Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಂ

Pārājikakaṇḍaṃ

ಇದಾನಿ ನಿದಾನುದ್ದೇಸಾನನ್ತರಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕುದ್ದೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಸಂವಣ್ಣೇತುಂ ‘‘ಇದಾನೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ನಿದಾನಾನನ್ತರನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ, ನಿದಾನಂ ಅನನ್ತರಂ ಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡೇ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ। ಚತ್ತಾರೋತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಊನಾತಿರೇಕಭಾವನಿವತ್ತನತೋ। ಪಾರಾಜಿಕಾತಿ ಸಜಾತಿನಾಮಂ। ಆಪತ್ತಿಯೋತಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣನಾಮಂ। ಉದ್ದಿಸೀಯತೀತಿ ಉದ್ದೇಸೋ। ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬತ’’ನ್ತಿ।

Idāni nidānuddesānantaraṃ vuttassa pārājikuddesassa atthaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘idānī’’tiādi āraddhaṃ. Nidānānantaranti bhāvanapuṃsakaniddeso, nidānaṃ anantaraṃ katvāti vuttaṃ hoti. Tatthāti pārājikakaṇḍe. Pātimokkheti bhikkhupātimokkhe. Cattāroti gaṇanaparicchedo ūnātirekabhāvanivattanato. Pārājikāti sajātināmaṃ. Āpattiyoti sabbasādhāraṇanāmaṃ. Uddisīyatīti uddeso. Bhāvappadhānoyaṃ niddeso. Tenāha ‘‘uddisitabbata’’nti.

೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ

1. Paṭhamapārājikavaṇṇanā

ಯೋ ಪನಾತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫ ಭಿಕ್ಖುಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ) ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪನಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಯೋತಿ ಅತ್ಥಪದಂ, ತಞ್ಚ ಅನಿಯಮೇನ ಪುಗ್ಗಲಂ ದೀಪೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಕೋಚೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ಯೋಕೋಚಿ ನಾಮ, ಸೋ ಅವಸ್ಸಂ ಲಿಙ್ಗಯುತ್ತಜಾತಿನಾಮಗೋತ್ತಸೀಲವಿಹಾರಗೋಚರವಯೇಸು ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ತಥಾ ಞಾಪೇತುಂ ‘‘ರಸ್ಸದೀಘಾದಿನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ನವಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಗಹಣಂ। ಲಿಙ್ಗಾದಿಭೇದೇನಾತಿ ಲಿಙ್ಗೀಯತಿಞಾಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಲಿಙ್ಗಂ, ತಂ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ಲಿಙ್ಗಾದಯೋ, ತೇಸಂ ಭೇದೋ ಲಿಙ್ಗಾದಿಭೇದೋ, ತೇನ ಲಿಙ್ಗಾದಿಭೇದೇನ। ಏತ್ಥಾದಿಸದ್ದೇನ ಪನ ಯುತ್ತಾದೀನಂ ಗಹಣಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಯಾದಿಸೋ ವಾ ತಾದಿಸೋ ವಾ ಹೋತು, ದೀಘೋ ವಾ ರಸ್ಸೋ ವಾ ಕಾಳೋ ವಾ ಓದಾತೋ ವಾ ಮಙ್ಗುರಚ್ಛವಿ ವಾ ಕಿಸೋ ವಾ ಥೂಲೋ ವಾ। ಯೋಗವಸೇನ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಯುತ್ತೋ ಹೋತು, ನವಕಮ್ಮಯುತ್ತೋ ವಾ ಉದ್ದೇಸಯುತ್ತೋ ವಾ ವಾಸಧುರಯುತ್ತೋ ವಾ। ಜಾತಿವಸೇನ ಯಂಜಚ್ಚೋ ವಾ ತಂಜಚ್ಚೋ ವಾ ಹೋತು, ಖತ್ತಿಯೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ವೇಸ್ಸೋ ವಾ ಸುದ್ಧೋ ವಾ। ನಾಮವಸೇನ ಯಥಾನಾಮೋ ವಾ ತಥಾನಾಮೋ ವಾ ಹೋತು, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ವಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ವಾ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ವಾ। ಗೋತ್ತವಸೇನ ಯಥಾಗೋತ್ತೋ ವಾ ತಥಾಗೋತ್ತೋ ವಾ ಹೋತು, ಕಚ್ಚಾಯನೋ ವಾ ವಾಸಿಟ್ಠೋ ವಾ ಕೋಸಿಯೋ ವಾ। ಸೀಲೇಸು ಯಥಾಸೀಲೋ ವಾ ತಥಾಸೀಲೋ ವಾ ಹೋತು, ನವಕಮ್ಮಸೀಲೋ ವಾ ಉದ್ದೇಸಸೀಲೋ ವಾ ವಾಸಧುರಸೀಲೋ ವಾ। ವಿಹಾರೇಸುಪಿ ಯಥಾವಿಹಾರೀ ವಾ ತಥಾವಿಹಾರೀ ವಾ ಹೋತು, ನವಕಮ್ಮವಿಹಾರೀ ವಾ ಉದ್ದೇಸವಿಹಾರೀ ವಾ ವಾಸಧುರವಿಹಾರೀ ವಾ । ಗೋಚರೇಸುಪಿ ಯಥಾಗೋಚರೋ ವಾ ತಥಾಗೋಚರೋ ವಾ ಹೋತು, ನವಕಮ್ಮಗೋಚರೋ ವಾ ಉದ್ದೇಸಗೋಚರೋ ವಾ ವಾಸಧುರಗೋಚರೋ ವಾ। ವಯೇಸುಪಿ ಯೋ ವಾ ಸೋ ವಾ ಹೋತು ಥೇರೋ ವಾ ನವೋ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮೋ ವಾ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬೋವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।

Yo panāti (pārā. aṭṭha. 1.45 bhikkhupadabhājanīyavaṇṇanā) ettha yasmā panāti nipātamattaṃ, yoti atthapadaṃ, tañca aniyamena puggalaṃ dīpeti. Tasmā tassa atthaṃ dassento ‘‘yo kocī’’ti āha. Yasmā pana yo yokoci nāma, so avassaṃ liṅgayuttajātināmagottasīlavihāragocaravayesu ekenākārena paññāyati, tasmā taṃ tathā ñāpetuṃ ‘‘rassadīghādinā’’tiādimāha. Ādisaddena navakammādīnaṃ gahaṇaṃ. Liṅgādibhedenāti liṅgīyatiñāyati etenāti liṅgaṃ, taṃ ādi yesaṃ teti liṅgādayo, tesaṃ bhedo liṅgādibhedo, tena liṅgādibhedena. Etthādisaddena pana yuttādīnaṃ gahaṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – liṅgavasena yādiso vā tādiso vā hotu, dīgho vā rasso vā kāḷo vā odāto vā maṅguracchavi vā kiso vā thūlo vā. Yogavasena yena vā tena vā yutto hotu, navakammayutto vā uddesayutto vā vāsadhurayutto vā. Jātivasena yaṃjacco vā taṃjacco vā hotu, khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddho vā. Nāmavasena yathānāmo vā tathānāmo vā hotu, buddharakkhito vā dhammarakkhito vā saṅgharakkhito vā. Gottavasena yathāgotto vā tathāgotto vā hotu, kaccāyano vā vāsiṭṭho vā kosiyo vā. Sīlesu yathāsīlo vā tathāsīlo vā hotu, navakammasīlo vā uddesasīlo vā vāsadhurasīlo vā. Vihāresupi yathāvihārī vā tathāvihārī vā hotu, navakammavihārī vā uddesavihārī vā vāsadhuravihārī vā . Gocaresupi yathāgocaro vā tathāgocaro vā hotu, navakammagocaro vā uddesagocaro vā vāsadhuragocaro vā. Vayesupi yo vā so vā hotu thero vā navo vā majjhimo vā, atha kho sabbova imasmiṃ atthe ‘‘yo’’ti vuccatīti.

ಇದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪದಂ ಸಂವಣ್ಣೇತುಂ ‘‘ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಭಗವತೋ ವಚನಮತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾ। ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೧೦೫) ನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾಚಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇಹಿ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಸರಣಗಮನೂಪಸಮ್ಪದಾ। ಓವಾದಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೂಪಸಮ್ಪದಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫) ನಾಮ –

Idāni ‘‘bhikkhū’’ti padaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘ehibhikkhūpasampadā’’tiādimāha. Tattha ‘‘ehi bhikkhū’’ti bhagavato vacanamattena bhikkhubhāvo ehibhikkhūpasampadā. ‘‘Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’tiādinā (mahāva. 105) nayena tikkhattuṃ vācaṃ bhinditvā vuttehi tīhi saraṇagamanehi upasampadā saraṇagamanūpasampadā. Ovādappaṭiggahaṇūpasampadā (pārā. aṭṭha. 1.45) nāma –

‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ‘ತಿಬ್ಬಂ ಮೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೇಸು ನವೇಸು ಮಜ್ಝಿಮೇಸೂ’ತಿ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಕಸ್ಸಪ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಿ ಕುಸಲೂಪಸಂಹಿತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಅಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಚೇತಸಾ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಓಹಿತಸೋತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ‘ಸಾತಸಹಗತಾ ಚ ಮೇ ಕಾಯಗತಾಸತಿ ನ ವಿಜಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೪) –

‘‘Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesū’ti, evañhi te kassapa sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘yaṃ kiñci dhammaṃ suṇissāmi kusalūpasaṃhitaṃ, sabbaṃ taṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karitvā sabbacetasā samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇissāmī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘sātasahagatā ca me kāyagatāsati na vijahissatī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154) –

ಇಮಿನಾ ಓವಾದಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಉಪಸಮ್ಪದಾ।

Iminā ovādappaṭiggahaṇena mahākassapattherassa anuññātaupasampadā.

ಪಞ್ಹಾಬ್ಯಾಕರಣೂಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಸೋಪಾಕಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಉಪಸಮ್ಪದಾ। ಭಗವಾ ಕಿರ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಅನುಚಙ್ಕಮನ್ತಂ ಸೋಪಾಕಸಾಮಣೇರಂ ‘‘‘ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾ’ತಿ ವಾ ಸೋಪಾಕ ‘ರೂಪಸಞ್ಞಾ’ತಿ ವಾ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾನತ್ಥಾ ನಾನಾಬ್ಯಞ್ಜನಾ, ಉದಾಹು ಏಕತ್ಥಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫) ದಸ ಅಸುಭನಿಸ್ಸಿತೇ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕತಿವಸ್ಸೋ ತ್ವಂ, ಸೋಪಾಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ತವಸ್ಸೋಹಂ ಭಗವಾತಿ। ‘‘ಸೋಪಾಕ, ತ್ವಂ ಮಮ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹೇ ಬ್ಯಾಕಾಸೀ’’ತಿ ಆರದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಅನುಜಾನಿ, ಅಯಂ ಪಞ್ಹಾಬ್ಯಾಕರಣೂಪಸಮ್ಪದಾ।

Pañhābyākaraṇūpasampadā nāma sopākassa anuññātaupasampadā. Bhagavā kira pubbārāme anucaṅkamantaṃ sopākasāmaṇeraṃ ‘‘‘uddhumātakasaññā’ti vā sopāka ‘rūpasaññā’ti vā ime dhammā nānatthā nānābyañjanā, udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti (pārā. aṭṭha. 1.45) dasa asubhanissite pañhe pucchi. So te byākāsi. Bhagavā tassa sādhukāraṃ datvā ‘‘kativasso tvaṃ, sopākā’’ti pucchi. Sattavassohaṃ bhagavāti. ‘‘Sopāka, tvaṃ mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā pañhe byākāsī’’ti āraddhacitto upasampadaṃ anujāni, ayaṃ pañhābyākaraṇūpasampadā.

ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಹಣೂಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಉಪಸಮ್ಪದಾ।

Aṭṭhagarudhammapaṭiggahaṇūpasampadā nāma mahāpajāpatiyā aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇena anuññātaupasampadā.

ದೂತೇನೂಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಅಡ್ಢಕಾಸಿಯಾ ಗಣಿಕಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಉಪಸಮ್ಪದಾ।

Dūtenūpasampadā nāma aḍḍhakāsiyā gaṇikāya anuññātaupasampadā.

ಅಟ್ಠವಾಚಿಕೂಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘತೋ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘತೋ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನಾತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ।

Aṭṭhavācikūpasampadā nāma bhikkhuniyā bhikkhunisaṅghato ñatticatutthena, bhikkhusaṅghato ñatticatutthenāti imehi dvīhi kammehi upasampadā.

ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೂಪಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತರಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ। ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನಾತಿ ತೀಹಿ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಹಿ, ಏಕಾಯ ಚ ಞತ್ತಿಯಾತಿ ಏವಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಞತ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಪನ ಅನುಸ್ಸಾವನಾನಂ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಭೇದಾಭಾವತೋ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಭಿನ್ನಂ ಞತ್ತಿಂ ತಾಸಂ ಚತುತ್ಥನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಕುಪ್ಪೇನಾತಿ ಅಕೋಪೇತಬ್ಬತಂ, ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬತಞ್ಚ ಉಪಗತೇನ। ಠಾನಾರಹೇನಾತಿ ಕಾರಣಾರಹೇನ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಾರಹೇನ। ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಉಪರಿಭಾವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಹಿ ಉಪರಿಭಾವೋ, ತಞ್ಚೇಸ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸಮಾಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಇಮಿನಾವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಧ ಗಹಿತೋ, ನಾಞ್ಞೇಹೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾ ಅನ್ತಿಮಭವಿಕಾನಮೇವ, ಸರಣಗಮನೂಪಸಮ್ಪದಾ ಪರಿಸುದ್ಧಾನಂ, ಓವಾದಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಞ್ಹಾಬ್ಯಾಕರಣೂಪಸಮ್ಪದಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸೋಪಾಕಾನಂ, ನ ಚ ತೇ ಭಬ್ಬಾ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿಲೋಕವಜ್ಜಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ, ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಯೋ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂಯೇವ ಅನುಞ್ಞಾತಾ। ಅಯಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಧ ಗಹಿತೋ, ನಾಞ್ಞೇಹೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸು ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾದಯೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೪೫ ಭಿಕ್ಖುಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ)। ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸು ಪನ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ‘‘ಅಕುಪ್ಪೇನ ಠಾನಾರಹೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

Ñatticatutthakammūpasampadā nāma bhikkhūnaṃ etarahi upasampadā. Ñatticatutthenāti tīhi anussāvanāhi, ekāya ca ñattiyāti evaṃ ñatticatutthena. Kiñcāpi hi ñatti sabbapaṭhamaṃ vuccati, tissannaṃ pana anussāvanānaṃ atthabyañjanabhedābhāvato atthabyañjanabhinnaṃ ñattiṃ tāsaṃ catutthanti katvā ‘‘ñatticatuttha’’nti vuccati. Akuppenāti akopetabbataṃ, appaṭikkositabbatañca upagatena. Ṭhānārahenāti kāraṇārahena satthu sāsanārahena. Upasampanno nāma uparibhāvaṃ samāpanno, pattoti attho. Bhikkhubhāvo hi uparibhāvo, tañcesa yathāvuttena kammena samāpannattā ‘‘upasampanno’’ti vuccati. Kasmā panettha imināva upasampanno idha gahito, nāññehīti? Vuccate – ehibhikkhūpasampadā antimabhavikānameva, saraṇagamanūpasampadā parisuddhānaṃ, ovādappaṭiggahaṇapañhābyākaraṇūpasampadā mahākassapasopākānaṃ, na ca te bhabbā pārājikādilokavajjaṃ āpajjituṃ, aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇādayo ca bhikkhunīnaṃyeva anuññātā. Ayañca bhikkhu, tasmā ñatticatuttheneva upasampadākammena upasampanno idha gahito, nāññehīti veditabbo. Paṇṇattivajjesu pana sikkhāpadesu aññepi ehibhikkhūpasampadāya upasampannādayo saṅgayhanti (sārattha. ṭī. 2.45 bhikkhupadabhājanīyavaṇṇanā). Vakkhati hi ‘‘paṇṇattivajjesu pana aññepi saṅgahaṃ gacchantī’’ti. Idāni ‘‘akuppena ṭhānārahena upasampanno’’ti saṃkhittena vuttamatthaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘tassa panā’’tiādimāha.

ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು। ವಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು, ಆಧಾರೋ ಪತಿಟ್ಠಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ ಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ। ಊನಾನಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ। ಏತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಉಪರಿ ಸಪ್ಪಾಣಕವಗ್ಗೇ ಊನವೀಸತಿಸಿಕ್ಖಾಪದೇ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ತೇಸೂತಿ ಪಣ್ಡಕಾದೀಸು ಏಕಾದಸಸು ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇಸು। ಪಣ್ಡಕೋ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೦೯) ಪನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ, ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ , ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ, ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋ, ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋತಿ। ತೇಸು ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಚ ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ವಾರಿತಾ, ಇತರೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಾರಿತಾ। ತೇಸುಪಿ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಪಣ್ಡಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾರಿತಾತಿ। ತಯೋ ಚೇತ್ಥ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಸಮ್ಪದಾನಂ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಅವತ್ಥೂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಮುಖೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸುಚಿನಾ ಆಸಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಅಯಂ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ। ಯಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಪಸ್ಸತೋ ಉಸೂಯಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಅಯಂ ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ। ಯಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಬೀಜಾನಿ ಅಪನೀತಾನಿ, ಅಯಂ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ (ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೫; ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೧೦೯)। ಯೋ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂಯೇವ ಅಭಾವಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಪನ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾನುಭಾವೇನ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ಪಣ್ಡಕೋ ಹೋತಿ, ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಪನಸ್ಸ ಪರಿಳಾಹೋ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ಅಯಂ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Tatthāti tesu pañcasu. Vasati etthāti vatthu, ādhāro patiṭṭhā. Tenāha ‘‘upasampadāpekkho puggalo’’ti. Ūnāni aparipuṇṇāni vīsati vassāni assāti ūnavīsativasso. Ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ upari sappāṇakavagge ūnavīsatisikkhāpade (kaṅkhā. aṭṭha. ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā) vaṇṇayissāma. Tesūti paṇḍakādīsu ekādasasu abhabbapuggalesu. Paṇḍako (mahāva. aṭṭha. 109) panettha pañcavidho hoti āsittapaṇḍako, usūyapaṇḍako , opakkamikapaṇḍako, napuṃsakapaṇḍako, pakkhapaṇḍakoti. Tesu āsittapaṇḍakassa ca usūyapaṇḍakassa ca pabbajjā na vāritā, itaresaṃ tiṇṇaṃ vāritā. Tesupi pakkhapaṇḍakassa yasmiṃ pakkhe paṇḍako hoti, tasmiṃyevassa pakkhe pabbajjā vāritāti. Tayo cettha pabbajjūpasampadānaṃ abhabbatāya avatthū. Tenāha ‘‘āsittapaṇḍakañcā’’tiādi. Tattha yassa paresaṃ aṅgajātaṃ mukhena gahetvā asucinā āsittassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ āsittapaṇḍako. Yassa paresaṃ ajjhācāraṃ passato usūyāya uppannāya pariḷāho vūpasammati, ayaṃ usūyapaṇḍako. Yassa upakkamena bījāni apanītāni, ayaṃ opakkamikapaṇḍako (vi. saṅga. aṭṭha. 135; vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.109). Yo pana paṭisandhiyaṃyeva abhāvako uppanno, ayaṃ napuṃsakapaṇḍako. Ekacco pana akusalavipākānubhāvena kāḷapakkhe paṇḍako hoti, juṇhapakkhe panassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ pakkhapaṇḍakoti veditabbo.

ಥೇಯ್ಯೇನ ಸಂವಾಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ। ಸೋ ಚ ನ ಸಂವಾಸಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಥೇನಕೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಅಥ ಖೋ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ, ತದುಭಯಸ್ಸ ಚ ಥೇನಕೋಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಪನ ತಿವಿಧೋ’’ತಿಆದಿ। ನ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತೀತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೦) ‘‘ಅಹಂ ದಸವಸ್ಸೋ ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ವಾ’’ತಿ ಮುಸಾ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ನ ಗಣೇತಿ। ನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಾ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಮುಸಾವಾದಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತವಸ್ಸಾನುರೂಪೇನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ। ನ ಆಸನೇನ ಪಟಿಬಾಹತೀತಿ ‘‘ಅಪೇಹಿ, ಮೇ ಏತಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಆಸನೇನ ನಪ್ಪಟಿಬಾಹತಿ। ನ ಉಪೋಸಥಾದೀಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾದೀಸು ನ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ। ಲಿಙ್ಗಮತ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏವಸದ್ದೇನ ಸಂವಾಸಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಸಮಾನೋತಿ ಸನ್ತೋ। ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಸಂವಾಸಸ್ಸ। ಸಚೇ ಪನ ಕಾಸಾಯೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಗ್ಗೋ ವಾ ಓದಾತವತ್ಥನಿವತ್ಥೋ ವಾ ಮೇಥುನಸೇವನಾದೀಹಿ ಅಸ್ಸಮಣೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ನಿವಾಸೇತಿ, ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಕಾಸಾಯಂ ಓವಟ್ಟಿಕಂ ಕತ್ವಾ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಗಿಹಿನಿವಾಸನೇನ ನಿವಾಸೇತಿ ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ, ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ, ‘‘ಸೋಭತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನ ಲಿಙ್ಗಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ಹೋತಿ। ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ । ಸಚೇಪಿ ನಿವತ್ಥಕಾಸಾವಸ್ಸ ಉಪರಿ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸತಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ ವಾ, ರಕ್ಖತಿ ಏವ।

Theyyena saṃvāso etassāti theyyasaṃvāsako. So ca na saṃvāsamattasseva thenako idhādhippeto, atha kho liṅgassa, tadubhayassa ca thenakopīti āha ‘‘theyyasaṃvāsako pana tividho’’tiādi. Na bhikkhuvassāni gaṇetīti (mahāva. aṭṭha. 110) ‘‘ahaṃ dasavasso vā vīsativasso vā’’ti musā vatvā bhikkhuvassāni na gaṇeti. Na yathāvuḍḍhaṃ bhikkhūnaṃ vā sāmaṇerānaṃ vā vandanaṃ sādiyatīti attanā musāvādaṃ katvā dassitavassānurūpena yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ nādhivāseti. Na āsanena paṭibāhatīti ‘‘apehi, me etaṃ pāpuṇātī’’ti āsanena nappaṭibāhati. Na uposathādīsu sandissatīti uposathappavāraṇādīsu na sandissati. Liṅgamattassevāti evasaddena saṃvāsaṃ nivatteti. Samānoti santo. Liṅgānurūpassa saṃvāsassāti sāmaṇeraliṅgānurūpassa sāmaṇerasaṃvāsassa. Sace pana kāsāye dhuraṃ nikkhipitvā naggo vā odātavatthanivattho vā methunasevanādīhi assamaṇo hutvā kāsāyāni nivāseti, liṅgatthenako hoti. Sace gihibhāvaṃ patthayamāno kāsāyaṃ ovaṭṭikaṃ katvā, aññena vā ākārena gihinivāsanena nivāseti ‘‘sobhati nu kho me gihiliṅgaṃ, na sobhatī’’ti vīmaṃsanatthaṃ, rakkhati tāva, ‘‘sobhatī’’ti sampaṭicchitvā puna liṅgaṃ sādiyati, liṅgatthenako hoti. Odātaṃ nivāsetvā vīmaṃsanasampaṭicchanesupi eseva nayo . Sacepi nivatthakāsāvassa upari odātaṃ nivāsetvā vīmaṃsati vā sampaṭicchati vā, rakkhati eva.

ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪನ್ನಕೇ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಸಾಯೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ಪುನ ಕಾಸಾಯಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಧಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ದಿನ್ನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ ನ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ, ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾ ನಾಪಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋತಿ। ವಿದೇಸನ್ತಿ ಪರದೇಸಂ। ಇದಞ್ಚ ವಞ್ಚೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಯೋ ಪನ ಸದೇಸೇಪಿ ಏವಂ ಕರೋತಿ, ಸೋಪಿ ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋವ। ‘‘ಸಂವಾಸಮತ್ತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಿಙ್ಗಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಸಚೇ ಕೋಚಿ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೦) ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಮಹಾಪೇಳಾದೀಸು ದಿಯ್ಯಮಾನಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ। ಸಯಂ ಸಾಮಣೇರೋವ ಸಾಮಣೇರಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕೂಟವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖು ಪನ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕೂಟವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ।

Antimavatthuajjhāpannakepi eseva nayoti pārājikaṃ āpannake bhikkhumhipi eseva nayoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace koci bhikkhu kāsāye saussāhova odātaṃ nivāsetvā methunaṃ paṭisevitvā puna kāsāyāni nivāsetvā vassagaṇanādibhedaṃ sabbaṃ vidhiṃ āpajjati, ayaṃ bhikkhūhi dinnaliṅgassa apariccattattā na liṅgatthenako, liṅgānurūpassa saṃvāsassa sāditattā nāpi saṃvāsatthenakoti. Videsanti paradesaṃ. Idañca vañcetuṃ sakkuṇeyyaṭṭhānaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Yo pana sadesepi evaṃ karoti, sopi saṃvāsatthenakova. ‘‘Saṃvāsamattassevā’’ti iminā liṅgaṃ paṭikkhipati. Sace koci vuḍḍhapabbajito (mahāva. aṭṭha. 110) bhikkhuvassāni gaṇetvā mahāpeḷādīsu diyyamānabhattaṃ gaṇhāti, sopi theyyasaṃvāsako hoti. Sayaṃ sāmaṇerova sāmaṇerappaṭipāṭiyā kūṭavassāni gaṇetvā gaṇhanto theyyasaṃvāsako na hoti. Bhikkhu pana bhikkhupaṭipāṭiyā kūṭavassāni gaṇetvā gaṇhanto bhaṇḍagghena kāretabbo.

ನನು ಸಂವಾಸೋ ನಾಮ ಏಕಕಮ್ಮಂ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದಿಕೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಇಮಿನಾ ನ ಕೇವಲಂ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಕೋವ ಕಿರಿಯಭೇದೋ ಸಂವಾಸೋತಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಅಥ ಖೋ ತದಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಗಣನಾದಿಕೋಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಾಧಿಕಾರೇ। ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಲಿಙ್ಗಂ ಅನಪನೇತ್ವಾ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ವಾ ‘‘ನ ಮಂ ಕೋಚಿ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಪುನ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತೀತಿ।

Nanu saṃvāso nāma ekakammaṃ ekuddeso samasikkhatāti āha ‘‘bhikkhuvassagaṇanādiko hī’’tiādi. Iminā na kevalaṃ ekakammādikova kiriyabhedo saṃvāsoti idhādhippeto, atha kho tadañño bhikkhuvassagaṇanādikopīti dasseti. Imasmiṃ attheti theyyasaṃvāsakādhikāre. Sikkhaṃ paccakkhāyāti sikkhaṃ pariccajitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace koci bhikkhu sikkhaṃ paccakkhāya liṅgaṃ anapanetvā dussīlakammaṃ katvā vā akatvā vā ‘‘na maṃ koci jānātī’’ti puna sabbaṃ pubbe vuttaṃ vassagaṇanādibhedaṃ vidhiṃ paṭipajjati, so theyyasaṃvāsako hotīti.

ಸಚೇ ಪನ ಕಸ್ಸಚಿ ರಾಜಾ ಕುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ತಂ ಲಬ್ಭಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕೋಧಂ ಪಟಿವಿನೇತಿ। ಸೋ ‘‘ವೂಪಸನ್ತಂ ಮೇ ರಾಜಭಯ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಅಥಾಪಿ ‘‘ಸಾಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ತೇನೇವ ಲಿಙ್ಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುಟ್ಠೋ ವಾ ಅಪುಟ್ಠೋ ವಾ ಯಥಾಭೂತಮತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ವಾವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚತಿ, ಲಿಙ್ಗಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ವತ್ತಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ಪನ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।

Sace pana kassaci rājā kuddho hoti, so ‘‘evaṃ me sotthi bhavissatī’’ti sayameva liṅgaṃ gahetvā palāyati. Taṃ disvā rañño ārocenti. Rājā ‘‘sace pabbajito, na taṃ labbhā kiñci kātu’’nti tasmiṃ kodhaṃ paṭivineti. So ‘‘vūpasantaṃ me rājabhaya’’nti saṅghamajjhaṃ anosaritvāva gihiliṅgaṃ gahetvā āgato pabbājetabbo. Athāpi ‘‘sāsanaṃ nissāya mayā jīvitaṃ laddhaṃ, handa dāni ahaṃ pabbajāmī’’ti uppannasaṃvego teneva liṅgena āgantvā āgantukavattaṃ na sādiyati, bhikkhūhi puṭṭho vā apuṭṭho vā yathābhūtamattānaṃ āvikatvāva pabbajjaṃ yācati, liṅgaṃ apanetvā pabbājetabbo. Sace pana vattaṃ sādiyati, pabbajitālayaṃ dasseti, sabbaṃ pubbe vuttaṃ vassagaṇanādibhedaṃ paṭipajjati, ayaṃ pana na pabbājetabbo.

ಇಧ ಪನೇಕಚ್ಚೋ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ವೀತಿವತ್ತೇ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।

Idha panekacco dubbhikkhe jīvituṃ asakkonto sayameva liṅgaṃ gahetvā sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto dubbhikkhe vītivatte saṅghamajjhaṃ anosaritvāva gihiliṅgaṃ gahetvā āgatoti sabbaṃ purimasadisameva.

ಅಪರೋ ಮಹಾಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥವಾಹೋ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।

Aparo mahākantāraṃ nittharitukāmo hoti, satthavāho ca pabbajite gahetvā gacchati. So ‘‘evaṃ maṃ satthavāho gahetvā gamissatī’’ti sayameva liṅgaṃ gahetvā satthavāhena saddhiṃ kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patvā saṅghamajjhaṃ anosaritvāva gihiliṅgaṃ gahetvā āgatoti sabbaṃ purimasadisameva.

ಅಪರೋ ರೋಗಭಯೇ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೦; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೮) ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ರೋಗಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।

Aparo rogabhaye (mahāva. aṭṭha. 110; vi. saṅga. aṭṭha. 138) uppanne jīvituṃ asakkonto sayameva liṅgaṃ gahetvā sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto rogabhaye vūpasante saṅghamajjhaṃ anosaritvāva gihiliṅgaṃ gahetvā āgatoti sabbaṃ purimasadisameva.

ಅಪರಸ್ಸ ಏಕೋ ವೇರಿಕೋ ಕುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಘಾತೇತುಕಾಮೋ ನಂ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ। ವೇರಿಕೋ ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಲಾತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ತಂ ಲಬ್ಭಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕೋಧಂ ಪಟಿವಿನೇತಿ। ಸೋ ‘‘ವೂಪಸನ್ತಂ ಮೇ ವೇರಿಭಯ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।

Aparassa eko veriko kuddho hoti, ghātetukāmo naṃ vicarati. So ‘‘evaṃ me sotthi bhavissatī’’ti sayameva liṅgaṃ gahetvā palāyati. Veriko ‘‘kuhiṃ so’’ti pariyesanto ‘‘pabbajitvā palāto’’ti sutvā ‘‘sace pabbajito, na taṃ labbhā kiñci kātu’’nti tasmiṃ kodhaṃ paṭivineti. So ‘‘vūpasantaṃ me veribhaya’’nti saṅghamajjhaṃ anosaritvāva gihiliṅgaṃ gahetvā āgatoti sabbaṃ purimasadisameva.

ಅಪರೋ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಇಧ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಚೇಪಿ ಇಮಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಂ ‘ಚೋರೋ’ತಿ ಗಹೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಯಾನಿ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚೀವರಾಹರಣತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ದಹರಾ ಚ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಸೋ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಯಥಾಭೂತಮತ್ತಾನಂ ಆವಿಕರೋತಿ। ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಯಂ ತಂ ಮುಞ್ಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ನ ಇಮೇ ಮಮ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ತಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ರಾಜದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕನ್ತಾರ-ರೋಗವೇರೀಭಯೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಭಯಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ರಾಜಭಯೇನ, ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಭಯೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಲಿಙ್ಗಂ ಆದಿಯತೀತಿ ವೇಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ। ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅಭಾವತೋ ಯೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋ ಯಾವ ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ತಾವ ಏಸ ‘‘ಗಿಹೀ ಮಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿ ಜಾನನ್ತೂ’’ತಿ ವಞ್ಚನಚಿತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅಭಾವತೋ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮಾತಿ ನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

Aparo ñātikulaṃ gantvā sikkhaṃ paccakkhāya gihī hutvā ‘‘imāni cīvarāni idha vinassissanti, sacepi imāni gahetvā vihāraṃ gamissāmi, antarāmagge maṃ ‘coro’ti gahessanti, yaṃnūnāhaṃ kāyaparihāriyāni katvā gaccheyya’’nti cīvarāharaṇatthaṃ nivāsetvā ca pārupitvā ca vihāraṃ gacchati. Taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā sāmaṇerā ca daharā ca abbhuggacchanti, vattaṃ dassenti. So na sādiyati, yathābhūtamattānaṃ āvikaroti. Sace bhikkhū ‘‘na dāni mayaṃ taṃ muñcissāmā’’ti balakkārena pabbājetukāmā honti, kāsāyāni apanetvā puna pabbājetabbo. Sace pana ‘‘na ime mama hīnāyāvattabhāvaṃ jānantī’’ti taṃyeva bhikkhubhāvaṃ paṭijānitvā sabbaṃ pubbe vuttavassagaṇanādibhedaṃ vidhiṃ paṭipajjati, ayaṃ na pabbājetabbo. Tenāha ‘‘rājadubbhikkhakantāra-rogaverībhayena vā’’tiādi. Bhayasaddo cettha paccekaṃ yojetabbo ‘‘rājabhayena, dubbhikkhabhayenā’’tiādinā. Liṅgaṃ ādiyatīti vesaṃ gaṇhāti. Idhāti imasmiṃ sāsane. Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānasoti bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvato yo suddhamānaso yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva esa ‘‘gihī maṃ ‘samaṇo’ti jānantū’’ti vañcanacitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvato doso natthīti theyyasaṃvāsako nāmāti na vuccatīti attho.

ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ। ಸೋ ಚ ನ ಕೇವಲಂ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಮತ್ತೇನೇವ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕುರುನ್ದಿಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ನಾಮ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಥಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಸಲಿಙ್ಗೇನ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಗತೋಪಿ ಪುನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೦)। ಕುಸಚೀರಾದಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥಾದಿಸದ್ದೇನ ಫಲಕಕ್ಖಣ್ಡಜಟಾದೀನಂ ಗಹಣಂ। ಸಚೇಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಭಾವಂ ವಾ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋವ ಹೋತಿ। ವತಾನೀತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಾದೀನಿ ವತಾನಿ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ನನು ಖೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ನಿವಾಸೇತಿ, ಜಟಂ ವಾ ಬನ್ಧತಿ, ಖಾರಿಕಾಜಂ ವಾ ಆದಿಯತಿ, ಯಾವ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ ತಂ ಲದ್ಧಿಂ, ತಾವ ರಕ್ಖತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ಪನ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ನಿವಾಸೇನ್ತೋ, ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ನೇವ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ।

Titthiyesu pakkantako paviṭṭhoti titthiyapakkantako. So ca na kevalaṃ tattha paviṭṭhamatteneva titthiyapakkantako hoti, atha kho tesaṃ laddhiggahaṇena. Tenāha ‘‘yo panā’’tiādi. ‘‘Upasampanno’’ti iminā anupasampanno titthiyapakkantako na hotīti dasseti. Vuttañhetaṃ kurundiaṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayañca titthiyapakkantako nāma upasampannabhikkhunā kathito, tasmā sāmaṇero saliṅgena titthāyatanaṃ gatopi puna pabbajjañca upasampadañca labhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 110). Kusacīrādikanti etthādisaddena phalakakkhaṇḍajaṭādīnaṃ gahaṇaṃ. Sacepi ‘‘ayaṃ pabbajjā seṭṭhā’’ti seṭṭhabhāvaṃ vā upagacchati, na muccati, titthiyapakkantakova hoti. Vatānīti ukkuṭikappadhānādīni vatāni. Sace pana ‘‘sobhati nu kho me titthiyapabbajjā, nanu kho sobhatī’’ti vīmaṃsanatthaṃ kusacīrādīni nivāseti, jaṭaṃ vā bandhati, khārikājaṃ vā ādiyati, yāva na sampaṭicchati taṃ laddhiṃ, tāva rakkhati, sampaṭicchitamatte titthiyapakkantako hoti. Acchinnacīvaro pana kusacīrādīni nivāsento, rājabhayādīhi vā titthiyaliṅgaṃ gaṇhanto laddhiyā abhāvena neva titthiyapakkantako hoti.

ಅವಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋಪೀತಿ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬಾದಿಕೋ। ಯಞ್ಹೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ।

Avaseso sabbopīti nāgasupaṇṇayakkhagandhabbādiko. Yañhettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

ಯಥಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕಸ್ಸ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೧೨) ವಿಕೋಪನೇ ಕಮ್ಮಂ ಗರುತರಂ, ನ ತಥಾ ವಿಜಾತಿಕಸ್ಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾ’’ತಿ। ಪುತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಮಾತಾಪಿತುಸಮಞ್ಞಾ, ದತ್ತಕಿತ್ತಿಮಾದಿವಸೇನಪಿ ಪುತ್ತವೋಹಾರೋ ಲೋಕೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿಯಾಯತೋತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಸಿದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜನೇತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಜನೇತ್ತೀತಿ ಜನಿಕಾ, ಮಾತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ತಿಕ್ಖವಿಸದಸೂರಭಾವಾಪತ್ತಿ, ಯಥಾ ತಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬೋಧಿತ್ತಯನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಂ, ಏವಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಸೂರಭಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನೇವಾ’’ತಿ। ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಪಾಣೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಧಕಚೇತನಾಯ ಚೇತೇತ್ವಾ। ಅಯಂ ಮಾತುಘಾತಕೋ ನಾಮಾತಿ ಅಯಂ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಮಾತುಘಾತಕಕಮ್ಮೇನ ಮಾತುಘಾತಕೋ ನಾಮ। ಯೇನ ಪನ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾಪಿ ಅಜನಿಕಾ ಪೋಸಾವನಿಕಮಾತಾ ವಾ ಮಹಾಮಾತಾ ವಾ ಚೂಳಮಾತಾ ವಾ ಜನಿಕಾಪಿ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ ಮಾತಾ ಘಾತಿತಾ, ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ವಾರಿತಾ, ನ ಚ ಆನನ್ತರಿಕೋ ಹೋತಿ। ಯೇನ ಸಯಂ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತೇನ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ ಮಾತಾ ಘಾತಿತಾ, ಸೋಪಿ ಆನನ್ತರಿಕೋ ನ ಹೋತಿ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತತ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ಕಮ್ಮಂ ಪನಸ್ಸ ಭಾರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ಆಹಚ್ಚೇವ ತಿಟ್ಠತಿ।

Yathā samānajātikassa (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.112) vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātikassāti āha ‘‘manussajātikā’’ti. Puttasambandhena mātāpitusamaññā, dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyatoti nippariyāyasiddhataṃ dassetuṃ ‘‘janettī’’ti vuttaṃ. Janettīti janikā, mātāti attho. Yathā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti, yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanipphattiyaṃ, evaṃ manussattabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘manussabhūtenevā’’ti. Sañciccāti ‘‘pāṇo’’ti saññāya saddhiṃ vadhakacetanāya cetetvā. Ayaṃ mātughātako nāmāti ayaṃ ānantariyena mātughātakakammena mātughātako nāma. Yena pana manussitthibhūtāpi ajanikā posāvanikamātā vā mahāmātā vā cūḷamātā vā janikāpi vā amanussitthibhūtā mātā ghātitā, tassa pabbajjā na vāritā, na ca ānantariko hoti. Yena sayaṃ tiracchānabhūtena manussitthibhūtā mātā ghātitā, sopi ānantariko na hoti. Tiracchānagatattā panassa pabbajjā paṭikkhittā, kammaṃ panassa bhāriyaṃ hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati.

ಯೇನ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಜನಕೋ ಪಿತಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೇನೇವ ಸತಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತೋ, ಅಯಂ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಪಿತುಘಾತಕಕಮ್ಮೇನ ಪಿತುಘಾತಕೋ ನಾಮಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಪಿತುಘಾತಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ವೇಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪಿತಾ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಸೋ ಚ ತೇನ ಘಾತಿತೋ, ‘‘ಪಿತುಘಾತಕೋ’’ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೪)।

Yena manussabhūto janako pitā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropito, ayaṃ ānantariyena pitughātakakammena pitughātako nāmāti imamatthaṃ atidisanto ‘‘pitughātakepi eseva nayo’’ti āha. Sacepi hi vesiyā putto hoti, ‘‘ayaṃ me pitā’’ti na jānāti, yassa sambhavena nibbatto, so ca tena ghātito, ‘‘pitughātako’’tveva saṅkhaṃ gacchati, ānantariyañca phusati (mahāva. aṭṭha. 114).

ಏಳಕಚತುಕ್ಕಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೧೨೮; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೭೫; ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೮೦೯; ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೧೨), ಸಙ್ಗಾಮಚತುಕ್ಕಂ, ಚೋರಚತುಕ್ಕಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಸನ್ಧಿನಾಪಿ ಹಿ ಏಳಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ ಮಾರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುನೋ ವಿಕೋಪಿತತ್ತಾ। ಏಳಕಾಭಿಸನ್ಧಿನಾ, ಪನ ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ವಾ ಏಳಕಂ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಅಭಾವತೋ। ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾರೇನ್ತೋ ಫುಸತೇವ । ಏಸೇವ ನಯೋ ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚತುಕ್ಕದ್ವಯೇ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಹಿ ಪುರಿಮಂ ಅಭಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ, ಪನ ತದಾರಮ್ಮಣಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಆನನ್ತರಿಯಾನಾನನ್ತರಿಯಭಾವೇ ಪಮಾಣಂ।

Eḷakacatukkaṃ (ma. ni. aṭṭha. 3.128; a. ni. aṭṭha. 1.1.275; vibha. aṭṭha. 809; sārattha. ṭī. mahāvagga 3.112), saṅgāmacatukkaṃ, coracatukkañcettha kathetabbaṃ. ‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati māraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā. Eḷakābhisandhinā, pana mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati ānantariyavatthuabhāvato. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva . Eseva nayo itarasmimpi catukkadvaye. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ, pana tadārammaṇajīvitindriyañca ānantariyānānantariyabhāve pamāṇaṃ.

ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಪನ ಅರಹನ್ತಂ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಆನನ್ತರಿಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪಿಸ್ಸ ನ ವಾರಿತಾ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಬಲವಂ ಹೋತಿ। ತಿರಚ್ಛಾನೋ ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತಮ್ಪಿ ಘಾತೇತ್ವಾ ಆನನ್ತರಿಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಭಾರಿಯನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಯಥಾ ಮಾತಾಪಿತೂಸು, ಏವಂ ಅರಹನ್ತೇಪಿ ಏಳಕಚತುಕ್ಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

Arahantaghātakopi manussaarahantavaseneva veditabboti āha ‘‘yena antamaso gihiliṅge ṭhitopī’’tiādi. Amanussajātikaṃ pana arahantaṃ, manussajātikaṃ vā avasesaṃ ariyapuggalaṃ ghātetvā ānantariko na hoti, pabbajjāpissa na vāritā, kammaṃ pana balavaṃ hoti. Tiracchāno manussaarahantampi ghātetvā ānantariko na hoti, kammaṃ pana bhāriyanti ayamettha vinicchayo. Yathā mātāpitūsu, evaṃ arahantepi eḷakacatukkādīni veditabbāni.

ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿನ್ತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಂ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ। ಯೋ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೫) ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ನ ವಾರಿತಾ। ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಓದಾತವತ್ಥವಸನಂ ಕತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂಯೇವ ದೂಸೇನ್ತೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋಯೇವ, ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪನ ಓದಾತವತ್ಥವಸನಂ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಮಾನಂ ದೂಸೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಸಾ ಅಭಿಕ್ಖುನೀ ಹೋತಿ । ಸಕಿಂ ಸೀಲವಿಪನ್ನಂ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ದೂಸೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರೀಸು ಚ ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ನೇವ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭತೀತಿ।

Pakatattaṃ bhikkhuninti parisuddhasīlaṃ ubhatosaṅghe upasampannaṃ bhikkhuniṃ. Yo (mahāva. aṭṭha. 115) pana kāyasaṃsaggena sīlavināsaṃ pāpeti, tassa pabbajjā ca upasampadā ca na vāritā. Balakkārena odātavatthavasanaṃ katvā anicchamānaṃyeva dūsentopi bhikkhunidūsakoyeva, balakkārena pana odātavatthavasanaṃ katvā icchamānaṃ dūsento bhikkhunidūsako na hoti. Kasmā? Yasmā gihibhāve sampaṭicchitamatteyeva sā abhikkhunī hoti . Sakiṃ sīlavipannaṃ pana pacchā dūsento sikkhamānasāmaṇerīsu ca vippaṭipajjanto neva bhikkhunidūsako hoti, pabbajjaṃ, upasampadañca labhatīti.

ಧಮ್ಮತೋ ಉಗ್ಗತಂ ಅಪಗತಂ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ। ಉಬ್ಬಿನಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅಪಲೋಕನಞತ್ತಿಞತ್ತಿದುತಿಯಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ। ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಸಙ್ಘೋ ಭಿನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ।

Dhammato uggataṃ apagataṃ uddhammaṃ. Ubbinayanti etthāpi eseva nayo. Catunnaṃ kammānanti apalokanañattiñattidutiyañatticatutthasaṅkhātānaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Imesañhi aññataraṃ saṅghakammaṃ ekasīmāyaṃ visuṃ visuṃ karontena saṅgho bhinno nāma hoti. Tena vuttaṃ ‘‘catunnaṃ kammānaṃ aññataravasena saṅghaṃ bhindatī’’ti.

‘‘ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ವಧಕಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಧಕಚೇತನಾಯ ಹಿ ದೂಸಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಧ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಂ ನಾಮ। ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅನ್ತೋಸರೀರೇಯೇವ ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಸಞ್ಚಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಭೇಜ್ಜಕಾಯತಾಯ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಧಮ್ಮಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಸರೀರಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತೋಯೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಲೋಹಿತಂ ಸಮೋಸರತಿ, ಆಘಾತೇನ ಪಕುಪ್ಪಮಾನಂ ಸಞ್ಚಿತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಯೋ ಪನ ರೋಗವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಜೀವಕೋ ವಿಯ ಸತ್ಥೇನ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪೂತಿಮಂಸಞ್ಚ ಲೋಹಿತಞ್ಚ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಫಾಸುಕಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಬಹುಂ ಪನ ಸೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೫)।

‘‘Duṭṭhacittenā’’ti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘vadhakacittenā’’ti vuttaṃ. Vadhakacetanāya hi dūsitaṃ cittaṃ idha duṭṭhacittaṃ nāma. Lohitaṃ uppādetīti antosarīreyeva lohitaṃ uppādeti, sañcitaṃ karotīti adhippāyo. Na hi tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena dhammaṃ bhinditvā lohitaṃ paggharati, sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati, āghātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yo pana rogavūpasamanatthaṃ jīvako viya satthena phāletvā pūtimaṃsañca lohitañca nīharitvā phāsukaṃ karoti, ayaṃ lohituppādako na hoti, bahuṃ pana so puññaṃ pasavati (mahāva. aṭṭha. 115).

ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಕಮ್ಮದ್ವಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ। ಇಮಿನಾ ಚ ವಿಗ್ಗಹೇನ ‘‘ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ’’ತಿ ಅಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಿಸಯೋ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋಯಂ, ಪುರಿಮಪದೇ ಚ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ, ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಚಾತಿ। ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ, ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥೀಸು ಪುರಿಸತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಾನಂ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಸಯಞ್ಚ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪನ ಸಯಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ಇದಮೇತೇಸಂ ನಾನಾಕರಣಂ।

Duvidhampi byañjananti yathāvuttakammadvayato samuṭṭhitaṃ itthinimittaṃ, purisanimittañcāti duvidhampi byañjanaṃ. Iminā ca viggahena ‘‘ubhatobyañjanako’’ti asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. So duvidho hoti itthiubhatobyañjanako, purisaubhatobyañjanako cāti. Tattha itthiubhatobyañjanakassa itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti, purisanimittaṃ paṭicchannaṃ. Purisaubhatobyañjanakassa purisanimittaṃ pākaṭaṃ, itthinimittaṃ paṭicchannaṃ. Itthiubhatobyañjanakassa itthīsu purisattaṃ karontassa itthinimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Purisaubhatobyañjanakassa purisānaṃ itthibhāvaṃ upagacchantassa purisanimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Itthiubhatobyañjanako sayañca gabbhaṃ gaṇhāti, parañca gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako pana sayaṃ na gaṇhāti, paraṃ gaṇhāpetīti idametesaṃ nānākaraṇaṃ.

ಅಪರಾಮಸನಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಹಣಾನಿ ಅವಚನಾನಿ। ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಅಕಿತ್ತನನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಅಕಿತ್ತನಂ, ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೮೪) ಅವಚನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅಕಿತ್ತನನ್ತಿ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅವಚನಂ। ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಞತ್ತಿಯಾ ಅನುಚ್ಚಾರಣನ್ತಿ ಞತ್ತಿಂ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಏವ ಅನುಸ್ಸಾವನಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕರಣಂ। ಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಉಪೇತಂ।

Aparāmasanānīti aggahaṇāni avacanāni. ‘‘Ayaṃ itthannāmo’’ti upasampadāpekkhassa akittananti yassa upasampadā karīyati, tassa akittanaṃ, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ dhammarakkhito āyasmato buddharakkhitassa upasampadāpekkho’’ti vattabbe ‘‘ayaṃ dhammarakkhito’’ti (pari. aṭṭha. 484) avacananti vuttaṃ hoti. ‘‘Itthannāmassa upasampadāpekkho’’ti upajjhāyassa akittananti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ dhammarakkhito āyasmato buddharakkhitassa upasampadāpekkho’’ti vattabbe ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ dhammarakkhito upasampadāpekkho’’ti vatvā ‘‘āyasmato buddharakkhitassā’’ti avacanaṃ. Sabbena sabbaṃ ñattiyā anuccāraṇanti ñattiṃ aṭṭhapetvā catukkhattuṃ kammavācāya eva anussāvanakammassa karaṇaṃ. Sampannanti upetaṃ.

ಹಾಪನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ। ಯೋಪಿ ಏಕಂ ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಕಿಂಯೇವ ವಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸಾವನಂ ಹಾಪೇತಿಯೇವ। ದುರುಚ್ಚಾರಣಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಕ್ಖರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಚನಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯ್ವಾಯಂ –

Hāpanaṃ pariccajanaṃ. Yopi ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvā sakiṃyeva vā dvikkhattuṃ vā anussāvanaṃ karoti, ayampi sāvanaṃ hāpetiyeva. Duruccāraṇaṃ nāma aññasmiṃ akkhare vattabbe aññassa vacanaṃ. Tasmā kammavācaṃ karontena bhikkhunā yvāyaṃ –

‘‘ಸಿಥಿಲಂ ಧನಿತಞ್ಚ ದೀಘರಸ್ಸಂ।

‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ;

ಗರುಕಂ ಲಹುಕಞ್ಚೇವ ನಿಗ್ಗಹೀತಂ।

Garukaṃ lahukañceva niggahītaṃ;

ಸಮ್ಬನ್ಧವವತ್ಥಿತಂ ವಿಮುತ್ತಂ।

Sambandhavavatthitaṃ vimuttaṃ;

ದಸಧಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಬುದ್ಧಿಯಾ ಪಭೇದೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೯೦; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೯೧; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩.೬೪, ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೮೫; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೫೨) –

Dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190; ma. ni. aṭṭha. 1.291; a. ni. aṭṭha. 2.3.64, pari. aṭṭha. 485; vi. saṅga. aṭṭha. 252) –

ವುತ್ತೋ, ಅಯಂ ಸುಟ್ಠು ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಸಿಥಿಲಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಸು ವಗ್ಗೇಸು ಪಠಮತತಿಯಂ। ಧನಿತಂ ನಾಮ ತೇಸ್ವೇವ ದುತಿಯಚತುತ್ಥಂ। ದೀಘನ್ತಿ ದೀಘೇನ ಕಾಲೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಆ-ಕಾರಾದಿ। ರಸ್ಸನ್ತಿ ತತೋ ಉಪಡ್ಢಕಾಲೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅ-ಕಾರಾದಿ। ಗರುಕನ್ತಿ ದೀಘಮೇವ, ಯಂ ವಾ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಂಯೋಗಪರಂ ಕತ್ವಾ ವುಚ್ಚತಿ। ಲಹುಕನ್ತಿ ರಸ್ಸಮೇವ, ಯಂ ವಾ ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ನ ಖಮತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಸಂಯೋಗಪರಂ ಕತ್ವಾ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಗ್ಗಹೀತನ್ತಿ ಯಂ ಕರಣಾನಿ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ಸಾನುನಾಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸಮ್ಬನ್ಧನ್ತಿ ಯಂ ಪರಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ತುಣ್ಹಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತುಣ್ಹಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ವುಚ್ಚತಿ। ವವತ್ಥಿತನ್ತಿ ಯಂ ಪರಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಅಕತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ತುಣ್ಹೀ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತುಣ್ಹ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಾ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಕರಣಾನಿ ಅನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ಅನುನಾಸಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ವುಚ್ಚತಿ।

Vutto, ayaṃ suṭṭhu upalakkhetabbo. Ettha hi sithilaṃ nāma pañcasu vaggesu paṭhamatatiyaṃ. Dhanitaṃ nāma tesveva dutiyacatutthaṃ. Dīghanti dīghena kālena vattabbaṃ ā-kārādi. Rassanti tato upaḍḍhakālena vattabbaṃ a-kārādi. Garukanti dīghameva, yaṃ vā ‘‘āyasmato buddharakkhitattherassa yassa nakkhamatī’’ti evaṃ saṃyogaparaṃ katvā vuccati. Lahukanti rassameva, yaṃ vā ‘‘āyasmato buddharakkhitattherassa yassa na khamatī’’ti evaṃ asaṃyogaparaṃ katvā vuccati. Niggahītanti yaṃ karaṇāni niggahetvā avissajjetvā avivaṭena mukhena sānunāsikaṃ katvā vattabbaṃ. Sambandhanti yaṃ parapadena sambandhitvā ‘‘tuṇhissā’’ti vā ‘‘tuṇhassā’’ti vā vuccati. Vavatthitanti yaṃ parapadena sambandhaṃ akatvā vicchinditvā ‘‘tuṇhī assā’’ti vā ‘‘tuṇha assā’’ti vā vuccati. Vimuttanti yaṃ karaṇāni aniggahetvā vissajjetvā vivaṭena mukhena anunāsikaṃ akatvā vuccati.

ತತ್ಥ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಥ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸುಣಾಥು ಮೇ’’ತಿ ವಚನಂ ಸಿಥಿಲಸ್ಸ ಧನಿತಕರಣಂ ನಾಮ, ತಥಾ ‘‘ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಏಸಾ ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪತ್ಥಕಲ್ಲಂ ಏಸಾ ಞತ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಞ್ಚ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಭ-ಕಾರ ಘ-ಕಾರಾನಂ ಬ-ಕಾರ ಗ-ಕಾರೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ಬನ್ತೇ ಸಂಗೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಧನಿತಸ್ಸ ಸಿಥಿಲಕರಣಂ ನಾಮ। ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ’’ತಿ ವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸುಣಂತು ಮೇ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏಸಾ ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಏಸಂ ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ಅವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ಅನುನಾಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಚನಂ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹಿತವಚನಂ ನಾಮ। ‘‘ಪತ್ತಕಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ಅವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ಅನುನಾಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಪತ್ತಕಲ್ಲಾ’’ತಿ ವಿವಟೇನ ಮುಖೇನ ಅನುನಾಸಿಕಂ ಅಕತ್ವಾ ವಚನಂ ನಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತವಚನಂ ನಾಮ। ಇತಿ ಸಿಥಿಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಧನಿತಂ, ಧನಿತೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಸಿಥಿಲಂ, ವಿಮುತ್ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ನಿಗ್ಗಹಿತಂ, ನಿಗ್ಗಹಿತೇ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಅನ್ತೋಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಕಮ್ಮಂ ದೂಸೇನ್ತಿ। ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಹಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಕ್ಖರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಂ ವದತಿ, ದುರುತ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Tattha ‘‘suṇātu me’’ti vattabbe ta-kārassa tha-kāraṃ katvā ‘‘suṇāthu me’’ti vacanaṃ sithilassadhanitakaraṇaṃ nāma, tathā ‘‘pattakallaṃ esā ñattī’’ti vattabbe ‘‘patthakallaṃ esā ñattī’’tiādivacanañca. ‘‘Bhante, saṅgho’’ti vattabbe bha-kāra gha-kārānaṃ ba-kāra ga-kāre katvā ‘‘bante saṃgo’’ti vacanaṃ dhanitassa sithilakaraṇaṃ nāma. ‘‘Suṇātu me’’ti vivaṭena mukhena vattabbe ‘‘suṇaṃtu me’’ti vā ‘‘esā ñattī’’ti vattabbe ‘‘esaṃ ñattī’’ti vā avivaṭena mukhena anunāsikaṃ katvā vacanaṃ vimuttassa niggahitavacanaṃ nāma. ‘‘Pattakalla’’nti avivaṭena mukhena anunāsikaṃ katvā vattabbe ‘‘pattakallā’’ti vivaṭena mukhena anunāsikaṃ akatvā vacanaṃ niggahitassa vimuttavacanaṃ nāma. Iti sithile kattabbe dhanitaṃ, dhanite kattabbe sithilaṃ, vimutte kattabbe niggahitaṃ, niggahite kattabbe vimuttanti imāni cattāri byañjanāni antokammavācāya kammaṃ dūsenti. Evaṃ vadanto hi aññasmiṃ akkhare vattabbe aññaṃ vadati, duruttaṃ karotīti vuccati.

ಇತರೇಸು ಪನ ದೀಘರಸ್ಸಾದೀಸು ಛಸು ಬ್ಯಞ್ಜನೇಸು ದೀಘಟ್ಠಾನೇ ದೀಘಮೇವ। ರಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಚ ರಸ್ಸಮೇವಾತಿ ಏವಂ ಯಥಾಠಾನೇ ತಂ ತದೇವ ಅಕ್ಖರಂ ಭಾಸನ್ತೇನ ಅನುಕ್ಕಮಾಗತಂ ಪವೇಣಿಂ ಅವಿನಾಸೇನ್ತೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಪನ ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ದೀಘೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ರಸ್ಸಂ, ರಸ್ಸೇ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ದೀಘಂ ವದತಿ, ತಥಾ ಗರುಕೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಲಹುಕಂ, ಲಹುಕೇ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗರುಕಂ ವದತಿ, ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ವಾ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವವತ್ಥಿತಂ, ವವತ್ಥಿತೇ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ವದತಿ, ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ನ ಕುಪ್ಪತಿ। ಇಮಾನಿ ಹಿ ಛ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪೇನ್ತಿ।

Itaresu pana dīgharassādīsu chasu byañjanesu dīghaṭṭhāne dīghameva. Rassaṭṭhāne ca rassamevāti evaṃ yathāṭhāne taṃ tadeva akkharaṃ bhāsantena anukkamāgataṃ paveṇiṃ avināsentena kammavācā kātabbā. Sace pana evaṃ akatvā dīghe vattabbe rassaṃ, rasse vā vattabbe dīghaṃ vadati, tathā garuke vattabbe lahukaṃ, lahuke vā vattabbe garukaṃ vadati, sambandhe vā pana vattabbe vavatthitaṃ, vavatthite vā vattabbe sambandhaṃ vadati, evaṃ vuttepi kammavācā na kuppati. Imāni hi cha byañjanāni kammaṃ na kopenti.

ಯಂ ಪನ ಸುತ್ತನ್ತಿಕತ್ಥೇರಾ ‘‘ದ-ಕಾರೋ ತ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತ-ಕಾರೋ ದ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಚ-ಕಾರೋ ಜ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಜ-ಕಾರೋ ಚ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಯ-ಕಾರೋ ಕ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಕ-ಕಾರೋ ಯ-ಕಾರಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ದ-ಕಾರಾದೀಸು ವತ್ತಬ್ಬೇಸು ತ-ಕಾರಾದೀನಂ ವಚನಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಪತ್ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಮಾ ವಿನಯಧರೇನ ನೇವ ದ-ಕಾರೋ ತ-ಕಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ…ಪೇ॰… ನ ಕ-ಕಾರೋ ಯ-ಕಾರೋ। ಯಥಾಪಾಳಿಯಾ ನಿರುತ್ತಿಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ದಸವಿಧಾಯ ಬ್ಯಞ್ಜನನಿರುತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತದೋಸೇ ಪರಿಹರನ್ತೇನ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಇತರಥಾ ಹಿ ಸಾವನಂ ಹಾಪೇತಿ ನಾಮ। ಞತ್ತಿಂ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಅನುಸ್ಸಾವನಕರಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।

Yaṃ pana suttantikattherā ‘‘da-kāro ta-kāramāpajjati, ta-kāro da-kāramāpajjati, ca-kāro ja-kāramāpajjati, ja-kāro ca-kāramāpajjati, ya-kāro ka-kāramāpajjati, ka-kāro ya-kāramāpajjati, tasmā da-kārādīsu vattabbesu ta-kārādīnaṃ vacanaṃ na virujjhatī’’ti vadanti, taṃ kammavācaṃ patvā na vaṭṭati. Tasmā vinayadharena neva da-kāro ta-kāro kātabbo…pe… na ka-kāro ya-kāro. Yathāpāḷiyā niruttiṃ sodhetvā dasavidhāya byañjananiruttiyā vuttadose pariharantena kammavācā kātabbā. Itarathā hi sāvanaṃ hāpeti nāma. Ñattiṃ aṭṭhapetvā paṭhamaṃ anussāvanakaraṇanti sambandho.

ಯಾವತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಯತ್ತಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪತ್ತಾ ಯುತ್ತಾ ಅನುರೂಪಾ। ತೇ ಚ ಖೋ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಟ್ಠಾ ಪಞ್ಚ ಪಕತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ। ನ ಹಿ ತೇಹಿ ವಿನಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೀಯತಿ, ನ ತೇಸಂ ಛನ್ದೋ ಏತಿ। ಅವಸೇಸಾ ಪನ ಸಚೇಪಿ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಚೇ ಏಕಸೀಮಟ್ಠಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಾ, ಸಬ್ಬೇ ಛನ್ದಾರಹಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಛನ್ದಂ ದತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು ವಾ, ಮಾ ವಾ, ಕಮ್ಮಂ ನ ಕುಪ್ಪತಿ। ಪಟಿಕ್ಕೋಸನನ್ತಿ ನಿವಾರಣಂ। ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥ ಫಲಂ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯಾತಿ ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ। ಇಧ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಕರಣಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮವಾಚಾಸಙ್ಖಾತಂ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾರಣಾರಹತ್ತಾ ಪನ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಾರಹತ್ತಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಚ ‘‘ತಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಭಗವತಾ ಅನುಸಿಟ್ಠಂ, ತಥಾಕರಣಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಠಾನಾರಹಂ ನಾಮ। ಕೇಚಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೪೫) ಪನ ‘‘ಠಾನಾರಹೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೧೯) ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾರಾಜಿಕೇ। ಯಥಾ ಚ ಇಧ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಲೋಕವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಯಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾದಯೋಪಿ। ಕಥಮೇತಂ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ? ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನತ್ತಾ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಭಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ, ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಭಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೨೨) ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾದಯೋಪಿ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸತಿಯಾ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಆದಿಭೇದಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೪೫) ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನಂ।

Yāvatikā bhikkhū kammappattāti yattakā bhikkhū tassa upasampadākammassa pattā yuttā anurūpā. Te ca kho sabbantimena pariyāyena hatthapāsaṃ avijahitvā ekasīmaṭṭhā pañca pakatattā bhikkhū. Na hi tehi vinā taṃ kammaṃ karīyati, na tesaṃ chando eti. Avasesā pana sacepi sahassamattā honti, sace ekasīmaṭṭhā ekasmiṃ ṭhāne samānasaṃvāsakā, sabbe chandārahāva honti, chandaṃ datvā āgacchantu vā, mā vā, kammaṃ na kuppati. Paṭikkosananti nivāraṇaṃ. Tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, kāraṇaṃ. Idha pana upasampadākammakaraṇassa kāraṇattā upasampadākammavācāsaṅkhātaṃ bhagavato vacanaṃ vuccati. Tenāha ‘‘kāraṇārahattā pana satthu sāsanārahattā’’ti. Yathā ca ‘‘taṃ kattabba’’nti bhagavatā anusiṭṭhaṃ, tathākaraṇaṃ upasampadākammassa kāraṇaṃ hotīti ṭhānārahaṃ nāma. Keci (sārattha. ṭī. 2.45) pana ‘‘ṭhānārahenāti ettha ‘na, bhikkhave, hatthacchinno pabbājetabbo’tiādi (mahāva. 119) satthusāsanaṃ ṭhāna’’nti vadanti. Idhāti imasmiṃ pārājike. Yathā ca idha, evaṃ sabbatthāpi lokavajjasikkhāpadesu ayameva adhippetoti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘paṇṇattivajjesu panā’’tiādi. Aññepīti ehibhikkhūpasampannādayopi. Kathametaṃ viññāyati paṇṇattivajjesu sikkhāpadesu aññepi saṅgahaṃ gacchantīti? Atthato āpannattā. Tathā hi ‘‘dve puggalā abhabbā āpattiṃ āpajjituṃ buddhā ca paccekabuddhā ca, dve puggalā bhabbā āpattiṃ āpajjituṃ bhikkhū ca bhikkhuniyo cā’’ti (pari. 322) sāmaññato vuttattā. Ehibhikkhūpasampannādayopi asañcicca assatiyā acittakaṃ sahaseyyāpattiādibhedaṃ paṇṇattivajjaṃ āpajjantīti (sārattha. ṭī. 2.45) atthato āpannaṃ.

ಇದಾನಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಪದಂ ವಿಸೇಸತ್ಥಾಭಾವತೋ ವಿಸುಂ ಅವಣ್ಣೇತ್ವಾವ ಯಂ ಸಿಕ್ಖಞ್ಚ ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಸಮಾಪನ್ನತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ, ಸಹ ಜೀವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಾಜೀವಂ, ಮಾತಿಕಾದಿಭೇದಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿ, ಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಂ, ತದುಭಯಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಉಪಗತೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಸಾಜೀವಸಹಚರಿಯತೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ’’ತಿ। ಅಧಿಕಂ ಉತ್ತಮಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಅಧಿಸೀಲಂ, ‘‘ಅಧಿಸೀಲ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾತಾ ಅಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ।

Idāni ‘‘bhikkhūna’’nti imaṃ padaṃ visesatthābhāvato visuṃ avaṇṇetvāva yaṃ sikkhañca sājīvañca samāpannattā bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno hoti, taṃ dassento ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’tiādimāha. Sikkhitabbāti sikkhā, pātimokkhasaṃvarasīlaṃ, saha jīvanti etthāti sājīvaṃ, mātikādibhedā paṇṇatti, sikkhā ca sājīvañca sikkhāsājīvaṃ, tadubhayaṃ samāpanno upagatoti sikkhāsājīvasamāpanno. Tenāha ‘‘yā bhikkhūna’’ntiādi. Ettha ca ‘‘sikkhā’’ti sājīvasahacariyato adhisīlasikkhāva adhippetāti āha ‘‘adhisīlasaṅkhātā’’ti. Adhikaṃ uttamaṃ sīlanti adhisīlaṃ, ‘‘adhisīla’’nti saṅkhātā adhisīlasaṅkhātā.

ಕತಮಂ ಪನೇತ್ಥ ಸೀಲಂ, ಕತಮಂ ಅಧಿಸೀಲನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಪಞ್ಚಙ್ಗದಸಙ್ಗಸೀಲಂ ತಾವ ಸೀಲಮೇವ, ನ ತಂ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಪನ ಅಧಿಸೀಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಞ್ಹಿ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಪಜ್ಜೋತಾನಂ, ಸಿನೇರು ವಿಯ ಚ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಸೀಲಾನಂ ಅಧಿಕಞ್ಚೇವ ಉತ್ತಮಞ್ಚ, ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಯೇವ ಚ ಪವತ್ತತಿ, ನ ವಿನಾ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಾ। ನ ಹಿ ತಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಬುದ್ಧಾಯೇವ ಪನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಜ್ಝಾಚಾರಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ತಂ ತಂ ಸೀಲಸಂವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲತೋಪಿ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ಸೀಲಂ ಅಧಿಸೀಲಂ, ತಂ ಪನ ಇಧ ನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ನ ಹಿ ತಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವತಿ।

Katamaṃ panettha sīlaṃ, katamaṃ adhisīlanti? Vuccate – pañcaṅgadasaṅgasīlaṃ tāva sīlameva, na taṃ adhisīlaṃ. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ pana adhisīla’’nti vuccati. Tañhi sūriyo viya pajjotānaṃ, sineru viya ca pabbatānaṃ sabbalokiyasīlānaṃ adhikañceva uttamañca, buddhuppādeyeva ca pavattati, na vinā buddhuppādā. Na hi taṃ paññattiṃ uddharitvā añño satto paññāpetuṃ sakkoti, buddhāyeva panassa sabbaso kāyavacīdvārajjhācārasotaṃ chinditvā tassa tassa vītikkamassa anucchavikaṃ taṃ taṃ sīlasaṃvaraṃ paññāpenti. Pātimokkhasaṃvarasīlatopi ca maggaphalasampayuttameva sīlaṃ adhisīlaṃ, taṃ pana idha na adhippetaṃ. Na hi taṃ samāpanno methunadhammaṃ paṭisevati.

ಏತೇತಿ ನಾನಾದೇಸಜಾತಿಗೋತ್ತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ। ಸಹ ಜೀವನ್ತೀತಿ ಏಕುದ್ದೇಸಾದಿವಸೇನ ಸಹ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಜೀವಿಕಾ ಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋ’’ತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ। ಸಾಪಿ ಹಿ ವಿರತಿಆದೀನಂ ದೀಪನತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ಯೋ ತತ್ಥ ನಾಮಕಾಯೋ ಪದಕಾಯೋ ನಿರುತ್ತಿಕಾಯೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಾಯೋ’’ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು। ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಪರಿವಜ್ಜನಕತ್ತಬ್ಬಕರಣವಸೇನ ವಾರಿತ್ತಚಾರಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ದುವಿಧಂ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ವಾರಿತ್ತಸೀಲವಸೇನ ವಿರತಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಂ, ಚಾರಿತ್ತಸೀಲವಸೇನ ವಿರತಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಞ್ಚ ಅತ್ತನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಚ ಅಮದ್ದನ್ತೋ, ಸೀಲಸಂವರಣಂ, ಸಾಜೀವಾನತಿಕ್ಕಮನಞ್ಚಾತಿ ಇದಮೇವ ದ್ವಯಂ ಇಧ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ನಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತತ್ಥ ಸಾಜೀವಾನತಿಕ್ಕಮೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ। ತಸ್ಸಾನತಿಕ್ಕಮನತೋ ಹಿ ಯಾವ ಮಗ್ಗಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಪರಿಪೂರತಿ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿರತಿಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸೀಲಸಂವರಸ್ಸ ವಿಸೇಸತೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತನಕಾಲೋವ ಗಹಿತೋ, ‘‘ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಪ್ಪವತ್ತನಕಾಲೋಪಿ। ಸಿಕ್ಖಞ್ಹಿ ಪರಿಪೂರಣವಸೇನ ಅತ್ತನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತೋಪಿ ನಿದ್ದಾದಿವಸೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತೇನ್ತೋಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಾಭಾವಾ ಸಿಕ್ಖನವಸೇನ ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Eteti nānādesajātigottādibhedabhinnā bhikkhū. Saha jīvantīti ekuddesādivasena saha pavattanti. Tenāha ‘‘ekajīvikā sabhāgavuttino’’ti. Sikkhāpadasaṅkhātanti paṇṇattisaṅkhātaṃ. Sāpi hi viratiādīnaṃ dīpanato ‘‘sikkhāpada’’nti vuccati. Vuttampi cetaṃ ‘‘sikkhāpadanti yo tattha nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo’’ti. Tatthāti tesu. Sikkhaṃ paripūrentoti akattabbaparivajjanakattabbakaraṇavasena vārittacārittasaṅkhātaṃ duvidhaṃ sīlaṃ paripūrentoti attho, vārittasīlavasena viratisampayuttacetanaṃ, cārittasīlavasena virativippayuttacetanañca attani pavattentoti vuttaṃ hoti. Sājīvañca avītikkamantoti sikkhāpadañca amaddanto, sīlasaṃvaraṇaṃ, sājīvānatikkamanañcāti idameva dvayaṃ idha samāpajjanaṃ nāmāti adhippāyo. Tattha sājīvānatikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo. Tassānatikkamanato hi yāva maggā sikkhā paripūrati. Apicettha ‘‘sikkhaṃ paripūrento’’ti iminā viraticetanāsaṅkhātassa sīlasaṃvarassa visesato santāne pavattanakālova gahito, ‘‘avītikkamanto’’ti iminā pana appavattanakālopi. Sikkhañhi paripūraṇavasena attani pavattentopi niddādivasena appavattentopi vītikkamābhāvā sikkhanavasena samāpannoti vuccati.

ಯಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಏಕಚ್ಚಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಿಯಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ), ಯಸ್ಮಾ ನ ಸಬ್ಬಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠಮಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥನಿಯಮನತ್ಥಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ತಂ ನ, ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ಥಾನುಕ್ಕಮಾಭಾವತೋ। ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಯಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ, ಯಞ್ಚ ಸಾಜೀವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತತ್ಥ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ। ತಸ್ಮಾ ಇದಮೇವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನ್ತಿ।

Yasmā sikkhāpaccakkhānassa ekaccaṃ dubbalyāvikammaṃ attho hoti, tasmā taṃ sandhāya ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti padassa atthaṃ vivaranto ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti āhāti dassetuṃ ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā’’tiādimāha. Tattha siyā (pārā. aṭṭha. 1.45 sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā), yasmā na sabbaṃ dubbalyāvikammaṃ sikkhāpaccakkhānaṃ, tasmā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti paṭhamaṃ vatvā tassa atthaniyamanatthaṃ ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti vattabbanti? Taṃ na, kasmā? Atthānukkamābhāvato. ‘‘Sikkhāsājīvasamāpanno’’ti hi vuttattā yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāya, yañca sājīvaṃ samāpanno, tattha dubbalyaṃ anāvikatvāti vuccamāne anukkameneva attho vutto hoti, na aññathā. Tasmā idameva paṭhamaṃ vuttanti.

ಇದಾನಿ ತದುಭಯಮೇವ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತದಭಾವೇನಾತಿ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ। ಚವಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅಪಗನ್ತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನ । ದವಾತಿ ಸಹಸಾ। ಯೋ ಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿತುಕಾಮೋ ಸಹಸಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ಅಯಂ ದವಾ ವದತಿ ನಾಮ। ರವಾತಿ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ। ಯೋ ಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿತುಕಾಮೋ ವಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಭಣತಿ, ಅಯಂ ರವಾ ಭಣತಿ ನಾಮ। ಪುರಿಮೇನ ಕೋ ವಿಸೇಸೋತಿ ಚೇ? ಪುರಿಮಂ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸಾಪಿ ಸಹಸಾವಸೇನ ಅಞ್ಞಭಣನಂ, ಇದಂ ಪನ ಮನ್ದತ್ತಾ ಮೋಮೂಹತ್ತಾ ಪಕ್ಖಲನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಭಣನಂ। ‘‘ಅಕ್ಖರಸಮಯಾನಭಿಞ್ಞಾತತಾಯ ವಾ ಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಕಥೇತುಮಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತೋ ರವಾ ಭಣತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೫೪) ಏಕೇ।

Idāni tadubhayameva pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādimāha. Tadabhāvenāti tesaṃ cittādīnaṃ abhāvena. Cavitukāmatācittenāti apagantukāmatācittena . Davāti sahasā. Yo hi aññaṃ bhaṇitukāmo sahasā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti bhaṇati, ayaṃ davā vadati nāma. Ravāti virajjhitvā. Yo hi aññaṃ bhaṇitukāmo virujjhitvā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti bhaṇati, ayaṃ ravā bhaṇati nāma. Purimena ko visesoti ce? Purimaṃ paṇḍitassāpi sahasāvasena aññabhaṇanaṃ, idaṃ pana mandattā momūhattā pakkhalantassa ‘‘aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññabhaṇanaṃ. ‘‘Akkharasamayānabhiññātatāya vā karaṇasampattiyā abhāvato vā kathetabbaṃ kathetumasakkonto hutvā aññaṃ kathento ravā bhaṇati nāmā’’ti (sārattha. ṭī. 2.54) eke.

ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ। ‘‘ಏವಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನಕೋ ಆಚರಿಯೋ। ಅನ್ತೇ ಸಮೀಪೇ ವಸತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸೀ, ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೇನ ಯಥಾ ‘‘ವನೇಕಸೇರುಕಾ’’ತಿ। ಸಮಾನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕೋ। ಏವಂ ಸಮಾನಾಚರಿಯಕೋ। ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಏಕಕಮ್ಮಂ, ಏಕುದ್ದೇಸೋ, ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸಮಾನಂ ಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ವುತ್ತಾನಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ಸಸ್ಸಾನಂ ವಿರುಹನಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಖೇತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮಿಮಾನಿಪಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಿ ಪದಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ವಿರುಹನಟ್ಠಾನತ್ಥಾ ‘‘ಖೇತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮೇಸಂ ದ್ವಾವೀಸತಿಯಾ ಖೇತ್ತಪದಾನ’’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತೇಸಂ ವೇವಚನೇಹಿಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸವೇವಚನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿವಿಧಂ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ಥೇ ವಚನಂ ವಿವಚನಂ, ವಿವಚನಮೇವ ವೇವಚನಂ, ಪರಿಯಾಯನಾಮಂ, ಸಹ ವೇವಚನೇಹೀತಿ ಸವೇವಚನಂ, ತಸ್ಸ ಸವೇವಚನಸ್ಸ। ಏತ್ಥ ಚ ವಣ್ಣಪಟ್ಠಾನೇ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೫೨; ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೫೩; ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ೫೩) ಆಗತಂ ನಾಮಸಹಸ್ಸಂ, ಉಪಾಲಿಗಾಥಾಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೭೬) ನಾಮಸತಂ, ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಗುಣತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಾನಿ ನಾಮಾನಿ ‘‘ಬುದ್ಧವೇವಚನಾನೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ ‘‘ಧಮ್ಮವೇವಚನಾನೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

Vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhāyo, taṃ upajjhāyaṃ. ‘‘Evaṃ sajjhāyitabbaṃ, evaṃ abhikkamitabba’’ntiādinā ācārasikkhāpanako ācariyo. Ante samīpe vasati sīlenāti antevāsī, vibhattialopena yathā ‘‘vanekaserukā’’ti. Samāno upajjhāyo assāti samānupajjhāyako. Evaṃ samānācariyako. Sabrahmacārinti bhikkhuṃ. So hi ‘‘ekakammaṃ, ekuddeso, samasikkhatā’’ti imaṃ brahmaṃ samānaṃ carati, tasmā ‘‘sabrahmacārī’’ti vuccati. Evaṃ vuttānanti evaṃ padabhājanīye vuttānaṃ. Yathā hi loke sassānaṃ viruhanaṭṭhānaṃ ‘‘khetta’’nti vuccati, evamimānipi buddhādīni padāni sikkhāpaccakkhānassa viruhanaṭṭhānatthā ‘‘khetta’’nti vuccantīti āha ‘‘imesaṃ dvāvīsatiyā khettapadāna’’nti. Yasmā panetesaṃ vevacanehipi sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, tasmā ‘‘savevacanassā’’ti vuttaṃ. Vividhaṃ ekasmiṃyeva atthe vacanaṃ vivacanaṃ, vivacanameva vevacanaṃ, pariyāyanāmaṃ, saha vevacanehīti savevacanaṃ, tassa savevacanassa. Ettha ca vaṇṇapaṭṭhāne (sārattha. ṭī. 2.52; vi. vi. ṭī. 1.53; vajira. ṭī. 53) āgataṃ nāmasahassaṃ, upāligāthāsu (ma. ni. 2.76) nāmasataṃ, aññāni ca guṇato labbhamānāni nāmāni ‘‘buddhavevacanānī’’ti veditabbāni. Sabbānipi dhammassa nāmāni ‘‘dhammavevacanānī’’ti veditabbāni. Esa nayo sabbattha.

ತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವದತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತೀತಿ ತೇಸು ದ್ವಾವೀಸತಿಯಾ ಖೇತ್ತಪದೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ಪದಂ ವತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪದಮ್ಪಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವದತೋ ಖೇತ್ತಪದನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಪನಾಯಂ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಪದಪಚ್ಚಾಭಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವಾ ವದೇಯ್ಯ, ಮಿಲಕ್ಖಭಾಸಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಭಾಸಾಯ ತಮತ್ಥಂ ವದೇಯ್ಯ, ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ವದೇಯ್ಯ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ದುತಿಯಂ ಝಾನ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ‘‘ಯಸ್ಸ ವದತಿ, ಸೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಚಜಿತುಕಾಮೋ ಏತಮತ್ಥಂ ವದತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ, ವಿರದ್ಧಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಖೇತ್ತಮೇವ ಓತಿಣ್ಣಂ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಸಕ್ಕತ್ತಾ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಾ ವಾ ಚುತಸತ್ತೋ ವಿಯ ಚುತೋವ ಹೋತಿ ಸಾಸನಾತಿ।

Tesu yaṃ kiñci vattukāmassa yaṃ kiñci vadato sikkhāpaccakkhānaṃ hotīti tesu dvāvīsatiyā khettapadesu yaṃ kiñci ekaṃ padaṃ vattukāmassa tato aññaṃ yaṃ kiñci padampi vacībhedaṃ katvā vadato khettapadantogadhattā sikkhāpaccakkhānaṃ hotīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace panāyaṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo padapaccābhaṭṭhaṃ katvā ‘‘paccakkhāmi buddha’’nti vā vadeyya, milakkhabhāsādīsu vā aññatarabhāsāya tamatthaṃ vadeyya, ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo uppaṭipāṭiyā ‘‘dhammaṃ paccakkhāmī’’ti vā ‘‘sabrahmacāriṃ paccakkhāmī’’ti vā vadeyya, seyyathāpi uttarimanussadhammavibhaṅge ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vattukāmo ‘‘dutiyaṃ jhāna’’nti vadati. Sace ‘‘yassa vadati, so ayaṃ bhikkhubhāvaṃ cajitukāmo etamatthaṃ vadatī’’ti ettakamattampi jānāti, viraddhaṃ nāma natthi, khettameva otiṇṇaṃ, paccakkhātāva hoti sikkhā. Sakkattā vā brahmattā vā cutasatto viya cutova hoti sāsanāti.

ಅಲನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೨) ಹೋತು, ಪರಿಯತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ನು ಮೇತಿ ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚಂ, ಕಿಂ ಕರಣೀಯಂ, ಕಿಂ ಸಾಧೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಮಮತ್ಥೋತಿ ನತ್ಥಿ ಮಮ ಅತ್ಥೋ। ಸುಮುತ್ತಾಹನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಮುತ್ತೋ ಅಹಂ। ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪದೇಹೀತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪರಿಯನ್ತೇಹಿ ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸಹಿ ಪದೇಹಿ। ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯನ್ನೂನಾ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕದಸ್ಸನೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯಂ, ಸಾಧು ವತ ಮೇ ಸಿಯಾ’’ತಿ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೋಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಜಾತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂಭೂತಾನಂ ಗಹಣಂ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಗಿಹೀ’ತಿ ಮಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಞ್ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮನಸಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ, ಅರಿಯಕೇನ ವಾ ವದತಿ, ಮಿಲಕ್ಖಕೇನ ವಾ। ಏವಮೇತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವುತ್ತೇ ಯಸ್ಸ ವದತಿ, ಸಚೇ ಸೋ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ ‘‘ಉಪಾಸಕೋ’’ತಿಆದೀಸು ಸತ್ತಸು ಪದೇಸು। ಏತ್ಥ ಚ ಅರಿಯಕಂ ನಾಮ ಮಾಗಧವೋಹಾರೋ। ಮಿಲಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಅನರಿಯಕೋ ಅನ್ಧದಮಿಳಾದಿ।

Alanti (pārā. aṭṭha. 1.52) hotu, pariyattanti attho. Kiṃ nu meti kiṃ mayhaṃ kiccaṃ, kiṃ karaṇīyaṃ, kiṃ sādhetabbanti attho. Na mamatthoti natthi mama attho. Sumuttāhanti suṭṭhu mutto ahaṃ. Purimehi cuddasahi padehīti buddhādīhi sabrahmacāripariyantehi purimehi cuddasahi padehi. Yannūnāhaṃ paccakkheyyanti ettha ‘‘yannūnā’’ti parivitakkadassane nipāto. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sacāhaṃ buddhaṃ paccakkheyyaṃ, sādhu vata me siyā’’ti. Ādisaddena ‘‘paccakkhi’’nti vā ‘‘paccakkhissāmī’’ti vā ‘‘bhavissāmī’’ti vā ‘‘homī’’ti vā ‘‘jātomhī’’ti vā ‘‘amhī’’ti vā evaṃbhūtānaṃ gahaṇaṃ. Sace pana ‘‘ajja paṭṭhāya ‘gihī’ti maṃ dhārehī’’ti vā ‘‘jānāhī’’ti vā ‘‘sañjānāhī’’ti vā ‘‘manasi karohī’’ti vā vadati, ariyakena vā vadati, milakkhakena vā. Evametasmiṃ atthe vutte yassa vadati, sace so jānāti, paccakkhātā hoti sikkhā. Esa nayo sesesupi ‘‘upāsako’’tiādīsu sattasu padesu. Ettha ca ariyakaṃ nāma māgadhavohāro. Milakkhakaṃ nāma anariyako andhadamiḷādi.

ಅಕ್ಖರಲಿಖನನ್ತಿ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಕ್ಖರಲಿಖನಂ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಞ್ಞಾಪಕೋ ಅಙ್ಗುಲಿಸಙ್ಕೋಚನಾದಿಕೋ ಹತ್ಥವಿಕಾರೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾ, ಹತ್ಥಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ತದೇಕದೇಸೇಸು ಅಙ್ಗುಲೀಸು ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ‘‘ನ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಸಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾಚಿ॰ ೬೧೮) ವಿಯ। ತಸ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿಞ್ಞಾಪಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಸಙ್ಕೋಚನಾದಿನೋ ಹತ್ಥವಿಕಾರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿದಸ್ಸನನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೫೧) ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸೀಸಕಮ್ಪನದಸ್ಸನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।

Akkharalikhananti ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādinā aññesaṃ dassanatthaṃ akkharalikhanaṃ. Adhippāyaviññāpako aṅgulisaṅkocanādiko hatthavikāro hatthamuddā, hatthasaddo cettha tadekadesesu aṅgulīsu daṭṭhabbo ‘‘na bhuñjamāno sabbaṃ hatthaṃ mukhe pakkhipissāmī’’tiādīsu (pāci. 618) viya. Tasmā adhippāyaviññāpakassa aṅgulisaṅkocanādino hatthavikārassa dassanaṃ hatthamuddādidassananti (sārattha. ṭī. 2.51) evamettha attho daṭṭhabbo. Ādisaddena sīsakampanadassanādiṃ saṅgaṇhāti.

ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋತಿ ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕೋ। ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋತಿ ಯಕ್ಖೇಹಿ ಕತಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ವೇದನಾಟ್ಟೋತಿ ಬಲವತಿಯಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಫುಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಛಾಪರೇತೋ, ತೇನ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾಪಿ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ। ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಸಭಾಗೋ ವಾ ವಿಸಭಾಗೋ ವಾ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ವಿಞ್ಞೂ ಯೋಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸೋ ಹೋತಿ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾದಿಸದ್ದೇನ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟದೇವತಾತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಗಹಣಂ। ತತ್ರ ಉಮ್ಮತ್ತಕಖಿತ್ತಚಿತ್ತವೇದನಾಟ್ಟತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾಪಿ ಅಜಾನನಭಾವೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ। ದೇವತಾಯ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ಅತಿಖಿಪ್ಪಂ ಜಾನನಭಾವೇನ। ದೇವತಾ ನಾಮ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ತಿಹೇತುಕಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಅತಿಖಿಪ್ಪಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಲಹುಪರಿವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಿತ್ತಲಹುಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತವಸೇನೇವ ಮಾ ಅತಿಖಿಪ್ಪಂ ವಿನಾಸೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ದೇವತಾಯ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಚ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ। ದೂತೇನ ವಾತಿ ‘‘ಮಮ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಮುಖಸಾಸನವಸೇನ ದೂತೇನ ವಾ। ಪಣ್ಣೇನ ವಾತಿ ಪಣ್ಣೇ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಪಹಿಣವಸೇನ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ।

Ummattakakhittacittavedanāṭṭānanti ettha ummattakoti pittummattako. Khittacittoti yakkhehi katacittavikkhepo, yakkhummattakoti vuttaṃ hoti. Ubhinnaṃ pana viseso anāpattivāre āvibhavissati. Vedanāṭṭoti balavatiyā dukkhavedanāya phuṭṭho mucchāpareto, tena vippalapantena paccakkhātāpi apaccakkhātāva hoti. Manussajātiko hotīti sabhāgo vā visabhāgo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā viññū yokoci manusso hoti. Ummattakādīnanti etthādisaddena khittacittavedanāṭṭadevatātiracchānagatānaṃ gahaṇaṃ. Tatra ummattakakhittacittavedanāṭṭatiracchānagatānaṃ santike paccakkhātāpi ajānanabhāvena apaccakkhātāva hoti. Devatāya pana santike atikhippaṃ jānanabhāvena. Devatā nāma mahāpaññā tihetukappaṭisandhikā atikhippaṃ jānanti, cittañca nāmetaṃ lahuparivattaṃ, tasmā ‘‘cittalahukassa puggalassa cittavaseneva mā atikhippaṃ vināso ahosī’’ti devatāya santike sikkhāpaccakkhānaṃ paṭikkhipi. Tena vuttaṃ ‘‘na ca ummattakādīnaṃ aññataro’’ti. Dūtena vāti ‘‘mama sikkhāpaccakkhānabhāvaṃ kathehī’’ti mukhasāsanavasena dūtena vā. Paṇṇena vāti paṇṇe likhitvā pahiṇavasena paṇṇena vā.

ಸಚೇ ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇತಿ ಅತ್ಥಾಭೋಗಸಮಯೇ। ಇಮಿನಾ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ದುಜ್ಜಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಚನಾನನ್ತರಮೇವಾತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅನನ್ತರಮೇವ, ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವ-ಸದ್ದೇನ ಪನ ಚಿರೇನ ಜಾನನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋತಿ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕಂ ಪತ್ತೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಯಾಮಿ, ಸ್ವೇ ಯಾಮಿ, ಇತೋ ಯಾಮಿ, ಏತ್ಥ ಯಾಮೀ’’ತಿ ಉದ್ಧಂ ಕಣ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರಮಾನೋ ವಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಅನೇಕಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಞ್ಚ ‘‘ಅನಭಿರತೋ ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚವಿತುಕಾಮೋ’’ತಿಆದೀನಂ (ಪಾರಾ॰ ೪೫) ಉಪಲಕ್ಖಣಂ। ಯೇನ ಕೇನಚಿ…ಪೇ॰… ಜಾನನ್ತೀತಿ ಸಚೇ ತೇ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅನಭಿರತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಾಮಞ್ಞಾ ಚವಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಞ್ಚ ಉಪರಿ ಅಭೂತಾರೋಚನದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಅತ್ತಕಾಮದುಟ್ಠದೋಸಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಚ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಾನಿ, ಆವಜ್ಜನಸಮಯೇ ಞಾತೇ ಏವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಅಯಂ ಭಣತೀ’’ತಿ ಕಙ್ಖತಾ ಚಿರೇನ ಞಾತೇ ಸೀಸಂ ನ ಏನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ’’ತಿಆದಿ। ಅಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಏತೇಸಂ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜಾನನ್ತೇಪಿ ದ್ವೀಸು ಜಾನನ್ತೇಸುಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಏವಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸುಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ತಸ್ಸ ವಚನಾನನ್ತರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇನ ನಯೇನ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ನವಕಮ್ಮಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಸ್ಸೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ –

Sace te sikkhāpaccakkhānabhāvaṃ jānantīti sambandho. Āvajjanasamayeti atthābhogasamaye. Iminā taṃ khaṇaṃyeva pana apubbaṃ acarimaṃ dujjānanti dasseti. Vacanānantaramevāti vacanassa anantarameva, āvajjanasamayevāti attho. Eva-saddena pana cirena jānanaṃ paṭikkhipati. Ukkaṇṭhitoti anabhiratiyā imasmiṃ sāsane kicchajīvikaṃ patto. Atha vā ‘‘ajja yāmi, sve yāmi, ito yāmi, ettha yāmī’’ti uddhaṃ kaṇṭhaṃ katvā viharamāno vikkhitto, anekaggoti vuttaṃ hoti. Idañca ‘‘anabhirato sāmaññā cavitukāmo’’tiādīnaṃ (pārā. 45) upalakkhaṇaṃ. Yena kenaci…pe… jānantīti sace te‘‘ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthetī’’ti vā ‘‘anabhirato’’ti vā ‘‘sāmaññā cavitukāmo’’ti vā yena kenaci ākārena sikkhāpaccakkhānabhāvaṃ jānanti. Idañhi sikkhāpaccakkhānañca upari abhūtārocanaduṭṭhullavācāattakāmaduṭṭhadosabhūtārocanasikkhāpadāni ca ekaparicchedāni, āvajjanasamaye ñāte eva sīsaṃ enti. ‘‘Kiṃ ayaṃ bhaṇatī’’ti kaṅkhatā cirena ñāte sīsaṃ na enti. Tenāha ‘‘atha aparabhāge’’tiādi. Atha dvinnaṃ ṭhitaṭṭhāne dvinnampi niyametvā ‘‘etesaṃ ārocemī’’ti vadati, tesu ekasmiṃ jānantepi dvīsu jānantesupi paccakkhātāva hoti sikkhā. Evaṃ sambahulesupi veditabbaṃ. Vuttanayenāti ‘‘tassa vacanānantara’’ntiādinā vuttena nayena. Yo koci manussajātikoti antamaso navakammikaṃ upādāya yo koci manusso. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ –

‘‘ಸಚೇ ಪನ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಸಭಾಗೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿಸಙ್ಕಮಾನೋ ‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಜಾನಾತೂ’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ತಞ್ಚ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ನವಕಮ್ಮಿಕೋ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಸಮಯಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ಸುತ್ವಾ ‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ಸಾಸನತೋ ಚುತೋ’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೧)।

‘‘Sace pana anabhiratiyā pīḷito sabhāge bhikkhū parisaṅkamāno ‘yo koci jānātū’ti uccāsaddaṃ karonto ‘buddhaṃ paccakkhāmī’ti vadati, tañca avidūre ṭhito navakammiko vā añño vā samayaññū puriso sutvā ‘ukkaṇṭhito ayaṃ samaṇo gihibhāvaṃ pattheti, sāsanato cuto’ti jānāti, paccakkhātāva hoti sikkhā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.51).

ಸಚೇ ವಚನತ್ಥಂ ಞತ್ವಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ಸಚೇ ಪನ ವಚನತ್ಥಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥೇತೀ’’ತಿ ವಾ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವ ಹೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ। ದವಾಯಪೀತಿ ಕೀಳಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಪಿ। ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ವಾ ವಸೇನಾತಿ ಚಿತ್ತಾದೀನಂ ವಾ ಛಳಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ। ಹೋತಿ ಚೇತ್ಥ –

Sace vacanatthaṃ ñatvāpi ‘‘ayaṃ ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthetī’’ti vā na jānāti, apaccakkhātāva hoti sikkhā. Sace pana vacanatthaṃ ajānitvāpi ‘‘ukkaṇṭhito’’ti vā ‘‘gihibhāvaṃ patthetī’’ti vā jānāti, paccakkhātāva hoti sikkhā. Davāyapīti kīḷādhippāyenapi. Cittādīnaṃ vā vasenāti cittādīnaṃ vā chaḷaṅgānaṃ vasena. Hoti cettha –

‘‘ಚಿತ್ತಂ ಖೇತ್ತಞ್ಚ ಕಾಲೋ ಚ, ಪಯೋಗೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಥಾ।

‘‘Cittaṃ khettañca kālo ca, payogo puggalo tathā;

ವಿಜಾನನನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಯ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಛಳಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ॥

Vijānananti sikkhāya, paccakkhānaṃ chaḷaṅgika’’nti.

ಸಬ್ಬಸೋ ವಾ ಪನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾನೇನಾತಿ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದೀಸು ಯೇನ ಯೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಹೋತಿ, ತತೋ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ। ಇಮಿನಾ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಪದಂ ಸಾವೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಏವರೂಪೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಸಬ್ಬಸೋ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ ನಾಮಾತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ। ಅತ್ಥಭೂತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯನ್ತಿ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಏವಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ, ಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೫೩) ವುತ್ತೇಹಿ ಯೇಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಞ್ಚ, ತಂ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಅತ್ಥಭೂತಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ। ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪರಿಪೂರಣೇ ದುಬ್ಬಲಭಾವಸ್ಸಾಪಿ ಗಮ್ಯಮಾನತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅತ್ಥಭೂತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಯೇನ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಞ್ಚ, ತದೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಭೂತಂ। ಯೇನ ಪನ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ, ನ ತಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಭೂತನ್ತಿ।

Sabbaso vā pana apaccakkhānenāti ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādīsu yena yena pariyāyena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, tato ekassapi paccakkhānassa abhāvena. Iminā pana ‘‘idaṃ padaṃ sāvessāmi, sikkhaṃ paccakkhāmī’’ti evaṃ pavattacittuppādassa abhāvaṃ dasseti. Yassa hi evarūpo cittuppādo natthi, so sabbaso na paccakkhāti nāmāti. Sikkhāpaccakkhānassāti ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādisikkhāpaccakkhānassa. Atthabhūtaṃ ekaccaṃ dubbalyanti ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vadati viññāpeti, evampi, bhikkhave, dubbalyāvikammañceva hoti, sikkhā ca paccakkhātā’’tiādinā (pārā. 53) vuttehi yehi vacanehi sikkhāpaccakkhānañceva hoti dubbalyāvikammañca, taṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādikaṃ atthabhūtaṃ dubbalyaṃ anāvikatvā. ‘‘Buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādimhi pana vutte sikkhāparipūraṇe dubbalabhāvassāpi gamyamānattā sikkhāpaccakkhānassa idaṃ dubbalyāvikammaṃ atthoti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca ‘‘atthabhūta’’nti iminā ‘‘yannūnāhaṃ buddhaṃ paccakkheyya’’ntiādikaṃ dubbalyāvikammaṃ paṭikkhipati. Yena hi sikkhāpaccakkhānañceva hoti dubbalyāvikammañca, tadeva sikkhāpaccakkhānassa atthabhūtaṃ. Yena pana dubbalyāvikammameva hoti, na sikkhāpaccakkhānaṃ, na taṃ tassa atthabhūtanti.

ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ ಸದಿಸಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಮಿಥುನಾನಂ ಅಯನ್ತಿ ‘‘ಮೇಥುನೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮೋವ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ರಾಗಸ್ಸ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇನ, ಮೇಥುನರಾಗಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಾ ಪರಿಯೋನದ್ಧಚಿತ್ತತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ। ‘‘ಪಲಮ್ಬತೇ ವಿಲಮ್ಬತೇ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನಾತಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿ…ಪೇ॰… ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿನಾಗಗರುಳಮಾಣವಿಕಾದೀನಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಅನ್ತಿಮೇನ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನಾ’’ತಿ। ಪಾರಾಜಿಕಾಯ ವತ್ಥುಭೂತಾ ಏವ ಚೇತ್ಥ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನ ಸಬ್ಬಾ। ತತ್ರಾಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ –

Rāgapariyuṭṭhānena sadisabhāvāpattiyā mithunānaṃ ayanti ‘‘methuno’’ti dhammova vuccatīti āha ‘‘rāgapariyuṭṭhānenā’’tiādi. Tattha rāgapariyuṭṭhānenāti rāgassa pariyuṭṭhānena, methunarāgassa pavattiyā pariyonaddhacittatāyāti attho. Dhammoti ajjhācāro. ‘‘Palambate vilambate’’tiādīsu viya upasaggassa koci atthaviseso natthīti āha ‘‘seveyyā’’ti. Ajjhāpajjeyyāti abhibhuyya pajjeyya. Sabbantimenāti paranimmitavasavatti…pe… cātumahārājikamanussitthināgagaruḷamāṇavikādīnaṃ sabbāsaṃ antimena. Tiracchānagatāyāti tiracchānesu uppannāya. Tenāha ‘‘paṭisandhivasenā’’ti. Pārājikāya vatthubhūtā eva cettha tiracchānagatitthī ‘‘tiracchānagatā’’ti gahetabbā, na sabbā. Tatrāyaṃ paricchedo –

‘‘ಅಪದಾನಂ ಅಹಿಮಚ್ಛಾ, ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಕುಕ್ಕುಟೀ।

‘‘Apadānaṃ ahimacchā, dvipadānañca kukkuṭī;

ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಮಜ್ಜಾರೀ, ವತ್ಥು ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಿಮಾ’’ತಿ॥ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೫)

Catuppadānaṃ majjārī, vatthu pārājikassimā’’ti. (pārā. aṭṭha. 1.55)

ತತ್ಥ ಅಹಿಗ್ಗಹಣೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಅಜಗರಗೋನಸಾದಿಭೇದಾ ದೀಘಜಾತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ತಸ್ಮಾ ದೀಘಜಾತೀಸು ಯತ್ಥ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸಕ್ಕಾ ತಿಲಫಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸೇತುಂ, ಸಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು, ಅವಸೇಸಾ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಮಣ್ಡೂಕಾದಿಭೇದಾ ಓದಕಜಾತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ತತ್ರಾಪಿ ದೀಘಜಾತಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಪತಙ್ಗಮುಖಮಣ್ಡೂಕಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಮುಖಸಣ್ಠಾನಂ ಮಹನ್ತಂ, ಛಿದ್ದಂ ಅಪ್ಪಕಂ, ತತ್ಥ ಪವೇಸನಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಮುಖಸಣ್ಠಾನಂ ಪನ ವಣಸಙ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ । ಕುಕ್ಕುಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಾಕಕಪೋತಾದಿಭೇದಾ ಪಕ್ಖಿಜಾತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ತತ್ರಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮಜ್ಜಾರಿಗ್ಗಹಣೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ರುಕ್ಖಸುನಖಮಙ್ಗುಸಗೋಧಾದಿಭೇದಾ ಚತುಪ್ಪದಜಾತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ತತ್ರಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

Tattha ahiggahaṇena sabbāpi ajagaragonasādibhedā dīghajāti saṅgahitā. Tasmā dīghajātīsu yattha tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ sakkā tilaphalamattampi pavesetuṃ, sā pārājikavatthu, avasesā dukkaṭavatthūti veditabbā. Macchaggahaṇena sabbāpi macchakacchapamaṇḍūkādibhedā odakajāti saṅgahitā. Tatrāpi dīghajātiyaṃ vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – pataṅgamukhamaṇḍūkā nāma honti, tesaṃ mukhasaṇṭhānaṃ mahantaṃ, chiddaṃ appakaṃ, tattha pavesanaṃ nappahoti, mukhasaṇṭhānaṃ pana vaṇasaṅkhepaṃ gacchati, tasmā taṃ thullaccayavatthūti veditabbaṃ . Kukkuṭiggahaṇena sabbāpi kākakapotādibhedā pakkhijāti saṅgahitā. Tatrāpi vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ. Majjāriggahaṇena sabbāpi rukkhasunakhamaṅgusagodhādibhedā catuppadajāti saṅgahitā. Tatrāpi vuttanayeneva pārājikavatthu ca dukkaṭavatthu ca veditabbaṃ.

ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೫) ಪರಾಜಿತೋ ಹೋತಿ ಪರಾಜಯಂ ಅಪನ್ನೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪಾರಾಜಿಕಸದ್ದೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾಪತ್ತಿಪುಗ್ಗಲೇಸು ವತ್ತತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆನನ್ದ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ತಥಾಗತೋ ವಜ್ಜೀನಂ ವಾ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾನಂ ವಾ ಕಾರಣಾ ಸಾವಕಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಮೂಹನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೩) ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಪನ್ನೋ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೭) ಏವಂ ಆಪತ್ತಿಯಂ। ‘‘ನ ಮಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಾ, ಯೋ ಅವಹಟೋ, ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೫) ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ವತ್ತಮಾನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೩೮೪) ಪನ ಧಮ್ಮೇ ವತ್ತತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತತ್ಥ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಆಪತ್ತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಯೋ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಯೋ ನಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪರಾಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ಪರಾಜಿತೋ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಧ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ। ಇಮಿನಾಪಿ ಇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ‘‘ಪರಾಜಿತಸದ್ದೇ ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ, ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಚ ಕ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ।

Pārājiko hotīti (pārā. aṭṭha. 1.55) parājito hoti parājayaṃ apanno. Ayañhi pārājikasaddo sikkhāpadāpattipuggalesu vattati. Tattha ‘‘aṭṭhānametaṃ, ānanda, anavakāso, yaṃ tathāgato vajjīnaṃ vā vajjiputtakānaṃ vā kāraṇā sāvakānaṃ pārājikaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ samūhaneyyā’’ti (pārā. 43) evaṃ sikkhāpade vattamāno veditabbo. ‘‘Āpattiṃ tvaṃ bhikkhu āpanno pārājika’’nti (pārā. 67) evaṃ āpattiyaṃ. ‘‘Na mayaṃ pārājikā, yo avahaṭo, so pārājiko’’ti (pārā. 155) evaṃ puggale vattamāno veditabbo. ‘‘Pārājikena dhammena anuddhaṃseyyā’’tiādīsu (pārā. 384) pana dhamme vattatīti vadanti. Yasmā pana tattha ‘‘dhammo’’ti katthaci āpatti, katthaci sikkhāpadameva adhippetaṃ, tasmā so visuṃ na vattabbo. Tattha sikkhāpadaṃ yo taṃ atikkamati, taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājika’’nti vuccati. Āpatti pana yo naṃ ajjhāpajjati, taṃ parājeti, tasmā ‘‘pārājikā’’ti vuccati. Puggalo yasmā parājito parājayamāpanno, tasmā ‘‘pārājiko’’ti vuccati. Idha pana puggalo veditabboti āha ‘‘pārājiko hotī’’tiādi. Imināpi idaṃ dasseti – ‘‘parājitasadde upasaggassa vuddhiṃ katvā, ta-kārassa ca ka-kāraṃ katvā pārājiko hotīti niddiṭṭho’’ti.

ಅಪಲೋಕನಾದಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಸೀಮಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಹಿ ಪಕತತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕತೋ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಏಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಏಕುದ್ದೇಸಸಮಸಿಕ್ಖತಾನಂ ಗಹಣಂ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ ಏಕತೋ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ನಾಮ। ನಹಾಪಿತಪುಬ್ಬಕಾದೀನಂ ವಿಯ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಲಜ್ಜಿಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಸಮಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ ನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲಜ್ಜಿನೋ ಏತೇಸು ಏಕಕಮ್ಮಾದೀಸು ಸಹ ವಸನ್ತಿ, ನ ಏಕೋಪಿ ತತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಕಮ್ಮಾದಿಕೋ ತಿವಿಧೋಪಿ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಚ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಸಂವಾಸೋ ತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಅಸಂವಾಸೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೫)।

Apalokanādi catubbidhampi saṅghakammaṃ sīmāparicchinnehi pakatattehi bhikkhūhi ekato kattabbattā ekakammaṃ nāma. Ādisaddena ekuddesasamasikkhatānaṃ gahaṇaṃ. Tattha pañcavidhopi pātimokkhuddeso ekato uddisitabbattā ekuddeso nāma. Nahāpitapubbakādīnaṃ viya odissa anuññātaṃ ṭhapetvā avasesaṃ sabbampi sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjipuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāma. Yasmā sabbepi lajjino etesu ekakammādīsu saha vasanti, na ekopi tato bahiddhā sandissati, tasmā tāni sabbānipi gahetvā ekakammādiko tividhopi saṃvāso nāmāti āha ‘‘so ca vuttappakāro saṃvāso tena puggalena saddhiṃ natthi, tena kāraṇena so pārājiko puggalo ‘asaṃvāso’ti vuccatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.55).

ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ಕೇವಲಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ಏವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು, ಅಥ ಖೋ ಅಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀನಮ್ಪಿ। ನ ಚ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವ। ಅಥ ಖೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಪಣ್ಡಕಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸತ್ತೇ, ತೇಸಞ್ಚ ಯಂ ಯಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ವತ್ಥು ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಚ ಯಥಾ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ। ತೇಸೂತಿ ಯೇ ತಿಂಸಮಗ್ಗಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು। ಅತ್ತನೋ ವಾತಿ ಲಮ್ಬಿಮುದುಪಿಟ್ಠಿಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸನ್ಥತಸ್ಸ ವಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವತ್ಥೇನ ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ವಾಕಪಟ್ಟೇನ ವಾ ಚಮ್ಮೇನ ವಾ ತಿಪುಸೀಸಾದೀನಂ ಪಟ್ಟೇನ ವಾ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ, ಅನ್ತೋ ವಾ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ। ಅಕ್ಖಾಯಿತಸ್ಸ ವಾತಿ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾದೀಹಿ ಅಕ್ಖಾದಿತಸ್ಸ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತಸ್ಸಾತಿ ಯಾವ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಕ್ಖಾಯಿತಸ್ಸ। ಅಲ್ಲೋಕಾಸೇತಿ ತಿನ್ತೋಕಾಸೇ। ಸನ್ಥತನ್ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ವತ್ಥಾದೀನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ನ ಹೇತ್ಥ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ಛುಪತಿ, ಮುತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ಉಪಾದಿನ್ನಕೇನ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂ ಘಟ್ಟಿಯತು, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇನ ವಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಂ, ಉಪಾದಿನ್ನಕೇನ ವಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ। ಸಚೇ ಯತ್ತಕೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ತಕಂ ಸೇವನಚಿತ್ತೇನ ಪವೇಸೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥಾಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ।

Idāni yasmā na kevalaṃ manussitthiyā eva nimittaṃ pārājikavatthu, atha kho amanussitthitiracchānagatitthīnampi. Na ca itthiyā eva. Atha kho ubhatobyañjanakapaṇḍakapurisānampi, tasmā te satte, tesañca yaṃ yaṃ nimittaṃ vatthu hoti, taṃ taṃ nimittaṃ, tattha ca yathā paṭisevanto pārājiko hoti, tañca sabbaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘ayaṃ panettha vinicchayo’’tiādimāha. Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Tesūti ye tiṃsamaggā vuttā, tesu. Attano vāti lambimudupiṭṭhike sandhāya vuttaṃ. Santhatassa vāti yena kenaci vatthena vā paṇṇena vā vākapaṭṭena vā cammena vā tipusīsādīnaṃ paṭṭena vā paliveṭhetvā, anto vā pavesetvā paṭicchannassa. Akkhāyitassa vāti soṇasiṅgālādīhi akkhāditassa. Yebhuyyena akkhāyitassāti yāva upaḍḍhakkhāyito nāma na hoti, evaṃ akkhāyitassa. Allokāseti tintokāse. Santhatanti tesaṃyeva vatthādīnaṃ yena kenaci paṭicchannaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – na hettha anupādinnakaṃ anupādinnakena chupati, mutti atthi, atha kho upādinnakena vā anupādinnakaṃ ghaṭṭiyatu, anupādinnakena vā upādinnakaṃ, anupādinnakena vā anupādinnakaṃ, upādinnakena vā upādinnakaṃ. Sace yattake paviṭṭhe pārājikaṃ hotīti vuttaṃ, tattakaṃ sevanacittena paveseti, sabbatthāyaṃ pārājikāpattiṃ āpanno nāma hotīti.

ಏವಂ ಸೇವನಚಿತ್ತೇನೇವ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಪವೇಸನಂ ನಾಮ ನ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇನೇವ, ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನಾಪಿ ಹೋತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ , ನ ಇತರಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪರೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾದಿನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಞ್ಞೇನ। ಪವೇಸನಪವಿಟ್ಠಟ್ಠಿತಉದ್ಧರಣೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗತೋ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೫೮) ಯಾವ ಮೂಲಾ ಪವೇಸನಂ ಪವೇಸನಂ ನಾಮ। ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಪವೇಸನಾರಹಂ, ತತ್ತಕಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ಪವಿಟ್ಠಂ ನಾಮ। ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭತೋ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಕಾಲೋ ಠಿತಂ ನಾಮ। ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ಪನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಬ್ಬಥಾ ವಾಯಾಮತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉದ್ಧರಣಂ ನಾಮ ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ನೀಹರಣಕಾಲೋ। ಸಾದಿಯತೀತಿ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತಿ। ಅಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।

Evaṃ sevanacitteneva pavesentassa āpattiṃ dassetvā idāni yasmā taṃ pavesanaṃ nāma na kevalaṃ attūpakkameneva, parūpakkamenāpi hoti. Tatrāpi sādiyantasseva āpatti paṭisevanacittasamaṅgissa , na itarassāti dassetuṃ ‘‘parena vā’’tiādimāha. Tattha parenāti bhikkhupaccatthikādinā yena kenaci aññena. Pavesanapaviṭṭhaṭṭhitauddharaṇesūti ettha aggato (sārattha. ṭī. 2.58) yāva mūlā pavesanaṃ pavesanaṃ nāma. Aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ nāma. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakālo ṭhitaṃ nāma. Samantapāsādikāyaṃ pana mātugāmassa sukkavisaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyāmato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavisaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakālo. Sādiyatīti sevanacittaṃ upaṭṭhapeti. Asādhāraṇavinicchayoti adinnādānādīhi sabbehi sikkhāpadehi asādhāraṇo vinicchayo.

ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥನ್ತಿ ಪರಿವಾರವಸೇನ ಸಾಧಾರಣವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಂ। ಮಾತಿಕಾತಿ ಮಾತಾ, ಜನೇತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿದದಾತಿ ದೇಸನಂ ದೇಸವಸೇನ ಅವಿದಿತಂ ವಿದಿತಂ ಕತ್ವಾ ನಿದಸ್ಸೇತೀತಿ ನಿದಾನಂ। ಪಞ್ಞಾಪೀಯತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪಕಾರೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಧಿ ಅಙ್ಗೇತಿ ಗಮೇತಿ ಞಾಪೇತೀತಿ ಅಙ್ಗಂ, ಕಾರಣಂ। ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಏತೇನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ, ತಸ್ಸ ವಿಧಿ ಸಮುಟ್ಠಾನವಿಧಿ। ವಜ್ಜಕಮ್ಮಪ್ಪಭೇದಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಭೇದಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ವಜ್ಜಪ್ಪಭೇದಂ, ಕಮ್ಮಪ್ಪಭೇದಞ್ಚಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ।

Sādhāraṇavinicchayatthanti parivāravasena sādhāraṇavinicchayatthaṃ. Mātikāti mātā, janettīti attho. Nidadāti desanaṃ desavasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ. Paññāpīyatīti paññatti, tassā pakāro paññattividhi aṅgeti gameti ñāpetīti aṅgaṃ, kāraṇaṃ. Samuṭṭhahanti āpattiyo etenāti samuṭṭhānaṃ, uppattikāraṇaṃ, tassa vidhi samuṭṭhānavidhi. Vajjakammappabhedañcāti ettha pabhedasaddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘vajjappabhedaṃ, kammappabhedañcā’’ti. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade.

ಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಪನಸ್ಸ ಠಾನಂ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿದೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ ಯಂ ಯಂ ಆರಬ್ಭ ತಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಸೋ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –

Paññattiṭṭhānanti paññattiṭṭhapanassa ṭhānaṃ, sikkhāpadānaṃ paññattidesoti attho. Puggaloti ettha ādikammikoyeva adhippetoti āha ‘‘puggalo nāma yaṃ yaṃ ārabbha taṃ taṃ sikkhāpadaṃ paññatta’’nti, so so puggaloti adhippāyo. Honti cettha –

‘‘ಸುದಿನ್ನೋ ಧನಿಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ವಗ್ಗುಮುದನ್ತಿಕಾ।

‘‘Sudinno dhaniyo sambahulā vaggumudantikā;

ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ಉದಾಯಿ ಚಾ-ಳವಕಾ ಛನ್ನಮೇತ್ತಿಯಾ॥

Seyyasako udāyi cā-ḷavakā channamettiyā.

‘‘ದೇವದತ್ತಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸು-ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೋಪನನ್ದಞ್ಞತರೋಪಿ ಚ।

‘‘Devadattassajipunabbasu-chabbaggiyopanandaññataropi ca;

ಹತ್ಥಕೋ ಚಾನುರುದ್ಧೋ ಚ, ಸತ್ತರಸ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ॥

Hatthako cānuruddho ca, sattarasa cūḷapanthako.

‘‘ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸೋ ಚಾನನ್ದೋ, ಸಾಗತೋರಿಟ್ಠನಾಮಕೋ।

‘‘Belaṭṭhasīso cānando, sāgatoriṭṭhanāmako;

ನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ತೇವೀಸ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ॥

Nandattherena tevīsa, bhikkhūnaṃ ādikammikā.

‘‘ಸುನ್ದರೀನನ್ದಾ ಥುಲ್ಲನನ್ದಾ, ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಞ್ಞತರಾಪಿ ಚ।

‘‘Sundarīnandā thullanandā, chabbaggiyaññatarāpi ca;

ಚಣ್ಡಕಾಳೀ ಸಮ್ಬಹುಲಾ, ದ್ವೇ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪರಾ।

Caṇḍakāḷī sambahulā, dve ca bhikkhuniyo parā;

ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ತು ಸತ್ತೇವ, ಹೋನ್ತಿ ತಾ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ’’ತಿ॥

Bhikkhunīnaṃ tu satteva, honti tā ādikammikā’’ti.

ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಯಂ ಸುದಿನ್ನಾದಿಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಆರಬ್ಭ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಛಾ ಠಪಿತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ದೋಸೇ ಠಪಿತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಚೇವ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ಚಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪದೇಸೇಸು ಠಪಿತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಯೇವ ಠಪಿತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚೇವ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ಸಾಧಾರಣಭೂತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಸಾಧಾರಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸುದ್ಧಭಿಕ್ಖೂನಮೇವ, ಸುದ್ಧಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಸಾಧಾರಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಉಭತೋಪಞ್ಞತ್ತಿ। ವಿನಯಧರಪಞ್ಚಮೇನಾತಿ ಅನುಸ್ಸಾವನಕಾಚರಿಯಪಞ್ಚಮೇನ। ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾತಿ ಚತುಪ್ಪಟಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತಾ ಉಪಾಹನಾ, ನ ಏಕದ್ವಿತಿಪಟಲಾ। ಚಮ್ಮತ್ಥರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥರಿತಬ್ಬಂ ಚಮ್ಮಂ। ಏತೇಸಂ ವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮಾತಿ ಏತೇಸಂ ವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಯೇವ ಪಞ್ಞತ್ತಾತಿ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಯೇವ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇಯೇವ ಯಥಾವುತ್ತವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ನ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಜನಪದೇ, ತಸ್ಮಾ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧುವನ್ಹಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಮತ್ತನ್ತಿ ನಿಚ್ಚನಹಾನಪ್ಪಟಿಸೇಧನಮೇವ। ಏತ್ಥ ಚ ಮತ್ತಸದ್ದೇನ ಅಞ್ಞಾನಿ ತೀಣಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಪಚ್ಚನ್ತಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸು ವಿನಯಧರಪಞ್ಚಮೇನ ಗಣೇನ ಉಪಸಮ್ಪದ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ಚಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಗತಾನಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತತೋ ಅಞ್ಞಾ ಪದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಾನೀತಿ ತತೋ ಅವಸೇಸಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅಟ್ಠಗರುಧಮ್ಮವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂಯೇವ ಆಗತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಚ ಧುವನ್ಹಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಪಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಾಧಾರಣಪಞ್ಞತ್ತಿದುಕಞ್ಚ ಏಕತೋಪಞ್ಞತ್ತಿದುಕಞ್ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತಂ ನಾನಂ, ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು। ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೇತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಪತ್ತೀತಿ ಪುಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗಾದಿವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ’’ತಿ। ಸೀಲಆಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮಾ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ, ಅವಸೇಸಾ ಪಞ್ಚ ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾದಿಟ್ಠಿ ಚ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ, ಆಜೀವಹೇತು ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಛ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಆಜೀವವಿಪತ್ತಿ ನಾಮ, ಇತಿ ಇಮಾಸಂ ಸೀಲಆಚಾರದಿಟ್ಠಿಆಜೀವವಿಪತ್ತೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

Tassa tassa puggalassāti yaṃ yaṃ sudinnādikaṃ puggalaṃ ārabbha sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tassa tassa puggalassa. Paññattīti paṭhamapaññatti. Paṭhamapaññattiyā pacchā ṭhapitā paññatti anupaññatti. Anuppanne dose ṭhapitā paññatti anuppannapaññatti. Sabbattha majjhimadese ceva paccantimesu janapadesu cāti sabbesu padesesu ṭhapitā paññatti sabbatthapaññatti. Majjhimadeseyeva ṭhapitā paññatti padesapaññatti. Bhikkhūnañceva bhikkhunīnañca sādhāraṇabhūtā paññatti sādhāraṇapaññatti. Suddhabhikkhūnameva, suddhabhikkhunīnaṃ vā paññattaṃ sikkhāpadaṃ asādhāraṇapaññatti. Ubhinnampi paññatti ubhatopaññatti. Vinayadharapañcamenāti anussāvanakācariyapañcamena. Guṇaṅguṇūpāhanāti catuppaṭalato paṭṭhāya katā upāhanā, na ekadvitipaṭalā. Cammattharaṇanti attharitabbaṃ cammaṃ. Etesaṃ vasena catubbidhā padesapaññatti nāmāti etesaṃ vasena catubbidhā paññatti majjhimadeseyeva paññattāti padesapaññatti nāma. Tenevāha ‘‘majjhimadeseyeva hī’’tiādi. Yasmā majjhimadeseyeva yathāvuttavatthuvītikkame āpatti hoti, na paccantimajanapade, tasmā padesapaññattīti attho. Dhuvanhānaṃ paṭikkhepamattanti niccanahānappaṭisedhanameva. Ettha ca mattasaddena aññāni tīṇi sikkhāpadāni paṭikkhipati. Tāni hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sabbapaccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampada’’ntiādinā (mahāva. 259) cammakkhandhake āgatāni. Tenevāha ‘‘tato aññā padesapaññatti nāma natthī’’ti. Sabbānīti tato avasesāni sabbāni sikkhāpadāni. Tasmāti yasmā anuppannapaññatti aṭṭhagarudhammavasena bhikkhunīnaṃyeva āgatā, yasmā ca dhuvanhānaṃ paṭikkhepamattaṃ ṭhapetvā pātimokkhe sabbāni sikkhāpadāni sabbatthapaññattiyeva honti, yasmā ca sādhāraṇapaññattidukañca ekatopaññattidukañca byañjanamattaṃ nānaṃ, atthato ekaṃ, tasmā. Sabbatthāti sabbesu sikkhāpadesu. Āpattibhedo hettha uttarapadalopena ‘‘āpattī’’ti vuttoti āha ‘‘āpattīti pubbappayogādivasena āpattibhedo’’ti. Sīlaācāradiṭṭhiājīvavipattīnanti ettha paṭhamā dve āpattikkhandhā sīlavipatti nāma, avasesā pañca ācāravipatti nāma, micchādiṭṭhi ca antaggāhikādiṭṭhi ca diṭṭhivipatti nāma, ājīvahetu paññattāni cha sikkhāpadāni ājīvavipatti nāma, iti imāsaṃ sīlaācāradiṭṭhiājīvavipattīnaṃ aññatarāti attho.

ನ ಕೇವಲಂ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನೇವ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಮುಟ್ಠಾನಾನೀತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ, ವೋಹಾರಸುಖತ್ಥಂ ಪನೇವಂ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಸಮುಟ್ಠಾನೇಸು। ತೇಸೂತಿ ಸಚಿತ್ತಕಾಚಿತ್ತಕೇಸು। ಏಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾ, ಏಕೇನ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾ। ‘‘ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

Na kevalaṃ yathāvuttanayeneva vuccantīti āha ‘‘yāni sikkhāpadasamuṭṭhānānītipi vuccantī’’ti. Etāni hi kiñcāpi āpattiyā samuṭṭhānāni, na sikkhāpadassa, vohārasukhatthaṃ panevaṃ vuccantīti. Tatthāti tesu chasu samuṭṭhānesu. Tesūti sacittakācittakesu. Ekaṃ samuṭṭhānaṃ uppattikāraṇaṃ etissāti ekasamuṭṭhānā, ekena vā samuṭṭhānaṃ etissāti ekasamuṭṭhānā. ‘‘Dvisamuṭṭhānā’’tiādīsupi eseva nayo.

ಸಮುಟ್ಠಾನವಸೇನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸವಸೇನ। ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಾ। ತಥಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ।

Samuṭṭhānavasenāti samuṭṭhānasīsavasena. Paṭhamapārājikaṃ samuṭṭhānaṃ etissāti paṭhamapārājikasamuṭṭhānā. Tathā adinnādānasamuṭṭhānā’’tiādīsupi.

ಸಯಂ ಪಥವಿಖಣನೇ ಕಾಯೇನ, ಪರೇ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಖಣಾಪನೇ ವಾಚಾಯ ಚ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ‘‘ಪಥವಿಖಣನಾದೀಸು ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೋ। ಪಠಮಕಥಿನಾಪತ್ತಿ ಕಾಯವಾಚತೋ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ವಿಕಪ್ಪನಂ ವಾ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ, ನೋ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮಕಥಿನಾಪತ್ತಿ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ ಚೀವರಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥತೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಪರಿವತ್ತಕಂ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಹೋತೀತಿ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ‘‘ಸಿಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಿಯಾತಿ ‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಏವಮಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ‘‘ಕದಾಚೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋ ನಿಪಾತೋ। ರೂಪಿಯಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಾ ಗಹಣೇನ ಆಪಜ್ಜನತೋ, ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಅಕರಣತೋತಿ ಆಹ ‘‘ರೂಪಿಯಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಕುಟಿಕಾರಾಪತ್ತಿ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಕರಣೇ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಿಯಾ, ಅದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪನ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಕರಣೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಟಿಕಾರಾಪತ್ತಿ ವಿಯಾ’’ತಿ।

Sayaṃ pathavikhaṇane kāyena, pare āṇāpetvā khaṇāpane vācāya ca āpattisambhavato ‘‘pathavikhaṇanādīsu viyā’’ti vuttaṃ. Ādisaddena adinnādānādīnaṃ pariggaho. Paṭhamakathināpatti kāyavācato kattabbaṃ adhiṭṭhānaṃ vā vikappanaṃ vā akarontassa hoti, no karontassāti āha ‘‘paṭhamakathināpatti viyā’’ti. Aññātikāya bhikkhuniyā hatthato cīvarappaṭiggahaṇāpatti tassā hatthato cīvaraṃ paṭiggaṇhantassa, parivattakaṃ adentassa ca hotīti kiriyākiriyato samuṭṭhāti. ‘‘Siyā karontassā’’tiādīsu siyāti ‘‘siyā kho pana te brāhmaṇa evamassā’’tiādīsu viya ‘‘kadācī’’ti iminā samānattho nipāto. Rūpiyappaṭiggahaṇāpatti siyā kiriyā gahaṇena āpajjanato, siyā akiriyā paṭikkhepassa akaraṇatoti āha ‘‘rūpiyappaṭiggahaṇāpatti viyā’’ti. Kuṭikārāpatti vatthuṃ desāpetvā pamāṇātikkantakaraṇe karontassa siyā, adesāpetvā pana pamāṇātikkantakaraṇe pamāṇayuttaṃ vā karontassa ca akarontassa ca siyāti āha ‘‘kuṭikārāpatti viyā’’ti.

ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯತೋ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಇತರಾ ನಾಮ ಯತೋ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸಾ ಇತರಸದ್ದಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಟಿಯೋಗಿವಿಸಯತ್ತಾ। ಯಾ ಅಚಿತ್ತಕೇನ ವಾ ಸಚಿತ್ತಕಮಿಸ್ಸಕೇನ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಕದಾಚಿ ಅಚಿತ್ತಕೇನ ವಾ ಕದಾಚಿ ಸಚಿತ್ತಕಮಿಸ್ಸಕೇನ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಞ್ಞಾದುಕಂ ಅನಾಪತ್ತಿಮುಖೇನ ವುತ್ತಂ, ಸಚಿತ್ತಕದುಕಂ ಆಪತ್ತಿಮುಖೇನಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

Saññāya abhāvena vimokkho assāti saññāvimokkhoti majjhepadalopasamāso daṭṭhabboti āha ‘‘yato vītikkamasaññāyā’’tiādi. Itarā nāma yato vītikkamasaññāya abhāvena na muccati, sā itarasaddassa vuttappaṭiyogivisayattā. Yā acittakena vā sacittakamissakena vā samuṭṭhātīti yā āpatti kadāci acittakena vā kadāci sacittakamissakena vā samuṭṭhānena samuṭṭhāti. Ettha ca saññādukaṃ anāpattimukhena vuttaṃ, sacittakadukaṃ āpattimukhenāti daṭṭhabbaṃ.

ಯಸ್ಸಾ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಯಸ್ಸಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಾ ಚ ಸಚಿತ್ತಕಾಚಿತ್ತಕಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸುರಾಪಾನಾದಿಅಚಿತ್ತಕಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಲೋಕವಜ್ಜಾ। ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ಹಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಸಚಿತ್ತಕಾಚಿತ್ತಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಏಕಂಸತೋ ಸಚಿತ್ತಕಸ್ಸ ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇ ಪಯೋಜನಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಸುರಾಪಾನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ‘ಸುರಾ’ತಿ ವಾ ‘ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಿವನೇ ಅಕುಸಲಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಸ್ಸಾಪಿ ಲೋಕವಜ್ಜಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ಯಸ್ಸಾ ಪನ ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವಾ’’ತಿ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ, ಸಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೇಸಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ವತ್ಥುವಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಂ, ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ, ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ‘‘ಅಕುಸಲಮೇವಾ’’ತಿ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ। ಉಭಯತ್ಥ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಕಾಯದ್ವಾರೇ, ವಚೀದ್ವಾರೇ ಚಾತಿ ಉಭಯತ್ಥ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿ, ತಾ ಪನ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಯೋ। ‘‘ಮನೋದ್ವಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯನಾದೀಸು ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

Yassāsacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hotīti yassā sacittakāya āpattiyā cittaṃ akusalameva hoti, yassā ca sacittakācittakasaṅkhātāya surāpānādiacittakāya āpattiyā vatthuvijānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, ayaṃ lokavajjā. ‘‘Sacittakapakkhe’’ti hi idaṃ vacanaṃ sacittakācittakaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi ekaṃsato sacittakassa ‘‘sacittakapakkhe’’ti visesane payojanaṃ atthīti. Yaṃ panettha gaṇṭhipade ‘‘surāpānasmiñhi ‘surā’ti vā ‘na vaṭṭatī’ti vā jānitvā pivane akusalamevā’’ti vuttaṃ. Tattha ‘‘na vaṭṭatīti vā jānitvā’’ti vuttavacanaṃ na yujjati paṇṇattivajjassāpi lokavajjabhāvappasaṅgato. Yassā pana ‘‘sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevā’’ti niyamo natthi, sā paṇṇattivajjāti imamatthaṃ dassento āha ‘‘sesā paṇṇattivajjā’’ti. Tathā hi tassā vatthuvijānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākatanti ‘‘akusalamevā’’ti niyamo natthi. Ubhayattha āpajjitabbāti kāyadvāre, vacīdvāre cāti ubhayattha āpajjitabbā āpatti, tā pana adinnādānādayo. ‘‘Manodvāre āpatti nāma natthī’’ti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ upanikkhittasādiyanādīsu āpattisambhavatoti daṭṭhabbaṃ.

ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಕಾಯಸಂಸಗ್ಗದುಟ್ಠುಲ್ಲಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಙ್ಘಭೇದಪ್ಪಹಾರದಾನತಲಸತ್ತಿಕಾದಿಭೇದಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತೋ, ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋತಿ ಏವರೂಪಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿಂ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಂ ಅರಹಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋವ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿ।

Akusalacitto vā āpajjatīti pārājikasukkavisaṭṭhikāyasaṃsaggaduṭṭhullaattakāmapāricariyaduṭṭhadosasaṅghabhedappahāradānatalasattikādibhedaṃ āpattiṃ akusalacitto āpajjati. Anupasampannaṃ padasodhammaṃ vācento, mātugāmassa dhammaṃ desentoti evarūpaṃ āpattiṃ kusalacitto āpajjati. Asañciccasahaseyyādiṃ abyākatacitto āpajjati. Yaṃ arahā āpajjati, sabbaṃ abyākatacittova āpajjati. Tenāha ‘‘kusalābyākatacitto vā’’ti.

ದುಕ್ಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀ ವಾತಿ ದುಟ್ಠದೋಸಾದಿಭೇದಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ದುಕ್ಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾದಿಭೇದಂ ಪನ ಸುಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಂ ಸುಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಂಯೇವ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇತರವೇದನಾದ್ವಯಸಮಙ್ಗೀ ವಾ’’ತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಚ ತಿಕದ್ವಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ। ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ ಹಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ಅವೇದನೋ ಸಹಸೇಯ್ಯಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ ಅನಿಯಮೇನ ವುತ್ತಂ, ವಿಸೇಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀತಿ ಹಿ ವಿಸೇಸಾಭಿಧಾನನಿಮಿತ್ತಾಭ್ಯೂಪಗಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ವಸೇನ ಪದಸೋಧಮ್ಮಾದೀಸು ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ।

Dukkhavedanāsamaṅgī vāti duṭṭhadosādibhedaṃ āpattiṃ āpajjanto dukkhavedanāsamaṅgī āpajjati. Methunadhammādibhedaṃ pana sukhavedanāsamaṅgī āpajjati. Yaṃ sukhavedanāsamaṅgī āpajjati, taṃyeva majjhatto hutvā āpajjanto adukkhamasukhavedanāsamaṅgī āpajjati. Tenāha ‘‘itaravedanādvayasamaṅgī vā’’ti. Idampi ca tikadvayaṃ yebhuyyavaseneva vuttaṃ. Nipajjitvā nirodhasamāpanno hi acittako avedano sahaseyyāpattiṃ āpajjatīti. Kiñcāpi evaṃ aniyamena vuttaṃ, viseso panettha atthīti dassetuṃ ‘‘evaṃ santepī’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ santepīti hi visesābhidhānanimittābhyūpagameva yujjati. Sabbesaṃ vasena tīṇi cittānīti kusalākusalābyākatānaṃ vasena padasodhammādīsu tīṇi cittāni.

ಇದಾನಿ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತನಿದಾನಾದಿವೇದನಾತ್ತಿಕಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತ್ತರಸಪ್ಪಕಾರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಯೋಜೇತುಂ ‘‘ಇಧ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ। ವೇಸಾಲಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತವೋಹಾರೇ ನಗರೇ। ತಞ್ಹಿ ನಗರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪವಡ್ಢನೇನ ವಿಸಾಲೀಭೂತತ್ತಾ ‘‘ವೇಸಾಲೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಚ ನಗರಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರವೇಪುಲ್ಲತ್ತಂ ಪತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪೀ’’ತಿ ಚ ದ್ವೇ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋತಿ ಮಕ್ಕಟಿವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕವತ್ಥೂನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ಚ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ। ಆಪತ್ತಿಕರಾ ಚ ಹೋತೀತಿ ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ ವಿಸುಂಯೇವಾಪತ್ತಿಕರಾ ಚ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞವಾದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಾದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞವಾದಕಸಿಕ್ಖಾಪದಾದೀಸು ‘‘ವಿಹೇಸಕೇ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಪಾಚಿ॰ ೯೮) ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಉಜ್ಝಾಪನಕಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಞ್ಞವಾದಕಾದಿತೋ ವಿಸುಂಯೇವ ವಿಹೇಸಕಾದೀಸುಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಹೋತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ರೋಪಿತೇ ವಿಹೇಸಕೇ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಅನಯುಞ್ಜಿಯಮಾನೋ ತಂ ನಕಥೇತುಕಾಮೋ ತಂ ನಉಗ್ಘಾಟೇತುಕಾಮೋ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಸಙ್ಘಂ ವಿಹೇಸೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೦೦)। ಸುಪಿನನ್ತೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಕರಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾತಿಆದಿಕಾ ವಿಯಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಥಿನಮಿದ್ಧೇನ ಅಭಿಭೂತತ್ತಾ ಸುಪಿನೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಾ ಓಪಕ್ಕಮನಕಿರಿಯಾಪವತ್ತನಿಕಾಪಿ ಚೇತನಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತನಾ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೩೫), ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಕರಾ ಜಾತಾ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಧಿಮಾನಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ॰ ೧೯೭) ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀಸು ‘‘ಅರಞ್ಞಾ ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಪಾರಾ॰ ೯೧) ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ತಞ್ಚ ಖೋ ಗಾಮೇ, ನೋ ಅರಞ್ಞೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೯೦) ನಯೇನ ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇನ್ತಾನಂ ಲೇಸಪಿದಹನತ್ಥಂ ‘‘ಅರಞ್ಞಾ ವಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕರಾವ ಹೋತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ನನು, ಆವುಸೋ, ತಥೇವೇತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೯೦) ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುತ್ತಂ।

Idāni taṃ yathāvuttanidānādivedanāttikapariyosānaṃ sattarasappakāraṃ imasmiṃ sikkhāpade yojetuṃ ‘‘idha panā’’tiādimāha. Idhāti imasmiṃ paṭhamapārājikasikkhāpade. Vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare. Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti vuccati. Idampi ca nagaraṃ sabbaññutaṃ sampatteyeva sammāsambuddhe sabbākāravepullattaṃ pattanti veditabbaṃ. ‘‘Sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti ca ‘‘antamaso tiracchānagatāyapī’’ti ca dve anupaññattiyoti makkaṭivajjiputtakavatthūnaṃ vasena vuttā. ‘‘Antamaso tiracchānagatāyā’’ti ca ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti ca imā dve anupaññattiyo. Āpattikarā ca hotīti paṭhamapaññattito visuṃyevāpattikarā ca hoti. Aññavādakasikkhāpadādīsu viyāti aññavādakasikkhāpadādīsu ‘‘vihesake’’tiādikā (pāci. 98) viyāti attho. Ādisaddena ujjhāpanakassa pariggaho. Ettha hi aññavādakādito visuṃyeva vihesakādīsupi pācittiyaṃ hoti. Yathāha ‘‘ropite vihesake saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anayuñjiyamāno taṃ nakathetukāmo taṃ naugghāṭetukāmo tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti, āpatti pācittiyassā’’tiādi (pārā. 100). Supinante vijjamānāpi mocanassādacetanā abbohārikattā anāpattikarāti āha ‘‘aññatra supinantātiādikā viyā’’ti. Tathā hi thinamiddhena abhibhūtattā supine cittaṃ abbohārikaṃ, cittassa abbohārikattā opakkamanakiriyāpavattanikāpi cetanā abbohārikā. Vuttañhetaṃ ‘‘atthesā, bhikkhave, cetanā, sā ca kho abbohārikā’’ti (pārā. 235), tasmā ‘‘aññatra supinantā’’ti ayaṃ anupaññatti anāpattikarā jātā. Ādisaddena ‘‘aññatra adhimānā’’tiādikaṃ (pārā. 197) saṅgaṇhāti. Adinnādānādīsu viyāti adinnādānādīsu ‘‘araññā vā’’tiādikā (pārā. 91) viyāti attho. Ettha pana ādisaddena paṭhamapārājikādīnaṃ saṅgaho. Ettha hi ‘‘tañca kho gāme, no araññe’’tiādinā (pārā. 90) nayena lesaṃ oḍḍentānaṃ lesapidahanatthaṃ ‘‘araññā vā’’tiādikā anupaññatti vuttāti upatthambhakarāva hoti. Teneva hi ‘‘nanu, āvuso, tathevetaṃ hotī’’ti (pārā. 90) bhikkhūhi vuttaṃ.

ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ತಿಂಸಮಗ್ಗೇ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಛಿನ್ನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಚಾದೀನಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಬಹಿ ಠಿತಾನಿ ಛವಿಚಮ್ಮಾನಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ। ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಸ್ಸ ಪನ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಛವಿಚಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಚಮ್ಮಖಿಲನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕ್ಖಣ್ಡಂ। ‘‘ಉಣ್ಣಿಗಣ್ಡೋ’’ತಿಪಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೫೫; ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೫೫) ವದನ್ತಿ। ತಞ್ಹಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾ ನಿಮಿತ್ತಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ। ಸೇವನಚಿತ್ತೇತಿ ಮೇಥುನಸೇವನಚಿತ್ತೇ। ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಪನ ಸತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ । ನಟ್ಠೋ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋ ಏತ್ಥಾತಿ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ, ಸುಕ್ಖಪೀಳಕಂ ವಾ ಮತಚಮ್ಮಂ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮತೇ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತೇ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿವಚನತೋ (ಪಾರಾ॰ ೬೧) ಪನ ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದೇಪಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೇವ। ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಾಕಾರೇನ ಠಿತಂ ಯಥಾವುತ್ತನಿಮಿತ್ತಮಂಸಾದಿಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ। ವಣಸಙ್ಖೇಪವಸೇನಾತಿ ವಣಸಙ್ಗಹವಸೇನ। ವಣೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ‘‘ಅಮಗ್ಗೇನ ಅಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ದ್ವೀಸು ಸಮ್ಭಿನ್ನವಣೇಸು ಏಕೇನ ವಣೇನ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ದುತಿಯೇನ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಅನುಲೋಮವಸೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಣಸಙ್ಖೇಪೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೬೬)। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ಅಕ್ಖಿಆದಯೋಪಿ ವಣಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಣೇನ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇಸಂ ವಣಸಙ್ಗಹೋ ‘‘ನವದ್ವಾರೋ ಮಹಾವಣೋ’’ತಿ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೬.೧) ಏವಮಾದಿಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಪಣ್ಡಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ। ವತ್ಥಿಕೋಸೇಸೂತಿ ವತ್ಥಿಪುಟೇಸು ಪುರಿಸಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಕೋಸೇಸು। ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಞ್ಚ ತಿರಚ್ಛಾನಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಗೋಣಗದ್ರಭಓಟ್ಠಮಹಿಂಸಾದೀನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ। ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಪನಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ। ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ।

Vuttappakāre maggeti ‘‘manussāmanussatiracchānagatavasenā’’tiādinā (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttappakāre tiṃsamagge. Imassa pana ‘‘chinne’’ti iminā sambandho. Tacādīni anavasesetvāti nimittappadese bahi ṭhitāni chavicammāni anavasesetvā. Nimittasaṇṭhānamattaṃ paññāyatīti nimittamaṃsassa pana abbhantare chavicammassa ca vijjamānattā vuttaṃ. Cammakhilanti cammakkhaṇḍaṃ. ‘‘Uṇṇigaṇḍo’’tipi (sārattha. ṭī. 2.55; vi. vi. ṭī. 1.55) vadanti. Tañhi nimitte jātattā nimittameva. Tenāha ‘‘sevanacitte sati pārājika’’nti. Sevanacitteti methunasevanacitte. Kāyasaṃsaggasevanacitte pana sati saṅghādisesova . Naṭṭho kāyappasādo etthāti naṭṭhakāyappasādaṃ, sukkhapīḷakaṃ vā matacammaṃ vāti attho. Mate akkhāyite, yebhuyyena akkhāyite ca pārājikāpattivacanato (pārā. 61) pana naṭṭhakāyappasādepi itthinimitte pavesentassa pārājikāpattiyeva. Nimittasaṇṭhānamattampi anavasesetvāti nimittākārena ṭhitaṃ yathāvuttanimittamaṃsādimpi anavasesetvā. Vaṇasaṅkhepavasenāti vaṇasaṅgahavasena. Vaṇe thullaccayañca ‘‘amaggena amaggaṃ paveseti, āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 66) imassa suttassa vasena veditabbaṃ. Tasmiñhi sutte dvīsu sambhinnavaṇesu ekena vaṇena pavesetvā dutiyena nīharantassa thullaccayaṃ vuttaṃ. Vuttañhi samantapāsādikāyaṃ ‘‘imassa sattassa anulomavasena sabbattha vaṇasaṅkhepe thullaccayaṃ veditabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.66). Manussānaṃ pana akkhiādayopi vaṇasaṅgahaṃ gacchantīti vaṇena ekaparicchedaṃ katvā dassento ‘‘tathā’’tiādimāha. Tesaṃ vaṇasaṅgaho ‘‘navadvāro mahāvaṇo’’ti (mi. pa. 2.6.1) evamādisuttānusārena veditabbo. Tattha manussānanti itthipurisapaṇḍakaubhatobyañjanakavasena catubbidhānaṃ manussānaṃ. Vatthikosesūti vatthipuṭesu purisānaṃ aṅgajātakosesu. Hatthiassādīnañca tiracchānānanti hatthiassagoṇagadrabhaoṭṭhamahiṃsādīnaṃ tiracchānagatānaṃ. Tiracchānānaṃ panāti sabbesampi tiracchānagatānaṃ. Sabbesanti yathāvuttamanussādīnaṃ sabbesaṃ.

ಏವಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮತಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮತಸರೀರೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮುಖಮಗ್ಗಾನಂ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಯದಾ ಅಪರೇ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಖಾದಿತಾ, ತದಾ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ನ ಕುಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಭಾವೇನ ಕುಥಿತಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಲ್ಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಾ ಪನ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಹೋತಿ ಕುಥಿತಂ ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಕಿಮಿಕುಲಸಮಾಕುಲಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಗಳಿತಪುಬ್ಬಕುಣಪಭಾವೇನ ಉಪಗನ್ತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೯-೬೦), ತದಾ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಞ್ಚ ವಿಜಹತಿ, ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಥಿತೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ। ಕುಥಿತೇತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಭಾವಪ್ಪತ್ತೇ। ಈದಿಸೇ ಹಿ ಸರೀರೇ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಥಾ ವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೩) ವಿವಟ್ಟೇ ಮುಖೇ ಚತ್ತಾರಿ ಪಸ್ಸಾನಿ, ತಾಲುಕಞ್ಚ ಅಪ್ಫುಸನ್ತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಚೇ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಉಪರಿ ವಾ ಉಭಯಪಸ್ಸೇಹಿ ವಾ ಛುಪನ್ತಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಚತೂಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ತಾಲುಕಂ ಛುಪತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಜಿವ್ಹಾಯ ವಾ ದನ್ತೇಸು ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇಪಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಜಿವ್ಹಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ। ಯದಿ ಪನ ಬಹಿ ಜಿವ್ಹಾಯ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಮುಖಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಯದಿ ಪನ ದನ್ತಾ ಸುಫುಸಿತಾ, ಅನ್ತೋಮುಖೇ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ದನ್ತಾ ಚ ಬಹಿ ಓಟ್ಠಮಂಸೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ತತ್ಥ ವಾತೇನ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಂ ಅಲ್ಲೋಕಾಸಂ ತಿಲಫಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಉಪ್ಪಾಟಿತೇ ಪನ ಓಟ್ಠಮಂಸೇ ದನ್ತೇಸುಯೇವ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಯೋಪಿ ದನ್ತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಓಟ್ಠೇಹಿ ಪಿದಹಿತುಂ, ತತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

Evaṃ jīvamānakasarīre labbhamānaṃ āpattivisesaṃ dassetvā idāni matasarīre labbhamānaṃ āpattivisesaṃ dassetuṃ ‘‘matasarīre’’tiādimāha. Vaccamaggapassāvamaggamukhamaggānaṃ catūsu koṭṭhāsesu dve koṭṭhāse ṭhapetvā yadā apare dve koṭṭhāsā khāditā, tadā upaḍḍhakkhāyitaṃ nāma hoti. Na kuthitaṃ hotīti uddhumātakādibhāvena kuthitaṃ na hoti, allanti attho. Yadā pana sarīraṃ uddhumātakaṃ hoti kuthitaṃ nīlamakkhikasamākiṇṇaṃ kimikulasamākulaṃ navahi vaṇamukhehi paggaḷitapubbakuṇapabhāvena upagantumpi asakkuṇeyyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.59-60), tadā pārājikavatthuñca thullaccayavatthuñca vijahati, dukkaṭavatthumeva hotīti āha ‘‘kuthite dukkaṭa’’nti. Kuthiteti uddhumātakabhāvappatte. Īdise hi sarīre yattha katthaci upakkamato dukkaṭaṃ. Tathā vaṭṭakate mukhe acchupantaṃ aṅgajātaṃ pavesentassāti (pārā. aṭṭha. 1.73) vivaṭṭe mukhe cattāri passāni, tālukañca apphusantaṃ aṅgajātaṃ pavesentassa dukkaṭanti attho. Sace pana heṭṭhā vā upari vā ubhayapassehi vā chupantaṃ paveseti, pārājikaṃ. Catūhi passehi acchupantaṃ pavesetvā abbhantare tālukaṃ chupati, pārājikameva. Bahi nikkhantajivhāya vā dantesu vā aṅgajātaṃ pavesentassa thullaccayanti sambandho. Jīvamānakasarīrepi bahi nikkhantajivhāya thullaccayameva. Yadi pana bahi jivhāya paliveṭhetvā antomukhaṃ paveseti, pārājikameva. Yadi pana dantā suphusitā, antomukhe okāso natthi, dantā ca bahi oṭṭhamaṃsena paṭicchannā, tattha vātena asamphuṭṭhaṃ allokāsaṃ tilaphalamattampi pavesentassa pārājikameva. Uppāṭite pana oṭṭhamaṃse dantesuyeva upakkamantassa thullaccayaṃ. Yopi danto bahi nikkhamanto tiṭṭhati, na sakkā oṭṭhehi pidahituṃ, tatthāpi eseva nayo.

ವೇದನಾಯ ಅಟ್ಟೋ ಪೀಳಿತೋ ವೇದನಾಟ್ಟೋ। ಉಮ್ಮತ್ತಕೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯೋ ಪಿತ್ತವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಿತ್ತವಸೇನಾತಿ ಬದ್ಧಪಿತ್ತವಸೇನ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬದ್ಧಪಿತ್ತೇ ಪಿತ್ತಕೋಸತೋ ಚಲಿತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ಸತ್ತಾ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಸಞ್ಞಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಸಾರುಪ್ಪಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಿ, ಲಹುಕಗರುಕಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಮದ್ದನ್ತಾಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಕಿರಿಯಾಯಪಿ ಅತೇಕಿಚ್ಛಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಪನ ಲೋಹಿತಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಙ್ಗಗತಂ, ತಮ್ಹಿ ಕುಪಿತೇ ಸತ್ತಾನಂ ಕಣ್ಡುಕಚ್ಛುಸರೀರಕಮ್ಪಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಕಿರಿಯಾಯ ವೂಪಸಮನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬದ್ಧಪಿತ್ತವಸೇನಾ’’ತಿ। ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ನಾಮ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕೋ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಕ್ಖೇಹಿ ಕತಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೋ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ। ಯಕ್ಖಾ ಕಿರ ಭೇರವಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಹತ್ಥಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ, ಹದಯರೂಪಂ ವಾ ಮದ್ದನ್ತಾ ಸತ್ತೇ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೇ ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಸಞ್ಞೇ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕೋ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಪಕತಿಸಞ್ಞಂ ನ ಲಭತಿ। ಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಕತಿಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಇಧ ಪನ ಪಿತ್ತುಮ್ಮತ್ತಕೋ ವಾ ಹೋತು, ಯಕ್ಖುಮ್ಮತ್ತಕೋ ವಾ, ಯೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ಸುವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಗೂಥಮ್ಪಿ ಚನ್ದನಮ್ಪಿ ಏಕಸದಿಸಂ ಮದ್ದನ್ತೋವ ವಿಚರತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಪಕತಿಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಚ ಏತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ।

Vedanāya aṭṭo pīḷito vedanāṭṭo. Ummattakoti cettha pittummattako adhippetoti āha ‘‘yo pittavasenā’’tiādi. Pittavasenāti baddhapittavasena. Tasmiñhi baddhapitte pittakosato calitvā bahi nikkhamante sattā ummattakā honti, vipallatthasaññā hirottappaṃ chaḍḍetvā asāruppacariyaṃ caranti, lahukagarukāni sikkhāpadāni maddantāpi na jānanti, bhesajjakiriyāyapi atekicchā honti, evarūpassa ummattakassa anāpatti. Abaddhapittaṃ pana lohitaṃ viya sabbaṅgagataṃ, tamhi kupite sattānaṃ kaṇḍukacchusarīrakampādīni honti, tāni bhesajjakiriyāya vūpasamanti. Tena vuttaṃ ‘‘baddhapittavasenā’’ti. Khittacitto nāma vissaṭṭhacitto yakkhummattako vuccatīti āha ‘‘yakkhehi katacittavikkhepo khittacitto’’ti. Yakkhā kira bheravāni ārammaṇāni dassetvā mukhena hatthaṃ pavesetvā, hadayarūpaṃ vā maddantā satte vikkhittacitte vipallatthasaññe karonti, evarūpassa khittacittassa anāpatti. Tesaṃ pana ubhinnaṃ ayaṃ viseso – pittummattako niccameva ummattako hoti, pakatisaññaṃ na labhati. Yakkhummattako antarantarā pakatisaññaṃ paṭilabhati. Idha pana pittummattako vā hotu, yakkhummattako vā, yo sabbaso muṭṭhassati kiñci na jānāti, aggimpi suvaṇṇampi gūthampi candanampi ekasadisaṃ maddantova vicarati, evarūpassa anāpatti. Antarantarā pakatisaññaṃ paṭilabhitvā ñatvā karontassa pana āpattiyeva. Tenāha ‘‘dvinnampi ca etesa’’ntiādi.

ಅಧಿಮತ್ತವೇದನಾಯಾತಿ ಅಧಿಕಪ್ಪಮಾಣಾಯ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ। ಆದಿಕಮ್ಮೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ಯೋ ಚ ಆದಿಕಮ್ಮೇ ನಿಯುತ್ತೋ, ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಆದಿಭೂತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೋ’’ತಿಆದಿ। ಇಧ ಪನ ಸುದಿನ್ನತ್ಥೇರೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅವಸೇಸಾನಂ ಮಕ್ಕಟಿಸಮಣವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಾದೀನಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಪಟಿಪಾದನಂ ಸಮ್ಪಾದನಂ। ಕರೋನ್ತೋಯೇವ ಹಿ ತಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಕಿರಿಯಂ। ಇದಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೬೬) ಪನ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವತೋ। ಮೇಥುನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಹಿ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ। ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ, ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಮೇಥುನಚಿತ್ತೇನೇವ ನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ವಿನಾ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಸಚಿತ್ತಕಂ। ರಾಗವಸೇನೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಲೋಕವಜ್ಜಂ। ಕಾಯದ್ವಾರೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ಚಿತ್ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಙ್ಗಮತ್ತಂ ಹೋತಿ , ನ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಭಾವೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಲೋಭಚಿತ್ತೇನೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ। ಸುಖಸಮಙ್ಗೀ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮಙ್ಗೀ ವಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ದ್ವಿವೇದನಂ। ನನು ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಾನಿ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಆಪತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಚಾರಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ।

Adhimattavedanāyāti adhikappamāṇāya dukkhavedanāya. Ādikamme niyutto ādikammiko, yo ca ādikamme niyutto, so tasmiṃ kamme ādibhūto hotīti āha ‘‘yo’’tiādi. Idha pana sudinnatthero ādikammiko, tassa anāpatti. Avasesānaṃ makkaṭisamaṇavajjiputtakādīnaṃ āpattiyeva. Paṭipādanaṃ sampādanaṃ. Karontoyeva hi taṃ āpajjatīti kiriyaṃ. Idaṃ (sārattha. ṭī. 2.66) pana yebhuyyavasena vuttaṃ methunadhamme parūpakkame sati sādiyantassa akiriyasamuṭṭhānabhāvato. Methunappaṭisaṃyuttāya hi kāmasaññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Anāpatti ajānantassa, asādiyantassā’’ti (pārā. 66) hi vuttaṃ. Methunacitteneva naṃ āpajjati, na vinā cittenāti sacittakaṃ. Rāgavaseneva āpajjitabbato lokavajjaṃ. Kāyadvāreneva samuṭṭhānato kāyakammaṃ. Cittaṃ panettha aṅgamattaṃ hoti , na tassa vasena kammabhāvo labbhati. Lobhacitteneva āpajjitabbato akusalacittaṃ. Sukhasamaṅgī vā upekkhāsamaṅgī vā āpajjatīti dvivedanaṃ. Nanu samuṭṭhānādīni āpattiyā honti, na sikkhāpadassa, atha kasmā sikkhāpadassa samuṭṭhānādīni vuttānīti āha ‘‘imāni ca samuṭṭhānādīni nāmā’’tiādi. Āpattiyā hontīti ajjhācārassa honti.

ಮುನನತೋ ಅನುಮುನನತೋ ಮುತಿ, ಞಾಣಂ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮುತಿಮಾ, ಞಾಣವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

Munanato anumunanato muti, ñāṇaṃ, taṃ etassa atthīti mutimā, ñāṇavāti attho.

ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Paṭhamapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ • 2. Dutiyapārājikavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact