Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
భిక్ఖునీవిభఙ్గవణ్ణనా
Bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā
౧. పారాజికకణ్డం (భిక్ఖునీవిభఙ్గవణ్ణనా)
1. Pārājikakaṇḍaṃ (bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā)
౧. పఠమపారాజికసిక్ఖాపదవణ్ణనా
1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
౬౫౬. భిక్ఖునీవిభఙ్గే యోతి యో భిక్ఖునీనం విభఙ్గో. మిగారనత్తాతి మజ్ఝపదలోపేనేతం వుత్తన్తి ఆహ ‘‘మిగారమాతుయా పన నత్తా హోతీ’’తి. మిగారమాతాతి విసాఖాయేతం అధివచనం. నవకమ్మాధిట్ఠాయికన్తి నవకమ్మసంవిధాయికం. బ్యఞ్జనానం పటివిజ్ఝితబ్బో ఆకారో నాతిగమ్భీరో, యథాసుతం ధారణమేవ తత్థ కరణీయన్తి సతియా బ్యాపారో అధికో, పఞ్ఞా తత్థ గుణీభూతాతి వుత్తం ‘‘సతిపుబ్బఙ్గమాయ పఞ్ఞాయా’’తి. సతి పుబ్బఙ్గమా ఏతిస్సాతి సతిపుబ్బఙ్గమా. పుబ్బఙ్గమతా చేత్థ పధానభావో ‘‘మనోపుబ్బఙ్గమా’’తిఆదీసు వియ. అత్థగ్గహణే పన పఞ్ఞాయ బ్యాపారో అధికో పటివిజ్ఝితబ్బస్స అత్థస్స అతిగమ్భీరత్తాతి ఆహ ‘‘పఞ్ఞాపుబ్బఙ్గమాయ సతియా’’తి. ఆలసియవిరహితాతి కోసజ్జరహితా. యథా అఞ్ఞా కుసీతా నిసిన్నట్ఠానే నిసిన్నావ హోన్తి, ఠితట్ఠానే ఠితావ, ఏవం అహుత్వా విప్ఫారికేన చిత్తేన సబ్బకిచ్చం నిప్ఫాదేతి.
656. Bhikkhunīvibhaṅge yoti yo bhikkhunīnaṃ vibhaṅgo. Migāranattāti majjhapadalopenetaṃ vuttanti āha ‘‘migāramātuyā pana nattā hotī’’ti. Migāramātāti visākhāyetaṃ adhivacanaṃ. Navakammādhiṭṭhāyikanti navakammasaṃvidhāyikaṃ. Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutaṃ dhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘satipubbaṅgamāya paññāyā’’ti. Sati pubbaṅgamā etissāti satipubbaṅgamā. Pubbaṅgamatā cettha padhānabhāvo ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu viya. Atthaggahaṇe pana paññāya byāpāro adhiko paṭivijjhitabbassa atthassa atigambhīrattāti āha ‘‘paññāpubbaṅgamāya satiyā’’ti. Ālasiyavirahitāti kosajjarahitā. Yathā aññā kusītā nisinnaṭṭhāne nisinnāva honti, ṭhitaṭṭhāne ṭhitāva, evaṃ ahutvā vipphārikena cittena sabbakiccaṃ nipphādeti.
సబ్బా భిక్ఖునియో సత్థులద్ధూపసమ్పదా సఙ్ఘతో లద్ధూపసమ్పదాతి దువిధా. గరుధమ్మపఅగ్గహణేన హి లద్ధూపసమ్పదా మహాపజాపతిగోతమీ సత్థుసన్తికావ లద్ధూపసమ్పదత్తా సత్థులద్ధూపసమ్పదా నామ. సేసా సబ్బాపి సఙ్ఘతో లద్ధూపసమ్పదా. తాపి ఏకతోఉపసమ్పన్నా ఉభతోఉపసమ్పన్నాతి దువిధా. తత్థ యా తా మహాపజాపతిగోతమియా సద్ధిం నిక్ఖన్తా పఞ్చసతా సాకియానియో, తా ఏకతోఉపసమ్పన్నా భిక్ఖుసఙ్ఘతో ఏవ లద్ధూపసమ్పదత్తా, ఇతరా ఉభతోఉపసమ్పన్నా ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నత్తా. ఏహిభిక్ఖునీభావేన ఉపసమ్పన్నా పన భిక్ఖునియో న సన్తి తాసం తథా ఉపసమ్పదాయ అభావతో. యది ఏవం ‘‘ఏహి భిక్ఖునీ’’తి ఇధ కస్మా వుత్తన్తి? దేసనాయ సోతపతితభావతో. అయఞ్హి సోతపతితతా నామ కత్థచి లబ్భమానస్సపి అగ్గహణేన హోతి, యథా అభిధమ్మే మనోధాతునిద్దేసే (ధ॰ స॰ ౧౬౦-౧౬౧) లబ్భమానమ్పి ఝానఙ్గం పఞ్చవిఞ్ఞాణసోతే పతితాయ న ఉద్ధటం కత్థచి దేసనాయ అసమ్భవతో, యథా తత్థేవ వత్థునిద్దేసే (ధ॰ స॰ ౯౮౪ ఆదయో) హదయవత్థు. కత్థచి అలబ్భమానస్సపి గహణవసేన యథాఠితకప్పీనిద్దేసే. యథాహ –
Sabbā bhikkhuniyo satthuladdhūpasampadā saṅghato laddhūpasampadāti duvidhā. Garudhammapaaggahaṇena hi laddhūpasampadā mahāpajāpatigotamī satthusantikāva laddhūpasampadattā satthuladdhūpasampadā nāma. Sesā sabbāpi saṅghato laddhūpasampadā. Tāpi ekatoupasampannā ubhatoupasampannāti duvidhā. Tattha yā tā mahāpajāpatigotamiyā saddhiṃ nikkhantā pañcasatā sākiyāniyo, tā ekatoupasampannā bhikkhusaṅghato eva laddhūpasampadattā, itarā ubhatoupasampannā ubhatosaṅghe upasampannattā. Ehibhikkhunībhāvena upasampannā pana bhikkhuniyo na santi tāsaṃ tathā upasampadāya abhāvato. Yadi evaṃ ‘‘ehi bhikkhunī’’ti idha kasmā vuttanti? Desanāya sotapatitabhāvato. Ayañhi sotapatitatā nāma katthaci labbhamānassapi aggahaṇena hoti, yathā abhidhamme manodhātuniddese (dha. sa. 160-161) labbhamānampi jhānaṅgaṃ pañcaviññāṇasote patitāya na uddhaṭaṃ katthaci desanāya asambhavato, yathā tattheva vatthuniddese (dha. sa. 984 ādayo) hadayavatthu. Katthaci alabbhamānassapi gahaṇavasena yathāṭhitakappīniddese. Yathāha –
‘‘కతమో చ పుగ్గలో ఠితకప్పీ? అయఞ్చ పుగ్గలో సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో అస్స, కప్పస్స చ ఉడ్డయ్హనవేలా అస్స, నేవ తావ కప్పో ఉడ్డయ్హేయ్య, యావాయం పుగ్గలో న సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరేయ్యా’’తి (పు॰ ప॰ ౧౭).
‘‘Katamo ca puggalo ṭhitakappī? Ayañca puggalo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno assa, kappassa ca uḍḍayhanavelā assa, neva tāva kappo uḍḍayheyya, yāvāyaṃ puggalo na sotāpattiphalaṃ sacchikareyyā’’ti (pu. pa. 17).
ఏవమిధాపి అలబ్భమానగహణవసేన వేదితబ్బం. పరికప్పవచనఞ్హేతం ‘‘సచే భగవా భిక్ఖునీభావయోగ్యం కఞ్చి మాతుగామం ‘ఏహి భిక్ఖునీ’తి వదేయ్య, ఏవం భిక్ఖునీభావో సియా’’తి.
Evamidhāpi alabbhamānagahaṇavasena veditabbaṃ. Parikappavacanañhetaṃ ‘‘sace bhagavā bhikkhunībhāvayogyaṃ kañci mātugāmaṃ ‘ehi bhikkhunī’ti vadeyya, evaṃ bhikkhunībhāvo siyā’’ti.
కస్మా పన భగవా ఏవం న కథేసీతి? తథా కతాధికారానం అభావతో. యే పన ‘‘అనాసన్నాసన్నిహితభావతో’’తి కారణం వత్వా ‘‘భిక్ఖూ ఏవ హి సత్థు ఆసన్నచారినో సదా సన్నిహితా చ హోన్తి, తస్మా తే ఏవ ‘ఏహిభిక్ఖూ’తి వత్తబ్బతం అరహన్తి, న భిక్ఖునియో’’తి వదన్తి, తం తేసం మతిమత్తం సత్థు ఆసన్నదూరభావస్స భబ్బాభబ్బభావసిద్ధత్తా. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –
Kasmā pana bhagavā evaṃ na kathesīti? Tathā katādhikārānaṃ abhāvato. Ye pana ‘‘anāsannāsannihitabhāvato’’ti kāraṇaṃ vatvā ‘‘bhikkhū eva hi satthu āsannacārino sadā sannihitā ca honti, tasmā te eva ‘ehibhikkhū’ti vattabbataṃ arahanti, na bhikkhuniyo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ satthu āsannadūrabhāvassa bhabbābhabbabhāvasiddhattā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘సఙ్ఘాటికణ్ణే చేపి మే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు గహేత్వా పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధో అస్స పాదే పాదం నిక్ఖిపన్తో, సో చ హోతి అభిజ్ఝాలు కామేసు తిబ్బసారాగో బ్యాపన్నచిత్తో పదుట్ఠమనసఙ్కప్పో ముట్ఠస్సతి అసమ్పజానో అసమాహితో విబ్భన్తచిత్తో పాకతిన్ద్రియో, అథ ఖో సో ఆరకావ మయ్హం, అహఞ్చ తస్స. తం కిస్స హేతు? ధమ్మఞ్హి సో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు న పస్సతి, ధమ్మం అపస్సన్తో న మం పస్సతి. యోజనసతే చేపి సో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు విహరేయ్య, సో చ హోతి అనభిజ్ఝాలు కామేసు న తిబ్బసారాగో అబ్యాపన్నచిత్తో అప్పదుట్ఠమనసఙ్కప్పో ఉపట్ఠితస్సతి సమ్పజానో సమాహితో ఏకగ్గచిత్తో సంవుతిన్ద్రియో, అథ ఖో సో సన్తికేవ మయ్హం, అహఞ్చ తస్స. తం కిస్స హేతు? ధమ్మఞ్హి సో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు పస్సతి, ధమ్మం పస్సన్తో మం పస్సతీ’’తి (ఇతివు॰ ౯౨).
‘‘Saṅghāṭikaṇṇe cepi me, bhikkhave, bhikkhu gahetvā piṭṭhito piṭṭhito anubandho assa pāde pādaṃ nikkhipanto, so ca hoti abhijjhālu kāmesu tibbasārāgo byāpannacitto paduṭṭhamanasaṅkappo muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākatindriyo, atha kho so ārakāva mayhaṃ, ahañca tassa. Taṃ kissa hetu? Dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passati. Yojanasate cepi so, bhikkhave, bhikkhu vihareyya, so ca hoti anabhijjhālu kāmesu na tibbasārāgo abyāpannacitto appaduṭṭhamanasaṅkappo upaṭṭhitassati sampajāno samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, atha kho so santikeva mayhaṃ, ahañca tassa. Taṃ kissa hetu? Dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu passati, dhammaṃ passanto maṃ passatī’’ti (itivu. 92).
తస్మా అకారణం దేసతో సత్థు ఆసన్నానాసన్నతా. అకతాధికారతాయ పన భిక్ఖునీనం ఏహిభిక్ఖునూపసమ్పదాయ అయోగ్యతా వేదితబ్బా.
Tasmā akāraṇaṃ desato satthu āsannānāsannatā. Akatādhikāratāya pana bhikkhunīnaṃ ehibhikkhunūpasampadāya ayogyatā veditabbā.
యది ఏవం యం తం థేరీగాథాసు భద్దాయ కుణ్డలకేసాయ వుత్తం –
Yadi evaṃ yaṃ taṃ therīgāthāsu bhaddāya kuṇḍalakesāya vuttaṃ –
‘‘నిహచ్చ జాణుం వన్దిత్వా, సమ్ముఖా అఞ్జలిం అకం;
‘‘Nihacca jāṇuṃ vanditvā, sammukhā añjaliṃ akaṃ;
ఏహి భద్దేతి మం అవచ, సా మే ఆసూపసమ్పదా’’తి. (థేరీగా॰ ౧౦౯);
Ehi bhaddeti maṃ avaca, sā me āsūpasampadā’’ti. (therīgā. 109);
తథా అపదానేపి –
Tathā apadānepi –
‘‘ఆయాచితో తదా ఆహ, ఏహి భద్దేతి నాయకో;
‘‘Āyācito tadā āha, ehi bhaddeti nāyako;
తదాహం ఉపసమ్పన్నా, పరిత్తం తోయమద్దస’’న్తి. (అప॰ థేరీ ౨.౩.౪౪);
Tadāhaṃ upasampannā, parittaṃ toyamaddasa’’nti. (apa. therī 2.3.44);
తం కథన్తి? నయిదం ఏహిభిక్ఖునీభావేన ఉపసమ్పదం సన్ధాయ వుత్తం, ఉపసమ్పదాయ పన హేతుభావతో ‘‘యా సత్థు ఆణత్తి, సా మే ఆసూపసమ్పదా’’తి వుత్తా. తథా హి వుత్తం అట్ఠకథాయం (థేరీగా॰ అట్ఠ॰ ౧౧౧) ‘‘ఏహి భద్దే భిక్ఖునుపస్సయం గన్త్వా భిక్ఖునీనం సన్తికే పబ్బజ ఉపసమ్పజ్జస్సూతి మం అవచ ఆణాపేసి, సా సత్థు ఆణా మయ్హం ఉపసమ్పదాయ కారణత్తా ఉపసమ్పదా ఆసి అహోసీ’’తి. అపదానగాథాయమ్పి ఏవమేవ అత్థో గహేతబ్బో. తస్మా భిక్ఖునీనం ఏహిభిక్ఖునూపసమ్పదా నత్థియేవాతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం. యథా చేతం సోతపతితవసేన ‘‘ఏహి భిక్ఖునీ’’తి వుత్తం, ఏవం ‘‘తీహి సరణగమనేహి ఉపసమ్పన్నాతి భిక్ఖునీ’’తి ఇదమ్పి సోతపతితవసేనేవ వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం సరణగమనూపసమ్పదాయపి భిక్ఖునీనం అసమ్భవతో.
Taṃ kathanti? Nayidaṃ ehibhikkhunībhāvena upasampadaṃ sandhāya vuttaṃ, upasampadāya pana hetubhāvato ‘‘yā satthu āṇatti, sā me āsūpasampadā’’ti vuttā. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (therīgā. aṭṭha. 111) ‘‘ehi bhadde bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbaja upasampajjassūti maṃ avaca āṇāpesi, sā satthu āṇā mayhaṃ upasampadāya kāraṇattā upasampadā āsi ahosī’’ti. Apadānagāthāyampi evameva attho gahetabbo. Tasmā bhikkhunīnaṃ ehibhikkhunūpasampadā natthiyevāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Yathā cetaṃ sotapatitavasena ‘‘ehi bhikkhunī’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘tīhi saraṇagamanehi upasampannāti bhikkhunī’’ti idampi sotapatitavaseneva vuttanti daṭṭhabbaṃ saraṇagamanūpasampadāyapi bhikkhunīnaṃ asambhavato.
౬౫౯. భిక్ఖువిభఙ్గే ‘‘కాయసంసగ్గం సాదియేయ్యా’’తి అవత్వా ‘‘సమాపజ్జేయ్యా’’తి వుత్తత్తా ‘‘భిక్ఖు ఆపత్తియా న కారేతబ్బో’’తి వుత్తం. తబ్బహులనయేనాతి కిరియాసముట్ఠానస్సేవ బహులభావతో. దిస్సతి హి తబ్బహులనయేన తబ్బోహారో యథా ‘‘బ్రాహ్మణగామో’’తి. బ్రాహ్మణగామేపి హి అన్తమసో రజకాదీని పఞ్చ కులాని సన్తి. సాతి కిరియాసముట్ఠానతా.
659. Bhikkhuvibhaṅge ‘‘kāyasaṃsaggaṃ sādiyeyyā’’ti avatvā ‘‘samāpajjeyyā’’ti vuttattā ‘‘bhikkhu āpattiyā na kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tabbahulanayenāti kiriyāsamuṭṭhānasseva bahulabhāvato. Dissati hi tabbahulanayena tabbohāro yathā ‘‘brāhmaṇagāmo’’ti. Brāhmaṇagāmepi hi antamaso rajakādīni pañca kulāni santi. Sāti kiriyāsamuṭṭhānatā.
౬౬౨. తథేవాతి కాయసంసగ్గరాగేన అవస్సుతోయేవాతి అత్థో. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవ.
662.Tathevāti kāyasaṃsaggarāgena avassutoyevāti attho. Sesamettha uttānameva.
పఠమపారాజికసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / భిక్ఖునీవిభఙ్గ • Bhikkhunīvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / భిక్ఖునీవిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౧. పఠమపారాజికసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౧. ఉబ్భజాణుమణ్డలికసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౧. పఠమపారాజికసిక్ఖాపదం • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ