု သံဝုတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ ခော သူစိမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋိကမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ။ ဒ္ဝာရဗာဟံ ဖုသိတ္ဝာ ပိဟိတမတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဤသကံ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ဝိဓိနာ ယာဝတာ သီသံ နပ္ပဝိသတိ တာဝတာ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတီတိ။ သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတိ, ဘိက္ခုံ ဝာ သာမဏေရံ ဝာ ‘‘ဒ္ဝာရံ, အာဝုသော, ဇဂ္ဂာဟီ’’တိ ဝတ္ဝာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ဝာ အညံ ဝာ ကိဉ္စိ ကရောန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, ‘‘ဧတေ ဒ္ဝာရံ ဇဂ္ဂိသ္သန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ကတ္ဝာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဥပာသကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝာ, ‘ဧသ ဇဂ္ဂိသ္သတီ’တိ အာဘောဂံ ကတ္ဝာ ဝာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေဝလံ ဘိက္ခုနိံ ဝာ မာတုဂာမံ ဝာ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဒ္ဝာရသ္သ ဥဒုက္ခလံ ဝာ ဥတ္တရပာသကော ဝာ ဘိန္နော ဝာ ဟောတိ အဋ္ဌပိတော ဝာ, သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ, နဝကမ္မတ္ထံ ဝာ ပန ဣဋ္ဌကပုဉ္ဇော ဝာ မတ္တိကာဒီနံ ဝာ ရာသိ အန္တောဒ္ဝာရေ ကတော ဟောတိ, အဋ္ဋံ ဝာ ဗန္ဓန္တိ, ယထာ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ; ဧဝရူပေ အန္တရာယေ သတိ အသံဝရိတ္ဝာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ကဝာဋံ နတ္ထိ, လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ ဥပရိ သယန္တေန နိသ္သေဏိံ အာရောပေတ္ဝာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိသ္သေဏိမတ္ထကေ ထကနကံ ဟောတိ, ထကေတ္ဝာပိ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဂဗ္ဘေ နိပဇ္ဇန္တေန ဂဗ္ဘဒ္ဝာရံ ဝာ ပမုခဒ္ဝာရံ ဝာ ယံကိဉ္စိ သံဝရိတ္ဝာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကကုဋ္ဋကေ ဂေဟေ ဒ္ဝီသု ပသ္သေသု ဒ္ဝာရာနိ ကတ္ဝာ ဝဠဉ္ဇန္တိ, ဒ္ဝေပိ ဒ္ဝာရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။

    Parivattakadvāraṃ pana kittakena saṃvutaṃ hoti? Sūcighaṭikādīsu dinnāsu saṃvutameva hoti. Apica kho sūcimattepi dinne vaṭṭati. Ghaṭikamattepi dinne vaṭṭati. Dvārabāhaṃ phusitvā pihitamattepi vaṭṭati. Īsakaṃ aphusitepi vaṭṭati. Sabbantimena vidhinā yāvatā sīsaṃ nappavisati tāvatā aphusitepi vaṭṭatīti. Sace bahūnaṃ vaḷañjanaṭṭhānaṃ hoti, bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā ‘‘dvāraṃ, āvuso, jaggāhī’’ti vatvāpi nipajjituṃ vaṭṭati. Atha bhikkhū cīvarakammaṃ vā aññaṃ vā kiñci karontā nisinnā honti, ‘‘ete dvāraṃ jaggissantī’’ti ābhogaṃ katvāpi nipajjituṃ vaṭṭati. Kurundaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘upāsakampi āpucchitvā vā, ‘esa jaggissatī’ti ābhogaṃ katvā vā nipajjituṃ vaṭṭati. Kevalaṃ bhikkhuniṃ vā mātugāmaṃ vā āpucchituṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Atha dvārassa udukkhalaṃ vā uttarapāsako vā bhinno vā hoti aṭṭhapito vā, saṃvarituṃ na sakkoti, navakammatthaṃ vā pana iṭṭhakapuñjo vā mattikādīnaṃ vā rāsi antodvāre kato hoti, aṭṭaṃ vā bandhanti, yathā saṃvarituṃ na sakkoti; evarūpe antarāye sati asaṃvaritvāpi nipajjituṃ vaṭṭati. Yadi pana kavāṭaṃ natthi, laddhakappameva. Upari sayantena nisseṇiṃ āropetvā nipajjitabbaṃ. Sace nisseṇimatthake thakanakaṃ hoti, thaketvāpi nipajjitabbaṃ. Gabbhe nipajjantena gabbhadvāraṃ vā pamukhadvāraṃ vā yaṃkiñci saṃvaritvā nipajjituṃ vaṭṭati. Sace ekakuṭṭake gehe dvīsu passesu dvārāni katvā vaḷañjanti, dvepi dvārāni jaggitabbāni.

    တိဘူမကေပိ ပာသာဒေ ဒ္ဝာရံ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ဘိက္ခာစာရာ ပဋိက္ကမ္မ လောဟပာသာဒသဒိသံ ပာသာဒံ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိဝာဝိဟာရတ္ထံ ပဝိသန္တိ, သင္ဃတ္ထေရေန ဒ္ဝာရပာလသ္သ ‘‘ဒ္ဝာရံ ဇဂ္ဂာဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဝာ ‘‘ဒ္ဝာရဇဂ္ဂနံ ဧတသ္သ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတ္ဝာ ဝာ ပဝိသိတ္ဝာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ။ ယာဝ သင္ဃနဝကေန ဧဝမေဝ ကတ္တဗ္ဗံ။ ပုရေ ပဝိသန္တာနံ ‘‘ဒ္ဝာရဇဂ္ဂနံ နာမ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရော’’တိ ဧဝံ အာဘောဂံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အနာပုစ္ဆာ ဝာ အာဘောဂံ ဝာ အကတ္ဝာ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝာ အသံဝုတဒ္ဝာရေ ဗဟိ ဝာ နိပဇ္ဇန္တာနံ အာပတ္တိ။ ဂဗ္ဘေ ဝာ ဗဟိ ဝာ နိပဇ္ဇနကာလေပိ ‘‘ဒ္ဝာရဇဂ္ဂနံ နာမ မဟာဒ္ဝာရေ ဒ္ဝာရပာလသ္သ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတ္ဝာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ လောဟပာသာဒာဒီသု အာကာသတလေ နိပဇ္ဇန္တေနာပိ ဒ္ဝာရံ သံဝရိတဗ္ဗမေဝ။

    Tibhūmakepi pāsāde dvāraṃ jaggitabbameva. Sace bhikkhācārā paṭikkamma lohapāsādasadisaṃ pāsādaṃ bahū bhikkhū divāvihāratthaṃ pavisanti, saṅghattherena dvārapālassa ‘‘dvāraṃ jaggāhī’’ti vatvā vā ‘‘dvārajagganaṃ etassa bhāro’’ti ābhogaṃ katvā vā pavisitvā nipajjitabbaṃ . Yāva saṅghanavakena evameva kattabbaṃ. Pure pavisantānaṃ ‘‘dvārajagganaṃ nāma pacchimānaṃ bhāro’’ti evaṃ ābhogaṃ kātumpi vaṭṭati. Anāpucchā vā ābhogaṃ vā akatvā antogabbhe vā asaṃvutadvāre bahi vā nipajjantānaṃ āpatti. Gabbhe vā bahi vā nipajjanakālepi ‘‘dvārajagganaṃ nāma mahādvāre dvārapālassa bhāro’’ti ābhogaṃ katvā nipajjituṃ vaṭṭatiyeva. Lohapāsādādīsu ākāsatale nipajjantenāpi dvāraṃ saṃvaritabbameva.

    အယဉ္ဟေတ္ထ သင္ခေပော – ဣဒံ ဒိဝာပဋိသလ္လီယနံ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေ သဒ္ဝာရဗန္ဓေ ဌာနေ ကထိတံ။ တသ္မာ အဗ္ဘောကာသေ ဝာ ရုက္ခမူလေ ဝာ မဏ္ဍပေ ဝာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သဒ္ဝာရဗန္ဓေ နိပဇ္ဇန္တေန ဒ္ဝာရံ သံဝရိတ္ဝာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာပရိဝေဏံ ဟောတိ, မဟာဗောဓိယင္ဂဏလောဟပာသာဒင္ဂဏသဒိသံ ဗဟူနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ဒ္ဝာရံ သံဝုတမ္ပိ သံဝုတဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ, ဒ္ဝာရံ အလဘန္တာ ပာကာရံ အာရုဟိတ္ဝာပိ ဝိစရန္တိ, တတ္ထ သံဝရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ရတ္တိံ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ နိပန္နော အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဥဋ္ဌဟတိ, အနာပတ္တိ။ သစေ ပဗုဇ္ဈိတ္ဝာ ပုန သုပတိ, အာပတ္တိ။ ယော ပန ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိသ္သာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာဝ ဒ္ဝာရံ အသံဝရိတ္ဝာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတိ, ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ စ န ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သ အာပတ္တိယေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Ayañhettha saṅkhepo – idaṃ divāpaṭisallīyanaṃ yena kenaci parikkhitte sadvārabandhe ṭhāne kathitaṃ. Tasmā abbhokāse vā rukkhamūle vā maṇḍape vā yattha katthaci sadvārabandhe nipajjantena dvāraṃ saṃvaritvāva nipajjitabbaṃ. Sace mahāpariveṇaṃ hoti, mahābodhiyaṅgaṇalohapāsādaṅgaṇasadisaṃ bahūnaṃ osaraṇaṭṭhānaṃ, yattha dvāraṃ saṃvutampi saṃvutaṭṭhāne na tiṭṭhati, dvāraṃ alabhantā pākāraṃ āruhitvāpi vicaranti, tattha saṃvaraṇakiccaṃ natthi. Rattiṃ dvāraṃ vivaritvā nipanno aruṇe uggate uṭṭhahati, anāpatti. Sace pabujjhitvā puna supati, āpatti. Yo pana ‘‘aruṇe uggate vuṭṭhahissāmī’’ti paricchinditvāva dvāraṃ asaṃvaritvā rattiṃ nipajjati, yathāparicchedameva ca na vuṭṭhāti, tassa āpattiyeva. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘evaṃ nipajjanto anādariyadukkaṭāpi na muccatī’’ti vuttaṃ.

    ယော ပန ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဇဂ္ဂိတ္ဝာ အဒ္ဓာနံ ဝာ ဂန္တ္ဝာ ဒိဝာ ကိလန္တရူပော မဉ္စေ နိသိန္နော ပာဒေ ဘူမိတော အမောစေတ္ဝာဝ နိဒ္ဒာဝသေန နိပဇ္ဇတိ, တသ္သ အနာပတ္တိ။ သစေ ဩက္ကန္တနိဒ္ဒော အဇာနန္တောပိ ပာဒေ မဉ္စကံ အာရောပေတိ, အာပတ္တိယေဝ။ နိသီဒိတ္ဝာ အပသ္သာယ သုပန္တသ္သ အနာပတ္တိ။ ယောပိ စ ‘‘နိဒ္ဒံ ဝိနောဒေသ္သာမီ’’တိ စင္ကမန္တော ပတိတ္ဝာ သဟသာဝ ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သာပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန ပတိတ္ဝာ တတ္ထေဝ သယတိ, န ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သ အာပတ္တိ။

    Yo pana bahudeva rattiṃ jaggitvā addhānaṃ vā gantvā divā kilantarūpo mañce nisinno pāde bhūmito amocetvāva niddāvasena nipajjati, tassa anāpatti. Sace okkantaniddo ajānantopi pāde mañcakaṃ āropeti, āpattiyeva. Nisīditvā apassāya supantassa anāpatti. Yopi ca ‘‘niddaṃ vinodessāmī’’ti caṅkamanto patitvā sahasāva vuṭṭhāti, tassāpi anāpatti. Yo pana patitvā tattheva sayati, na vuṭṭhāti, tassa āpatti.

    ကော မုစ္စတိ, ကော န မုစ္စတီတိ? မဟာပစ္စရိယံ တာဝ ‘‘ဧကဘင္ဂေန နိပန္နကောယေဝ မုစ္စတိ။ ပာဒေ ပန ဘူမိတော မောစေတ္ဝာ နိပန္နော ယက္ခဂဟိတကောပိ ဝိသညီဘူတောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဗန္ဓိတ္ဝာ နိပဇ္ဇာပိတောဝ မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော စင္ကမန္တော မုစ္စိတ္ဝာ ပတိတော တတ္ထေဝ သုပတိ, တသ္သာပိ အဝိသယတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိသ္သတိ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ကထယန္တိ။ တသ္မာ အာပတ္တိယေဝာတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ဒ္ဝေ ပန ဇနာ အာပတ္တိတော မုစ္စန္တိယေဝ, ယော စ ယက္ခဂဟိတကော, ယော စ ဗန္ဓိတ္ဝာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ။

    Ko muccati, ko na muccatīti? Mahāpaccariyaṃ tāva ‘‘ekabhaṅgena nipannakoyeva muccati. Pāde pana bhūmito mocetvā nipanno yakkhagahitakopi visaññībhūtopi na muccatī’’ti vuttaṃ. Kurundaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘bandhitvā nipajjāpitova muccatī’’ti vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘yo caṅkamanto muccitvā patito tattheva supati, tassāpi avisayattā āpatti na dissati. Ācariyā pana evaṃ na kathayanti. Tasmā āpattiyevāti mahāpadumattherena vuttaṃ. Dve pana janā āpattito muccantiyeva, yo ca yakkhagahitako, yo ca bandhitvā nipajjāpito’’ti.

    ၇၈. ဘာရုကစ္ဆကဝတ္ထုမ္ဟိ အနာပတ္တိ သုပိနန္တေနာတိ ယသ္မာ သုပိနန္တေ အဝိသယတ္တာ ဧဝံ ဟောတိ, တသ္မာ ဥပာလိတ္ထေရော ဘဂဝတာ အဝိနိစ္ဆိတပုဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ ဝတ္ထုံ နယဂ္ဂာဟေန ဝိနိစ္ဆိနိ။ ဘဂဝာပိ စ သုတ္ဝာ ‘‘သုကထိတံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပာလိနာ; အပဒေ ပဒံ ကရောန္တော ဝိယ, အာကာသေ ပဒံ ဒသ္သေန္တော ဝိယ ဥပာလိ ဣမံ ပဉ္ဟံ ကထေသီ’’တိ ဝတ္ဝာ ထေရံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပာလီ’’တိ (အ. နိ. ၁.၂၁၉, ၂၂၈)။ ဣတော ပရာနိ သုပဗ္ဗာဒီနိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

    78. Bhārukacchakavatthumhi anāpatti supinantenāti yasmā supinante avisayattā evaṃ hoti, tasmā upālitthero bhagavatā avinicchitapubbampi imaṃ vatthuṃ nayaggāhena vinicchini. Bhagavāpi ca sutvā ‘‘sukathitaṃ, bhikkhave, upālinā; apade padaṃ karonto viya, ākāse padaṃ dassento viya upāli imaṃ pañhaṃ kathesī’’ti vatvā theraṃ etadagge ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.219, 228). Ito parāni supabbādīni vatthūni uttānatthāneva.

    ၈၀. ဘိက္ခုနီသမ္ပယောဇနာဒီသု တေ လိစ္ဆဝိကုမာရကာ ခိဍ္ဍာပသုတာ အတ္တနော အနာစာရေန ဧဝံ အကံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ စ လိစ္ဆဝီနံ ဝိနာသော ဧဝ ဥဒပာဒိ။

    80. Bhikkhunīsampayojanādīsu te licchavikumārakā khiḍḍāpasutā attano anācārena evaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya ca licchavīnaṃ vināso eva udapādi.

    ၈၂. ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုမ္ဟိ ဒသ္သနံ အဂမာသီတိ အနုကမ္ပာယ ‘‘တံ ဒက္ခိသ္သာမီ’’တိ ဂေဟံ အဂမာသိ။ အထသ္သ သာ အတ္တနော စ ဒာရကာနဉ္စ နာနပ္ပကာရေဟိ အနာထဘာဝံ သံဝဏ္ဏေသိ။ အနပေက္ခဉ္စ နံ ဉတ္ဝာ ကုပိတာ ‘‘ဧဟိ ဝိဗ္ဘမာဟီ’’တိ ဗလက္ကာရေန အဂ္ဂဟေသိ။ သော အတ္တာနံ မောစေတုံ ပဋိက္ကမန္တော ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဥတ္တာနော ပရိပတိ။ တတော သာ အတ္တနော မနံ အကာသိ။ သော ပန ဘိက္ခု အနာဂာမီ သမုစ္ဆိန္နကာမရာဂော တသ္မာ န သာဒိယီတိ။

    82. Vuḍḍhapabbajitavatthumhi dassanaṃ agamāsīti anukampāya ‘‘taṃ dakkhissāmī’’ti gehaṃ agamāsi. Athassa sā attano ca dārakānañca nānappakārehi anāthabhāvaṃ saṃvaṇṇesi. Anapekkhañca naṃ ñatvā kupitā ‘‘ehi vibbhamāhī’’ti balakkārena aggahesi. So attānaṃ mocetuṃ paṭikkamanto jarādubbalatāya uttāno paripati. Tato sā attano manaṃ akāsi. So pana bhikkhu anāgāmī samucchinnakāmarāgo tasmā na sādiyīti.

    ၈၃. မိဂပောတကဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။

    83. Migapotakavatthu uttānatthamevāti.

    ဝိနီတဝတ္ထု နိဋ္ဌိတံ။

    Vinītavatthu niṭṭhitaṃ.

    သမန္တပာသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

    Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya

    ပဌမပာရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.

    တတ္ရိဒံ သမန္တပာသာဒိကာယ သမန္တပာသာဒိကတ္တသ္မိံ –

    Tatridaṃ samantapāsādikāya samantapāsādikattasmiṃ –

    အာစရိယပရမ္ပရတော၊ နိဒာနဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပနတော။

    Ācariyaparamparato, nidānavatthuppabhedadīpanato;

    ပရသမယဝိဝဇ္ဇနတော၊ သကသမယဝိသုဒ္ဓိတော စေဝ။

    Parasamayavivajjanato, sakasamayavisuddhito ceva.

    ဗ္ယဉ္ဇနပရိသောဓနတော၊ ပဒတ္ထတော ပာဠိယောဇနက္ကမတော။

    Byañjanaparisodhanato, padatthato pāḷiyojanakkamato;

    သိက္ခာပဒနိစ္ဆယတော၊ ဝိဘင္ဂနယဘေဒဒသ္သနတော။

    Sikkhāpadanicchayato, vibhaṅganayabhedadassanato.

    သမ္ပသ္သတံ န ဒိသ္သတိ၊ ကိဉ္စိ အပာသာဒိကံ ယတော ဧတ္ထ။

    Sampassataṃ na dissati, kiñci apāsādikaṃ yato ettha;

    ဝိညူနမယံ တသ္မာ၊ သမန္တပာသာဒိကာတ္ဝေဝ။

    Viññūnamayaṃ tasmā, samantapāsādikātveva.

    သံဝဏ္ဏနာ ပဝတ္တာ၊ ဝိနယသ္သ ဝိနေယ္ယဒမနကုသလေန။

    Saṃvaṇṇanā pavattā, vinayassa vineyyadamanakusalena;

    ဝုတ္တသ္သ လောကနာထေန၊ လောကမနုကမ္ပမာနေနာတိ။

    Vuttassa lokanāthena, lokamanukampamānenāti.

    ပဌမပာရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ၂. ဒုတိယပာရာဇိကံ • 2. Dutiyapārājikaṃ




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
    သုဒိန္နဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ • Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
    မက္ကဋိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Makkaṭivatthukathāvaṇṇanā
    ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
    စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
    သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • Sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
    မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ • Mūlapaññattivaṇṇanā
    အနုပညတ္တိဝဏ္ဏနာ • Anupaññattivaṇṇanā
    ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
    ဧကူနသတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
    သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ • Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
    ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ • Rājapaccatthikādicatukkabhedakathāvaṇṇanā
    အာပတ္တာနာပတ္တိဝာရဝဏ္ဏနာ • Āpattānāpattivāravaṇṇanā
    ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vinītavatthuvaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā
    သုဒိန္နဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ • Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
    မက္ကဋီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā
    ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vajjiputtakavatthuvaṇṇanā
    စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
    သိက္ခာပစ္စက္ခာနကထာဝဏ္ဏနာ • Sikkhāpaccakkhānakathāvaṇṇanā
    မူလပညတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ • Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
    ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
    ဧကူနသတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
    သန္ထတစတုက္ကဘေဒကကထာဝဏ္ဏနာ • Santhatacatukkabhedakakathāvaṇṇanā
    ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vinītavatthuvaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā
    သုဒိန္နဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ • Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
    မက္ကဋီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā
    ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Vajjiputtakavatthukathāvaṇṇanā
    စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanā
    ပစ္စက္ခာနဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • Paccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
    မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ • Mūlapaññattivaṇṇanā
    အနုပညတ္တိဝဏ္ဏနာ • Anupaññattivaṇṇanā
    ပဌမစတုက္ကဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacatukkavaṇṇanā
    ဧကူနသတ္တတိဒ္ဝိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
    သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ • Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
    ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ • Rājapaccatthikādicatukkabhedakathāvaṇṇanā
    အာပတ္တာနာပတ္တိဝာရဝဏ္ဏနာ • Āpattānāpattivāravaṇṇanā
    ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vinītavatthuvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact