Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಪುರಾಣ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā

    ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡಂ

    Pārājikakaṇḍaṃ

    ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ

    1. Paṭhamapārājikavaṇṇanā

    ಇಧ ಪನ ಠತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಕಮಭೇದೋ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ – ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋ, ಪಹಾನಕ್ಕಮೋ, ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ, ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಕಮೋ ಲಬ್ಭತಿ। ತತ್ಥ ಭಗವತಾ ರಾಜಗಹೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ಅನುಜಾನನ್ತೇನ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಸ್ಸ ಯೋ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ತಂ ದೇಸನಾಕ್ಕಮಂ ಅನುಕ್ಕಮನ್ತೋವ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಪಠಮಂ ಪಾರಾಜಿಕುದ್ದೇಸಂ ಪುಚ್ಛಿ, ತದನನ್ತರಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸುದ್ದೇಸಂ, ತದನನ್ತರಂ ಅನಿಯತುದ್ದೇಸಂ, ತದನನ್ತರಂ ವಿತ್ಥಾರುದ್ದೇಸಂ। ತದನನ್ತರಂ ಭಿಕ್ಖುನಿವಿಭಙ್ಗಞ್ಚ ತೇನೇವ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪುಚ್ಛಿ। ತತೋ ಪರಂ ತಯೋ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹೇತುಂ ವಿನಾ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸೇಖಿಯಧಮ್ಮೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಭಾಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ವೀಸತಿಖನ್ಧಕೇ ಪುಚ್ಛಿ। ನಿದಾನುದ್ದೇಸನ್ತೋಗಧಾನಂ ವಾ ಸರೂಪೇನ ಅನುದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛನತ್ಥಂ ಖನ್ಧಕೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಏತೇನ ಖನ್ಧಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪುಚ್ಛಿತಾನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋ। ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಖನ್ಧಕತೋ ಪನ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ತದಾ ಪರಿವಾರೋ ವಿಸುಂ ಪಾಳಿ ಕತೋ, ಇಮಮೇವ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಖನ್ಧಕಂ ಪರಿವಾರೇಪಿ ಆರೋಪಯಿಂಸೂ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗಈತಿಕಥಾ)। ಅಪಿಚ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಪುಟ್ಠೋ ಪುಟ್ಠೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೩೯) ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಏವ ಪುಚ್ಛಿ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಪನ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ನಿರವಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರೇ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ। ಗಣಸಜ್ಝಾಯಕಾಲೇ ಪನ ತದಾ ಖನ್ಧಕಪರಿವಾರಾ ವಿಸುಂ ಪಾಳಿ ಕತಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋ

    Idha pana ṭhatvā sikkhāpadānaṃ kamabhedo pakāsetabbo. Kathaṃ – sabbasikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ desanākkamo, pahānakkamo, paṭipattikkamo, uppattikkamoti catubbidho kamo labbhati. Tattha bhagavatā rājagahe bhikkhūnaṃ pātimokkhuddesaṃ anujānantena pātimokkhuddesassa yo desanākkamo anuññāto, taṃ desanākkamaṃ anukkamantova mahākassapo paṭhamaṃ pārājikuddesaṃ pucchi, tadanantaraṃ saṅghādisesuddesaṃ, tadanantaraṃ aniyatuddesaṃ, tadanantaraṃ vitthāruddesaṃ. Tadanantaraṃ bhikkhunivibhaṅgañca teneva anukkamena pucchi. Tato paraṃ tayo āpattikkhandhe saṅgahetuṃ vinā gaṇanaparicchedena sekhiyadhamme pucchi. Āpattikkhandhe sabhāgato paṭṭhāya pucchanto vīsatikhandhake pucchi. Nidānuddesantogadhānaṃ vā sarūpena anuddiṭṭhānaṃ pucchanatthaṃ khandhake pucchi. Etena khandhake paññattā thullaccayāpi saṅgahitā honti. Pucchitānukkameneva āyasmā upālitthero byākāsi. Ayamettha desanākkamo. Ubhatovibhaṅgakhandhakato pana uccinitvā tadā parivāro visuṃ pāḷi kato, imameva vacanaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘eteneva upāyena khandhakaṃ parivārepi āropayiṃsū’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgaītikathā). Apica pāḷiyaṃ ‘‘eteneva upāyena ubhatovibhaṅge pucchi. Puṭṭho puṭṭho āyasmā upāli vissajjesī’’ti (cūḷava. 439) ettakameva vuttaṃ. Tasmā thero ubhatovibhaṅge eva pucchi. Vissajjanto pana āyasmā upāli niravasesaṃ dassento khandhakaparivāre anto katvā desesi. Gaṇasajjhāyakāle pana tadā khandhakaparivārā visuṃ pāḷi katāti ayamettha desanākkamo.

    ಯದಿ ಏವಂ ನಿದಾನುದ್ದೇಸೋ ಪಠಮದೇಸನಾತಿ ಚೇ? ನ, ಉಪೋಸಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ॰ ೧೩೩) ‘‘ಯಾನಿ ಮಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ನೇಸಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ, ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೩೪) ವಚನತೋ ಚ। ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಸವಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಸೀಲಸಂವರಕೇನ ಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಪಹಾನಕ್ಕಮೋಪೇತ್ಥ ಸಮ್ಭವತಿ ‘‘ತಾವದೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಅಕರಣೀಯಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವಚನತೋ। ತಥಾ ‘‘ಸಮಾದಾಯ ಸಿಕ್ಖತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸೂ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೭೫; ವಿಭ॰ ೫೦೮) ವಚನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಆಚಿಕ್ಖನಸಿಕ್ಖನೇನ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ। ಯಥುದ್ದೇಸಕ್ಕಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಅತ್ಥೇನಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ, ಏವಮಿಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಕಮೇಹಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾನಮೇತೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಯಂ ಯಂ ಸಾಧಾರಣಂ, ತಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಏವ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಛನ್ದಸೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ। ಯತೋ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ತಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪಞ್ಞತ್ತಿ ನ ಸಿಯಾ, ತತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪಞ್ಞತ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನತ್ಥೀತಿ (ಪರಿ॰ ೨೦೧-೨೦೨) ಪರಿವಾರವಚನಂ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಪುರಿಮೇನ ಕಮತ್ತಯೇನ ಯಂ ಪಠಮಂ ದೇಸೇತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪಾರಾಜಿಕುದ್ದೇಸೇ ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ‘‘ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೩) ವೇಸಾಲಿಯಮೇವ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ।

    Yadi evaṃ nidānuddeso paṭhamadesanāti ce? Na, uposathakkhandhake (mahāva. 133) ‘‘yāni mayā bhikkhūnaṃ sikkhāpadāni paññattāni, tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti vacanato, ‘‘yassa siyā āpattī’’ti (mahāva. 134) vacanato ca. Akusalābyākatānaṃ āpattīnaṃ diṭṭhadhammasamparāyikāsavaṭṭhāniyattā yathābhūtaṃ sīlasaṃvarakena parivajjanena pahātabbattā pahānakkamopettha sambhavati ‘‘tāvadeva cattāri akaraṇīyāni ācikkhitabbānī’’ti vacanato. Tathā ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti (ma. ni. 3.75; vibha. 508) vacanato yathābhūtaṃ ācikkhanasikkhanena paṭipattikkamopi sambhavati. Yathuddesakkamaṃ pariyāpuṇitabbapariyattiatthenāpi paṭipattikkamo, evamimehi tīhi kamehi desetabbānametesaṃ sikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ uppattikkamo sambhavati. Tathā hi yaṃ yaṃ sādhāraṇaṃ, taṃ taṃ bhikkhuṃ ārabbha uppanne eva vatthusmiṃ ‘‘yā pana bhikkhunī chandaso methunaṃ dhamma’’ntiādinā nayena bhikkhunīnampi paññattaṃ. Yato bhikkhunīnaṃ taṃ anuppannapaññatti na siyā, tato anuppannapaññatti tasmiṃ natthīti (pari. 201-202) parivāravacanaṃ na virujjhati. Ettāvatā purimena kamattayena yaṃ paṭhamaṃ desetabbaṃ, taṃ pārājikuddese paṭhamuppannattā methunadhammapārājikaṃ sabbapaṭhamaṃ desetukāmo āyasmā upālitthero ‘‘tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharatī’’ti (pārā. 23) vesāliyameva pāpetvā ṭhapesi.

    ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಞಾಪನವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೯, ೪೩) ಏವಂ ಸಉದ್ದೇಸಅನುದ್ದೇಸಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ। ತತ್ಥ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಸರೂಪತೋ ಆಗತಾ ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಉದ್ದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ। ಸಾಪಿ ದ್ವಿಧಾ ಸಪುಗ್ಗಲಾಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸಭೇದತೋ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಸಹ, ವಿನಾ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಸಾ ಸಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸಾ। ಇತರಾ ಅಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸಾ

    Idāni sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ paññāpanavidhānaṃ veditabbaṃ. Kathaṃ? ‘‘Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’ti (pārā. 39, 43) evaṃ sauddesaanuddesabhedato duvidhaṃ. Tattha pātimokkhe sarūpato āgatā pañca āpattikkhandhā sauddesapaññatti nāma. Sāpi dvidhā sapuggalāpuggalaniddesabhedato. Tattha yassā paññattiyā anto āpattiyā saha, vinā vā puggalo dassito, sā sapuggalaniddesā. Itarā apuggalaniddesā.

    ತತ್ಥ ಸಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸಾ ದ್ವಿಧಾ ಅದಸ್ಸಿತದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಭೇದತೋ। ತತ್ಥ ಅದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೯, ೪೪, ೮೯, ೯೧, ೧೬೭, ೧೭೧, ೧೯೫, ೧೯೭) ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋವ ತತ್ಥ ದಸ್ಸಿತೋ, ನಾಪತ್ತಿ। ದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಆಗತಾ ಸತ್ತರಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಧಮ್ಮಾ। ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಪಠಮಾಪತ್ತಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನಾ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೬೮೩, ೬೮೭) ಹಿ ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇನ।

    Tattha sapuggalaniddesā dvidhā adassitadassitāpattibhedato. Tattha adassitāpattikā nāma aṭṭha pārājikā dhammā veditabbā. ‘‘Pārājiko hoti asaṃvāso’’ti (pārā. 39, 44, 89, 91, 167, 171, 195, 197) hi puggalova tattha dassito, nāpatti. Dassitāpattikā nāma bhikkhunipātimokkhe āgatā sattarasa saṅghādisesā dhammā. ‘‘Ayampi bhikkhunī paṭhamāpattikaṃ dhammaṃ āpannā nissāraṇīyaṃ saṅghādisesa’’nti (pāci. 683, 687) hi tattha āpatti dassitā saddhiṃ puggalena.

    ತಥಾ ಅಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸಾಪಿ ಅದಸ್ಸಿತದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಭೇದತೋ ದ್ವಿಧಾ। ತತ್ಥ ಅದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಕಾ ನಾಮ ಸೇಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tathā apuggalaniddesāpi adassitadassitāpattibhedato dvidhā. Tattha adassitāpattikā nāma sekhiyā dhammā. Vuttāvasesā dassitāpattikāti veditabbā.

    ಸಾಪಿ ದ್ವಿಧಾ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕಭೇದತೋ। ತತ್ಥ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕಾ ನಾಮ ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಮುಸಾವಾದೋಮಸವಾದಪೇಸುಞ್ಞಭೂತಗಾಮಅಞ್ಞವಾದಕಉಜ್ಝಾಪನಕಗಣಭೋಜನಪರಮ್ಪರಭೋಜನಸುರಾಮೇರಯಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕಹಸಧಮ್ಮಅನಾದರಿಯತಲಘಾತಕಜತುಮಟ್ಠಕಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚದಸವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕೇ ಮಿಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ತತ್ಥ ಉಪಯೋಗಭುಮ್ಮವಿಭತ್ತಿಯೋ ಏಕಂಸೇನ ಮಿಸ್ಸಾ। ಅವಸೇಸಾ ಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಅಮಿಸ್ಸಾ ಚ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಚ್ಚತ್ತಂ ತಾವ ದ್ವೀಸು ಅನಿಯತೇಸು ಉಪಯೋಗೇನ ಮಿಸ್ಸಂ, ದ್ವಾದಸಸು ಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇಸು ಕರಣೇನ ಮಿಸ್ಸಂ, ಊನಪಞ್ಚಬನ್ಧನಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಾಮಿಕರಣೇಹಿ, ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೇ ಭುಮ್ಮೇನ, ಮೋಹನಕೇ ಉಪಯೋಗಸಾಮಿಭುಮ್ಮೇಹಿ। ಯಸ್ಮಾ ‘‘ವಿವಣ್ಣಕ’’ನ್ತಿ ಭಾವೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ನ ಕತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ವಿವಣ್ಣಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಯದಾ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ಏವಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸೇಸು ಪಠಮಾನಿಯತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆದಿಮ್ಹಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಏವಮಾಗತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾ, ದುತಿಯಾನಿಯತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತಭೋಜನಸಮಣುದ್ದೇಸತತಿಯಚತುತ್ಥಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಮಜ್ಝೇ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಏವಮಾಗತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾ, ದುಬ್ಬಚಕುಲದೂಸಕಸಂಸಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಆದಿಮ್ಹಿ ಕೇವಲಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಗತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾ, ಭೇದಾನುವತ್ತಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಮಜ್ಝೇ ಆಗತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾ ಅಞ್ಞಾಯ ವಿಭತ್ತಿಯಾ ಅಮಿಸ್ಸಮೇವ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಭೇದಾನುವತ್ತಕತುವಟ್ಟನದ್ವಯಸಂಸಟ್ಠದುತಿಯಪಾಟಿದೇಸನೀಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಬಹುವಚನಂ, ಇತರತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏಕವಚನಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Sāpi dvidhā aniddiṭṭhakārakaniddiṭṭhakārakabhedato. Tattha aniddiṭṭhakārakā nāma sukkavisaṭṭhimusāvādomasavādapesuññabhūtagāmaaññavādakaujjhāpanakagaṇabhojanaparamparabhojanasurāmerayaaṅgulipatodakahasadhammaanādariyatalaghātakajatumaṭṭhakasikkhāpadānaṃ vasena pañcadasavidhā honti. Tattha niddiṭṭhakārake missāmissabhedo veditabbo – tattha upayogabhummavibhattiyo ekaṃsena missā. Avasesā missā ca amissā ca. Seyyathidaṃ – paccattaṃ tāva dvīsu aniyatesu upayogena missaṃ, dvādasasu pāṭidesanīyesu karaṇena missaṃ, ūnapañcabandhanapattasikkhāpadesu sāmikaraṇehi, ūnavīsativasse bhummena, mohanake upayogasāmibhummehi. Yasmā ‘‘vivaṇṇaka’’nti bhāvo adhippeto, na kattā, tasmā vivaṇṇakasikkhāpadaṃ yadā na sambhavati, evaṃ paccattaṃ pañcavidhaṃ missaṃ hoti. Sesesu paṭhamāniyataṃ ṭhapetvā ādimhi ‘‘yo pana bhikkhū’’ti evamāgataṃ paccattaṃ vā, dutiyāniyataṃ ṭhapetvā paṇītabhojanasamaṇuddesatatiyacatutthapāṭidesanīyasikkhāpadesu majjhe ‘‘yo pana bhikkhū’’ti evamāgataṃ paccattaṃ vā, dubbacakuladūsakasaṃsaṭṭhasikkhāpadesu ādimhi kevalaṃ ‘‘bhikkhū’’ti āgataṃ paccattaṃ vā, bhedānuvattakasikkhāpade majjhe āgataṃ paccattaṃ vā aññāya vibhattiyā amissameva hoti. Tattha bhedānuvattakatuvaṭṭanadvayasaṃsaṭṭhadutiyapāṭidesanīyasikkhāpadesu bahuvacanaṃ, itarattha sabbattha ekavacanamevāti veditabbaṃ.

    ತಥಾ ಉಪಯೋಗೋ ದ್ವೀಸು ವಿಕಪ್ಪನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು, ತನ್ತವಾಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಚ ಪಚ್ಚತ್ತೇನ ಮಿಸ್ಸೋ, ಅಭಿಹಟಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕರಣೇನ, ರಾಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕರಣಸಾಮಿಪಚ್ಚತ್ತೇಹೀತಿ ಉಪಯೋಗೋ ತಿಧಾ ಮಿಸ್ಸೋ ಹೋತಿ। ಕರಣಞ್ಚ ಕುಟಿಕಾರಮಹಲ್ಲಕದುತಿಯಕಥಿನದ್ವೇಭಾಗನಿಸೀದನಸನ್ಥತದುಬ್ಬಣ್ಣಕರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಛಸು ಪಚ್ಚತ್ತೇನ ಮಿಸ್ಸಂ, ಪಠಮತತಿಯಕಥಿನಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕನಿಸೀದನಕಣ್ಡುಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕಉದಕಸಾಟಿಕದ್ವೇಧಮ್ಮಪಚ್ಚಾಸೀಸನಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಸಾಮಿನಾ ಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕರಣಂ ದ್ವಿಧಾ ಮಿಸ್ಸಂ ಹೋತಿ। ಅವಸೇಸೇಸು ಛಬ್ಬಸ್ಸವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕದ್ವತ್ತಿಚ್ಛದನಾವಸಥಪಿಣ್ಡಮಹಾನಾಮಗರುಲಹುಪಾವುರಣಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸತ್ತಸು ಕರಣವಿಭತ್ತಿ ಅಞ್ಞವಿಭತ್ತಿಯಾ ಅಮಿಸ್ಸಾ, ಅಚ್ಚೇಕಏಳಕಲೋಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಸಾಮಿವಿಭತ್ತಿ ಕರಣವಿಭತ್ತಿಯಾ ಮಿಸ್ಸಾ। ಅತಿರೇಕಪತ್ತಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ಸಾಮಿವಿಭತ್ತಿ ಅಮಿಸ್ಸಾವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ತಾವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು –

    Tathā upayogo dvīsu vikappanasikkhāpadesu, tantavāyasikkhāpade ca paccattena misso, abhihaṭasikkhāpade karaṇena, rājasikkhāpade karaṇasāmipaccattehīti upayogo tidhā misso hoti. Karaṇañca kuṭikāramahallakadutiyakathinadvebhāganisīdanasanthatadubbaṇṇakaraṇasikkhāpadesu chasu paccattena missaṃ, paṭhamatatiyakathinaaṭṭhaṅgulapādakanisīdanakaṇḍuppaṭicchādikavassikasāṭikaudakasāṭikadvedhammapaccāsīsanasikkhāpadesu aṭṭhasu sāminā missanti karaṇaṃ dvidhā missaṃ hoti. Avasesesu chabbassavassikasāṭikadvatticchadanāvasathapiṇḍamahānāmagarulahupāvuraṇasikkhāpadesu sattasu karaṇavibhatti aññavibhattiyā amissā, accekaeḷakalomasikkhāpadesu sāmivibhatti karaṇavibhattiyā missā. Atirekapattabhesajjasikkhāpadesu aggahitaggahaṇena sāmivibhatti amissāva hotīti veditabbā. Evaṃ tāva niddiṭṭhakārakesu sikkhāpadesu –

    ಪಞ್ಚಧಾ ಚ ತಿಧಾ ಚೇವ, ದ್ವಿಧಾ ಚೇಪಿ ತಥೇಕಧಾ।

    Pañcadhā ca tidhā ceva, dvidhā cepi tathekadhā;

    ಭಿನ್ನಾ ವಿಭತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ, ಸಬ್ಬೇಕಾದಸಧಾ ಸಿಯುಂ॥

    Bhinnā vibhattiyo pañca, sabbekādasadhā siyuṃ.

    ಏವಂ ತಾವ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಸಉದ್ದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ಪಞ್ಞಾಸುತ್ತರೇಸು ತಿಸತೇಸು ನವುತಿಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕಾನಿ ಅತಿರೇಕಸಟ್ಠಿದ್ವಿಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಪಚ್ಚತ್ತಕರಣಾನಿ ತಿಂಸುತ್ತರಾನಿ ದ್ವಿಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಅಮಿಸ್ಸಪಚ್ಚತ್ತಕರಣಾನಿ ದ್ವಾದಸುತ್ತರಾನಿ ದ್ವಿಸತಾನಿ, ಮಿಸ್ಸಪಚ್ಚತ್ತಕರಣಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಹೋನ್ತಿ। ಅವಸೇಸೇಸು ತಿಂಸತಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಮಿಸ್ಸೋಪಯೋಗಕರಣಾನಿ ಪಞ್ಚ ಹೋನ್ತಿ, ಮಿಸ್ಸಕರಣಾನಿ ಚುದ್ದಸ, ಅಮಿಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತ, ಮಿಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸಕರಣಾನಿ ದ್ವೇ, ಅಮಿಸ್ಸಾನಿ ದ್ವೇತಿ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕೇಸು ಭೇದಾನುವತ್ತಕದುಬ್ಬಚಕುಲದೂಸಕಪಠಮದುತಿಯತತಿಯಕಥಿನಅಭಿಹಟಕುಟಿಕಾರಮಹಲ್ಲಕವಿಕಪ್ಪನದ್ವಯದ್ವೇಭಾಗಛಬ್ಬಸ್ಸನಿಸೀದನಸನ್ಥತಏಳಕಲೋಮಾತಿರೇಕಪತ್ತಭೇಸಜ್ಜವಸ್ಸಿಕಸಾಟಿಕತನ್ತವಾಯಅಚ್ಚೇಕಛಾರತ್ತದ್ವ ಪಞ್ಚತ್ತಿಂಸೇಸು ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ನತ್ಥಿ। ದುತಿಯಾನಿಯತಪಣೀತಭೋಜನಸಮಣುದ್ದೇಸತತಿಯಚತುತ್ಥಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇಸು ಮಜ್ಝೇ ಅತ್ಥಿ।

    Evaṃ tāva yathāvuttesu sauddesapaññattisaṅkhātesu sikkhāpadesu aggahitaggahaṇena paññāsuttaresu tisatesu navutianiddiṭṭhakārake vajjetvā niddiṭṭhakārakāni atirekasaṭṭhidvisatāni honti. Tesu paccattakaraṇāni tiṃsuttarāni dvisatāni honti. Tesu amissapaccattakaraṇāni dvādasuttarāni dvisatāni, missapaccattakaraṇāni aṭṭhārasa honti. Avasesesu tiṃsatiyā sikkhāpadesu missopayogakaraṇāni pañca honti, missakaraṇāni cuddasa, amissāni satta, missāmissakaraṇāni dve, amissāni dveti sabbesupi niddiṭṭhakārakesu bhedānuvattakadubbacakuladūsakapaṭhamadutiyatatiyakathinaabhihaṭakuṭikāramahallakavikappanadvayadvebhāgachabbassanisīdanasanthataeḷakalomātirekapattabhesajjavassikasāṭikatantavāyaaccekachārattadva pañcattiṃsesu ‘‘yo pana bhikkhū’’ti natthi. Dutiyāniyatapaṇītabhojanasamaṇuddesatatiyacatutthapāṭidesanīyesu majjhe atthi.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಸಉದ್ದೇಸಾನುದ್ದೇಸದುಕಂ, ಸಪುಗ್ಗಲಾಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸದುಕಂ, ಪಚ್ಚೇಕದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿದುಕದ್ವಯಂ, ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕದುಕಂ, ತತ್ಥ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕೇಸು ಪಚ್ಚತ್ತಭುಮ್ಮದುಕಂ, ಸಯೋಪನಾಯೋಪನದುಕಂ, ಅಯೋಪನಮಜ್ಝೇಯೋಪನದುಕಂ, ಏಕಾನೇಕವಚನದುಕನ್ತಿ ನವ ದುಕಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಸಉದ್ದೇಸಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಸೇಸವಿನಯಪಿಟಕೇ ಯಾ ಕಾಚಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅನುದ್ದೇಸಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಪದಭಾಜನನ್ತರಾಪತ್ತಿವಿನೀತವತ್ಥುಪಟಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿಅವುತ್ತಸಿದ್ಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧಾ ಹೋತಿ।

    Ettāvatā sauddesānuddesadukaṃ, sapuggalāpuggalaniddesadukaṃ, paccekadassitāpattidukadvayaṃ, aniddiṭṭhakārakadukaṃ, tattha niddiṭṭhakārakesu paccattabhummadukaṃ, sayopanāyopanadukaṃ, ayopanamajjheyopanadukaṃ, ekānekavacanadukanti nava dukāni dassitāni honti. Visesakāraṇaṃ tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade sampatte āvibhavissati. Evaṃ tāva sauddesapaññattiṃ ñatvā sesavinayapiṭake yā kāci paññatti anuddesapaññattīti veditabbā. Sā padabhājanantarāpattivinītavatthupaṭikkhepapaññattiavuttasiddhisikkhāpadavasena chabbidhā hoti.

    ತತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಖಯಿತೇ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ (ಪರಿ॰ ೧೫೭-೧೫೮), ವಟ್ಟಕತೇ ಮುಖೇ ಅಚ್ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೭೩) ಏವಮಾದಿಕಾ ಪದಭಾಜನೇ ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನಾಪತ್ತಿ ಪದಭಾಜನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ। ‘‘ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಮತ್ತಿಕಾಮಯಾ ಕುಟಿ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೮೫) ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಾಪಟಿಸಲ್ಲೀಯನ್ತೇನ ದ್ವಾರಂ ಸಂವರಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತು’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೭೭) ಏವಮಾದಿ ವಿನೀತವತ್ಥುಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ। ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೧೫) ಏವಮಾದಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ।

    Tattha ‘‘yebhuyyena khayite āpatti thullaccayassa (pari. 157-158), vaṭṭakate mukhe acchupantassa āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 73) evamādikā padabhājane sandissamānāpatti padabhājanasikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Na ca, bhikkhave, sabbamattikāmayā kuṭi kātabbā, yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi (pārā. 85) antarāpattisikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, divāpaṭisallīyantena dvāraṃ saṃvaritvā paṭisallīyitu’’nti (pārā. 77) evamādi vinītavatthusikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Saṅghabhedako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’ti (mahāva. 115) evamādi paṭikkhepasikkhāpadaṃ nāma.

    ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇನ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಗ್ಗಂ ಸಙ್ಘಂ ಅಧಮ್ಮಸಞ್ಞೀ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ। ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಛೇಜ್ಜಕಾ ಹೋತಿ, ಚತುನ್ನಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಚತುನ್ನಞ್ಚೇವ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕವತ್ಥುಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ಭಗವತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೨೩) ಚ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ನ ಕೇವಲಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ…ಪೇ॰… ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತಿ ಸಾಧಕಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೦೯) ಏವಮಾದೀಸು ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀನಂ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ನ ಪಣ್ಡಕಾದೀನಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ। ನ ಹಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ। ಯತೋ ಸಿಯಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ। ತಥಾ ‘‘ನ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಥೇವೇ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೬೬, ೬೭, ೭೮, ೭೯) ಏವಮಾದಿಕಞ್ಚ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ ನಾಮ।

    Yasmā pana tena tena paṭikkhepena ‘‘yo pana bhikkhu samaggaṃ saṅghaṃ adhammasaññī bhindeyya, pārājiko hoti asaṃvāso. Yo pana bhikkhu duṭṭhacitto bhagavato jīvamānakasarīre lohitaṃ uppādeyya, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti sikkhāpadāni paññattāni honti. Yāni sandhāya ‘‘ekassa chejjakā hoti, catunnaṃ thullaccayaṃ, catunnañceva anāpatti, sabbesaṃ ekavatthukā’’ti vuttaṃ. ‘‘Atthāpatti tiṭṭhante bhagavati āpajjati, no parinibbute’’ti (pari. 323) ca vuttaṃ. Tena na kevalaṃ ‘‘na, bhikkhave, jānaṃ saṅghabhedako anupasampanno upasampādetabbo…pe… āpatti dukkaṭassā’’ti idameva sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti sādhakaṃ hoti. ‘‘Paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 109) evamādīsu pana upajjhāyādīnaṃ dukkaṭameva paññattaṃ, na paṇḍakādīnaṃ pārājikāpatti. Na hi tesaṃ bhikkhubhāvo atthi. Yato siyā pārājikāpatti. Tathā ‘‘na acchinne theve pakkamitabba’’nti (mahāva. 66, 67, 78, 79) evamādikañca paṭikkhepasikkhāpadameva nāma.

    ಖನ್ಧಕೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭೇದಾನುವತ್ತಕೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ದೇಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೪೫) ವುತ್ತಂ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇದಂ ತೇಸಂ ವಿಭತ್ತಿಕಮ್ಮಕ್ಖಣೇ ಅಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಭಗವತೋ ವಚನೇನ ವಿಸುದ್ಧಕ್ಖಣೇಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜಾತನ್ತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಭೇದಾನುವತ್ತಕೇ ದೇಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಸೇಸಭೇದಾನುವತ್ತಕಾನಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕಾನಂ ಅನುವತ್ತೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ, ವಿನಯಕಮ್ಮಾನಿ ಚ ತತ್ಥೇವ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತೇ ತಂ ಉಪಾಲಿ ಮಯಾ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಸುಪಞ್ಞತ್ತೇ ಖೋ ಮಯಾ ಉಪಾಲಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಚ್ಚಂ ವಾ ಗೀತಂ ವಾ ವಾದಿತಂ ವಾ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ , ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೮೩೪) ಇಮಿನಾ ಸುತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ನಚ್ಚೇಯ್ಯ ವಾ ಗಾಯೇಯ್ಯ ವಾ ವಾದೇಯ್ಯ ವಾ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ದಿಸ್ಸಮಾನಂ ಆಪತ್ತಿಜಾತಂ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ವಾ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ। ಛಬ್ಬಿಧಮ್ಪೇತಂ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಉದ್ದೇಸಾರಹಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅನುದ್ದೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಞ್ಚಹಿ ಉದ್ದೇಸೇಹಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ವಿಸಭಾಗತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಬ್ಭಾಸಿತಾನಂ ಸಭಾಗವತ್ಥುಕಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದ್ವಯಂ ಅಸಭಾಗಾಪತ್ತಿಕತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ, ನಾನಾವತ್ಥುಕಾಪತ್ತಿಕತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ವಿನೀತವತ್ಥುಪಞ್ಞತ್ತಿಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಞ್ಚ ಅದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿಕತ್ತಾ, ಅದಸ್ಸಿತವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಭೇದಾನುವತ್ತಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸ, ಅದಸ್ಸಿತಾಪತ್ತಿವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧಿಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ದುವಿಧಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನಂ ಸಉದ್ದೇಸಾನುದ್ದೇಸಭೇದತೋ’’ತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸಮಾಸತೋ ಪಕಾಸಿತಂ ಹೋತಿ।

    Khandhakesu paññattadukkaṭathullaccayāni paññattisikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Tena hi, sāriputta, bhedānuvattake thullaccayaṃ desāpehī’’ti (cūḷava. 345) vuttaṃ, thullaccayampi tattheva samodhānaṃ gacchati. Idaṃ tesaṃ vibhattikammakkhaṇe apaññattattā avijjamānampi bhagavato vacanena visuddhakkhaṇepi vijjamānaṃ jātanti eke. ‘‘Bhedānuvattake desāpehī’’ti vacanato sesabhedānuvattakānaṃ ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ saṅghabhedakānaṃ anuvatteyya, āpatti thullaccayassā’’ti sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotīti veditabbaṃ. Tathā sabbāni khandhakavattāni, vinayakammāni ca tattheva samodhānaṃ gacchanti. Yathāha ‘‘paññatte taṃ upāli mayā āgantukānaṃ bhikkhūnaṃ āgantukavattaṃ…pe… evaṃ supaññatte kho mayā upāli sikkhāpade’’tiādi. ‘‘Yā pana bhikkhunī naccaṃ vā gītaṃ vā vāditaṃ vā dassanāya gaccheyya , pācittiya’’nti (pāci. 834) iminā suttena bhikkhunī nacceyya vā gāyeyya vā vādeyya vā, pācittiyanti evamādikaṃ yaṃ kiñci aṭṭhakathāya dissamānaṃ āpattijātaṃ vinayakammaṃ vā avuttasiddhisikkhāpadaṃ nāma. Chabbidhampetaṃ chahi ākārehi uddesārahaṃ na hotīti anuddesasikkhāpadaṃ nāmāti veditabbaṃ. Seyyathidaṃ – pañcahi uddesehi yathāsambhavaṃ visabhāgattā thullaccayadubbhāsitānaṃ sabhāgavatthukampi dukkaṭathullaccayadvayaṃ asabhāgāpattikattā antarāpattipaññattisikkhāpadānaṃ, nānāvatthukāpattikattā paṭikkhepasikkhāpadānaṃ, kesañci vinītavatthupaññattisikkhāpadānañca adassitāpattikattā, adassitavatthukattā bhedānuvattakathullaccayassa, adassitāpattivatthukattā avuttasiddhisikkhāpadānanti. Ettāvatā ‘‘duvidhaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ sauddesānuddesabhedato’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ samāsato pakāsitaṃ hoti.

    ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ತಾವ –

    Paññattiyaṃ tāva –

    ‘‘ಕಾರಕೋ ಇಧ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಭಾವತೋ।

    ‘‘Kārako idha niddiṭṭho, apekkhāya abhāvato;

    ಪುಬ್ಬೇ ವತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಾ-ಭಾವತೋ ಚ ಆದಿತೋ ಯೋಪನೇನ ಸಹಾ’’ತಿ॥ –

    Pubbe vattabbavidhānā-bhāvato ca ādito yopanena sahā’’ti. –

    ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೇ ತೇ ಅನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಕಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾ ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಆದಯೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಸೇಸಾ, ತೇಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯಕಮ್ಮವತ್ಥುಪುಗ್ಗಲಪಯೋಗೇ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಭಾವತೋ ಕಾರಕೋ ನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ತೇಸಂ ಸಾಪೇಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಧ ಪನ ಪಾರಾಜಿಕಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಭಾವತೋ ಕಾರಕೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಯೋ ಪನ ಕಾರಕೋ ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಚೀವರಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಬ್ಭತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೪೬೨, ೪೭೨, ೪೭೫) ವಿಯ ಪುಬ್ಬೇ ವತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಾಭಾವತೋ ಕರಣಾದಿವಸೇನ ಅನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚತ್ತವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಭಾವತೋ। ತತ್ಥ ನಿದ್ದಿಸಿಯಮಾನೋ ಸೇಸದುತಿಯಾನಿಯತಪಣೀತಭೋಜನಂ ಸಮಣುದ್ದೇಸತತಿಯಚತಉತ್ಥಪಾಟಿದೇಸನೀಯೇಸು ವಿಯ ಮಜ್ಝೇ ಅನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ಪನ…ಪೇ॰… ಓಭಾಸಿತು’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೫೩) ವಿಯ ಪುಬ್ಬೇ ವತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಾಭಾವತೋ ಏವ ಆದಿಮ್ಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಆದಿಮ್ಹಿ ನಿದ್ದಿಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇಸು ಭೇದಾನುವತ್ತಕಾದೀಸು ಪಞ್ಚತ್ತಿಂಸೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ವಿಯ ಅನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಾಭಾವತೋ ಏವ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿತೋವ ಯೋಪನ-ಸದ್ದೇನ ಸಹ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಏವಂ ನಿದ್ದಿಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಸೋ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದ್ವೇ ಏಕಮಞ್ಚೇ ತುವಟ್ಟೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ॰ ೯೩೩) ಆಪತ್ತಿ ವಿಯ ಪರಪ್ಪಭವಂ ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಏಕವಚನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿಪಿ ಪರಪ್ಪಭವಾ ‘‘ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೯) ವಚನತೋತಿ ಚೇ? ತಂ ನ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಜಾನನತೋ। ಅನೇಕಿಸ್ಸಾ ಏವ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಏಕಿಸ್ಸಾತಿ ನಿಯಮೋ ತತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ನ ಏವಂ ಇಧ ನಿಯಮೋತಿ ಅನಿಯಮಿತಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಲಮ್ಬೀಮುದುಪಿಟ್ಠೀನಂ ಕುತೋ ‘‘ದ್ವಯಂದ್ವಯಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೫) ವಚನತೋ ತೇಸಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾಪತ್ತಿ। ಅಯಮತ್ಥೋ ಚತಸ್ಸೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾತಿ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಛೇಜ್ಜಂ ಸಿಯಾ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೪೮೧) ಚ ಪರಿವಾರೇ ವುತ್ತವಚನೇನ ಸಾಧೇತಬ್ಬೋ।

    Ayaṃ nayo veditabbo. Tassattho – ye te aniddiṭṭhakārakā pubbe vuttappabhedā sukkavisaṭṭhiādayo sikkhāpadavisesā, tesu adhippāyakammavatthupuggalapayoge apekkhāya bhāvato kārako na niddiṭṭho tesaṃ sāpekkhabhāvadassanatthaṃ. Taṃ sabbaṃ tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āvibhavissati, idha pana pārājikapaññattiyaṃ apekkhāya abhāvato kārako niddiṭṭho. Yo pana kārako ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmi’’ntiādīsu (pārā. 462, 472, 475) viya pubbe vattabbavidhānābhāvato karaṇādivasena aniddisitvā paccattavasena niddiṭṭho apekkhāya abhāvato. Tattha niddisiyamāno sesadutiyāniyatapaṇītabhojanaṃ samaṇuddesatatiyacatautthapāṭidesanīyesu viya majjhe aniddisitvā ‘‘na heva kho pana…pe… obhāsitu’’ntiādi (pārā. 453) viya pubbe vattabbavidhānābhāvato eva ādimhi niddiṭṭho. Ādimhi niddisiyamānopi pubbe vuttappabhedesu bhedānuvattakādīsu pañcattiṃsesu sikkhāpadesu viya aniddisitvā pubbe vattabbavidhānābhāvato eva ‘‘yo pana bhikkhū’’tiāditova yopana-saddena saha niddiṭṭho. Evaṃ niddisiyamānopi so yasmā ‘‘yā pana bhikkhuniyo dve ekamañce tuvaṭṭeyyu’’ntiādi (pāci. 933) āpatti viya parappabhavaṃ āpattiṃ na āpajjati, tasmā ‘‘yo pana bhikkhū’’ti ekavacanena niddiṭṭho. Methunadhammāpattipi parappabhavā ‘‘dvayaṃdvayasamāpattī’’ti (pārā. 39) vacanatoti ce? Taṃ na, adhippāyajānanato. Anekissā eva bhikkhuniyā āpatti, na ekissāti niyamo tattha atthi, na evaṃ idha niyamoti aniyamitādhippāyo. Lambīmudupiṭṭhīnaṃ kuto ‘‘dvayaṃdvayasamāpattī’’ti (pārā. 55) vacanato tesaṃ methunadhammāpatti. Ayamattho catasso methunadhammapaccayāti aṭṭhavatthukaṃ sandhāya ‘‘chejjaṃ siyā methunadhammapaccayā’’ti (pari. 481) ca parivāre vuttavacanena sādhetabbo.

    ಭೇದಾನುವತ್ತಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ತಿಣ್ಣಂ ಉದ್ಧಂ ನ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬಾ, ನ ಸಙ್ಘೇನ ಸಙ್ಘಂ ಏಕತೋ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ। ನಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆದಿತೋವ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೧೮) ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ನ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ‘‘ಅನುವತ್ತಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತತೋ ನಿದಾನವಿರೋಧೋ। ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಹಿ ತದನುವತ್ತಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಯಂ ಪನ ಸತ್ತಸತಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾಚೀನಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಾವೇಯ್ಯಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ …ಪೇ॰… ಸಮ್ಮತಾ’’ತಿಆದಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೫೬) ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಇಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಂ। ಸಮ್ಮುತಿಕರಣಮೇವ ವಾ ತತಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪತಿ। ನ ಹಿ ತೇ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಕಮ್ಮಾರಹಾ ಕಮ್ಮಕತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಕಮ್ಮಾರಹೋತಿ ಲಕ್ಖಣಂ। ನ ಚ ತದಾ ಸಙ್ಘೋ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಭಜಾಪಿಯಮಾನಾ ತೇ ಕಮ್ಮಪತ್ತಭಾವಂ ಭಜನ್ತಿ। ಅಧಿಕರಣವೂಪಸಮಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪತ್ತಾ ಯುತ್ತಾ ಸಙ್ಘೇನ ಕತಾತಿ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಪತ್ತಾ ಏವ ಹಿ ತೇ ಹೋನ್ತಿ। ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೧೮) ವಚನತೋ ತೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬವಿಧಾನಂ। ಸಮ್ಮುತಿಕರಣಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ತಂ ನ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯಜಾನನತೋ, ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾಯ ಏವ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಾರಹಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ನ ದೋಸಾಗತಿವಸೇನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಹಿ ಪಾಚೀನಕಾದೀನಂ ಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಧಿಕರಣವೂಪಸಮಸಿದ್ಧಿ ವಿಯ ತೇಸಂ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇನ ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಸಿದ್ಧಿ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮುತಿ ನಾಮೇಸಾ ಪಠಮಂ ಅನುಮತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾಚಿತ್ವಾವ ಕರೀಯತಿ, ನ ತಥಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿ। ಕಮ್ಮಕರಣೇ ಪನ ತದತ್ಥಸಿದ್ಧಿ ಹೋತಿಯೇವ। ಪರಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಬಹುತರಾವ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Bhedānuvattakasikkhāpade tiṇṇaṃ uddhaṃ na samanubhāsitabbā, na saṅghena saṅghaṃ ekato kātabbanti. Nayadassanatthaṃ āditova ‘‘bhikkhū hontī’’ti bahuvacananiddesaṃ katvā puna ‘‘eko vā dve vā tayo vā’’ti (pārā. 418) vuttaṃ, aññathā na tato uddhaṃ ‘‘anuvattakā hontī’’ti āpajjati. Tato nidānavirodho. Pañcasatamattā hi tadanuvattakā ahesuṃ. Yaṃ pana sattasatikakkhandhake ‘‘saṅgho cattāro pācīnake bhikkhū, cattāro pāveyyake bhikkhū sammanneyya …pe… sammatā’’tiādi (cūḷava. 456) ñattidutiyakammaṃ vuttaṃ, taṃ ‘‘ubbāhikāya imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametu’’nti vuttattā tehi kattabbavidhānaṃ. Sammutikaraṇameva vā tatiyaṃ katvā kappati. Na hi te tena kammena kammārahā kammakatā honti. Yassa saṅgho kammaṃ karoti, so kammārahoti lakkhaṇaṃ. Na ca tadā saṅgho tesaṃ aṭṭhannampi bhikkhūnaṃ kammaṃ akāsi. Bhajāpiyamānā te kammapattabhāvaṃ bhajanti. Adhikaraṇavūpasamakammassa pattā yuttā saṅghena katāti katvā kammapattā eva hi te honti. ‘‘Te bhikkhū bhikkhūhi yāvatatiyaṃ samanubhāsitabbā tassa paṭinissaggāyā’’ti (pārā. 418) vacanato tehi kattabbavidhānaṃ. Sammutikaraṇameva kammaṃ hotīti ce? Taṃ na, adhippāyajānanato, tassa paṭinissaggāya eva te bhikkhū kammārahā kātabbā, na dosāgativasenāti ayamettha adhippāyo. Na hi pācīnakādīnaṃ sammutiyā adhikaraṇavūpasamasiddhi viya tesaṃ samanubhāsanakammena tassa paṭinissaggasiddhi hoti, sammuti nāmesā paṭhamaṃ anumatiṃ gahetvā yācitvāva karīyati, na tathā kammanti. Kammakaraṇe pana tadatthasiddhi hotiyeva. Parasammutiyā bahutarāva sammannitabbāti veditabbaṃ.

    ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಬಾಹುಲ್ಲನಯೇನ ಲದ್ಧನಾಮಕಂ ಸಕಪಯೋಗೇನ ವಾ ಪರಪಯೋಗೇನ ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸಕಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪರಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪರನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಕಮಗ್ಗೇ ಏವ ಪವೇಸನಪವಿಟ್ಠಟ್ಠಿತಉದ್ಧರಣೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ಪಟಿಸಾದಿಯನವಸೇನ ಸೇವೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ ಅಸಂವಾಸೋತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪವೇಸನಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಏಕಂ ವಾ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘ಸೋ ಚೇ ಪವೇಸನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪವಿಟ್ಠಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಠಿತಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಉದ್ಧರಣಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’ತಿಆದೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೮) ವದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಮತೇನ ಚತೂಸುಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತೇಯೇವ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ಆಪಜ್ಜತು ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ, ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ತಂಭಾಗಿಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯೋ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಹಟ್ಠಕಾಲೇ ಮೇಥುನಾದಿಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾಪತ್ತಿಂ ಏಕಮನೇಕಂ ವಾ ಪಟಿಕರಿತ್ವಾವ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಾ ನಿರಾಪತ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಗಹಟ್ಠಕಾಲೇ ಸಾಪತ್ತಿಕೋವಾತಿ। ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ಥೇವ ಆಪತ್ತಿ। ವುಟ್ಠಾನದೇಸನಾಹಿ ಪನ ಅಸುಜ್ಝನತೋ ‘‘ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಗಣನಪಯೋಜನಾಭಾವತೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾರಾ॰ ೫೮) ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನೇನಾಯಮತ್ಥೋ ಸಿದ್ಧೋತಿ ಯುತ್ತಿಞ್ಚ ವದನ್ತಿ।

    ‘‘Methunadhamma’’nti evaṃ bāhullanayena laddhanāmakaṃ sakapayogena vā parapayogena vā attano nimittassa sakamagge vā paramagge vā paranimittassa vā sakamagge eva pavesanapaviṭṭhaṭṭhitauddharaṇesu yaṃ kiñci ekaṃ paṭisādiyanavasena seveyya, pārājiko hoti asaṃvāsoti. Keci pana ‘‘pavesanādīni cattāri vā tīṇi vā dve vā ekaṃ vā paṭiseveyya, pārājiko hoti. Vuttañhetaṃ ‘so ce pavesanaṃ sādiyati, paviṭṭhaṃ sādiyati, ṭhitaṃ sādiyati, uddharaṇaṃ sādiyati, āpatti pārājikassā’tiādī’’ti (pārā. 58) vadanti. Tesaṃ matena catūsupi catasso pārājikāpattiyo āpajjati. Teyeva evaṃ vadanti – āpajjatu methunadhammapārājikāpatti, methunadhammapārājikāpattiyā taṃbhāgiyāti attano vītikkame pārājikāpattiyo, saṅghādisesāpattiñca āpajjitvā sikkhaṃ paccakkhāya gahaṭṭhakāle methunādikaṃ pārājikaṃ āpajjitvā puna pabbajitvā upasampajjitvā ekaṃ saṅghādisesāpattiṃ ekamanekaṃ vā paṭikaritvāva so puggalo yasmā nirāpattiko hoti, tasmā so gahaṭṭhakāle sāpattikovāti. Antimavatthuajjhāpannassāpi attheva āpatti. Vuṭṭhānadesanāhi pana asujjhanato ‘‘payoge payoge āpatti pārājikassā’’ti na vuttaṃ. Gaṇanapayojanābhāvato kiñcāpi na vuttaṃ, atha kho padabhājane (pārā. 58) ‘‘āpatti pārājikassā’’ti vacanenāyamattho siddhoti yuttiñca vadanti.

    ಯದಿ ಏವಂ ಮಾತಿಕಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅನವಸೇಸವಚನಮ್ಪಿ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ, ಭಿಕ್ಖುಗಣನಞ್ಚ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅನವಸೇಸವಚನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪವೇಸೇವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಪವಿಟ್ಠಾದೀಸು। ತಮೇವೇಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೩೪) ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ನಿದಾನುದ್ದೇಸವಚನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ಮಾತಿಕಾಯಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೨, ೪೪) ಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸವಚನಂ ತೇನ ಸರೀರಬನ್ಧನೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅಭಬ್ಬಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ। ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವಚನಂ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ಅಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ। ನ ಹಿ ಸೋ ಸಂವಾಸಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ, ತಞ್ಚೇ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿ ಸಮಾನೋ ಅನೋಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವದತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಓಮಸವಾದೇನ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೯) ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ತದಭಾವತೋ ಸಿದ್ಧೋ ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತೀತಿ, ತೇನ ಪದಸೋಧಮ್ಮಂ, ಸಹಸೇಯ್ಯಞ್ಚ ಜನೇತಿ, ಭಿಕ್ಖುಪೇಸುಞ್ಞಾದಿಞ್ಚ ಜನೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಪಾರಾಜಿಕ ೩೯)।

    Yadi evaṃ mātikāyampi ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, pārājika’’nti vattabbaṃ bhaveyya, pārājikassa anavasesavacanampi na yujjeyya. Sabbepi hi āpattikkhandhe, bhikkhugaṇanañca anavasesetvā tiṭṭhatīti anavasesavacananti katvā paveseva āpatti, na paviṭṭhādīsu. Tamevekaṃ sandhāya ‘‘yassa siyā āpattī’’ti (mahāva. 134) pārājikāpattimpi anto katvā nidānuddesavacanaṃ veditabbaṃ. Tasmā mātikāyaṃ ‘‘pārājika’’nti avatvā ‘‘pārājiko hotī’’ti (pārā. 42, 44) puggalaniddesavacanaṃ tena sarīrabandhanena upasampadāya abhabbabhāvadīpanatthaṃ. ‘‘Āpatti pārājikassā’’ti padabhājane vacanaṃ antimavatthuṃ ajjhāpannassāpi pārājikassa asaṃvāsassa sato puggalassa atheyyasaṃvāsakabhāvadīpanatthaṃ. Na hi so saṃvāsaṃ sādiyantopi theyyasaṃvāsako hoti, tasmā upasampanno ‘‘bhikkhū’’tveva vuccati. Tenevāha ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno anokāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadati, āpatti omasavādena dukkaṭassā’’ti (pārā. 389) anupasampannassa tadabhāvato siddho so upasampanno ‘‘bhikkhū’’tveva vuccatīti, tena padasodhammaṃ, sahaseyyañca janeti, bhikkhupesuññādiñca janetīti veditabbaṃ (vajira. ṭī. pārājika 39).

    ನಿದಾನಾ ಮಾತಿಕಾಭೇದೋ, ವಿಭಙ್ಗೋ ತನ್ನಿಯಾಮಕೋ।

    Nidānā mātikābhedo, vibhaṅgo tanniyāmako;

    ತತೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭೇದೋ, ಅನಾಪತ್ತಿ ತದಞ್ಞಥಾತಿ॥ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಪಾರಾಜಿಕ ೪೩-೪೪) –

    Tato āpattiyā bhedo, anāpatti tadaññathāti. (vajira. ṭī. pārājika 43-44) –

    ಅಯಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಸುದಿನ್ನವತ್ಥು (ಪಾರಾ॰ ೨೪ ಆದಯೋ)-ಮಕ್ಕಟಿವತ್ಥು (ಪಾರಾ॰ ೪೦ ಆದಯೋ)-ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕವತ್ಥು (ಪಾರಾ॰ ೪೩) ಚಾತಿ ತಿಪ್ಪಭೇದವತ್ಥು ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ನಿದಾನಂ ನಾಮ। ತತೋ ನಿದಾನಾ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ…ಪೇ॰… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಾತಿಕಾಯ ಭೇದೋ ಜಾತೋ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೪) ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಆವುಸೋ, ಭಗವತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಇತ್ಥಿಯಾ, ನೋ ಪುರಿಸೇ, ನೋ ಪಣ್ಡಕೇ, ನೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೇ ಚಾ’’ತಿ ಮಕ್ಕಟಿಪಾರಾಜಿಕೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಅಲೇಸೋಕಾಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಕ್ಕಟಿಸಙ್ಖಾತಾ ನಿದಾನಾ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪೀ’’ತಿ ಮಾತಿಕಾಯ ವಚನಭೇದೋ, ನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವ ಮೇಥುನಸಿದ್ಧಿದಸ್ಸನತೋ। ತಸ್ಮಾ ವಿಭಙ್ಗೋ ತನ್ನಿಯಾಮಕೋ ತಸ್ಸಾ ಮಾತಿಕಾಯ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥನಿಯಾಮಕೋ ವಿಭಙ್ಗೋತಿ। ವಿಭಙ್ಗೇ ಹಿ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ, ತಯೋ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾ, ತಯೋ ಪಣ್ಡಕಾ, ತಯೋ ಪುರಿಸಾ। ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ ತಯೋ ಮಗ್ಗೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೫೬) ನಯೇನ ಸಬ್ಬಲೇಸೋಕಾಸಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಯಮೋ ಕತೋ। ಏತ್ಥಾಹ – ಯದಿ ಏವಂ ಸಾಧಾರಣಸಿಕ್ಖಾಪದವಸೇನ ವಾ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತನವಸೇನ ವಾ ನ ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ವಿಭಙ್ಗೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ತದವಚನೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಪಾತುಭಾವೇನ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಠಿತಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ನಾಹಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕರಣಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಸಿಕ್ಖಾಪಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಹೋಮೀ’’ತಿ। ವುಚ್ಚತೇ – ಯಥಾ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ತಥಾ ವುತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತಞ್ಚಾನಿಟ್ಠಂ। ಇದಮಪರಮನಿಟ್ಠಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಾಧಾರಣಾನೇವ ನಾಸಾಧಾರಣಾನೀ’’ತಿ। ಅಪಿಚಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನಾವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಂಯೇವ ಉಪಜ್ಝಂ ತಮೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ತಾನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಙ್ಗಮಿತು’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೯) ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭೇದೋತಿ ತತೋ ವಿಭಙ್ಗತೋ ‘‘ಅಕ್ಖಯಿತೇ ಸರೀರೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಖಯಿತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೭೩, ಪರಿ॰ ೧೫೭) ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ। ಅನಾಪತ್ತಿ ತದಞ್ಞಥಾತಿ ತತೋ ಏವ ವಿಭಙ್ಗತೋ ಯೇನ ಆಕಾರೇನ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇನಾಕಾರೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದೋವ ಹೋತಿ। ‘‘ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ವಿಭಙ್ಗೇ ಅಸತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ನಿದಾನಾ ಮಾತಿಕಾಭೇದೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಸಮಾಸತೋ ವುತ್ತತ್ಥಾ ಹೋತಿ। ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ।

    Ayaṃ nayo veditabbo. Tattha sudinnavatthu (pārā. 24 ādayo)-makkaṭivatthu (pārā. 40 ādayo)-vajjiputtakavatthu (pārā. 43) cāti tippabhedavatthu imassa sikkhāpadassa nidānaṃ nāma. Tato nidānā ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ…pe… asaṃvāso’’ti (pārā. 44) imissā mātikāya bhedo jāto. Tattha hi ‘‘antamaso tiracchānagatāyā’’ti (pārā. 44) itthiliṅgavasena ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho itthiyā, no purise, no paṇḍake, no ubhatobyañjanake cā’’ti makkaṭipārājiko viya aññopi lesaṃ oḍḍetuṃ sakkoti, tasmā tādisassa alesokāsassa dassanatthaṃ idaṃ vuccati, makkaṭisaṅkhātā nidānā ‘‘antamaso tiracchānagatāyapī’’ti mātikāya vacanabhedo, na itthiyā eva methunasiddhidassanato. Tasmā vibhaṅgo tanniyāmako tassā mātikāya adhippetatthaniyāmako vibhaṅgoti. Vibhaṅge hi ‘‘tisso itthiyo, tayo ubhatobyañjanakā, tayo paṇḍakā, tayo purisā. Manussitthiyā tayo magge, tiracchānagatapurisassa dve magge’’tiādinā (pārā. 56) nayena sabbalesokāsaṃ pidahitvā niyamo kato. Etthāha – yadi evaṃ sādhāraṇasikkhāpadavasena vā liṅgaparivattanavasena vā na kevalaṃ bhikkhūnaṃ, bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vibhaṅge vattabbaṃ siyā. Tadavacanena hi bhikkhunī purisaliṅgapātubhāvena bhikkhubhāve ṭhitā evaṃ vadeyya ‘‘nāhaṃ upasampadākaraṇakāle bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannā, tasmā na apaccakkhātasikkhāpi methunadhammena pārājikā homī’’ti. Vuccate – yathā vuttaṃ, tathā na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Tathā vutte bhikkhunīnampi sikkhāpaccakkhānaṃ atthīti āpajjati. Tañcāniṭṭhaṃ. Idamaparamaniṭṭhaṃ ‘‘sabbasikkhāpadāni sādhāraṇāneva nāsādhāraṇānī’’ti. Apicāyaṃ bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannāva hotīti dassanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, taṃyeva upajjhaṃ tameva upasampadaṃ tāni vassāni bhikkhūhi saṅgamitu’’ntiādi (pārā. 69) vuttaṃ. Tato āpattiyā bhedoti tato vibhaṅgato ‘‘akkhayite sarīre pārājikaṃ, yebhuyyena khayite thullaccaya’’ntiādi (pārā. 73, pari. 157) āpattiyā bhedo hoti. Anāpatti tadaññathāti tato eva vibhaṅgato yena ākārena āpatti vuttā, tato aññenākārena anāpattibhedova hoti. ‘‘Sādiyati, āpatti pārājikassa, na sādiyati, anāpattī’’ti hi vibhaṅge asati na paññāyati. Ettāvatā ‘‘nidānā mātikābhedo’’ti ayaṃ gāthā samāsato vuttatthā hoti. Visesakāraṇaṃ pana tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āvibhavissati.

    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ತಾವ ಪಠಮಬೋಧಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುದಿನ್ನಸ್ಸ ಅಟ್ಠವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಚ ರತ್ತಞ್ಞುಮಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾ, ದುತಿಯಪಞ್ಞತ್ತಿ ಬಾಹುಸಚ್ಚಮಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ। ಸೋ ಹಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಕ್ಕಟಿಪಾರಾಜಿಕೋ ಯಥಾ ಮಾತುಗಾಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥೀ ನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಥಾ ಇಧಾಪೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಆವುಸೋ…ಪೇ॰… ತಞ್ಚ ಖೋ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯಾ, ನೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೧) ಆಹ। ತತಿಯಪಞ್ಞತ್ತಿ ಲಾಭಗ್ಗಮಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ‘‘ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೩) ವಚನತೋ, ವೇಪುಲ್ಲಮಹತ್ತಮ್ಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಇಮಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಉಪಾದಾಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ತಂ ಕಾಲಂ ಪತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Paṭhamapaññatti tāva paṭhamabodhiṃ atikkamitvā paññattattā, āyasmato sudinnassa aṭṭhavassikakāle paññattattā ca rattaññumahattaṃ pattakāle paññattā, dutiyapaññatti bāhusaccamahattaṃ pattakāle. So hi āyasmā makkaṭipārājiko yathā mātugāmappaṭisaṃyuttesu sikkhāpadesu tiracchānagatitthī na adhippetā, tathā idhāpīti saññāya ‘‘saccaṃ, āvuso…pe… tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatāyā’’ti (pārā. 41) āha. Tatiyapaññatti lābhaggamahattaṃ pattakāle uppannā ‘‘yāvadatthaṃ bhuñjitvā’’tiādi (pārā. 43) vacanato, vepullamahattampi ettheva labbhatīti imaṃ paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ tividhampi vatthuṃ upādāya catubbidhampi taṃ kālaṃ patvā paññattanti veditabbaṃ.

    ತತ್ಥ ಯೋ ಪನಾತಿ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನಪದಂ। ಭಿಕ್ಖೂತಿ ತಸ್ಸ ಅತಿಪ್ಪಸಙ್ಗನಿಯಮಪದಂ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನವಚನಂ। ನ ಹಿ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಾಮಕೋ, ಯಾ ಭಗವತಾ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ ಸಿಕ್ಖಾ ವಿಹಿತಾ , ‘‘ಏತ್ಥ ಸಹ ಜೀವನ್ತೀ’’ತಿ ಯೋ ಚ ಸಾಜೀವೋ ವುತ್ತೋ, ತಂ ಉಭಯಂ ಸಮಾಪನ್ನೋವ ಹೋತಿ। ಕದಾ ಪನ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ? ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಮನನ್ತರಮೇವ ತದುಭಯಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ತದಜ್ಝುಪಗತತ್ತಾ ಸಮಾಪನ್ನೋವ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಹ ಜೀವನ್ತೀತಿ ಯಾವ ಸಿಕ್ಖಂ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಭಾವಂ ವಾ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಾಜೀವಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ, ತಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಬಹುಲೋ ವಾ ಏಕಚ್ಚಂ ಸಾವಸೇಸಂ ಸಾಜೀವಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।

    Tattha yo panāti anavasesapariyādānapadaṃ. Bhikkhūti tassa atippasaṅganiyamapadaṃ. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti tassa visesanavacanaṃ. Na hi sabbopi bhikkhunāmako, yā bhagavatā yāya kāyaci upasampadāya upasampannabhikkhūnaṃ heṭṭhimaparicchedena sikkhitabbā sikkhā vihitā , ‘‘ettha saha jīvantī’’ti yo ca sājīvo vutto, taṃ ubhayaṃ samāpannova hoti. Kadā pana samāpanno hoti? Yāya kāyaci upasampadāya upasampannasamanantarameva tadubhayaṃ jānantopi ajānantopi tadajjhupagatattā samāpannova nāma hoti. Saha jīvantīti yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, pārājikabhāvaṃ vā na pāpuṇāti. Yaṃ pana vuttaṃ andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sikkhaṃ paripūrento sikkhāsamāpanno sājīvaṃ avītikkamanto sājīvasamāpanno’’ti, taṃ ukkaṭṭhaparicchedavasena vuttaṃ. Na hi sikkhaṃ aparipūrento, kāmavitakkādibahulo vā ekaccaṃ sāvasesaṃ sājīvaṃ vītikkamanto vā sikkhāsājīvasamāpanno nāma na hoti.

    ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ಚತುಕ್ಕಂ ಲಬ್ಭತಿ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋ ಸೀಲಾನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ನ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ, ಅತ್ಥಿ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಬಹುಲೋ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ನಿರಾಪತ್ತಿಕೋ, ಅತ್ಥಿ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋ ನ ಚ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಅನವಸೇಸಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಅತ್ಥಿ ಉಭಯಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ’’ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಚತುತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಸಿಯಾ। ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಅನುಕ್ಕಟ್ಠಂ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ ಚೇ? ನ, ‘‘ತತ್ರ ಯಾಯಂ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವಚನವಿರೋಧತೋ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಗ್ಗಹಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಮಾಪನ್ನೋ ಹಿ ಸಬ್ಬುಕ್ಕಟ್ಠೋ। ‘‘ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪರತೋ ವಚನಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ವುತ್ತಾತಿ ಚೇ? ನ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತುಂ ಭಬ್ಬೋ, ತಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಸಾಜೀವಞ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋಯೇವ ಹಿ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಯಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತೋ ಸಾಜೀವೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಮೇವ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಇತರಸಿಕ್ಖಾದ್ವಯಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತತ್ರ ಯಾಯಂ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಸಾಜೀವೋ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ಸಾಜೀವವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ಸಿಕ್ಖಾಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ತದತ್ಥದೀಪನತ್ಥಮೇವ ವಿಭಙ್ಗೇ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೫) ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಏಕಮೇವಿದಂ ಅತ್ಥಪದನ್ತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ತಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದೂಪಗಮನನ್ತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಿಕ್ಖನಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಯೋ ಏವಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ, ತಾದಿಸಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ಸಾಜೀವಸಙ್ಖಾತಮೇವ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಯುಜ್ಜತಿ।

    Ukkaṭṭhaparicchedena pana catukkaṃ labbhati – ‘‘atthi bhikkhu sikkhāsamāpanno sīlāni paccavekkhanto na sājīvasamāpanno acittakaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamanto, atthi na sikkhāsamāpanno kāmavitakkādibahulo sājīvasamāpanno nirāpattiko, atthi na sikkhāsamāpanno na ca sājīvasamāpanno anavasesaṃ āpattiṃ āpanno, atthi ubhayasamāpanno sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto’’ti. Ayamettha catuttho bhikkhu ukkaṭṭho idha adhippeto siyā. Na hi bhagavā anukkaṭṭhaṃ vattuṃ yuttoti ce? Na, ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vacanavirodhato, ukkaṭṭhaggahaṇādhippāye sati ‘‘sikkhāti tisso sikkhā’’ti ettakameva vattabbanti adhippāyo. Sikkhattayasamāpanno hi sabbukkaṭṭho. ‘‘Methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti parato vacanaṃ apekkhitvā adhisīlasikkhāva vuttāti ce? Na, tassāpi abhabbattā. Na hi adhisīlasikkhaṃ paripūrento, sājīvañca avītikkamanto methunadhammaṃ paṭisevituṃ bhabbo, taṃ sikkhaṃ aparipūrento, sājīvañca vītikkamantoyeva hi paṭiseveyyāti adhippāyā. Tasmā evamettha attho gahetabbo. Yasmā sikkhāpadasaṅkhāto sājīvo adhisīlasikkhameva saṅgaṇhāti, na itarasikkhādvayaṃ, tasmā ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vuttaṃ. Tasmā adhisīlasikkhāya saṅgāhako sājīvo sikkhāsājīvoti vutto. Iti sājīvavisesanatthaṃ sikkhāggahaṇaṃ kataṃ. Tadatthadīpanatthameva vibhaṅge sikkhaṃ aparāmasitvā ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti (pārā. 45) vuttaṃ. Tena ekamevidaṃ atthapadanti dīpitaṃ hoti. Tañca upasampadūpagamanantarato paṭṭhāya sikkhanādhikārattā ‘‘sikkhatī’’ti ca ‘‘samāpanno’’ti ca vuccati. Yo evaṃ ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti saṅkhaṃ gato, tādisaṃ paccayaṃ paṭicca aparabhāge sājīvasaṅkhātameva sikkhaṃ apaccakkhāya tasmiṃyeva dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyāti ayamattho yujjati.

    ಕಿನ್ತು ಅಟ್ಠಕಥಾನಯೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಚ ನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾರಹೋ ಹೋತಿ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಇದಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಲಕ್ಖಣಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಯದಿದಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಖೀಣಾಸವೋಪಿ ಸಾವಕೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ, ತಥಾ ಸೇಕ್ಖೋ, ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಪನ ಸಚಿತ್ತಕಮ್ಪಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಕ್ಖಾಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞಮಿದಂ ಭಿಕ್ಖುಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋ, ಕೇವಲಂ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ, ಉಭಯಸಮಾಪನ್ನೋ ಚಾತಿ ಸರೂಪೇಕದೇಸಏಕಸೇಸನಯೇನ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತ್ವೇವ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗ್ಗಹಣೇನ ಅನುಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಗಹಣಸಿದ್ಧಿತೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋವ ವುತ್ತೋ। ತಮೇವ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅವಚನೇ ಪರಿಹಾರಂ ವತ್ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಸಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾಪನ್ನೋತಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಚ ವತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ, ಯಞ್ಚ ಸಾಜೀವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತತ್ಥ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಯಮಟ್ಠಕಥಾಯ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಏವ ಗಹಣಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕತ್ತಾ, ಸೀಲಾಧಿಕಾರತೋ ಚ ವಿನಯಸ್ಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮಾದಿಯನ್ತೋ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತೋ ಸೀಲಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೀತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ)। ಏತ್ತಾವತಾ ಸಮಾಸತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ।

    Kintu aṭṭhakathānayo paṭikkhitto hoti, so ca na paṭikkhepāraho hoti, adhippāyo panettha pariyesitabbo. Sabbesu sikkhāpadesu idameva bhikkhulakkhaṇaṃ sādhāraṇaṃ yadidaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti. Khīṇāsavopi sāvako āpattiṃ āpajjati acittakaṃ, tathā sekkho, puthujjano pana sacittakampi, tasmā sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ sāmaññamidaṃ bhikkhulakkhaṇanti katvā kevalaṃ sikkhāsamāpanno, kevalaṃ sājīvasamāpanno, ubhayasamāpanno cāti sarūpekadesaekasesanayena ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’tveva sampiṇḍetvā ukkaṭṭhaggahaṇena anukkaṭṭhānaṃ gahaṇasiddhito aṭṭhakathāyaṃ ukkaṭṭhova vutto. Tameva sampādetuṃ ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti ettha sikkhāsaddassa avacane parihāraṃ vatvā yasmā pana so sikkhampi samāpanno, tasmā sikkhāsamāpannotipi atthato veditabboti ca vatvā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāya, yañca sājīvaṃ samāpanno, tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuttanti ayamaṭṭhakathāya adhippāyo veditabbo. Etasmiṃ pana adhippāye adhisīlasikkhāya eva gahaṇaṃ sabbatthikattā, sīlādhikārato ca vinayassāti veditabbaṃ. Yathā ca sikkhāpadaṃ samādiyanto sīlaṃ samādiyatīti vuccati, evaṃ sikkhāpadaṃ paccakkhanto sīlaṃ paccakkhātīti vattuṃ yujjati, tasmā tattha vuttaṃ ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāyā’’ti (pārā. aṭṭha. sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā). Ettāvatā samāsato ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti ettha vattabbavinicchayo niṭṭhito hoti.

    ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸವಚನೇನ ಪಯೋಜನಂ, ನನು ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಅಸಂವಾಸೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ‘‘ಯೋ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಾದಿಕೋ ಕೇವಲೇನ ಸಮಞ್ಞಾಮತ್ತೇನ, ಪಟಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನ ವಾ ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಚ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ। ಯೋ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಚ, ಯೋ ವಾ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕತ್ತಾ ಪಣ್ಡಕಭಾವೂಪಗಮನೇನ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಚ ತದುಭಯಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಪಣ್ಡಕಭಾವಪಕ್ಖೇ ಚ ಪಣ್ಡಕೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ನ ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ವತ್ಥೂತಿ ಸಿದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪಣ್ಡಕಭಾವಪಕ್ಖೇ ಪಣ್ಡಕತ್ತಾ ನ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ, ಸೋ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಾಯ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಭಾವೇನ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಮುಖೇನ ಪರಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಗ್ಗಹಣನಯೇನ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಕುತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಯಂ ನಯೋ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖಂ ಅಲಭಮಾನಸ್ಸೇವ ಪರತೋ ಯುಜ್ಜತಿ, ಲಭನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಅರೂಪಸತ್ತಾನಂ ಕುಸಲಾದಿಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಭವಙ್ಗವಿಚ್ಛೇದೇ ಸತಿಪಿ ಅಮರಣಂ ವಿಯ ಪಣ್ಡಕಭಾವಪಕ್ಖೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ। ಸಂವಾಸಂ ವಾ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ನ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಅಜ್ಝಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಯ। ನ ಚ ಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿಂ ಜನೇತಿ । ಗಣಪೂರಕೋ ಪನ ನ ಹೋತಿ ಅನ್ತಿಮವತ್ಥುಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ ವಿಯ। ನ ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ। ಇತರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಕ್ಖೇ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸ ತತೋ ವಿಸೇಸೋ। ಕಿಮಯಂ ಸಹೇತುಕೋ, ಉದಾಹು ಅಹೇತುಕೋತಿ? ನ ಅಹೇತುಕೋ। ಯತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ತಸ್ಸ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಸಹೇತುಕಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕತ್ತಾ। ಪಣ್ಡಕಭಾವಪಕ್ಖೇಪಿ ಕಿಸ್ಸ ನಾನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಚೇ? ಪಣ್ಡಕಭೂತತ್ತಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕಸ್ಸ ವಿಯ।

    Kiṃ iminā visesavacanena payojanaṃ, nanu ‘‘yo pana bhikkhu sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā…pe… asaṃvāso’’ti ettakameva vattabbanti ce? Na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. ‘‘Yo pana sikkhāsājīvasamāpanno theyyasaṃvāsādiko kevalena samaññāmattena, paṭiññāmattena vā bhikkhu, tassāpi sikkhāpaccakkhānaṃ atthi, sikkhaṃ apaccakkhāya ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa pārājikāpatti. Yo vā pacchā pārājikaṃ āpattiṃ āpajjitvā na sikkhāsājīvasamāpanno, tassa ca, yo vā pakkhapaṇḍakattā paṇḍakabhāvūpagamanena na sikkhāsājīvasamāpanno, tassa ca tadubhayaṃ atthīti āpajjati. Paṇḍakabhāvapakkhe ca paṇḍako upasampadāya na vatthū’’ti vuttaṃ. Tasmā itarasmiṃ pakkhe vatthūti siddhaṃ. Tasmiṃ pakkhe upasampanno paṇḍakabhāvapakkhe paṇḍakattā na sikkhāsājīvasamāpanno, so pariccajitabbāya sikkhāya abhāvena sikkhaṃ apaccakkhāya mukhena parassa aṅgajātaggahaṇanayena methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, tassa kuto pārājikāpattīti adhippāyo. Ayaṃ nayo apaṇḍakapakkhaṃ alabhamānasseva parato yujjati, labhantassa pana arūpasattānaṃ kusalādisamāpattikkhaṇe bhavaṅgavicchede satipi amaraṇaṃ viya paṇḍakabhāvapakkhepi bhikkhubhāvo atthi. Saṃvāsaṃ vā sādiyantassa na theyyasaṃvāsakabhāvo atthi antimavatthuajjhāpannassa viya. Na ca sahaseyyādiṃ janeti . Gaṇapūrako pana na hoti antimavatthuṃ ajjhāpanno viya. Na so sikkhāsājīvasamāpanno. Itarasmiṃ pana pakkhe hoti, ayaṃ imassa tato viseso. Kimayaṃ sahetuko, udāhu ahetukoti? Na ahetuko. Yato upasampadā tassa apaṇḍakapakkhe anuññātā sahetukappaṭisandhikattā. Paṇḍakabhāvapakkhepi kissa nānuññātāti ce? Paṇḍakabhūtattā opakkamikapaṇḍakassa viya.

    ಅಪಿಚ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಸಮಾದಾನಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ತಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ, ತತ್ಥ ಚ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಯಥಾವುತ್ತಾನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಗಾಮಾ ವಾ ಅರಞ್ಞಾ ವಾ ಅದಿನ್ನಂ…ಪೇ॰… ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ ಸುಗತಚೀವರಪ್ಪಮಾಣಂ ಚೀವರಂ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Apica ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti iminā tassa sikkhāsamādānaṃ dīpetvā taṃ samādinnaṃ sikkhaṃ apaccakkhāya, tattha ca dubbalyaṃ anāvikatvāti vattuṃ yujjati, na aññathāti iminā kāraṇena yathāvuttāniṭṭhappasaṅgato ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāyā’’tiādi vuttaṃ. Yathā cettha, evaṃ ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā gāmā vā araññā vā adinnaṃ…pe… yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā sugatacīvarappamāṇaṃ cīvaraṃ kārāpeyyā’’ti sabbattha yojetabbaṃ.

    ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಯಪೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಂ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಪಗೇವ ಪಣ್ಡಕೇ, ಪುರಿಸೇ ವಾತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯಮೇವ । ಅಯಂ ತಾವ ಮಾತಿಕಾಯ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।

    ‘‘Antamaso tiracchānagatāyapī’’ti manussitthiṃ upādāya vuttaṃ. Na hi pageva paṇḍake, purise vāti vattuṃ yujjati. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva . Ayaṃ tāva mātikāya vinicchayo aññatthāpi yathāsambhavaṃ yojetvā dīpetabbo.

    ಸಾರಿಪುತ್ತಬೇಲಟ್ಠಸೀಸಾನನ್ದಾದಯೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಕಾರಣತ್ತಾ ಚ ಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನತೋ ಚ ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಉಪಸಮ್ಪದಾಯೇವ ಆಗತಾತಿ? ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಯ ಸರಣಗಮನೂಪಸಮ್ಪದಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಪ್ಪಸಙ್ಗಭಯಾತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ। ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭಬ್ಬತಂ ಸನ್ಧಾಯ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ ಭಗವತಾ ಪುನ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹೋ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Sāriputtabelaṭṭhasīsānandādayopi sikkhāpadapaññattikāraṇattā ca āpattiāpajjanato ca kasmā mahāvibhaṅge ñatticatutthaupasampadāyeva āgatāti? Paṭikkhittāya saraṇagamanūpasampadāya anuññātappasaṅgabhayāti upatissatthero. Āpattiyā bhabbataṃ sandhāya tasmimpi vutte pubbe paṭikkhittāpi bhagavatā puna anuññātāti bhikkhūnaṃ micchāgāho vā vimati vā uppajjati, tasmā na vuttāti vuttaṃ hoti.

    ‘‘ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ವಗ್ಗಕಮ್ಮ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೮೭) ವಚನತೋ ಕುಪ್ಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕತ್ಥಚಿ ‘‘ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಕುಪ್ಪೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಅಕುಪ್ಪಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಏಕಚ್ಚಂ ನ ಠಾನಾರಹಂ, ಯೇನ ಅಪತ್ತೋ ಓಸಾರಣಂ ಸುಓಸಾರಿತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಠಾನಾರಹೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಠಾನಾರಹೇನಾ’’ತಿ ಇದಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಇಮಿನಾ ಅಕುಪ್ಪಸಿದ್ಧಿತೋತಿ ಚೇ? ನ, ಅಟ್ಠಾನಾರಹೇನ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ। ದ್ವೀಹಿ ಪನೇತೇಹಿ ಏಕತೋ ವುತ್ತೇಹಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ – ಕೇವಲಂ ತೇನ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಯಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ, ಠಾನಾರಹೇನ ಚ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಚ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಯಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ, ಕುಪ್ಪೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ।

    ‘‘Adhammakammaṃ vaggakamma’’ti (mahāva. 387) vacanato kuppakammampi katthaci ‘‘kamma’’nti vuccati, tasmā ‘‘akuppenā’’ti vuttaṃ. Yasmā akuppakammampi ekaccaṃ na ṭhānārahaṃ, yena apatto osāraṇaṃ suosāritoti vuccati, tasmā ‘‘ṭhānārahenā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘ṭhānārahenā’’ti idameva vattabbaṃ iminā akuppasiddhitoti ce? Na, aṭṭhānārahena akuppena upasampanno imasmiṃ atthe na adhippeto aniṭṭhappasaṅgato. Dvīhi panetehi ekato vuttehi ayamattho paññāyati – kevalaṃ tena akuppena upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti, ṭhānārahena ca akuppena ca upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti, kuppena upasampanno nādhippetoti.

    ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಞ್ಚಾತಿ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಾತಿ ವದನ್ತಿ। ‘ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ಹೋನ್ತೀ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನ ಚತ್ತಾರಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾನಿ, ‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’ತಿ ಇದಂ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಕೇಚಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಲಿಖೀಯತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ಸುಟ್ಠು ಉಪಲಕ್ಖಯೇ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕೇ ಪಣ್ಡಕಭಾವೋ ಆರುಳ್ಹನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ ಅಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಕಪಕ್ಖೇ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೧೦೯) ಲಿಖಿತಂ।

    ‘‘Paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya aparipuṇṇavīsativasso’’ti vuttattā opapātikañcāti soḷasavassuddesikā opapātikā paṭisandhito paṭṭhāya aparipuṇṇavīsativassāti vadanti. ‘Soḷasavassuddesikā hontī’ti vuttattā puna cattāri vassāni icchitabbāni, ‘paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāyā’ti idaṃ gabbhaseyyakānaṃ vasena vutta’’nti eke. ‘‘Keci vadantī’’ti yattha yattha likhīyati, tattha tattha vicāretvā atthaṃ suṭṭhu upalakkhaye. Opakkamike paṇḍakabhāvo āruḷhanayena veditabbo. ‘‘Pakkhapaṇḍako apaṇḍakapakkhe pabbājetvā paṇḍakapakkhe nāsetabbo’’ti (vajira. ṭī. mahāvagga 109) likhitaṃ.

    ‘‘ಬಿನ್ದುಂ ಅದತ್ವಾ ಚೇ ನಿವಾಸೇತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ। ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಣೇರಾರಹಸ್ಸ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಸಾದಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    ‘‘Binduṃ adatvā ce nivāseti, theyyasaṃvāsako na hotī’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. Liṅgānurūpassāti sāmaṇerārahassa saṃvāsassa sāditattāti adhippāyo.

    ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ಗಹಿತಲಿಙ್ಗಾನಂ ‘‘ಗಿಹೀ ಮಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿ ಜಾನನ್ತೂ’’ತಿ ವಞ್ಚನಚಿತ್ತೇ ಸತಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಚ ತೇಹಿ ಸಂವಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಚ ಅಭಾವಾ ದೋಸೋ ನ ಜಾತೋತಿ। ‘‘ಯೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಾಮಣೇರೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಜಾನಾತಿ, ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚ ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ರಾಜದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಂವಾಸಂ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾ। ಪುನ ಸೋ ‘ಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ಏತೇನಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇನ ವಾ ಪಚ್ಚಯಾದಿಸುಲಭತಾಯ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ಯಾವ ಸೋ ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ತಾವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಂವಾಸಂ ಸಾದಿಯತಿ ಚೇ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಇತರಥಾ ಸಬ್ಬಂ ವಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಏಕೇ।

    Rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘‘gihī maṃ ‘samaṇo’ti jānantū’’ti vañcanacitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya ca tehi saṃvasitukāmatāya ca abhāvā doso na jātoti. ‘‘Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotī’’ti vā ‘‘evaṃ kātuṃ na labbhatī’’ti vā ‘‘evaṃ pabbajito sāmaṇero na hotī’’ti vā na jānāti, vaṭṭati. ‘‘Jānāti, na vaṭṭatī’’ti ca likhitaṃ. ‘‘Rājadubbhikkhādiatthāya cīvaraṃ pārupitvā saṃvāsaṃ sādiyanto theyyasaṃvāsako hoti. Kasmā? Asuddhacittattā. Puna so ‘suddhaṃ brahmacariyaṃ karissāmi, kiṃ etenāti vippaṭisārena vā paccayādisulabhatāya vā karissāmī’ti suddhamānaso hutvā yāva so saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako na hoti. Evaṃ suddhacittuppattito paṭṭhāya saṃvāsaṃ sādiyati ce, theyyasaṃvāsako hotīti adhippeto. Itarathā sabbaṃ virujjhatī’’ti eke.

    ‘‘ನಾಭಿಪರಾಮಾಸಾದಿನಾ ಜಾತೋ ತಥಾರೂಪಂ ಪಿತರಂ ಘಾತೇತಿ ಚೇ, ಪಿತುಘಾತಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।

    ‘‘Nābhiparāmāsādinā jāto tathārūpaṃ pitaraṃ ghāteti ce, pitughātako hotī’’ti vadanti.

    ಯೋ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ, ನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ। ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಪನ ಏಕತೋಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ದೂಸೇತ್ವಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಭಿಕ್ಖುನೀ ಪನ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಿಕಾ, ಮಾತುಪಿತುಅರಹನ್ತಘಾತಿಕಾ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಿಕಾ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಿಕಾ ಚ ಹೋತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅನಾಗತಂ ವಿನಯಧರಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ।

    Yo pana kāyasaṃsaggena sīlavināsaṃ pāpeti, na so bhikkhunidūsako ‘‘tiṇṇaṃ maggāna’’nti vacanato. Bhikkhuniṃ pana ekatoupasampannaṃ dūsetvāpi bhikkhunidūsako hoti, sopi pārājiko hotīti vinicchayo. Bhikkhunī pana theyyasaṃvāsikā, mātupituarahantaghātikā, lohituppādikā, titthiyapakkantikā ca hoti, aṭṭhakathāsu anāgataṃ vinayadharā sampaṭicchanti.

    ‘‘ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೨) ವುತ್ತಂ ಮರಿಯಾದಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ಅಸಭಾವಧಮ್ಮೋ ಸಙ್ಕೇತೋವ, ಇಧ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ‘‘ಮೇಥುನಸಂವರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪನತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಸಿಕ್ಖಾತಿ ತಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ಸಿಕ್ಖನಭಾವೇನ ಪವತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ। ಸಾಜೀವನ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ತದತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಮೇಥುನಸಂವರಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಗುಣಸಮ್ಮತಾಯ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಮತಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಲೋಕಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ತತ್ಥ ನ ಸಮ್ಭವತಿ। ಪತ್ಥನೀಯಾ ಹಿ ಸಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಞ್ಚ ಸಾಜೀವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಬಲಭಾವಂ ಅಪ್ಪಕಾಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಆಣಾಯ ಹಿ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಉಪತಿಸ್ಸೋ। ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಪದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಪದಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ವಾ ಪರಿವಾರಕಭಾವೇನ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಏಕಚ್ಚಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಅಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸಿಯಾ ಯಸ್ಮಾ ನ ಸಬ್ಬಂ ದುಬ್ಬಲ್ಯಾವಿಕಮ್ಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠಮಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥನಿಯಮತ್ಥಂ ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ತಂ ನ, ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ಥಾನುಕ್ಕಮಾಭಾವತೋ। ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಯಂ ಸಿಕ್ಖಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ, ಯಞ್ಚ ಸಾಜೀವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ತತ್ಥ ದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅನಾವಿಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮೇವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನ್ತಿ। ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ಚುದ್ದಸನ್ನಂ।

    ‘‘Sampajānamusāvāde pācittiya’’nti (pāci. 2) vuttaṃ mariyādaṃ avītikkamanto tasmiñca sikkhāpade sikkhatīti vuccati. Sikkhāpadanti asabhāvadhammo saṅketova, idha paññatti adhippetā. ‘‘Methunasaṃvarassetaṃ adhivacana’’nti samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ, taṃ panatthaṃ sandhāyāti likhitaṃ. Sikkhāti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ, sikkhanabhāvena pavattacittuppādo. Sājīvanti paññatti. Tadatthadassanatthaṃ pubbe ‘‘methunasaṃvarassetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Yasmā sikkhāya guṇasammatāya puññasammatāya tantiyā abhāvato lokassa dubbalyāvikammaṃ tattha na sambhavati. Patthanīyā hi sā, tasmā ‘‘yañca sājīvaṃsamāpanno, tasmiṃ dubbalabhāvaṃ appakāsetvā’’ti vuttaṃ. Āṇāya hi dubbalyaṃ sambhavatīti upatisso. Dubbalyāvikammapadaṃ sikkhāpaccakkhānapadassa byañjanasiliṭṭhatāya vā parivārakabhāvena vā veditabbaṃ. Atha vā yasmā sikkhāpaccakkhānassa ekaccaṃ dubbalyāvikammaṃ akataṃ hoti, tasmā taṃ sandhāya ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti padassa atthaṃ vivaranto ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti āha. Tattha siyā yasmā na sabbaṃ dubbalyāvikammaṃ sikkhāpaccakkhānaṃ, tasmā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti paṭhamaṃ vatvā tassa atthaniyamatthaṃ ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti vattabbanti? Taṃ na, kasmā? Atthānukkamābhāvato. ‘‘Sikkhāsājīvasamāpanno’’ti hi vuttattā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāya, yañca sājīvaṃ samāpanno, tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuccamāne anukkameneva attho vutto hoti, na aññathā, tasmā idameva paṭhamaṃ vuttanti. Tesaṃyevāti cuddasannaṃ.

    ‘‘ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಸಾಧಾರಣತ್ಥಂ ‘‘ಅಯಮೇತ್ಥ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    ‘‘Sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti sabbasikkhāpadānaṃ sādhāraṇatthaṃ ‘‘ayamettha anupaññattī’’ti vuttaṃ.

    ಪವೇಸನಂ ನಾಮ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತೇನ ಸಮ್ಫುಸನಂ। ಪವಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಯಾವ ಮೂಲಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಕತಕಾಲೋ ವಾಯಾಮಕಾಲೋ। ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಠಿತಂ ನಾಮ। ಉದ್ಧರಣಂ ನಾಮ ನೀಹರಣಕಾಲೋ। ವಿನಯಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ವಾಯಾಮತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಠಾನಂ ಠಿತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಪವೇಸನಪವಿಟ್ಠಉದ್ಧರಣಕಾಲೇಸುಪಿ ಸುಕ್ಕವಿಸಟ್ಠಿ ಹೋತಿಯೇವ। ಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ಸೇವನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನಂ।

    Pavesanaṃ nāma aṅgajātaṃ pavesentassa aṅgajātena samphusanaṃ. Paviṭṭhaṃ nāma yāva mūlaṃ pavesentassa vippakatakālo vāyāmakālo. Sukkavisaṭṭhisamaye aṅgajātaṃ ṭhitaṃ nāma. Uddharaṇaṃ nāma nīharaṇakālo. Vinayagaṇṭhipade pana ‘‘vāyāmato oramitvā ṭhānaṃ ṭhitaṃ nāmā’’ti vuttaṃ, taṃ asaṅkarato dassanatthaṃ vuttaṃ. Pavesanapaviṭṭhauddharaṇakālesupi sukkavisaṭṭhi hotiyeva. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa adhivāsanacittassa uppādanaṃ.

    ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಏವ ಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಇದಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ನಿದಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ವಿನಯಧರಪಞ್ಚಮೇನ ಗಣೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ತತಿಯಾ ಸಹಯೋಗೇನ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ವೀಸತಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೇ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಪಞ್ಚಮೋ ವಿನಯಧರೋವ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಚೇ ವಿನಯಧರೋ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಪರಿವಾರಾವಸಾನೇ ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ (ಪರಿ॰ ೪೮೨ ಆದಯೋ) ಯಂ ಕಮ್ಮವಿಪತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ನತ್ಥಿತಾಯ। ‘‘ಕಥಂ ವತ್ಥುತೋ ವಾ ಞತ್ತಿತೋ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನತೋ ವಾ ಸೀಮತೋ ವಾ ಪರಿಸತೋ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಂ ವುತ್ತಂ, ನನು ಅಯಂ ‘‘ಪರಿಸತೋ ವಾ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಚೇ? ನ, ‘‘ದ್ವಾದಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪರಿಸತೋ ಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೪೮೭) ಸುತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಭಙ್ಗೇ ತಸ್ಸ ಅನಾಮಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಯಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸರೂಪೇನ ವುತ್ತಪಾಳಿವಸೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ನಯಮುಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಂಖಿತ್ತೋತಿ ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಆಪತ್ತೀನಂ ಅಙ್ಗಾನಙ್ಗಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕಸ್ಮಾ? ಸಮುಟ್ಠನಾದೀನಂ ಪರಿವಾರಾದೀಸು ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಆಗತತ್ತಾ ತತ್ಥ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧಾಪಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಅನಙ್ಗಾನಂ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಅನಙ್ಗತ್ತೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಅತಿವಿತ್ಥಾರತಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅನೂನಂ ವತ್ತಬ್ಬತೋ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಸಬ್ಬಾಪತ್ತೀನಂ ಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Ubhatovibhaṅge eva paññattāni sandhāya ‘‘idañhi sabbasikkhāpadānaṃ nidāna’’nti vuttaṃ. ‘‘Vinayadharapañcamena gaṇena upasampadā’’ti (mahāva. 259) vuttattā idha tatiyā sahayogena vuttā. Tasmā vīsatipi bhikkhū ce nisinnā, pañcamo vinayadharova icchitabbo, evaṃ sati pārājiko ce vinayadharo, upasampadākammaṃ kopetīti ce? Na, parivārāvasāne kammavagge (pari. 482 ādayo) yaṃ kammavipattilakkhaṇaṃ vuttaṃ, tassa tasmiṃ natthitāya. ‘‘Kathaṃ vatthuto vā ñattito vā anussāvanato vā sīmato vā parisato vā’’ti ettakaṃ vuttaṃ, nanu ayaṃ ‘‘parisato vā’’ti vacanena saṅgahitoti ce? Na, ‘‘dvādasahi ākārehi parisato kammāni vipajjantī’’ti (pari. 487) suttassa hi vibhaṅge tassa anāmaṭṭhattāti ayamattho yasmā tattha tattha sarūpena vuttapāḷivaseneva sakkā jānituṃ, tasmā nayamukhaṃ dassetvā saṃkhittoti likhitaṃ. ‘‘Aṅga’’nti padaṃ uddharitvā ‘‘sabbasikkhāpadesu āpattīnaṃ aṅgānaṅgaṃ veditabba’’nti vuttaṃ, idha pana ‘‘aṅga’’nti vuttaṃ, kasmā? Samuṭṭhanādīnaṃ parivārādīsu saṅkhepena āgatattā tattha gahetvā idhāpi niddiṭṭhānaṃ anaṅgānaṃ vavatthānābhāvato, sabbattha saṅkhepato ca vitthārato ca anaṅgatte vuccamāne ativitthāratāya tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade anūnaṃ vattabbato cāti veditabbo, sabbāpattīnaṃ saṅgāhakavasenāti attho.

    ಯಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ‘‘ಕಿರಿಯಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಕಾಯವಾಚಾ ಸಹ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅಕಿರಿಯಾನಂ ವಸೇನ ವಿನಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚಿತ್ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಭೂತಾರೋಚನಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಕಿರಿಯತ್ತಾ, ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಚ। ತತ್ಥ ಕಿರಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಙ್ಗನ್ತರಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಮ್ಪಿ ಏಕಚ್ಚಂ ಬಾಹುಲ್ಲನಯೇನ ‘‘ಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಯಥೇವ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ। ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇಪಿ ‘‘ಸೋ ಚೇ ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ, ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾಪಿ ಕಿರಿಯಾ ವಿನಾ ಸೇವನಚಿತ್ತೇನ ನ ಹೋತಿ ವುತ್ತಚಿತ್ತಜತ್ತಾ, ವಿಕಾರರೂಪತ್ತಾ, ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿಕತ್ತಾ ಚ। ತಸ್ಮಾ ಕಿರಿಯಾಸಙ್ಖಾತಮಿದಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿರೂಪಂ, ಇತರಂ ಚಿತ್ತಜರೂಪಂ ವಿಯ ಜನಕಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಇತರಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಸತಿ ಏಕನ್ತತೋ ತಜ್ಜನಕಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ ಏವಾತಿ ಕತ್ವಾ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ। ಯಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಾದಿಯತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೇ, ನ ಸಾದಿಯತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತೇನೇವ ಭಗವಾ ‘‘ಕಿಂಚಿತ್ತೋ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೩೫) ಚಿತ್ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ನ ಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Yāni sikkhāpadāni ‘‘kiriyānī’’ti vuccanti, tesaṃ vasena kāyavācā saha viññattiyā veditabbā, akiriyānaṃ vasena vinā viññattiyā veditabbā. Cittaṃ panettha appamāṇaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānassa kiriyattā, acittakattā ca. Tattha kiriyā āpattiyā anaṅgantaracittasamuṭṭhānā veditabbā. Aviññattijanakampi ekaccaṃ bāhullanayena ‘‘kiriya’’nti vuccati yatheva paṭhamapārājikaṃ. Viññattiyā abhāvepi ‘‘so ce sādiyati, āpatti pārājikassa, na sādiyati, anāpattī’’ti hi vuttaṃ, viññattisaṅkhātāpi kiriyā vinā sevanacittena na hoti vuttacittajattā, vikārarūpattā, cittānuparivattikattā ca. Tasmā kiriyāsaṅkhātamidaṃ viññattirūpaṃ, itaraṃ cittajarūpaṃ viya janakacittena vinā na tiṭṭhati, itaraṃ saddāyatanaṃ tiṭṭhati, tasmā kiriyāya sati ekantato tajjanakaṃ sevanacittaṃ atthi evāti katvā na sādiyati, anāpattīti na yujjatīti. Yasmā viññattijanakampi samānaṃ sevanacittaṃ na sabbakālaṃ viññattiṃ janeti, tasmā vināpi viññattiyā sayaṃ uppajjatīti katvā ‘‘sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti vuttaṃ. Nuppajjati ce, na sādiyati nāma, tassa anāpatti. Teneva bhagavā ‘‘kiṃcitto tvaṃ bhikkhū’’ti (pārā. 135) citteneva āpattiṃ paricchindati, na kiriyāyāti veditabbaṃ.

    ಏತ್ಥ ಸಮುಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣಂ ಕತ್ತಬ್ಬತೋ ವಾ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ ವಾ ಕಾಯಾದಿಭೇದಾಪೇಕ್ಖಮೇವ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ದಸ್ಸನಪ್ಪಯೋಜನಂ। ತೇಸು ಕಿರಿಯಾಗ್ಗಹಣಂ ಕಾಯಾದೀನಂ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಭೇದದಸ್ಸನಪ್ಪಯೋಜನಂ। ಸಞ್ಞಾಗ್ಗಹಣಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಙ್ಗಚಿತ್ತವಿಸೇಸದಸ್ಸನಪ್ಪಯೋಜನಂ। ತೇನ ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಕಿರಿಯಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಅಕಿರಿಯಲಕ್ಖಣೇ ವಾ ಸನ್ನಿಹಿತಂ, ಯತೋ ವಾ ಕಿರಿಯಾ ವಾ ಅಕಿರಿಯಾ ವಾ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ವಾ ಅನಙ್ಗಂ ವಾ ಹೋತಿ। ಕಿನ್ತು ಯಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಙ್ಗಂ, ಇತರಂ ಅನಙ್ಗನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಚಿತ್ತಕಂ ಹೋತಿ, ತದಭಾವಾ ಅಚಿತ್ತಕಂ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಾವಜ್ಜತಾಯ ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಿನ್ತು ಸಾವಜ್ಜಂಯೇವ ಸಮಾನಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಏಕಚ್ಚಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜನ್ತಿ ದಸ್ಸನಪ್ಪಯೋಜನಂ ಚಿತ್ತಲೋಕವಜ್ಜಗ್ಗಹಣಂ। ಚಿತ್ತಮೇವ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಲೋಕವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮನೋಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣಪ್ಪಯೋಜನಂ ಕಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ।

    Ettha samuṭṭhānaggahaṇaṃ kattabbato vā akattabbato vā kāyādibhedāpekkhameva āpattiṃ āpajjati, na aññathāti dassanappayojanaṃ. Tesu kiriyāggahaṇaṃ kāyādīnaṃ saviññattikāviññattikabhedadassanappayojanaṃ. Saññāggahaṇaṃ āpattiyā aṅgānaṅgacittavisesadassanappayojanaṃ. Tena yaṃ cittaṃ kiriyalakkhaṇe vā akiriyalakkhaṇe vā sannihitaṃ, yato vā kiriyā vā akiriyā vā hoti, na taṃ avisesena āpattiyā aṅgaṃ vā anaṅgaṃ vā hoti. Kintu yāya saññāya ‘‘saññāvimokkha’’nti vuccati, tāya sampayuttaṃ cittaṃ aṅgaṃ, itaraṃ anaṅganti dassitaṃ hoti. Idāni yena cittena sikkhāpadaṃ sacittakaṃ hoti, tadabhāvā acittakaṃ, tena tassa avisesena sāvajjatāya ‘‘lokavajjamevā’’ti vuttaṃ. Kintu sāvajjaṃyeva samānaṃ ekaccaṃ lokavajjaṃ, ekaccaṃ paṇṇattivajjanti dassanappayojanaṃ cittalokavajjaggahaṇaṃ. Cittameva yasmā ‘‘lokavajja’’nti vuccati, tasmā manokammampi siyā āpattīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇappayojanaṃ kammaggahaṇaṃ.

    ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಕಿರಿಯಲಕ್ಖಣಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕವಿನಿಮುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣಪ್ಪಯೋಜನಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕಗ್ಗಹಣಂ। ಯಾ ಪನೇತ್ಥ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪತ್ತಿ, ತಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಅವೇದನಮ್ಪಿ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದನಾತ್ತಿಕಂ ಏತ್ಥ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗನಿವಾರಣತ್ಥಂ ವೇದನಾತ್ತಿಕಗ್ಗಹಣಂ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಹಿ ಸಚಿತ್ತಕಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ‘‘ತಿಚಿತ್ತಂ ತಿವೇದನ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ಅಚಿತ್ತಕೇನಾಪನ್ನಮ್ಪಿ ‘‘ತಿಚಿತ್ತಂ ತಿವೇದನ’’ಮಿಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ರಿದಂ ಸಾಧಕಸುತ್ತಂ – ‘‘ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ವುಟ್ಠಾತಿ (ಪರಿ॰ ೩೨೪), ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಆಪಜ್ಜತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಆದಿ (ಪರಿ॰ ೪೭೦)। ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಂ ಆಪತ್ತಿದೀಪನಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ ಅನಾಪತ್ತಿದೀಪನಂ, ಅಚಿತ್ತಕಂ ವತ್ಥುಅಜಾನನಂ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನಾಜಾನನಂ। ಇದಮೇವ ತೇಸಂ ನಾನಾತ್ತ’’ನ್ತಿ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಪಾರಾಜಿಕ ೬೧-೬೬ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ಲಿಖಿತಂ।

    Yaṃ panettha akiriyalakkhaṇaṃ kammaṃ, taṃ kusalattikavinimuttaṃ siyāti aniṭṭhappasaṅganivāraṇappayojanaṃ kusalattikaggahaṇaṃ. Yā panettha abyākatāpatti, taṃ ekaccaṃ avedanampi nirodhaṃ samāpanno āpajjatīti vedanāttikaṃ ettha na labbhatīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ vedanāttikaggahaṇaṃ. Sikkhāpadañhi sacittakapuggalavasena ‘‘ticittaṃ tivedana’’nti laddhavohāraṃ acittakenāpannampi ‘‘ticittaṃ tivedana’’miceva vuccati. Tatridaṃ sādhakasuttaṃ – ‘‘atthāpatti acittako āpajjati acittako vuṭṭhāti (pari. 324), atthāpatti kusalacitto āpajjati kusalacitto vuṭṭhātī’’tiādi (pari. 470). ‘‘Sacittakaṃ āpattidīpanaṃ, saññāvimokkhaṃ anāpattidīpanaṃ, acittakaṃ vatthuajānanaṃ, nosaññāvimokkhaṃ vītikkamanājānanaṃ. Idameva tesaṃ nānātta’’nti (vajira. ṭī. pārājika 61-66 pakiṇṇakakathāvaṇṇanā) likhitaṃ.

    ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ತಾವ ಗಣ್ಠಿಪದನಯೋ – ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇತಿ ಸುರಾಪಾನಾದಿಅಚಿತ್ತಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಚಿತ್ತಕೇಸು ಪನ ಯಂ ಏಕನ್ತಮಕುಸಲೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ತಞ್ಚ ಉಭಯಂ ಲೋಕವಜ್ಜಂ ನಾಮ। ಸುರಾಪಾನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ‘‘ಸುರಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಿವನೇ ಅಕುಸಲಮೇವಾತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಸ್ಸಪಿ ಲೋಕವಜ್ಜತಾಪಸಙ್ಗತೋ। ಇಮಂ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗಂ ಪರಿಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಚ ವಜಿರಬುದ್ಧಿತ್ಥೇರೇನ ಲಿಖಿತಂ – ‘‘ಇಧ ‘ಸಚಿತ್ತಕ’ನ್ತಿ ಚ ‘ಅಚಿತ್ತಕ’ನ್ತಿ ಚ ವಿಚಾರಣಾ ವತ್ಥುವಿಜಾನನೇ ಏವ ಹೋತಿ, ನ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಜಾನನೇ। ಯದಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಜಾನನೇ ಹೋತಿ , ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಲೋಕವಜ್ಜಾನೇವ ಸಿಯುಂ, ನ ಚ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಲೋಕವಜ್ಜಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ವತ್ಥುವಿಜಾನನೇ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸೇಖಿಯೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಜಾನನಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ನ ವತ್ಥುಮತ್ತವಿಜಾನನ’’ನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಚಿತ್ತಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ತಂ ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಸಚಿತ್ತಕಾಚಿತ್ತಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಚಿತ್ತಕಸ್ಸ ಚ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸುರಾಪಾನಾದಿಲೋಕವಜ್ಜನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಲೋಕವಜ್ಜಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ಹಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ನ ಹಿ ಏಕಂಸತೋ ಸಚಿತ್ತಕಾಯ ‘‘ಸಚಿತ್ತಕಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ವಿಸೇಸನೇ ಪಯೋಜನಂ ಅತ್ಥೀತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಅನಿಯಮೇನ ವುತ್ತಞ್ಚ ನಿಯಮವಸೇನ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Sacittakapakkheti ettha ayaṃ tāva gaṇṭhipadanayo – sacittakapakkheti surāpānādiacittake sandhāya vuttaṃ. Sacittakesu pana yaṃ ekantamakusaleneva samuṭṭhāti, tañca ubhayaṃ lokavajjaṃ nāma. Surāpānasmiñhi ‘‘surā’’ti vā ‘‘pātuṃ na vaṭṭatī’’ti vā jānitvā pivane akusalamevāti. Tattha ‘‘na vaṭṭatīti jānitvā’’ti vuttavacanaṃ na yujjati paṇṇattivajjassapi lokavajjatāpasaṅgato. Imaṃ aniṭṭhappasaṅgaṃ pariharitukāmatāya ca vajirabuddhittherena likhitaṃ – ‘‘idha ‘sacittaka’nti ca ‘acittaka’nti ca vicāraṇā vatthuvijānane eva hoti, na paññattivijānane. Yadi paññattivijānane hoti , sabbasikkhāpadāni lokavajjāneva siyuṃ, na ca sabbasikkhāpadāni lokavajjāni. Tasmā vatthuvijānane eva hotīti idaṃ yujjati. Kasmā? Yasmā sekhiyesu paññattivijānanameva pamāṇaṃ, na vatthumattavijānana’’nti. Ayaṃ panettha attho sikkhāpadasīsena āpattiṃ gahetvā yassa sikkhāpadassa sacittakassa cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ, sacittakācittakasaṅkhātassa acittakassa ca sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, tampi surāpānādilokavajjanti imamatthaṃ sandhāya ‘‘yassā sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, ayaṃ lokavajjā nāmā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sacittakapakkhe’’ti hi idaṃ vacanaṃ acittakaṃ sandhāyāha. Na hi ekaṃsato sacittakāya ‘‘sacittakapakkhe’’ti visesane payojanaṃ atthīti, evaṃ santepi aniyamena vuttañca niyamavasena eva gahetabbanti attho.

    ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಪನಾತಿ ಪನ-ಸದ್ದೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿಕಾರಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಕಿರಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಠಿತಂ ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ಕಥನ್ತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಾದಿಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾ ಏವ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ‘‘ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಮನೋಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ಪಚುರವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾಯ ಲಬ್ಭತಿ ಏವಾತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಅತ್ಥೋಪಿ ದುನ್ನಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦) ವದನ್ತೇನಾಪಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಮೇವ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಸುನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ನ ಅಕ್ಖರವಚನಾಯ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಅತ್ಥಞ್ಹಿ ನಾಥೋ ಸರಣಂ ಅವೋಚಾ’’ತಿಆದಿ।

    Tiracchānānaṃ panāti pana-saddena thullaccayādikāraṃ nivatteti. Kiriyāti ettha ‘‘ṭhitaṃ sādiyatī’’ti (pārā. 58) vuttattā taṃ kathanti ce? ‘‘Sādiyatī’’ti vuttattā kiriyā eva. Evaṃ sante ‘‘kāyakammaṃ manokamma’’nti vattabbanti ce? Na, pacuravohāravasena ‘‘kāyakamma’’nti vuttattā. Ubbhajāṇumaṇḍalikāya labbhati evāti likhitaṃ. Pubbe vuttanayena saṃsandetvā gahetabbaṃ. ‘‘Dunnikkhittassa, bhikkhave, padabyañjanassa atthopi dunnayo hotī’’ti (a. ni. 2.20) vadantenāpi atthassa sukhaggahaṇatthameva padabyañjanassa sunikkhittabhāvo icchito, na akkharavacanāya, tasmā āha ‘‘atthañhi nātho saraṇaṃ avocā’’tiādi.

    ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Paṭhamapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact