| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ภิกฺขุนีวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā |
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ภิกฺขุนีวิภงฺควณฺณนา
Bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā
๑. ปาราชิกกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺควณฺณนา)
1. Pārājikakaṇḍaṃ (bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā)
โย ภิกฺขูนํ วิภงฺคสฺส, สงฺคหิโต อนนฺตรํ;
Yo bhikkhūnaṃ vibhaṅgassa, saṅgahito anantaraṃ;
ภิกฺขุนีนํ วิภงฺคสฺส, ตสฺส สํวณฺณนากฺกโมฯ
Bhikkhunīnaṃ vibhaṅgassa, tassa saṃvaṇṇanākkamo.
ปโตฺต ยโต ตโต ตสฺส, อปุพฺพปทวณฺณนํ;
Patto yato tato tassa, apubbapadavaṇṇanaṃ;
กาตุํ ปาราชิเก ตาว, โหติ สํวณฺณนา อยํฯ
Kātuṃ pārājike tāva, hoti saṃvaṇṇanā ayaṃ.
๑. ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
๖๕๖. เตน สมเยน พุโทฺธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… สาโฬฺห มิคารนตฺตาติ เอตฺถ สาโฬฺหติ ตสฺส นามํ; มิคารมาตุยา ปน นตฺตา โหติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘มิคารนตฺตา’’ติฯ นวกมฺมิกนฺติ นวกมฺมาธิฎฺฐายิกํฯ ปณฺฑิตาติ ปณฺฑิเจฺจน สมนฺนาคตาฯ พฺยตฺตาติ เวยฺยตฺติเกน สมนฺนาคตาฯ เมธาวินีติ ปาฬิคฺคหเณ สติปุพฺพงฺคมาย ปญฺญาย อตฺถคฺคหเณ ปญฺญาปุพฺพงฺคมาย สติยา สมนฺนาคตาฯ ทกฺขาติ เฉกา; อวิรชฺฌิตฺวา สีฆํ กตฺตพฺพการินีติ อโตฺถฯ อนลสาติ อาลสิยวิรหิตาฯ ตตฺรุปายายาติ เตสุ เตสุ กเมฺมสุ อุปายภูตายฯ วีมํสายาติ กตฺตพฺพกมฺมุปปริกฺขาย ฯ สมนฺนาคตาติ สมฺปยุตฺตาฯ อลํ กาตุนฺติ สมตฺถา ตํ ตํ กมฺมํ กาตุํฯ อลํ สํวิธาตุนฺติ เอวญฺจ เอวญฺจ อิทํ โหตูติ เอวํ สํวิทหิตุมฺปิ สมตฺถาฯ กตากตํ ชานิตุนฺติ กตญฺจ อกตญฺจ ชานิตุํฯ เตติ เต อุโภ; สา จ สุนฺทรีนนฺทา โส จ สาโฬฺหติ อโตฺถฯ ภตฺตเคฺคติ ปริเวสนฎฺฐาเนฯ นิกูเฎติ โกณสทิสํ กตฺวา ทสฺสิเต คมฺภีเรฯ วิสฺสโร เม ภวิสฺสตีติ วิรูโป เม สโร ภวิสฺสติ; วิปฺปการสโทฺท ภวิสฺสตีติ อโตฺถฯ ปติมาเนนฺตีติ อเปกฺขมานาฯ กฺยาหนฺติ กิํ อหํฯ ชราทุพฺพลาติ ชราย ทุพฺพลาฯ จรณคิลานาติ ปาทโรเคน สมนฺนาคตาฯ
656.Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… sāḷho migāranattāti ettha sāḷhoti tassa nāmaṃ; migāramātuyā pana nattā hoti, tena vuttaṃ – ‘‘migāranattā’’ti. Navakammikanti navakammādhiṭṭhāyikaṃ. Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā. Byattāti veyyattikena samannāgatā. Medhāvinīti pāḷiggahaṇe satipubbaṅgamāya paññāya atthaggahaṇe paññāpubbaṅgamāya satiyā samannāgatā. Dakkhāti chekā; avirajjhitvā sīghaṃ kattabbakārinīti attho. Analasāti ālasiyavirahitā. Tatrupāyāyāti tesu tesu kammesu upāyabhūtāya. Vīmaṃsāyāti kattabbakammupaparikkhāya . Samannāgatāti sampayuttā. Alaṃ kātunti samatthā taṃ taṃ kammaṃ kātuṃ. Alaṃ saṃvidhātunti evañca evañca idaṃ hotūti evaṃ saṃvidahitumpi samatthā. Katākataṃ jānitunti katañca akatañca jānituṃ. Teti te ubho; sā ca sundarīnandā so ca sāḷhoti attho. Bhattaggeti parivesanaṭṭhāne. Nikūṭeti koṇasadisaṃ katvā dassite gambhīre. Vissaro me bhavissatīti virūpo me saro bhavissati; vippakārasaddo bhavissatīti attho. Patimānentīti apekkhamānā. Kyāhanti kiṃ ahaṃ. Jarādubbalāti jarāya dubbalā. Caraṇagilānāti pādarogena samannāgatā.
๖๕๗-๘. อวสฺสุตาติ กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตา; ตินฺตา กิลินฺนาติ อโตฺถฯ ปทภาชเน ปนสฺส ตเมว ราคํ คเหตฺวา ‘‘สารตฺตา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สารตฺตาติ วตฺถํ วิย รงฺคชาเตน กายสํสคฺคราเคน สุฎฺฐุ รตฺตาฯ อเปกฺขวตีติ ตเสฺสว ราคสฺส วเสน ตสฺมิํ ปุริเส ปวตฺตาย อเปกฺขาย สมนฺนาคตาฯ ปฎิพทฺธจิตฺตาติ เตน ราเคน ตสฺมิํ ปุริเส พนฺธิตฺวา ฐปิตจิตฺตา วิยฯ เอส นโย ทุติยปทวิภเงฺคปิฯ ปุริสปุคฺคลสฺสาติ ปุริสสงฺขาตสฺส ปุคฺคลสฺสฯ อธกฺขกนฺติ อกฺขกานํ อโธฯ อุพฺภชาณุมณฺฑลนฺติ ชาณุมณฺฑลานํ อุปริฯ ปทภาชเน ปน ปทปฎิปาฎิยา เอว ‘‘เหฎฺฐกฺขกํ อุปริชาณุมณฺฑล’’นฺติ วุตฺตํฯ เอตฺถ จ อุพฺภกปฺปรมฺปิ อุพฺภชาณุมณฺฑเลเนว สงฺคหิตํฯ เสสํ มหาวิภเงฺค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ปุริมาโย อุปาทายาติ สาธารณปาราชิเกหิ ปาราชิกาโย จตโสฺส อุปาทายาติ อโตฺถฯ อุพฺภชาณุมณฺฑลิกาติ อิทํ ปน อิมิสฺสา ปาราชิกาย นามมตฺตํ, ตสฺมา ปทภาชเน น วิจาริตํฯ
657-8.Avassutāti kāyasaṃsaggarāgena avassutā; tintā kilinnāti attho. Padabhājane panassa tameva rāgaṃ gahetvā ‘‘sārattā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sārattāti vatthaṃ viya raṅgajātena kāyasaṃsaggarāgena suṭṭhu rattā. Apekkhavatīti tasseva rāgassa vasena tasmiṃ purise pavattāya apekkhāya samannāgatā. Paṭibaddhacittāti tena rāgena tasmiṃ purise bandhitvā ṭhapitacittā viya. Esa nayo dutiyapadavibhaṅgepi. Purisapuggalassāti purisasaṅkhātassa puggalassa. Adhakkhakanti akkhakānaṃ adho. Ubbhajāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalānaṃ upari. Padabhājane pana padapaṭipāṭiyā eva ‘‘heṭṭhakkhakaṃ uparijāṇumaṇḍala’’nti vuttaṃ. Ettha ca ubbhakapparampi ubbhajāṇumaṇḍaleneva saṅgahitaṃ. Sesaṃ mahāvibhaṅge vuttanayeneva veditabbaṃ. Purimāyo upādāyāti sādhāraṇapārājikehi pārājikāyo catasso upādāyāti attho. Ubbhajāṇumaṇḍalikāti idaṃ pana imissā pārājikāya nāmamattaṃ, tasmā padabhājane na vicāritaṃ.
๖๕๙. เอวํ อุทฺทิฎฺฐสิกฺขาปทํ ปทานุกฺกเมน วิภชิตฺวา อิทานิ อวสฺสุตาทิเภเทน อาปตฺติเภทํ ทเสฺสตุํ ‘‘อุภโตอวสฺสุเต’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุภโตอวสฺสุเตติ อุภโตอวสฺสเว; ภิกฺขุนิยา เจว ปุริสสฺส จ กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตภาเว สตีติ อโตฺถฯ กาเยน กายํ อามสตีติ ภิกฺขุนี ยถาปริจฺฉิเนฺนน กาเยน ปุริสสฺส ยํกิญฺจิ กายํ ปุริโส วา เยน เกนจิ กาเยน ภิกฺขุนิยา ยถาปริจฺฉินฺนํ กายํ อามสติ, อุภยถาปิ ภิกฺขุนิยา ปาราชิกํฯ กาเยน กายปฎิพทฺธนฺติ วุตฺตปฺปกาเรเนว อตฺตโน กาเยน ปุริสสฺส กายปฎิพทฺธํฯ อามสตีติ เอตฺถ สยํ วา อามสตุ, ตสฺส วา อามสนํ สาทิยตุ, ถุลฺลจฺจยเมวฯ กายปฎิพเทฺธน กายนฺติ อตฺตโน วุตฺตปฺปการกายปฎิพเทฺธน ปุริสสฺส กายํฯ อามสตีติ อิธาปิ สยํ วา อามสตุ, ตสฺส วา อามสนํ สาทิยตุ, ถุลฺลจฺจยเมวฯ อวเสสปเทสุปิ อิมินาว นเยน วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ
659. Evaṃ uddiṭṭhasikkhāpadaṃ padānukkamena vibhajitvā idāni avassutādibhedena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘ubhatoavassute’’tiādimāha. Tattha ubhatoavassuteti ubhatoavassave; bhikkhuniyā ceva purisassa ca kāyasaṃsaggarāgena avassutabhāve satīti attho. Kāyena kāyaṃ āmasatīti bhikkhunī yathāparicchinnena kāyena purisassa yaṃkiñci kāyaṃ puriso vā yena kenaci kāyena bhikkhuniyā yathāparicchinnaṃ kāyaṃ āmasati, ubhayathāpi bhikkhuniyā pārājikaṃ. Kāyena kāyapaṭibaddhanti vuttappakāreneva attano kāyena purisassa kāyapaṭibaddhaṃ. Āmasatīti ettha sayaṃ vā āmasatu, tassa vā āmasanaṃ sādiyatu, thullaccayameva. Kāyapaṭibaddhena kāyanti attano vuttappakārakāyapaṭibaddhena purisassa kāyaṃ. Āmasatīti idhāpi sayaṃ vā āmasatu, tassa vā āmasanaṃ sādiyatu, thullaccayameva. Avasesapadesupi imināva nayena vinicchayo veditabbo.
สเจ ปน ภิกฺขุ เจว ภิกฺขุนี จ โหติ, ตตฺร เจ ภิกฺขุนี อามสติ, ภิกฺขุ นิจฺจโล หุตฺวา จิเตฺตน สาทิยติ, ภิกฺขุ อาปตฺติยา น กาเรตโพฺพฯ สเจ ภิกฺขุ อามสติ, ภิกฺขุนี นิจฺจลา หุตฺวา จิเตฺตเนว อธิวาเสติ, กายงฺคํ อโจปยมานาปิ ปาราชิกเกฺขเตฺต ปาราชิเกน, ถุลฺลจฺจยเกฺขเตฺต ถุลฺลจฺจเยน, ทุกฺกฎเกฺขเตฺต ทุกฺกเฎน กาเรตพฺพาฯ กสฺมา? ‘‘กายสํสคฺคํ สาทิเยยฺยา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ อยํ อฎฺฐกถาสุ วินิจฺฉโยฯ เอวํ ปน สติ กิริยาสมุฎฺฐานตา น ทิสฺสติ, ตสฺมา ตพฺพหุลนเยน สา วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ
Sace pana bhikkhu ceva bhikkhunī ca hoti, tatra ce bhikkhunī āmasati, bhikkhu niccalo hutvā cittena sādiyati, bhikkhu āpattiyā na kāretabbo. Sace bhikkhu āmasati, bhikkhunī niccalā hutvā citteneva adhivāseti, kāyaṅgaṃ acopayamānāpi pārājikakkhette pārājikena, thullaccayakkhette thullaccayena, dukkaṭakkhette dukkaṭena kāretabbā. Kasmā? ‘‘Kāyasaṃsaggaṃ sādiyeyyā’’ti vuttattā. Ayaṃ aṭṭhakathāsu vinicchayo. Evaṃ pana sati kiriyāsamuṭṭhānatā na dissati, tasmā tabbahulanayena sā vuttāti veditabbā.
๖๖๐. อุพฺภกฺขกนฺติ อกฺขกานํ อุปริฯ อโธชาณุมณฺฑลนฺติ ชาณุมณฺฑลานํ เหฎฺฐาฯ เอตฺถ จ อโธกปฺปรมฺปิ อโธชาณุมณฺฑเลเนว สงฺคหิตํฯ
660.Ubbhakkhakanti akkhakānaṃ upari. Adhojāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalānaṃ heṭṭhā. Ettha ca adhokapparampi adhojāṇumaṇḍaleneva saṅgahitaṃ.
๖๖๒. เอกโตอวสฺสุเตติ เอตฺถ กิญฺจาปิ เอกโตติ อวิเสเสน วุตฺตํ, ตถาปิ ภิกฺขุนิยา เอว อวสฺสุเต สติ อยํ อาปตฺติเภโท วุโตฺตติ เวทิตโพฺพฯ
662.Ekatoavassuteti ettha kiñcāpi ekatoti avisesena vuttaṃ, tathāpi bhikkhuniyā eva avassute sati ayaṃ āpattibhedo vuttoti veditabbo.
ตตฺรายํ อาทิโต ปฎฺฐาย วินิจฺฉโย – ภิกฺขุนี กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตา, ปุริโสปิ ตเถวฯ อธกฺขเก อุพฺภชาณุมณฺฑเล กายปฺปเทเส กายสํสคฺคสาทิยเน สติ ภิกฺขุนิยา ปาราชิกํฯ ภิกฺขุนิยา กายสํสคฺคราโค, ปุริสสฺส เมถุนราโค วา เคหสฺสิตเปมํ วา สุทฺธจิตฺตํ วา โหตุ, ถุลฺลจฺจยเมวฯ ภิกฺขุนิยา เมถุนราโค, ปุริสสฺส กายสํสคฺคราโค วา เมถุนราโค วา คเหสฺสิตเปมํ วา สุทฺธจิตฺตํ วา โหตุ, ทุกฺกฎํฯ ภิกฺขุนิยา เคหสฺสิตเปมํ, ปุริสสฺส วุเตฺตสุ จตูสุ ยํ วา ตํ วา โหตุ, ทุกฺกฎเมวฯ ภิกฺขุนิยา สุทฺธจิตฺตํ, ปุริสสฺส วุเตฺตสุ จตูสุ ยํ วา ตํ วา โหตุ, อนาปตฺติฯ
Tatrāyaṃ ādito paṭṭhāya vinicchayo – bhikkhunī kāyasaṃsaggarāgena avassutā, purisopi tatheva. Adhakkhake ubbhajāṇumaṇḍale kāyappadese kāyasaṃsaggasādiyane sati bhikkhuniyā pārājikaṃ. Bhikkhuniyā kāyasaṃsaggarāgo, purisassa methunarāgo vā gehassitapemaṃ vā suddhacittaṃ vā hotu, thullaccayameva. Bhikkhuniyā methunarāgo, purisassa kāyasaṃsaggarāgo vā methunarāgo vā gahessitapemaṃ vā suddhacittaṃ vā hotu, dukkaṭaṃ. Bhikkhuniyā gehassitapemaṃ, purisassa vuttesu catūsu yaṃ vā taṃ vā hotu, dukkaṭameva. Bhikkhuniyā suddhacittaṃ, purisassa vuttesu catūsu yaṃ vā taṃ vā hotu, anāpatti.
สเจ ปน ภิกฺขุ เจว โหติ ภิกฺขุนี จ อุภินฺนํ กายสํสคฺคราโค, ภิกฺขุสฺส สงฺฆาทิเสโส, ภิกฺขุนิยา ปาราชิกํฯ ภิกฺขุนิยา กายสํสคฺคราโค, ภิกฺขุสฺส เมถุนราโค วา เคหสฺสิตเปมํ วา, ภิกฺขุนิยา ถุลฺลจฺจยํ, ภิกฺขุสฺส ทุกฺกฎํฯ อุภินฺนํ เมถุนราโค วา เคหสฺสิตเปมํ วา, อุภินฺนมฺปิ ทุกฺกฎเมวฯ ยสฺส ยตฺถ สุทฺธจิตฺตํ, ตสฺส ตตฺถ อนาปตฺติฯ อุภินฺนมฺปิ สุทฺธจิตฺตํ, อุภินฺนมฺปิ อนาปตฺติฯ
Sace pana bhikkhu ceva hoti bhikkhunī ca ubhinnaṃ kāyasaṃsaggarāgo, bhikkhussa saṅghādiseso, bhikkhuniyā pārājikaṃ. Bhikkhuniyā kāyasaṃsaggarāgo, bhikkhussa methunarāgo vā gehassitapemaṃ vā, bhikkhuniyā thullaccayaṃ, bhikkhussa dukkaṭaṃ. Ubhinnaṃ methunarāgo vā gehassitapemaṃ vā, ubhinnampi dukkaṭameva. Yassa yattha suddhacittaṃ, tassa tattha anāpatti. Ubhinnampi suddhacittaṃ, ubhinnampi anāpatti.
๖๖๓. อนาปตฺติ อสญฺจิจฺจาติอาทีสุ วิรชฺฌิตฺวา วา อามสนฺติยา อญฺญวิหิตาย วา ‘‘อยํ ปุริโส วา อิตฺถี วา’’ติ อชานนฺติยา วา เตน ผุฎฺฐายปิ ตํ ผสฺสํ อสาทิยนฺติยา วา อามสเนปิ สติ อนาปตฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว ฯ
663.Anāpattiasañciccātiādīsu virajjhitvā vā āmasantiyā aññavihitāya vā ‘‘ayaṃ puriso vā itthī vā’’ti ajānantiyā vā tena phuṭṭhāyapi taṃ phassaṃ asādiyantiyā vā āmasanepi sati anāpatti. Sesaṃ sabbattha uttānameva .
ปฐมปาราชิกสมุฎฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนนฺติฯ
Paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, akusalacittaṃ, dvivedananti.
ปฐมปาราชิกํฯ
Paṭhamapārājikaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ภิกฺขุนีวิภงฺค • Bhikkhunīvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๑. ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. อุพฺภชาณุมณฺฑลิกสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑. ปฐมปาราชิกสิกฺขาปทํ • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ
