Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā

    පාරාජිකකණ්‌ඩං

    Pārājikakaṇḍaṃ

    1. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා

    1. Paṭhamapārājikavaṇṇanā

    ඉධ පන ඨත්‌වා සික්‌ඛාපදානං කමභෙදො පකාසෙතබ්‌බො. කථං – සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං යථාසම්‌භවං දෙසනාක්‌කමො, පහානක්‌කමො, පටිපත්‌තික්‌කමො, උප්‌පත්‌තික්‌කමොති චතුබ්‌බිධො කමො ලබ්‌භති. තත්‌ථ භගවතා රාජගහෙ භික්‌ඛූනං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානන්‌තෙන පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසස්‌ස යො දෙසනාක්‌කමො අනුඤ්‌ඤාතො, තං දෙසනාක්‌කමං අනුක්‌කමන්‌තොව මහාකස්‌සපො පඨමං පාරාජිකුද්‌දෙසං පුච්‌ඡි, තදනන්‌තරං සඞ්‌ඝාදිසෙසුද්‌දෙසං, තදනන්‌තරං අනියතුද්‌දෙසං, තදනන්‌තරං විත්‌ථාරුද්‌දෙසං. තදනන්‌තරං භික්‌ඛුනිවිභඞ්‌ගඤ්‌ච තෙනෙව අනුක්‌කමෙන පුච්‌ඡි. තතො පරං තයො ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධෙ සඞ්‌ගහෙතුං විනා ගණනපරිච්‌ඡෙදෙන සෙඛියධම්‌මෙ පුච්‌ඡි. ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධෙ සභාගතො පට්‌ඨාය පුච්‌ඡන්‌තො වීසතිඛන්‌ධකෙ පුච්‌ඡි. නිදානුද්‌දෙසන්‌තොගධානං වා සරූපෙන අනුද්‌දිට්‌ඨානං පුච්‌ඡනත්‌ථං ඛන්‌ධකෙ පුච්‌ඡි. එතෙන ඛන්‌ධකෙ පඤ්‌ඤත්‌තා ථුල්‌ලච්‌චයාපි සඞ්‌ගහිතා හොන්‌ති. පුච්‌ඡිතානුක්‌කමෙනෙව ආයස්‌මා උපාලිත්‌ථෙරො බ්‍යාකාසි. අයමෙත්‌ථ දෙසනාක්‌කමො. උභතොවිභඞ්‌ගඛන්‌ධකතො පන උච්‌චිනිත්‌වා තදා පරිවාරො විසුං පාළි කතො, ඉමමෙව වචනං සන්‌ධාය අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං ‘‘එතෙනෙව උපායෙන ඛන්‌ධකං පරිවාරෙපි ආරොපයිංසූ’’තිආදි (පාරා. අට්‌ඨ. 1.පඨමමහාසඞ්‌ගඊතිකථා). අපිච පාළියං ‘‘එතෙනෙව උපායෙන උභතොවිභඞ්‌ගෙ පුච්‌ඡි. පුට්‌ඨො පුට්‌ඨො ආයස්‌මා උපාලි විස්‌සජ්‌ජෙසී’’ති (චූළව. 439) එත්‌තකමෙව වුත්‌තං. තස්‌මා ථෙරො උභතොවිභඞ්‌ගෙ එව පුච්‌ඡි. විස්‌සජ්‌ජන්‌තො පන ආයස්‌මා උපාලි නිරවසෙසං දස්‌සෙන්‌තො ඛන්‌ධකපරිවාරෙ අන්‌තො කත්‌වා දෙසෙසි. ගණසජ්‌ඣායකාලෙ පන තදා ඛන්‌ධකපරිවාරා විසුං පාළි කතාති අයමෙත්‌ථ දෙසනාක්‌කමො.

    Idha pana ṭhatvā sikkhāpadānaṃ kamabhedo pakāsetabbo. Kathaṃ – sabbasikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ desanākkamo, pahānakkamo, paṭipattikkamo, uppattikkamoti catubbidho kamo labbhati. Tattha bhagavatā rājagahe bhikkhūnaṃ pātimokkhuddesaṃ anujānantena pātimokkhuddesassa yo desanākkamo anuññāto, taṃ desanākkamaṃ anukkamantova mahākassapo paṭhamaṃ pārājikuddesaṃ pucchi, tadanantaraṃ saṅghādisesuddesaṃ, tadanantaraṃ aniyatuddesaṃ, tadanantaraṃ vitthāruddesaṃ. Tadanantaraṃ bhikkhunivibhaṅgañca teneva anukkamena pucchi. Tato paraṃ tayo āpattikkhandhe saṅgahetuṃ vinā gaṇanaparicchedena sekhiyadhamme pucchi. Āpattikkhandhe sabhāgato paṭṭhāya pucchanto vīsatikhandhake pucchi. Nidānuddesantogadhānaṃ vā sarūpena anuddiṭṭhānaṃ pucchanatthaṃ khandhake pucchi. Etena khandhake paññattā thullaccayāpi saṅgahitā honti. Pucchitānukkameneva āyasmā upālitthero byākāsi. Ayamettha desanākkamo. Ubhatovibhaṅgakhandhakato pana uccinitvā tadā parivāro visuṃ pāḷi kato, imameva vacanaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘eteneva upāyena khandhakaṃ parivārepi āropayiṃsū’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgaītikathā). Apica pāḷiyaṃ ‘‘eteneva upāyena ubhatovibhaṅge pucchi. Puṭṭho puṭṭho āyasmā upāli vissajjesī’’ti (cūḷava. 439) ettakameva vuttaṃ. Tasmā thero ubhatovibhaṅge eva pucchi. Vissajjanto pana āyasmā upāli niravasesaṃ dassento khandhakaparivāre anto katvā desesi. Gaṇasajjhāyakāle pana tadā khandhakaparivārā visuṃ pāḷi katāti ayamettha desanākkamo.

    යදි එවං නිදානුද්‌දෙසො පඨමදෙසනාති චෙ? න, උපොසථක්‌ඛන්‌ධකෙ (මහාව. 133) ‘‘යානි මයා භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාපදානි පඤ්‌ඤත්‌තානි, තානි නෙසං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානෙය්‍ය’’න්‌ති වචනතො, ‘‘යස්‌ස සියා ආපත්‌තී’’ති (මහාව. 134) වචනතො ච. අකුසලාබ්‍යාකතානං ආපත්‌තීනං දිට්‌ඨධම්‌මසම්‌පරායිකාසවට්‌ඨානියත්‌තා යථාභූතං සීලසංවරකෙන පරිවජ්‌ජනෙන පහාතබ්‌බත්‌තා පහානක්‌කමොපෙත්‌ථ සම්‌භවති ‘‘තාවදෙව චත්‌තාරි අකරණීයානි ආචික්‌ඛිතබ්‌බානී’’ති වචනතො. තථා ‘‘සමාදාය සික්‌ඛති සික්‌ඛාපදෙසූ’’ති (ම. නි. 3.75; විභ. 508) වචනතො යථාභූතං ආචික්‌ඛනසික්‌ඛනෙන පටිපත්‌තික්‌කමොපි සම්‌භවති. යථුද්‌දෙසක්‌කමං පරියාපුණිතබ්‌බපරියත්‌තිඅත්‌ථෙනාපි පටිපත්‌තික්‌කමො, එවමිමෙහි තීහි කමෙහි දෙසෙතබ්‌බානමෙතෙසං සික්‌ඛාපදානං යථාසම්‌භවං උප්‌පත්‌තික්‌කමො සම්‌භවති. තථා හි යං යං සාධාරණං, තං තං භික්‌ඛුං ආරබ්‌භ උප්‌පන්‌නෙ එව වත්‌ථුස්‌මිං ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී ඡන්‌දසො මෙථුනං ධම්‌ම’’න්‌තිආදිනා නයෙන භික්‌ඛුනීනම්‌පි පඤ්‌ඤත්‌තං. යතො භික්‌ඛුනීනං තං අනුප්‌පන්‌නපඤ්‌ඤත්‌ති න සියා, තතො අනුප්‌පන්‌නපඤ්‌ඤත්‌ති තස්‌මිං නත්‌ථීති (පරි. 201-202) පරිවාරවචනං න විරුජ්‌ඣති. එත්‌තාවතා පුරිමෙන කමත්‌තයෙන යං පඨමං දෙසෙතබ්‌බං, තං පාරාජිකුද්‌දෙසෙ පඨමුප්‌පන්‌නත්‌තා මෙථුනධම්‌මපාරාජිකං සබ්‌බපඨමං දෙසෙතුකාමො ආයස්‌මා උපාලිත්‌ථෙරො ‘‘තත්‍ර සුදං භගවා වෙසාලියං විහරතී’’ති (පාරා. 23) වෙසාලියමෙව පාපෙත්‌වා ඨපෙසි.

    Yadi evaṃ nidānuddeso paṭhamadesanāti ce? Na, uposathakkhandhake (mahāva. 133) ‘‘yāni mayā bhikkhūnaṃ sikkhāpadāni paññattāni, tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti vacanato, ‘‘yassa siyā āpattī’’ti (mahāva. 134) vacanato ca. Akusalābyākatānaṃ āpattīnaṃ diṭṭhadhammasamparāyikāsavaṭṭhāniyattā yathābhūtaṃ sīlasaṃvarakena parivajjanena pahātabbattā pahānakkamopettha sambhavati ‘‘tāvadeva cattāri akaraṇīyāni ācikkhitabbānī’’ti vacanato. Tathā ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti (ma. ni. 3.75; vibha. 508) vacanato yathābhūtaṃ ācikkhanasikkhanena paṭipattikkamopi sambhavati. Yathuddesakkamaṃ pariyāpuṇitabbapariyattiatthenāpi paṭipattikkamo, evamimehi tīhi kamehi desetabbānametesaṃ sikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ uppattikkamo sambhavati. Tathā hi yaṃ yaṃ sādhāraṇaṃ, taṃ taṃ bhikkhuṃ ārabbha uppanne eva vatthusmiṃ ‘‘yā pana bhikkhunī chandaso methunaṃ dhamma’’ntiādinā nayena bhikkhunīnampi paññattaṃ. Yato bhikkhunīnaṃ taṃ anuppannapaññatti na siyā, tato anuppannapaññatti tasmiṃ natthīti (pari. 201-202) parivāravacanaṃ na virujjhati. Ettāvatā purimena kamattayena yaṃ paṭhamaṃ desetabbaṃ, taṃ pārājikuddese paṭhamuppannattā methunadhammapārājikaṃ sabbapaṭhamaṃ desetukāmo āyasmā upālitthero ‘‘tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharatī’’ti (pārā. 23) vesāliyameva pāpetvā ṭhapesi.

    ඉදානි සබ්‌බෙසං සික්‌ඛාපදානං පඤ්‌ඤාපනවිධානං වෙදිතබ්‌බං. කථං? ‘‘එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, ඉමං සික්‌ඛාපදං උද්‌දිසෙය්‍යාථා’’ති (පාරා. 39, 43) එවං සඋද්‌දෙසඅනුද්‌දෙසභෙදතො දුවිධං. තත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛෙ සරූපතො ආගතා පඤ්‌ච ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධා සඋද්‌දෙසපඤ්‌ඤත්‌ති නාම. සාපි ද්‌විධා සපුග්‌ගලාපුග්‌ගලනිද්‌දෙසභෙදතො. තත්‌ථ යස්‌සා පඤ්‌ඤත්‌තියා අන්‌තො ආපත්‌තියා සහ, විනා වා පුග්‌ගලො දස්‌සිතො, සා සපුග්‌ගලනිද්‌දෙසා. ඉතරා අපුග්‌ගලනිද්‌දෙසා.

    Idāni sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ paññāpanavidhānaṃ veditabbaṃ. Kathaṃ? ‘‘Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’ti (pārā. 39, 43) evaṃ sauddesaanuddesabhedato duvidhaṃ. Tattha pātimokkhe sarūpato āgatā pañca āpattikkhandhā sauddesapaññatti nāma. Sāpi dvidhā sapuggalāpuggalaniddesabhedato. Tattha yassā paññattiyā anto āpattiyā saha, vinā vā puggalo dassito, sā sapuggalaniddesā. Itarā apuggalaniddesā.

    තත්‌ථ සපුග්‌ගලනිද්‌දෙසා ද්‌විධා අදස්‌සිතදස්‌සිතාපත්‌තිභෙදතො. තත්‌ථ අදස්‌සිතාපත්‌තිකා නාම අට්‌ඨ පාරාජිකා ධම්‌මා වෙදිතබ්‌බා. ‘‘පාරාජිකො හොති අසංවාසො’’ති (පාරා. 39, 44, 89, 91, 167, 171, 195, 197) හි පුග්‌ගලොව තත්‌ථ දස්‌සිතො, නාපත්‌ති. දස්‌සිතාපත්‌තිකා නාම භික්‌ඛුනිපාතිමොක්‌ඛෙ ආගතා සත්‌තරස සඞ්‌ඝාදිසෙසා ධම්‌මා. ‘‘අයම්‌පි භික්‌ඛුනී පඨමාපත්‌තිකං ධම්‌මං ආපන්‌නා නිස්‌සාරණීයං සඞ්‌ඝාදිසෙස’’න්‌ති (පාචි. 683, 687) හි තත්‌ථ ආපත්‌ති දස්‌සිතා සද්‌ධිං පුග්‌ගලෙන.

    Tattha sapuggalaniddesā dvidhā adassitadassitāpattibhedato. Tattha adassitāpattikā nāma aṭṭha pārājikā dhammā veditabbā. ‘‘Pārājiko hoti asaṃvāso’’ti (pārā. 39, 44, 89, 91, 167, 171, 195, 197) hi puggalova tattha dassito, nāpatti. Dassitāpattikā nāma bhikkhunipātimokkhe āgatā sattarasa saṅghādisesā dhammā. ‘‘Ayampi bhikkhunī paṭhamāpattikaṃ dhammaṃ āpannā nissāraṇīyaṃ saṅghādisesa’’nti (pāci. 683, 687) hi tattha āpatti dassitā saddhiṃ puggalena.

    තථා අපුග්‌ගලනිද්‌දෙසාපි අදස්‌සිතදස්‌සිතාපත්‌තිභෙදතො ද්‌විධා. තත්‌ථ අදස්‌සිතාපත්‌තිකා නාම සෙඛියා ධම්‌මා. වුත්‌තාවසෙසා දස්‌සිතාපත්‌තිකාති වෙදිතබ්‌බා.

    Tathā apuggalaniddesāpi adassitadassitāpattibhedato dvidhā. Tattha adassitāpattikā nāma sekhiyā dhammā. Vuttāvasesā dassitāpattikāti veditabbā.

    සාපි ද්‌විධා අනිද්‌දිට්‌ඨකාරකනිද්‌දිට්‌ඨකාරකභෙදතො. තත්‌ථ අනිද්‌දිට්‌ඨකාරකා නාම සුක්‌කවිසට්‌ඨිමුසාවාදොමසවාදපෙසුඤ්‌ඤභූතගාමඅඤ්‌ඤවාදකඋජ්‌ඣාපනකගණභොජනපරම්‌පරභොජනසුරාමෙරයඅඞ්‌ගුලිපතොදකහසධම්‌මඅනාදරියතලඝාතකජතුමට්‌ඨකසික්‌ඛාපදානං වසෙන පඤ්‌චදසවිධා හොන්‌ති. තත්‌ථ නිද්‌දිට්‌ඨකාරකෙ මිස්‌සාමිස්‌සභෙදො වෙදිතබ්‌බො – තත්‌ථ උපයොගභුම්‌මවිභත්‌තියො එකංසෙන මිස්‌සා. අවසෙසා මිස්‌සා ච අමිස්‌සා ච. සෙය්‍යථිදං – පච්‌චත්‌තං තාව ද්‌වීසු අනියතෙසු උපයොගෙන මිස්‌සං, ද්‌වාදසසු පාටිදෙසනීයෙසු කරණෙන මිස්‌සං, ඌනපඤ්‌චබන්‌ධනපත්‌තසික්‌ඛාපදෙසු සාමිකරණෙහි, ඌනවීසතිවස්‌සෙ භුම්‌මෙන, මොහනකෙ උපයොගසාමිභුම්‌මෙහි. යස්‌මා ‘‘විවණ්‌ණක’’න්‌ති භාවො අධිප්‌පෙතො, න කත්‌තා, තස්‌මා විවණ්‌ණකසික්‌ඛාපදං යදා න සම්‌භවති, එවං පච්‌චත්‌තං පඤ්‌චවිධං මිස්‌සං හොති. සෙසෙසු පඨමානියතං ඨපෙත්‌වා ආදිම්‌හි ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’ති එවමාගතං පච්‌චත්‌තං වා, දුතියානියතං ඨපෙත්‌වා පණීතභොජනසමණුද්‌දෙසතතියචතුත්‌ථපාටිදෙසනීයසික්‌ඛාපදෙසු මජ්‌ඣෙ ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’ති එවමාගතං පච්‌චත්‌තං වා, දුබ්‌බචකුලදූසකසංසට්‌ඨසික්‌ඛාපදෙසු ආදිම්‌හි කෙවලං ‘‘භික්‌ඛූ’’ති ආගතං පච්‌චත්‌තං වා, භෙදානුවත්‌තකසික්‌ඛාපදෙ මජ්‌ඣෙ ආගතං පච්‌චත්‌තං වා අඤ්‌ඤාය විභත්‌තියා අමිස්‌සමෙව හොති. තත්‌ථ භෙදානුවත්‌තකතුවට්‌ටනද්‌වයසංසට්‌ඨදුතියපාටිදෙසනීයසික්‌ඛාපදෙසු බහුවචනං, ඉතරත්‌ථ සබ්‌බත්‌ථ එකවචනමෙවාති වෙදිතබ්‌බං.

    Sāpi dvidhā aniddiṭṭhakārakaniddiṭṭhakārakabhedato. Tattha aniddiṭṭhakārakā nāma sukkavisaṭṭhimusāvādomasavādapesuññabhūtagāmaaññavādakaujjhāpanakagaṇabhojanaparamparabhojanasurāmerayaaṅgulipatodakahasadhammaanādariyatalaghātakajatumaṭṭhakasikkhāpadānaṃ vasena pañcadasavidhā honti. Tattha niddiṭṭhakārake missāmissabhedo veditabbo – tattha upayogabhummavibhattiyo ekaṃsena missā. Avasesā missā ca amissā ca. Seyyathidaṃ – paccattaṃ tāva dvīsu aniyatesu upayogena missaṃ, dvādasasu pāṭidesanīyesu karaṇena missaṃ, ūnapañcabandhanapattasikkhāpadesu sāmikaraṇehi, ūnavīsativasse bhummena, mohanake upayogasāmibhummehi. Yasmā ‘‘vivaṇṇaka’’nti bhāvo adhippeto, na kattā, tasmā vivaṇṇakasikkhāpadaṃ yadā na sambhavati, evaṃ paccattaṃ pañcavidhaṃ missaṃ hoti. Sesesu paṭhamāniyataṃ ṭhapetvā ādimhi ‘‘yo pana bhikkhū’’ti evamāgataṃ paccattaṃ vā, dutiyāniyataṃ ṭhapetvā paṇītabhojanasamaṇuddesatatiyacatutthapāṭidesanīyasikkhāpadesu majjhe ‘‘yo pana bhikkhū’’ti evamāgataṃ paccattaṃ vā, dubbacakuladūsakasaṃsaṭṭhasikkhāpadesu ādimhi kevalaṃ ‘‘bhikkhū’’ti āgataṃ paccattaṃ vā, bhedānuvattakasikkhāpade majjhe āgataṃ paccattaṃ vā aññāya vibhattiyā amissameva hoti. Tattha bhedānuvattakatuvaṭṭanadvayasaṃsaṭṭhadutiyapāṭidesanīyasikkhāpadesu bahuvacanaṃ, itarattha sabbattha ekavacanamevāti veditabbaṃ.

    තථා උපයොගො ද්‌වීසු විකප්‌පනසික්‌ඛාපදෙසු, තන්‌තවායසික්‌ඛාපදෙ ච පච්‌චත්‌තෙන මිස්‌සො, අභිහටසික්‌ඛාපදෙ කරණෙන, රාජසික්‌ඛාපදෙ කරණසාමිපච්‌චත්‌තෙහීති උපයොගො තිධා මිස්‌සො හොති. කරණඤ්‌ච කුටිකාරමහල්‌ලකදුතියකථිනද්‌වෙභාගනිසීදනසන්‌ථතදුබ්‌බණ්‌ණකරණසික්‌ඛාපදෙසු ඡසු පච්‌චත්‌තෙන මිස්‌සං, පඨමතතියකථිනඅට්‌ඨඞ්‌ගුලපාදකනිසීදනකණ්‌ඩුප්‌පටිච්‌ඡාදිකවස්‌සිකසාටිකඋදකසාටිකද්‌වෙධම්‌මපච්‌චාසීසනසික්‌ඛාපදෙසු අට්‌ඨසු සාමිනා මිස්‌සන්‌ති කරණං ද්‌විධා මිස්‌සං හොති. අවසෙසෙසු ඡබ්‌බස්‌සවස්‌සිකසාටිකද්‌වත්‌තිච්‌ඡදනාවසථපිණ්‌ඩමහානාමගරුලහුපාවුරණසික්‌ඛාපදෙසු සත්‌තසු කරණවිභත්‌ති අඤ්‌ඤවිභත්‌තියා අමිස්‌සා, අච්‌චෙකඑළකලොමසික්‌ඛාපදෙසු සාමිවිභත්‌ති කරණවිභත්‌තියා මිස්‌සා. අතිරෙකපත්‌තභෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදෙසු අග්‌ගහිතග්‌ගහණෙන සාමිවිභත්‌ති අමිස්‌සාව හොතීති වෙදිතබ්‌බා. එවං තාව නිද්‌දිට්‌ඨකාරකෙසු සික්‌ඛාපදෙසු –

    Tathā upayogo dvīsu vikappanasikkhāpadesu, tantavāyasikkhāpade ca paccattena misso, abhihaṭasikkhāpade karaṇena, rājasikkhāpade karaṇasāmipaccattehīti upayogo tidhā misso hoti. Karaṇañca kuṭikāramahallakadutiyakathinadvebhāganisīdanasanthatadubbaṇṇakaraṇasikkhāpadesu chasu paccattena missaṃ, paṭhamatatiyakathinaaṭṭhaṅgulapādakanisīdanakaṇḍuppaṭicchādikavassikasāṭikaudakasāṭikadvedhammapaccāsīsanasikkhāpadesu aṭṭhasu sāminā missanti karaṇaṃ dvidhā missaṃ hoti. Avasesesu chabbassavassikasāṭikadvatticchadanāvasathapiṇḍamahānāmagarulahupāvuraṇasikkhāpadesu sattasu karaṇavibhatti aññavibhattiyā amissā, accekaeḷakalomasikkhāpadesu sāmivibhatti karaṇavibhattiyā missā. Atirekapattabhesajjasikkhāpadesu aggahitaggahaṇena sāmivibhatti amissāva hotīti veditabbā. Evaṃ tāva niddiṭṭhakārakesu sikkhāpadesu –

    පඤ්‌චධා ච තිධා චෙව, ද්‌විධා චෙපි තථෙකධා;

    Pañcadhā ca tidhā ceva, dvidhā cepi tathekadhā;

    භින්‌නා විභත්‌තියො පඤ්‌ච, සබ්‌බෙකාදසධා සියුං.

    Bhinnā vibhattiyo pañca, sabbekādasadhā siyuṃ.

    එවං තාව යථාවුත්‌තෙසු සඋද්‌දෙසපඤ්‌ඤත්‌තිසඞ්‌ඛාතෙසු සික්‌ඛාපදෙසු අග්‌ගහිතග්‌ගහණෙන පඤ්‌ඤාසුත්‌තරෙසු තිසතෙසු නවුතිඅනිද්‌දිට්‌ඨකාරකෙ වජ්‌ජෙත්‌වා නිද්‌දිට්‌ඨකාරකානි අතිරෙකසට්‌ඨිද්‌විසතානි හොන්‌ති. තෙසු පච්‌චත්‌තකරණානි තිංසුත්‌තරානි ද්‌විසතානි හොන්‌ති. තෙසු අමිස්‌සපච්‌චත්‌තකරණානි ද්‌වාදසුත්‌තරානි ද්‌විසතානි, මිස්‌සපච්‌චත්‌තකරණානි අට්‌ඨාරස හොන්‌ති. අවසෙසෙසු තිංසතියා සික්‌ඛාපදෙසු මිස්‌සොපයොගකරණානි පඤ්‌ච හොන්‌ති, මිස්‌සකරණානි චුද්‌දස, අමිස්‌සානි සත්‌ත, මිස්‌සාමිස්‌සකරණානි ද්‌වෙ, අමිස්‌සානි ද්‌වෙති සබ්‌බෙසුපි නිද්‌දිට්‌ඨකාරකෙසු භෙදානුවත්‌තකදුබ්‌බචකුලදූසකපඨමදුතියතතියකථිනඅභිහටකුටිකාරමහල්‌ලකවිකප්‌පනද්‌වයද්‌වෙභාගඡබ්‌බස්‌සනිසීදනසන්‌ථතඑළකලොමාතිරෙකපත්‌තභෙසජ්‌ජවස්‌සිකසාටිකතන්‌තවායඅච්‌චෙකඡාරත්‌තද්‌ව පඤ්‌චත්‌තිංසෙසු ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’ති නත්‌ථි. දුතියානියතපණීතභොජනසමණුද්‌දෙසතතියචතුත්‌ථපාටිදෙසනීයෙසු මජ්‌ඣෙ අත්‌ථි.

    Evaṃ tāva yathāvuttesu sauddesapaññattisaṅkhātesu sikkhāpadesu aggahitaggahaṇena paññāsuttaresu tisatesu navutianiddiṭṭhakārake vajjetvā niddiṭṭhakārakāni atirekasaṭṭhidvisatāni honti. Tesu paccattakaraṇāni tiṃsuttarāni dvisatāni honti. Tesu amissapaccattakaraṇāni dvādasuttarāni dvisatāni, missapaccattakaraṇāni aṭṭhārasa honti. Avasesesu tiṃsatiyā sikkhāpadesu missopayogakaraṇāni pañca honti, missakaraṇāni cuddasa, amissāni satta, missāmissakaraṇāni dve, amissāni dveti sabbesupi niddiṭṭhakārakesu bhedānuvattakadubbacakuladūsakapaṭhamadutiyatatiyakathinaabhihaṭakuṭikāramahallakavikappanadvayadvebhāgachabbassanisīdanasanthataeḷakalomātirekapattabhesajjavassikasāṭikatantavāyaaccekachārattadva pañcattiṃsesu ‘‘yo pana bhikkhū’’ti natthi. Dutiyāniyatapaṇītabhojanasamaṇuddesatatiyacatutthapāṭidesanīyesu majjhe atthi.

    එත්‌තාවතා සඋද්‌දෙසානුද්‌දෙසදුකං, සපුග්‌ගලාපුග්‌ගලනිද්‌දෙසදුකං, පච්‌චෙකදස්‌සිතාපත්‌තිදුකද්‌වයං, අනිද්‌දිට්‌ඨකාරකදුකං, තත්‌ථ නිද්‌දිට්‌ඨකාරකෙසු පච්‌චත්‌තභුම්‌මදුකං, සයොපනායොපනදුකං, අයොපනමජ්‌ඣෙයොපනදුකං, එකානෙකවචනදුකන්‌ති නව දුකානි දස්‌සිතානි හොන්‌ති. විසෙසකාරණං තස්‌මිං තස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ සම්‌පත්‌තෙ ආවිභවිස්‌සති. එවං තාව සඋද්‌දෙසපඤ්‌ඤත්‌තිං ඤත්‌වා සෙසවිනයපිටකෙ යා කාචි පඤ්‌ඤත්‌ති අනුද්‌දෙසපඤ්‌ඤත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා. සා පදභාජනන්‌තරාපත්‌තිවිනීතවත්‌ථුපටික්‌ඛෙපපඤ්‌ඤත්‌තිඅවුත්‌තසිද්‌ධිසික්‌ඛාපදවසෙන ඡබ්‌බිධා හොති.

    Ettāvatā sauddesānuddesadukaṃ, sapuggalāpuggalaniddesadukaṃ, paccekadassitāpattidukadvayaṃ, aniddiṭṭhakārakadukaṃ, tattha niddiṭṭhakārakesu paccattabhummadukaṃ, sayopanāyopanadukaṃ, ayopanamajjheyopanadukaṃ, ekānekavacanadukanti nava dukāni dassitāni honti. Visesakāraṇaṃ tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade sampatte āvibhavissati. Evaṃ tāva sauddesapaññattiṃ ñatvā sesavinayapiṭake yā kāci paññatti anuddesapaññattīti veditabbā. Sā padabhājanantarāpattivinītavatthupaṭikkhepapaññattiavuttasiddhisikkhāpadavasena chabbidhā hoti.

    තත්‌ථ ‘‘යෙභුය්‍යෙන ඛයිතෙ ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස (පරි. 157-158), වට්‌ටකතෙ මුඛෙ අච්‌ඡුපන්‌තස්‌ස ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’ති (පාරා. 73) එවමාදිකා පදභාජනෙ සන්‌දිස්‌සමානාපත්‌ති පදභාජනසික්‌ඛාපදං නාම. ‘‘න ච, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බමත්‌තිකාමයා කුටි කාතබ්‌බා, යො කරෙය්‍ය, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’තිආදි (පාරා. 85) අන්‌තරාපත්‌තිසික්‌ඛාපදං නාම. ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, දිවාපටිසල්‌ලීයන්‌තෙන ද්‌වාරං සංවරිත්‌වා පටිසල්‌ලීයිතු’’න්‌ති (පාරා. 77) එවමාදි විනීතවත්‌ථුසික්‌ඛාපදං නාම. ‘‘සඞ්‌ඝභෙදකො, භික්‌ඛවෙ, අනුපසම්‌පන්‌නො න උපසම්‌පාදෙතබ්‌බො’’ති (මහාව. 115) එවමාදි පටික්‌ඛෙපසික්‌ඛාපදං නාම.

    Tattha ‘‘yebhuyyena khayite āpatti thullaccayassa (pari. 157-158), vaṭṭakate mukhe acchupantassa āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 73) evamādikā padabhājane sandissamānāpatti padabhājanasikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Na ca, bhikkhave, sabbamattikāmayā kuṭi kātabbā, yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi (pārā. 85) antarāpattisikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, divāpaṭisallīyantena dvāraṃ saṃvaritvā paṭisallīyitu’’nti (pārā. 77) evamādi vinītavatthusikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Saṅghabhedako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’ti (mahāva. 115) evamādi paṭikkhepasikkhāpadaṃ nāma.

    යස්‌මා පන තෙන තෙන පටික්‌ඛෙපෙන ‘‘යො පන භික්‌ඛු සමග්‌ගං සඞ්‌ඝං අධම්‌මසඤ්‌ඤී භින්‌දෙය්‍ය, පාරාජිකො හොති අසංවාසො. යො පන භික්‌ඛු දුට්‌ඨචිත්‌තො භගවතො ජීවමානකසරීරෙ ලොහිතං උප්‌පාදෙය්‍ය, පාරාජිකො හොති අසංවාසො’’ති සික්‌ඛාපදානි පඤ්‌ඤත්‌තානි හොන්‌ති. යානි සන්‌ධාය ‘‘එකස්‌ස ඡෙජ්‌ජකා හොති, චතුන්‌නං ථුල්‌ලච්‌චයං, චතුන්‌නඤ්‌චෙව අනාපත්‌ති, සබ්‌බෙසං එකවත්‌ථුකා’’ති වුත්‌තං. ‘‘අත්‌ථාපත්‌ති තිට්‌ඨන්‌තෙ භගවති ආපජ්‌ජති, නො පරිනිබ්‌බුතෙ’’ති (පරි. 323) ච වුත්‌තං. තෙන න කෙවලං ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ජානං සඞ්‌ඝභෙදකො අනුපසම්‌පන්‌නො උපසම්‌පාදෙතබ්‌බො…පෙ.… ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’ති ඉදමෙව සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤත්‌තං හොති සාධකං හොති. ‘‘පණ්‌ඩකො, භික්‌ඛවෙ, අනුපසම්‌පන්‌නො න උපසම්‌පාදෙතබ්‌බො, උපසම්‌පන්‌නො නාසෙතබ්‌බො’’ති (මහාව. 109) එවමාදීසු පන උපජ්‌ඣායාදීනං දුක්‌කටමෙව පඤ්‌ඤත්‌තං, න පණ්‌ඩකාදීනං පාරාජිකාපත්‌ති. න හි තෙසං භික්‌ඛුභාවො අත්‌ථි. යතො සියා පාරාජිකාපත්‌ති. තථා ‘‘න අච්‌ඡින්‌නෙ ථෙවෙ පක්‌කමිතබ්‌බ’’න්‌ති (මහාව. 66, 67, 78, 79) එවමාදිකඤ්‌ච පටික්‌ඛෙපසික්‌ඛාපදමෙව නාම.

    Yasmā pana tena tena paṭikkhepena ‘‘yo pana bhikkhu samaggaṃ saṅghaṃ adhammasaññī bhindeyya, pārājiko hoti asaṃvāso. Yo pana bhikkhu duṭṭhacitto bhagavato jīvamānakasarīre lohitaṃ uppādeyya, pārājiko hoti asaṃvāso’’ti sikkhāpadāni paññattāni honti. Yāni sandhāya ‘‘ekassa chejjakā hoti, catunnaṃ thullaccayaṃ, catunnañceva anāpatti, sabbesaṃ ekavatthukā’’ti vuttaṃ. ‘‘Atthāpatti tiṭṭhante bhagavati āpajjati, no parinibbute’’ti (pari. 323) ca vuttaṃ. Tena na kevalaṃ ‘‘na, bhikkhave, jānaṃ saṅghabhedako anupasampanno upasampādetabbo…pe… āpatti dukkaṭassā’’ti idameva sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti sādhakaṃ hoti. ‘‘Paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 109) evamādīsu pana upajjhāyādīnaṃ dukkaṭameva paññattaṃ, na paṇḍakādīnaṃ pārājikāpatti. Na hi tesaṃ bhikkhubhāvo atthi. Yato siyā pārājikāpatti. Tathā ‘‘na acchinne theve pakkamitabba’’nti (mahāva. 66, 67, 78, 79) evamādikañca paṭikkhepasikkhāpadameva nāma.

    ඛන්‌ධකෙසු පඤ්‌ඤත්‌තදුක්‌කටථුල්‌ලච්‌චයානි පඤ්‌ඤත්‌තිසික්‌ඛාපදං නාම. ‘‘තෙන හි, සාරිපුත්‌ත, භෙදානුවත්‌තකෙ ථුල්‌ලච්‌චයං දෙසාපෙහී’’ති (චූළව. 345) වුත්‌තං, ථුල්‌ලච්‌චයම්‌පි තත්‌ථෙව සමොධානං ගච්‌ඡති. ඉදං තෙසං විභත්‌තිකම්‌මක්‌ඛණෙ අපඤ්‌ඤත්‌තත්‌තා අවිජ්‌ජමානම්‌පි භගවතො වචනෙන විසුද්‌ධක්‌ඛණෙපි විජ්‌ජමානං ජාතන්‌ති එකෙ. ‘‘භෙදානුවත්‌තකෙ දෙසාපෙහී’’ති වචනතො සෙසභෙදානුවත්‌තකානං ‘‘යො පන භික්‌ඛු ජානං සඞ්‌ඝභෙදකානං අනුවත්‌තෙය්‍ය, ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌සා’’ති සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤත්‌තං හොතීති වෙදිතබ්‌බං. තථා සබ්‌බානි ඛන්‌ධකවත්‌තානි, විනයකම්‌මානි ච තත්‌ථෙව සමොධානං ගච්‌ඡන්‌ති. යථාහ ‘‘පඤ්‌ඤත්‌තෙ තං උපාලි මයා ආගන්‌තුකානං භික්‌ඛූනං ආගන්‌තුකවත්‌තං…පෙ.… එවං සුපඤ්‌ඤත්‌තෙ ඛො මයා උපාලි සික්‌ඛාපදෙ’’තිආදි. ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී නච්‌චං වා ගීතං වා වාදිතං වා දස්‌සනාය ගච්‌ඡෙය්‍ය , පාචිත්‌තිය’’න්‌ති (පාචි. 834) ඉමිනා සුත්‌තෙන භික්‌ඛුනී නච්‌චෙය්‍ය වා ගායෙය්‍ය වා වාදෙය්‍ය වා, පාචිත්‌තියන්‌ති එවමාදිකං යං කිඤ්‌චි අට්‌ඨකථාය දිස්‌සමානං ආපත්‌තිජාතං විනයකම්‌මං වා අවුත්‌තසිද්‌ධිසික්‌ඛාපදං නාම. ඡබ්‌බිධම්‌පෙතං ඡහි ආකාරෙහි උද්‌දෙසාරහං න හොතීති අනුද්‌දෙසසික්‌ඛාපදං නාමාති වෙදිතබ්‌බං. සෙය්‍යථිදං – පඤ්‌චහි උද්‌දෙසෙහි යථාසම්‌භවං විසභාගත්‌තා ථුල්‌ලච්‌චයදුබ්‌භාසිතානං සභාගවත්‌ථුකම්‌පි දුක්‌කටථුල්‌ලච්‌චයද්‌වයං අසභාගාපත්‌තිකත්‌තා අන්‌තරාපත්‌තිපඤ්‌ඤත්‌තිසික්‌ඛාපදානං, නානාවත්‌ථුකාපත්‌තිකත්‌තා පටික්‌ඛෙපසික්‌ඛාපදානං, කෙසඤ්‌චි විනීතවත්‌ථුපඤ්‌ඤත්‌තිසික්‌ඛාපදානඤ්‌ච අදස්‌සිතාපත්‌තිකත්‌තා, අදස්‌සිතවත්‌ථුකත්‌තා භෙදානුවත්‌තකථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස, අදස්‌සිතාපත්‌තිවත්‌ථුකත්‌තා අවුත්‌තසිද්‌ධිසික්‌ඛාපදානන්‌ති. එත්‌තාවතා ‘‘දුවිධං සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤාපනං සඋද්‌දෙසානුද්‌දෙසභෙදතො’’ති යං වුත්‌තං, තං සමාසතො පකාසිතං හොති.

    Khandhakesu paññattadukkaṭathullaccayāni paññattisikkhāpadaṃ nāma. ‘‘Tena hi, sāriputta, bhedānuvattake thullaccayaṃ desāpehī’’ti (cūḷava. 345) vuttaṃ, thullaccayampi tattheva samodhānaṃ gacchati. Idaṃ tesaṃ vibhattikammakkhaṇe apaññattattā avijjamānampi bhagavato vacanena visuddhakkhaṇepi vijjamānaṃ jātanti eke. ‘‘Bhedānuvattake desāpehī’’ti vacanato sesabhedānuvattakānaṃ ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ saṅghabhedakānaṃ anuvatteyya, āpatti thullaccayassā’’ti sikkhāpadaṃ paññattaṃ hotīti veditabbaṃ. Tathā sabbāni khandhakavattāni, vinayakammāni ca tattheva samodhānaṃ gacchanti. Yathāha ‘‘paññatte taṃ upāli mayā āgantukānaṃ bhikkhūnaṃ āgantukavattaṃ…pe… evaṃ supaññatte kho mayā upāli sikkhāpade’’tiādi. ‘‘Yā pana bhikkhunī naccaṃ vā gītaṃ vā vāditaṃ vā dassanāya gaccheyya , pācittiya’’nti (pāci. 834) iminā suttena bhikkhunī nacceyya vā gāyeyya vā vādeyya vā, pācittiyanti evamādikaṃ yaṃ kiñci aṭṭhakathāya dissamānaṃ āpattijātaṃ vinayakammaṃ vā avuttasiddhisikkhāpadaṃ nāma. Chabbidhampetaṃ chahi ākārehi uddesārahaṃ na hotīti anuddesasikkhāpadaṃ nāmāti veditabbaṃ. Seyyathidaṃ – pañcahi uddesehi yathāsambhavaṃ visabhāgattā thullaccayadubbhāsitānaṃ sabhāgavatthukampi dukkaṭathullaccayadvayaṃ asabhāgāpattikattā antarāpattipaññattisikkhāpadānaṃ, nānāvatthukāpattikattā paṭikkhepasikkhāpadānaṃ, kesañci vinītavatthupaññattisikkhāpadānañca adassitāpattikattā, adassitavatthukattā bhedānuvattakathullaccayassa, adassitāpattivatthukattā avuttasiddhisikkhāpadānanti. Ettāvatā ‘‘duvidhaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ sauddesānuddesabhedato’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ samāsato pakāsitaṃ hoti.

    පඤ්‌ඤත්‌තියං තාව –

    Paññattiyaṃ tāva –

    ‘‘කාරකො ඉධ නිද්‌දිට්‌ඨො, අපෙක්‌ඛාය අභාවතො;

    ‘‘Kārako idha niddiṭṭho, apekkhāya abhāvato;

    පුබ්‌බෙ වත්‌තබ්‌බවිධානා-භාවතො ච ආදිතො යොපනෙන සහා’’ති. –

    Pubbe vattabbavidhānā-bhāvato ca ādito yopanena sahā’’ti. –

    අයං නයො වෙදිතබ්‌බො. තස්‌සත්‌ථො – යෙ තෙ අනිද්‌දිට්‌ඨකාරකා පුබ්‌බෙ වුත්‌තප්‌පභෙදා සුක්‌කවිසට්‌ඨිආදයො සික්‌ඛාපදවිසෙසා, තෙසු අධිප්‌පායකම්‌මවත්‌ථුපුග්‌ගලපයොගෙ අපෙක්‌ඛාය භාවතො කාරකො න නිද්‌දිට්‌ඨො තෙසං සාපෙක්‌ඛභාවදස්‌සනත්‌ථං. තං සබ්‌බං තස්‌මිං තස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ ආවිභවිස්‌සති, ඉධ පන පාරාජිකපඤ්‌ඤත්‌තියං අපෙක්‌ඛාය අභාවතො කාරකො නිද්‌දිට්‌ඨො. යො පන කාරකො ‘‘නිට්‌ඨිතචීවරස්‌මිං භික්‌ඛුනා උබ්‌භතස්‌මි’’න්‌තිආදීසු (පාරා. 462, 472, 475) විය පුබ්‌බෙ වත්‌තබ්‌බවිධානාභාවතො කරණාදිවසෙන අනිද්‌දිසිත්‌වා පච්‌චත්‌තවසෙන නිද්‌දිට්‌ඨො අපෙක්‌ඛාය අභාවතො. තත්‌ථ නිද්‌දිසියමානො සෙසදුතියානියතපණීතභොජනං සමණුද්‌දෙසතතියචතඋත්‌ථපාටිදෙසනීයෙසු විය මජ්‌ඣෙ අනිද්‌දිසිත්‌වා ‘‘න හෙව ඛො පන…පෙ.… ඔභාසිතු’’න්‌තිආදි (පාරා. 453) විය පුබ්‌බෙ වත්‌තබ්‌බවිධානාභාවතො එව ආදිම්‌හි නිද්‌දිට්‌ඨො. ආදිම්‌හි නිද්‌දිසියමානොපි පුබ්‌බෙ වුත්‌තප්‌පභෙදෙසු භෙදානුවත්‌තකාදීසු පඤ්‌චත්‌තිංසෙසු සික්‌ඛාපදෙසු විය අනිද්‌දිසිත්‌වා පුබ්‌බෙ වත්‌තබ්‌බවිධානාභාවතො එව ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’තිආදිතොව යොපන-සද්‌දෙන සහ නිද්‌දිට්‌ඨො. එවං නිද්‌දිසියමානොපි සො යස්‌මා ‘‘යා පන භික්‌ඛුනියො ද්‌වෙ එකමඤ්‌චෙ තුවට්‌ටෙය්‍යු’’න්‌තිආදි (පාචි. 933) ආපත්‌ති විය පරප්‌පභවං ආපත්‌තිං න ආපජ්‌ජති, තස්‌මා ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’ති එකවචනෙන නිද්‌දිට්‌ඨො. මෙථුනධම්‌මාපත්‌තිපි පරප්‌පභවා ‘‘ද්‌වයංද්‌වයසමාපත්‌තී’’ති (පාරා. 39) වචනතොති චෙ? තං න, අධිප්‌පායජානනතො. අනෙකිස්‌සා එව භික්‌ඛුනියා ආපත්‌ති, න එකිස්‌සාති නියමො තත්‌ථ අත්‌ථි, න එවං ඉධ නියමොති අනියමිතාධිප්‌පායො. ලම්‌බීමුදුපිට්‌ඨීනං කුතො ‘‘ද්‌වයංද්‌වයසමාපත්‌තී’’ති (පාරා. 55) වචනතො තෙසං මෙථුනධම්‌මාපත්‌ති. අයමත්‌ථො චතස්‌සො මෙථුනධම්‌මපච්‌චයාති අට්‌ඨවත්‌ථුකං සන්‌ධාය ‘‘ඡෙජ්‌ජං සියා මෙථුනධම්‌මපච්‌චයා’’ති (පරි. 481) ච පරිවාරෙ වුත්‌තවචනෙන සාධෙතබ්‌බො.

    Ayaṃ nayo veditabbo. Tassattho – ye te aniddiṭṭhakārakā pubbe vuttappabhedā sukkavisaṭṭhiādayo sikkhāpadavisesā, tesu adhippāyakammavatthupuggalapayoge apekkhāya bhāvato kārako na niddiṭṭho tesaṃ sāpekkhabhāvadassanatthaṃ. Taṃ sabbaṃ tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āvibhavissati, idha pana pārājikapaññattiyaṃ apekkhāya abhāvato kārako niddiṭṭho. Yo pana kārako ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmi’’ntiādīsu (pārā. 462, 472, 475) viya pubbe vattabbavidhānābhāvato karaṇādivasena aniddisitvā paccattavasena niddiṭṭho apekkhāya abhāvato. Tattha niddisiyamāno sesadutiyāniyatapaṇītabhojanaṃ samaṇuddesatatiyacatautthapāṭidesanīyesu viya majjhe aniddisitvā ‘‘na heva kho pana…pe… obhāsitu’’ntiādi (pārā. 453) viya pubbe vattabbavidhānābhāvato eva ādimhi niddiṭṭho. Ādimhi niddisiyamānopi pubbe vuttappabhedesu bhedānuvattakādīsu pañcattiṃsesu sikkhāpadesu viya aniddisitvā pubbe vattabbavidhānābhāvato eva ‘‘yo pana bhikkhū’’tiāditova yopana-saddena saha niddiṭṭho. Evaṃ niddisiyamānopi so yasmā ‘‘yā pana bhikkhuniyo dve ekamañce tuvaṭṭeyyu’’ntiādi (pāci. 933) āpatti viya parappabhavaṃ āpattiṃ na āpajjati, tasmā ‘‘yo pana bhikkhū’’ti ekavacanena niddiṭṭho. Methunadhammāpattipi parappabhavā ‘‘dvayaṃdvayasamāpattī’’ti (pārā. 39) vacanatoti ce? Taṃ na, adhippāyajānanato. Anekissā eva bhikkhuniyā āpatti, na ekissāti niyamo tattha atthi, na evaṃ idha niyamoti aniyamitādhippāyo. Lambīmudupiṭṭhīnaṃ kuto ‘‘dvayaṃdvayasamāpattī’’ti (pārā. 55) vacanato tesaṃ methunadhammāpatti. Ayamattho catasso methunadhammapaccayāti aṭṭhavatthukaṃ sandhāya ‘‘chejjaṃ siyā methunadhammapaccayā’’ti (pari. 481) ca parivāre vuttavacanena sādhetabbo.

    භෙදානුවත්‌තකසික්‌ඛාපදෙ තිණ්‌ණං උද්‌ධං න සමනුභාසිතබ්‌බා, න සඞ්‌ඝෙන සඞ්‌ඝං එකතො කාතබ්‌බන්‌ති. නයදස්‌සනත්‌ථං ආදිතොව ‘‘භික්‌ඛූ හොන්‌තී’’ති බහුවචනනිද්‌දෙසං කත්‌වා පුන ‘‘එකො වා ද්‌වෙ වා තයො වා’’ති (පාරා. 418) වුත්‌තං, අඤ්‌ඤථා න තතො උද්‌ධං ‘‘අනුවත්‌තකා හොන්‌තී’’ති ආපජ්‌ජති. තතො නිදානවිරොධො. පඤ්‌චසතමත්‌තා හි තදනුවත්‌තකා අහෙසුං. යං පන සත්‌තසතිකක්‌ඛන්‌ධකෙ ‘‘සඞ්‌ඝො චත්‌තාරො පාචීනකෙ භික්‌ඛූ, චත්‌තාරො පාවෙය්‍යකෙ භික්‌ඛූ සම්‌මන්‌නෙය්‍ය …පෙ.… සම්‌මතා’’තිආදි (චූළව. 456) ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං වුත්‌තං, තං ‘‘උබ්‌බාහිකාය ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතු’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා තෙහි කත්‌තබ්‌බවිධානං. සම්‌මුතිකරණමෙව වා තතියං කත්‌වා කප්‌පති. න හි තෙ තෙන කම්‌මෙන කම්‌මාරහා කම්‌මකතා හොන්‌ති. යස්‌ස සඞ්‌ඝො කම්‌මං කරොති, සො කම්‌මාරහොති ලක්‌ඛණං. න ච තදා සඞ්‌ඝො තෙසං අට්‌ඨන්‌නම්‌පි භික්‌ඛූනං කම්‌මං අකාසි. භජාපියමානා තෙ කම්‌මපත්‌තභාවං භජන්‌ති. අධිකරණවූපසමකම්‌මස්‌ස පත්‌තා යුත්‌තා සඞ්‌ඝෙන කතාති කත්‌වා කම්‌මපත්‌තා එව හි තෙ හොන්‌ති. ‘‘තෙ භික්‌ඛූ භික්‌ඛූහි යාවතතියං සමනුභාසිතබ්‌බා තස්‌ස පටිනිස්‌සග්‌ගායා’’ති (පාරා. 418) වචනතො තෙහි කත්‌තබ්‌බවිධානං. සම්‌මුතිකරණමෙව කම්‌මං හොතීති චෙ? තං න, අධිප්‌පායජානනතො, තස්‌ස පටිනිස්‌සග්‌ගාය එව තෙ භික්‌ඛූ කම්‌මාරහා කාතබ්‌බා, න දොසාගතිවසෙනාති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො. න හි පාචීනකාදීනං සම්‌මුතියා අධිකරණවූපසමසිද්‌ධි විය තෙසං සමනුභාසනකම්‌මෙන තස්‌ස පටිනිස්‌සග්‌ගසිද්‌ධි හොති, සම්‌මුති නාමෙසා පඨමං අනුමතිං ගහෙත්‌වා යාචිත්‌වාව කරීයති, න තථා කම්‌මන්‌ති. කම්‌මකරණෙ පන තදත්‌ථසිද්‌ධි හොතියෙව. පරසම්‌මුතියා බහුතරාව සම්‌මන්‌නිතබ්‌බාති වෙදිතබ්‌බං.

    Bhedānuvattakasikkhāpade tiṇṇaṃ uddhaṃ na samanubhāsitabbā, na saṅghena saṅghaṃ ekato kātabbanti. Nayadassanatthaṃ āditova ‘‘bhikkhū hontī’’ti bahuvacananiddesaṃ katvā puna ‘‘eko vā dve vā tayo vā’’ti (pārā. 418) vuttaṃ, aññathā na tato uddhaṃ ‘‘anuvattakā hontī’’ti āpajjati. Tato nidānavirodho. Pañcasatamattā hi tadanuvattakā ahesuṃ. Yaṃ pana sattasatikakkhandhake ‘‘saṅgho cattāro pācīnake bhikkhū, cattāro pāveyyake bhikkhū sammanneyya …pe… sammatā’’tiādi (cūḷava. 456) ñattidutiyakammaṃ vuttaṃ, taṃ ‘‘ubbāhikāya imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametu’’nti vuttattā tehi kattabbavidhānaṃ. Sammutikaraṇameva vā tatiyaṃ katvā kappati. Na hi te tena kammena kammārahā kammakatā honti. Yassa saṅgho kammaṃ karoti, so kammārahoti lakkhaṇaṃ. Na ca tadā saṅgho tesaṃ aṭṭhannampi bhikkhūnaṃ kammaṃ akāsi. Bhajāpiyamānā te kammapattabhāvaṃ bhajanti. Adhikaraṇavūpasamakammassa pattā yuttā saṅghena katāti katvā kammapattā eva hi te honti. ‘‘Te bhikkhū bhikkhūhi yāvatatiyaṃ samanubhāsitabbā tassa paṭinissaggāyā’’ti (pārā. 418) vacanato tehi kattabbavidhānaṃ. Sammutikaraṇameva kammaṃ hotīti ce? Taṃ na, adhippāyajānanato, tassa paṭinissaggāya eva te bhikkhū kammārahā kātabbā, na dosāgativasenāti ayamettha adhippāyo. Na hi pācīnakādīnaṃ sammutiyā adhikaraṇavūpasamasiddhi viya tesaṃ samanubhāsanakammena tassa paṭinissaggasiddhi hoti, sammuti nāmesā paṭhamaṃ anumatiṃ gahetvā yācitvāva karīyati, na tathā kammanti. Kammakaraṇe pana tadatthasiddhi hotiyeva. Parasammutiyā bahutarāva sammannitabbāti veditabbaṃ.

    ‘‘මෙථුනධම්‌ම’’න්‌ති එවං බාහුල්‌ලනයෙන ලද්‌ධනාමකං සකපයොගෙන වා පරපයොගෙන වා අත්‌තනො නිමිත්‌තස්‌ස සකමග්‌ගෙ වා පරමග්‌ගෙ වා පරනිමිත්‌තස්‌ස වා සකමග්‌ගෙ එව පවෙසනපවිට්‌ඨට්‌ඨිතඋද්‌ධරණෙසු යං කිඤ්‌චි එකං පටිසාදියනවසෙන සෙවෙය්‍ය, පාරාජිකො හොති අසංවාසොති. කෙචි පන ‘‘පවෙසනාදීනි චත්‌තාරි වා තීණි වා ද්‌වෙ වා එකං වා පටිසෙවෙය්‍ය, පාරාජිකො හොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘සො චෙ පවෙසනං සාදියති, පවිට්‌ඨං සාදියති, ඨිතං සාදියති, උද්‌ධරණං සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’තිආදී’’ති (පාරා. 58) වදන්‌ති. තෙසං මතෙන චතූසුපි චතස්‌සො පාරාජිකාපත්‌තියො ආපජ්‌ජති. තෙයෙව එවං වදන්‌ති – ආපජ්‌ජතු මෙථුනධම්‌මපාරාජිකාපත්‌ති, මෙථුනධම්‌මපාරාජිකාපත්‌තියා තංභාගියාති අත්‌තනො වීතික්‌කමෙ පාරාජිකාපත්‌තියො, සඞ්‌ඝාදිසෙසාපත්‌තිඤ්‌ච ආපජ්‌ජිත්‌වා සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය ගහට්‌ඨකාලෙ මෙථුනාදිකං පාරාජිකං ආපජ්‌ජිත්‌වා පුන පබ්‌බජිත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජිත්‌වා එකං සඞ්‌ඝාදිසෙසාපත්‌තිං එකමනෙකං වා පටිකරිත්‌වාව සො පුග්‌ගලො යස්‌මා නිරාපත්‌තිකො හොති, තස්‌මා සො ගහට්‌ඨකාලෙ සාපත්‌තිකොවාති. අන්‌තිමවත්‌ථුඅජ්‌ඣාපන්‌නස්‌සාපි අත්‌ථෙව ආපත්‌ති. වුට්‌ඨානදෙසනාහි පන අසුජ්‌ඣනතො ‘‘පයොගෙ පයොගෙ ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති න වුත්‌තං. ගණනපයොජනාභාවතො කිඤ්‌චාපි න වුත්‌තං, අථ ඛො පදභාජනෙ (පාරා. 58) ‘‘ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති වචනෙනායමත්‌ථො සිද්‌ධොති යුත්‌තිඤ්‌ච වදන්‌ති.

    ‘‘Methunadhamma’’nti evaṃ bāhullanayena laddhanāmakaṃ sakapayogena vā parapayogena vā attano nimittassa sakamagge vā paramagge vā paranimittassa vā sakamagge eva pavesanapaviṭṭhaṭṭhitauddharaṇesu yaṃ kiñci ekaṃ paṭisādiyanavasena seveyya, pārājiko hoti asaṃvāsoti. Keci pana ‘‘pavesanādīni cattāri vā tīṇi vā dve vā ekaṃ vā paṭiseveyya, pārājiko hoti. Vuttañhetaṃ ‘so ce pavesanaṃ sādiyati, paviṭṭhaṃ sādiyati, ṭhitaṃ sādiyati, uddharaṇaṃ sādiyati, āpatti pārājikassā’tiādī’’ti (pārā. 58) vadanti. Tesaṃ matena catūsupi catasso pārājikāpattiyo āpajjati. Teyeva evaṃ vadanti – āpajjatu methunadhammapārājikāpatti, methunadhammapārājikāpattiyā taṃbhāgiyāti attano vītikkame pārājikāpattiyo, saṅghādisesāpattiñca āpajjitvā sikkhaṃ paccakkhāya gahaṭṭhakāle methunādikaṃ pārājikaṃ āpajjitvā puna pabbajitvā upasampajjitvā ekaṃ saṅghādisesāpattiṃ ekamanekaṃ vā paṭikaritvāva so puggalo yasmā nirāpattiko hoti, tasmā so gahaṭṭhakāle sāpattikovāti. Antimavatthuajjhāpannassāpi attheva āpatti. Vuṭṭhānadesanāhi pana asujjhanato ‘‘payoge payoge āpatti pārājikassā’’ti na vuttaṃ. Gaṇanapayojanābhāvato kiñcāpi na vuttaṃ, atha kho padabhājane (pārā. 58) ‘‘āpatti pārājikassā’’ti vacanenāyamattho siddhoti yuttiñca vadanti.

    යදි එවං මාතිකායම්‌පි ‘‘යො පන භික්‌ඛු මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවෙය්‍ය, පාරාජික’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බං භවෙය්‍ය, පාරාජිකස්‌ස අනවසෙසවචනම්‌පි න යුජ්‌ජෙය්‍ය. සබ්‌බෙපි හි ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධෙ, භික්‌ඛුගණනඤ්‌ච අනවසෙසෙත්‌වා තිට්‌ඨතීති අනවසෙසවචනන්‌ති කත්‌වා පවෙසෙව ආපත්‌ති, න පවිට්‌ඨාදීසු. තමෙවෙකං සන්‌ධාය ‘‘යස්‌ස සියා ආපත්‌තී’’ති (මහාව. 134) පාරාජිකාපත්‌තිම්‌පි අන්‌තො කත්‌වා නිදානුද්‌දෙසවචනං වෙදිතබ්‌බං. තස්‌මා මාතිකායං ‘‘පාරාජික’’න්‌ති අවත්‌වා ‘‘පාරාජිකො හොතී’’ති (පාරා. 42, 44) පුග්‌ගලනිද්‌දෙසවචනං තෙන සරීරබන්‌ධනෙන උපසම්‌පදාය අභබ්‌බභාවදීපනත්‌ථං. ‘‘ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති පදභාජනෙ වචනං අන්‌තිමවත්‌ථුං අජ්‌ඣාපන්‌නස්‌සාපි පාරාජිකස්‌ස අසංවාසස්‌ස සතො පුග්‌ගලස්‌ස අථෙය්‍යසංවාසකභාවදීපනත්‌ථං. න හි සො සංවාසං සාදියන්‌තොපි ථෙය්‍යසංවාසකො හොති, තස්‌මා උපසම්‌පන්‌නො ‘‘භික්‌ඛූ’’ත්‌වෙව වුච්‌චති. තෙනෙවාහ ‘‘අසුද්‌ධො හොති පුග්‌ගලො අඤ්‌ඤතරං පාරාජිකං ධම්‌මං අජ්‌ඣාපන්‌නො, තඤ්‌චෙ සුද්‌ධදිට්‌ඨි සමානො අනොකාසං කාරාපෙත්‌වා අක්‌කොසාධිප්‌පායො වදති, ආපත්‌ති ඔමසවාදෙන දුක්‌කටස්‌සා’’ති (පාරා. 389) අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස තදභාවතො සිද්‌ධො සො උපසම්‌පන්‌නො ‘‘භික්‌ඛූ’’ත්‌වෙව වුච්‌චතීති, තෙන පදසොධම්‌මං, සහසෙය්‍යඤ්‌ච ජනෙති, භික්‌ඛුපෙසුඤ්‌ඤාදිඤ්‌ච ජනෙතීති වෙදිතබ්‌බං (වජිර. ටී. පාරාජික 39).

    Yadi evaṃ mātikāyampi ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, pārājika’’nti vattabbaṃ bhaveyya, pārājikassa anavasesavacanampi na yujjeyya. Sabbepi hi āpattikkhandhe, bhikkhugaṇanañca anavasesetvā tiṭṭhatīti anavasesavacananti katvā paveseva āpatti, na paviṭṭhādīsu. Tamevekaṃ sandhāya ‘‘yassa siyā āpattī’’ti (mahāva. 134) pārājikāpattimpi anto katvā nidānuddesavacanaṃ veditabbaṃ. Tasmā mātikāyaṃ ‘‘pārājika’’nti avatvā ‘‘pārājiko hotī’’ti (pārā. 42, 44) puggalaniddesavacanaṃ tena sarīrabandhanena upasampadāya abhabbabhāvadīpanatthaṃ. ‘‘Āpatti pārājikassā’’ti padabhājane vacanaṃ antimavatthuṃ ajjhāpannassāpi pārājikassa asaṃvāsassa sato puggalassa atheyyasaṃvāsakabhāvadīpanatthaṃ. Na hi so saṃvāsaṃ sādiyantopi theyyasaṃvāsako hoti, tasmā upasampanno ‘‘bhikkhū’’tveva vuccati. Tenevāha ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno anokāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadati, āpatti omasavādena dukkaṭassā’’ti (pārā. 389) anupasampannassa tadabhāvato siddho so upasampanno ‘‘bhikkhū’’tveva vuccatīti, tena padasodhammaṃ, sahaseyyañca janeti, bhikkhupesuññādiñca janetīti veditabbaṃ (vajira. ṭī. pārājika 39).

    නිදානා මාතිකාභෙදො, විභඞ්‌ගො තන්‌නියාමකො;

    Nidānā mātikābhedo, vibhaṅgo tanniyāmako;

    තතො ආපත්‌තියා භෙදො, අනාපත්‌ති තදඤ්‌ඤථාති. (වජිර. ටී. පාරාජික 43-44) –

    Tato āpattiyā bhedo, anāpatti tadaññathāti. (vajira. ṭī. pārājika 43-44) –

    අයං නයො වෙදිතබ්‌බො. තත්‌ථ සුදින්‌නවත්‌ථු (පාරා. 24 ආදයො)-මක්‌කටිවත්‌ථු (පාරා. 40 ආදයො)-වජ්‌ජිපුත්‌තකවත්‌ථු (පාරා. 43) චාති තිප්‌පභෙදවත්‌ථු ඉමස්‌ස සික්‌ඛාපදස්‌ස නිදානං නාම. තතො නිදානා ‘‘යො පන භික්‌ඛු භික්‌ඛූනං…පෙ.… අසංවාසො’’ති (පාරා. 44) ඉමිස්‌සා මාතිකාය භෙදො ජාතො. තත්‌ථ හි ‘‘අන්‌තමසො තිරච්‌ඡානගතායා’’ති (පාරා. 44) ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගවසෙන ‘‘සච්‌චං, ආවුසො, භගවතා සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤත්‌තං, තඤ්‌ච ඛො ඉත්‌ථියා, නො පුරිසෙ, නො පණ්‌ඩකෙ, නො උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකෙ චා’’ති මක්‌කටිපාරාජිකො විය අඤ්‌ඤොපි ලෙසං ඔඩ්‌ඩෙතුං සක්‌කොති, තස්‌මා තාදිසස්‌ස අලෙසොකාසස්‌ස දස්‌සනත්‌ථං ඉදං වුච්‌චති, මක්‌කටිසඞ්‌ඛාතා නිදානා ‘‘අන්‌තමසො තිරච්‌ඡානගතායපී’’ති මාතිකාය වචනභෙදො, න ඉත්‌ථියා එව මෙථුනසිද්‌ධිදස්‌සනතො. තස්‌මා විභඞ්‌ගො තන්‌නියාමකො තස්‌සා මාතිකාය අධිප්‌පෙතත්‌ථනියාමකො විභඞ්‌ගොති. විභඞ්‌ගෙ හි ‘‘තිස්‌සො ඉත්‌ථියො, තයො උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකා, තයො පණ්‌ඩකා, තයො පුරිසා. මනුස්‌සිත්‌ථියා තයො මග්‌ගෙ, තිරච්‌ඡානගතපුරිසස්‌ස ද්‌වෙ මග්‌ගෙ’’තිආදිනා (පාරා. 56) නයෙන සබ්‌බලෙසොකාසං පිදහිත්‌වා නියමො කතො. එත්‌ථාහ – යදි එවං සාධාරණසික්‌ඛාපදවසෙන වා ලිඞ්‌ගපරිවත්‌තනවසෙන වා න කෙවලං භික්‌ඛූනං, භික්‌ඛුනීනම්‌පි ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති විභඞ්‌ගෙ වත්‌තබ්‌බං සියා. තදවචනෙන හි භික්‌ඛුනී පුරිසලිඞ්‌ගපාතුභාවෙන භික්‌ඛුභාවෙ ඨිතා එවං වදෙය්‍ය ‘‘නාහං උපසම්‌පදාකරණකාලෙ භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නා, තස්‌මා න අපච්‌චක්‌ඛාතසික්‌ඛාපි මෙථුනධම්‌මෙන පාරාජිකා හොමී’’ති. වුච්‌චතෙ – යථා වුත්‌තං, තථා න වත්‌තබ්‌බං අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො. තථා වුත්‌තෙ භික්‌ඛුනීනම්‌පි සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං අත්‌ථීති ආපජ්‌ජති. තඤ්‌චානිට්‌ඨං. ඉදමපරමනිට්‌ඨං ‘‘සබ්‌බසික්‌ඛාපදානි සාධාරණානෙව නාසාධාරණානී’’ති. අපිචායං භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නාව හොතීති දස්‌සනත්‌ථං ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, තංයෙව උපජ්‌ඣං තමෙව උපසම්‌පදං තානි වස්‌සානි භික්‌ඛූහි සඞ්‌ගමිතු’’න්‌තිආදි (පාරා. 69) වුත්‌තං. තතො ආපත්‌තියා භෙදොති තතො විභඞ්‌ගතො ‘‘අක්‌ඛයිතෙ සරීරෙ පාරාජිකං, යෙභුය්‍යෙන ඛයිතෙ ථුල්‌ලච්‌චය’’න්‌තිආදි (පාරා. 73, පරි. 157) ආපත්‌තියා භෙදො හොති. අනාපත්‌ති තදඤ්‌ඤථාති තතො එව විභඞ්‌ගතො යෙන ආකාරෙන ආපත්‌ති වුත්‌තා, තතො අඤ්‌ඤෙනාකාරෙන අනාපත්‌තිභෙදොව හොති. ‘‘සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌ස, න සාදියති, අනාපත්‌තී’’ති හි විභඞ්‌ගෙ අසති න පඤ්‌ඤායති. එත්‌තාවතා ‘‘නිදානා මාතිකාභෙදො’’ති අයං ගාථා සමාසතො වුත්‌තත්‌ථා හොති. විසෙසකාරණං පන තස්‌මිං තස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ ආවිභවිස්‌සති.

    Ayaṃ nayo veditabbo. Tattha sudinnavatthu (pārā. 24 ādayo)-makkaṭivatthu (pārā. 40 ādayo)-vajjiputtakavatthu (pārā. 43) cāti tippabhedavatthu imassa sikkhāpadassa nidānaṃ nāma. Tato nidānā ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ…pe… asaṃvāso’’ti (pārā. 44) imissā mātikāya bhedo jāto. Tattha hi ‘‘antamaso tiracchānagatāyā’’ti (pārā. 44) itthiliṅgavasena ‘‘saccaṃ, āvuso, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tañca kho itthiyā, no purise, no paṇḍake, no ubhatobyañjanake cā’’ti makkaṭipārājiko viya aññopi lesaṃ oḍḍetuṃ sakkoti, tasmā tādisassa alesokāsassa dassanatthaṃ idaṃ vuccati, makkaṭisaṅkhātā nidānā ‘‘antamaso tiracchānagatāyapī’’ti mātikāya vacanabhedo, na itthiyā eva methunasiddhidassanato. Tasmā vibhaṅgo tanniyāmako tassā mātikāya adhippetatthaniyāmako vibhaṅgoti. Vibhaṅge hi ‘‘tisso itthiyo, tayo ubhatobyañjanakā, tayo paṇḍakā, tayo purisā. Manussitthiyā tayo magge, tiracchānagatapurisassa dve magge’’tiādinā (pārā. 56) nayena sabbalesokāsaṃ pidahitvā niyamo kato. Etthāha – yadi evaṃ sādhāraṇasikkhāpadavasena vā liṅgaparivattanavasena vā na kevalaṃ bhikkhūnaṃ, bhikkhunīnampi ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti vibhaṅge vattabbaṃ siyā. Tadavacanena hi bhikkhunī purisaliṅgapātubhāvena bhikkhubhāve ṭhitā evaṃ vadeyya ‘‘nāhaṃ upasampadākaraṇakāle bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannā, tasmā na apaccakkhātasikkhāpi methunadhammena pārājikā homī’’ti. Vuccate – yathā vuttaṃ, tathā na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. Tathā vutte bhikkhunīnampi sikkhāpaccakkhānaṃ atthīti āpajjati. Tañcāniṭṭhaṃ. Idamaparamaniṭṭhaṃ ‘‘sabbasikkhāpadāni sādhāraṇāneva nāsādhāraṇānī’’ti. Apicāyaṃ bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannāva hotīti dassanatthaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, taṃyeva upajjhaṃ tameva upasampadaṃ tāni vassāni bhikkhūhi saṅgamitu’’ntiādi (pārā. 69) vuttaṃ. Tato āpattiyā bhedoti tato vibhaṅgato ‘‘akkhayite sarīre pārājikaṃ, yebhuyyena khayite thullaccaya’’ntiādi (pārā. 73, pari. 157) āpattiyā bhedo hoti. Anāpatti tadaññathāti tato eva vibhaṅgato yena ākārena āpatti vuttā, tato aññenākārena anāpattibhedova hoti. ‘‘Sādiyati, āpatti pārājikassa, na sādiyati, anāpattī’’ti hi vibhaṅge asati na paññāyati. Ettāvatā ‘‘nidānā mātikābhedo’’ti ayaṃ gāthā samāsato vuttatthā hoti. Visesakāraṇaṃ pana tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āvibhavissati.

    පඨමපඤ්‌ඤත්‌ති තාව පඨමබොධිං අතික්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තත්‌තා, ආයස්‌මතො සුදින්‌නස්‌ස අට්‌ඨවස්‌සිකකාලෙ පඤ්‌ඤත්‌තත්‌තා ච රත්‌තඤ්‌ඤුමහත්‌තං පත්‌තකාලෙ පඤ්‌ඤත්‌තා, දුතියපඤ්‌ඤත්‌ති බාහුසච්‌චමහත්‌තං පත්‌තකාලෙ. සො හි ආයස්‌මා මක්‌කටිපාරාජිකො යථා මාතුගාමප්‌පටිසංයුත්‌තෙසු සික්‌ඛාපදෙසු තිරච්‌ඡානගතිත්‌ථී න අධිප්‌පෙතා, තථා ඉධාපීති සඤ්‌ඤාය ‘‘සච්‌චං, ආවුසො…පෙ.… තඤ්‌ච ඛො මනුස්‌සිත්‌ථියා, නො තිරච්‌ඡානගතායා’’ති (පාරා. 41) ආහ. තතියපඤ්‌ඤත්‌ති ලාභග්‌ගමහත්‌තං පත්‌තකාලෙ උප්‌පන්‌නා ‘‘යාවදත්‌ථං භුඤ්‌ජිත්‌වා’’තිආදි (පාරා. 43) වචනතො, වෙපුල්‌ලමහත්‌තම්‌පි එත්‌ථෙව ලබ්‌භතීති ඉමං පඨමපාරාජිකසික්‌ඛාපදං තිවිධම්‌පි වත්‌ථුං උපාදාය චතුබ්‌බිධම්‌පි තං කාලං පත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    Paṭhamapaññatti tāva paṭhamabodhiṃ atikkamitvā paññattattā, āyasmato sudinnassa aṭṭhavassikakāle paññattattā ca rattaññumahattaṃ pattakāle paññattā, dutiyapaññatti bāhusaccamahattaṃ pattakāle. So hi āyasmā makkaṭipārājiko yathā mātugāmappaṭisaṃyuttesu sikkhāpadesu tiracchānagatitthī na adhippetā, tathā idhāpīti saññāya ‘‘saccaṃ, āvuso…pe… tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatāyā’’ti (pārā. 41) āha. Tatiyapaññatti lābhaggamahattaṃ pattakāle uppannā ‘‘yāvadatthaṃ bhuñjitvā’’tiādi (pārā. 43) vacanato, vepullamahattampi ettheva labbhatīti imaṃ paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ tividhampi vatthuṃ upādāya catubbidhampi taṃ kālaṃ patvā paññattanti veditabbaṃ.

    තත්‌ථ යො පනාති අනවසෙසපරියාදානපදං. භික්‌ඛූති තස්‌ස අතිප්‌පසඞ්‌ගනියමපදං. භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නොති තස්‌ස විසෙසනවචනං. න හි සබ්‌බොපි භික්‌ඛුනාමකො, යා භගවතා යාය කායචි උපසම්‌පදාය උපසම්‌පන්‌නභික්‌ඛූනං හෙට්‌ඨිමපරිච්‌ඡෙදෙන සික්‌ඛිතබ්‌බා සික්‌ඛා විහිතා , ‘‘එත්‌ථ සහ ජීවන්‌තී’’ති යො ච සාජීවො වුත්‌තො, තං උභයං සමාපන්‌නොව හොති. කදා පන සමාපන්‌නො හොති? යාය කායචි උපසම්‌පදාය උපසම්‌පන්‌නසමනන්‌තරමෙව තදුභයං ජානන්‌තොපි අජානන්‌තොපි තදජ්‌ඣුපගතත්‌තා සමාපන්‌නොව නාම හොති. සහ ජීවන්‌තීති යාව සික්‌ඛං න පච්‌චක්‌ඛාති, පාරාජිකභාවං වා න පාපුණාති. යං පන වුත්‌තං අන්‌ධකට්‌ඨකථායං ‘‘සික්‌ඛං පරිපූරෙන්‌තො සික්‌ඛාසමාපන්‌නො සාජීවං අවීතික්‌කමන්‌තො සාජීවසමාපන්‌නො’’ති, තං උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදවසෙන වුත්‌තං. න හි සික්‌ඛං අපරිපූරෙන්‌තො, කාමවිතක්‌කාදිබහුලො වා එකච්‌චං සාවසෙසං සාජීවං වීතික්‌කමන්‌තො වා සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො නාම න හොති.

    Tattha yo panāti anavasesapariyādānapadaṃ. Bhikkhūti tassa atippasaṅganiyamapadaṃ. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti tassa visesanavacanaṃ. Na hi sabbopi bhikkhunāmako, yā bhagavatā yāya kāyaci upasampadāya upasampannabhikkhūnaṃ heṭṭhimaparicchedena sikkhitabbā sikkhā vihitā , ‘‘ettha saha jīvantī’’ti yo ca sājīvo vutto, taṃ ubhayaṃ samāpannova hoti. Kadā pana samāpanno hoti? Yāya kāyaci upasampadāya upasampannasamanantarameva tadubhayaṃ jānantopi ajānantopi tadajjhupagatattā samāpannova nāma hoti. Saha jīvantīti yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, pārājikabhāvaṃ vā na pāpuṇāti. Yaṃ pana vuttaṃ andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sikkhaṃ paripūrento sikkhāsamāpanno sājīvaṃ avītikkamanto sājīvasamāpanno’’ti, taṃ ukkaṭṭhaparicchedavasena vuttaṃ. Na hi sikkhaṃ aparipūrento, kāmavitakkādibahulo vā ekaccaṃ sāvasesaṃ sājīvaṃ vītikkamanto vā sikkhāsājīvasamāpanno nāma na hoti.

    උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදෙන පන චතුක්‌කං ලබ්‌භති – ‘‘අත්‌ථි භික්‌ඛු සික්‌ඛාසමාපන්‌නො සීලානි පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තො න සාජීවසමාපන්‌නො අචිත්‌තකං සික්‌ඛාපදං වීතික්‌කමන්‌තො, අත්‌ථි න සික්‌ඛාසමාපන්‌නො කාමවිතක්‌කාදිබහුලො සාජීවසමාපන්‌නො නිරාපත්‌තිකො, අත්‌ථි න සික්‌ඛාසමාපන්‌නො න ච සාජීවසමාපන්‌නො අනවසෙසං ආපත්‌තිං ආපන්‌නො, අත්‌ථි උභයසමාපන්‌නො සික්‌ඛං පරිපූරෙන්‌තො සාජීවඤ්‌ච අවීතික්‌කමන්‌තො’’ති. අයමෙත්‌ථ චතුත්‌ථො භික්‌ඛු උක්‌කට්‌ඨො ඉධ අධිප්‌පෙතො සියා. න හි භගවා අනුක්‌කට්‌ඨං වත්‌තුං යුත්‌තොති චෙ? න, ‘‘තත්‍ර යායං අධිසීලසික්‌ඛා, අයං ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ අධිප්‌පෙතා සික්‌ඛා’’ති වචනවිරොධතො, උක්‌කට්‌ඨග්‌ගහණාධිප්‌පායෙ සති ‘‘සික්‌ඛාති තිස්‌සො සික්‌ඛා’’ති එත්‌තකමෙව වත්‌තබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. සික්‌ඛත්‌තයසමාපන්‌නො හි සබ්‌බුක්‌කට්‌ඨො. ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවෙය්‍යා’’ති පරතො වචනං අපෙක්‌ඛිත්‌වා අධිසීලසික්‌ඛාව වුත්‌තාති චෙ? න, තස්‌සාපි අභබ්‌බත්‌තා. න හි අධිසීලසික්‌ඛං පරිපූරෙන්‌තො, සාජීවඤ්‌ච අවීතික්‌කමන්‌තො මෙථුනධම්‌මං පටිසෙවිතුං භබ්‌බො, තං සික්‌ඛං අපරිපූරෙන්‌තො, සාජීවඤ්‌ච වීතික්‌කමන්‌තොයෙව හි පටිසෙවෙය්‍යාති අධිප්‌පායා. තස්‌මා එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො ගහෙතබ්‌බො. යස්‌මා සික්‌ඛාපදසඞ්‌ඛාතො සාජීවො අධිසීලසික්‌ඛමෙව සඞ්‌ගණ්‌හාති, න ඉතරසික්‌ඛාද්‌වයං, තස්‌මා ‘‘තත්‍ර යායං අධිසීලසික්‌ඛා, අයං ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ අධිප්‌පෙතා සික්‌ඛා’’ති වුත්‌තං. තස්‌මා අධිසීලසික්‌ඛාය සඞ්‌ගාහකො සාජීවො සික්‌ඛාසාජීවොති වුත්‌තො. ඉති සාජීවවිසෙසනත්‌ථං සික්‌ඛාග්‌ගහණං කතං. තදත්‌ථදීපනත්‌ථමෙව විභඞ්‌ගෙ සික්‌ඛං අපරාමසිත්‌වා ‘‘තස්‌මිං සික්‌ඛති, තෙන වුච්‌චති සාජීවසමාපන්‌නො’’ති (පාරා. 45) වුත්‌තං. තෙන එකමෙවිදං අත්‌ථපදන්‌ති දීපිතං හොති. තඤ්‌ච උපසම්‌පදූපගමනන්‌තරතො පට්‌ඨාය සික්‌ඛනාධිකාරත්‌තා ‘‘සික්‌ඛතී’’ති ච ‘‘සමාපන්‌නො’’ති ච වුච්‌චති. යො එවං ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති සඞ්‌ඛං ගතො, තාදිසං පච්‌චයං පටිච්‌ච අපරභාගෙ සාජීවසඞ්‌ඛාතමෙව සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය තස්‌මිංයෙව දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවෙය්‍යාති අයමත්‌ථො යුජ්‌ජති.

    Ukkaṭṭhaparicchedena pana catukkaṃ labbhati – ‘‘atthi bhikkhu sikkhāsamāpanno sīlāni paccavekkhanto na sājīvasamāpanno acittakaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamanto, atthi na sikkhāsamāpanno kāmavitakkādibahulo sājīvasamāpanno nirāpattiko, atthi na sikkhāsamāpanno na ca sājīvasamāpanno anavasesaṃ āpattiṃ āpanno, atthi ubhayasamāpanno sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto’’ti. Ayamettha catuttho bhikkhu ukkaṭṭho idha adhippeto siyā. Na hi bhagavā anukkaṭṭhaṃ vattuṃ yuttoti ce? Na, ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vacanavirodhato, ukkaṭṭhaggahaṇādhippāye sati ‘‘sikkhāti tisso sikkhā’’ti ettakameva vattabbanti adhippāyo. Sikkhattayasamāpanno hi sabbukkaṭṭho. ‘‘Methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti parato vacanaṃ apekkhitvā adhisīlasikkhāva vuttāti ce? Na, tassāpi abhabbattā. Na hi adhisīlasikkhaṃ paripūrento, sājīvañca avītikkamanto methunadhammaṃ paṭisevituṃ bhabbo, taṃ sikkhaṃ aparipūrento, sājīvañca vītikkamantoyeva hi paṭiseveyyāti adhippāyā. Tasmā evamettha attho gahetabbo. Yasmā sikkhāpadasaṅkhāto sājīvo adhisīlasikkhameva saṅgaṇhāti, na itarasikkhādvayaṃ, tasmā ‘‘tatra yāyaṃ adhisīlasikkhā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti vuttaṃ. Tasmā adhisīlasikkhāya saṅgāhako sājīvo sikkhāsājīvoti vutto. Iti sājīvavisesanatthaṃ sikkhāggahaṇaṃ kataṃ. Tadatthadīpanatthameva vibhaṅge sikkhaṃ aparāmasitvā ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti (pārā. 45) vuttaṃ. Tena ekamevidaṃ atthapadanti dīpitaṃ hoti. Tañca upasampadūpagamanantarato paṭṭhāya sikkhanādhikārattā ‘‘sikkhatī’’ti ca ‘‘samāpanno’’ti ca vuccati. Yo evaṃ ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti saṅkhaṃ gato, tādisaṃ paccayaṃ paṭicca aparabhāge sājīvasaṅkhātameva sikkhaṃ apaccakkhāya tasmiṃyeva dubbalyaṃ anāvikatvā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyāti ayamattho yujjati.

    කින්‌තු අට්‌ඨකථානයො පටික්‌ඛිත්‌තො හොති, සො ච න පටික්‌ඛෙපාරහො හොති, අධිප්‌පායො පනෙත්‌ථ පරියෙසිතබ්‌බො. සබ්‌බෙසු සික්‌ඛාපදෙසු ඉදමෙව භික්‌ඛුලක්‌ඛණං සාධාරණං යදිදං ‘‘භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති. ඛීණාසවොපි සාවකො ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති අචිත්‌තකං, තථා සෙක්‌ඛො, පුථුජ්‌ජනො පන සචිත්‌තකම්‌පි, තස්‌මා සෙක්‌ඛාසෙක්‌ඛපුථුජ්‌ජනානං සාමඤ්‌ඤමිදං භික්‌ඛුලක්‌ඛණන්‌ති කත්‌වා කෙවලං සික්‌ඛාසමාපන්‌නො, කෙවලං සාජීවසමාපන්‌නො, උභයසමාපන්‌නො චාති සරූපෙකදෙසඑකසෙසනයෙන ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ත්‌වෙව සම්‌පිණ්‌ඩෙත්‌වා උක්‌කට්‌ඨග්‌ගහණෙන අනුක්‌කට්‌ඨානං ගහණසිද්‌ධිතො අට්‌ඨකථායං උක්‌කට්‌ඨොව වුත්‌තො. තමෙව සම්‌පාදෙතුං ‘‘තස්‌මිං සික්‌ඛති, තෙන වුච්‌චති සාජීවසමාපන්‌නො’’ති එත්‌ථ සික්‌ඛාසද්‌දස්‌ස අවචනෙ පරිහාරං වත්‌වා යස්‌මා පන සො සික්‌ඛම්‌පි සමාපන්‌නො, තස්‌මා සික්‌ඛාසමාපන්‌නොතිපි අත්‌ථතො වෙදිතබ්‌බොති ච වත්‌වා ‘‘යං සික්‌ඛං සමාපන්‌නො, තං අපච්‌චක්‌ඛාය, යඤ්‌ච සාජීවං සමාපන්‌නො, තත්‌ථ දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා’’ති වුත්‌තන්‌ති අයමට්‌ඨකථාය අධිප්‌පායො වෙදිතබ්‌බො. එතස්‌මිං පන අධිප්‌පායෙ අධිසීලසික්‌ඛාය එව ගහණං සබ්‌බත්‌ථිකත්‌තා, සීලාධිකාරතො ච විනයස්‌සාති වෙදිතබ්‌බං. යථා ච සික්‌ඛාපදං සමාදියන්‌තො සීලං සමාදියතීති වුච්‌චති, එවං සික්‌ඛාපදං පච්‌චක්‌ඛන්‌තො සීලං පච්‌චක්‌ඛාතීති වත්‌තුං යුජ්‌ජති, තස්‌මා තත්‌ථ වුත්‌තං ‘‘යං සික්‌ඛං සමාපන්‌නො, තං අපච්‌චක්‌ඛායා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා). එත්‌තාවතා සමාසතො ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති එත්‌ථ වත්‌තබ්‌බවිනිච්‌ඡයො නිට්‌ඨිතො හොති.

    Kintu aṭṭhakathānayo paṭikkhitto hoti, so ca na paṭikkhepāraho hoti, adhippāyo panettha pariyesitabbo. Sabbesu sikkhāpadesu idameva bhikkhulakkhaṇaṃ sādhāraṇaṃ yadidaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’ti. Khīṇāsavopi sāvako āpattiṃ āpajjati acittakaṃ, tathā sekkho, puthujjano pana sacittakampi, tasmā sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ sāmaññamidaṃ bhikkhulakkhaṇanti katvā kevalaṃ sikkhāsamāpanno, kevalaṃ sājīvasamāpanno, ubhayasamāpanno cāti sarūpekadesaekasesanayena ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’tveva sampiṇḍetvā ukkaṭṭhaggahaṇena anukkaṭṭhānaṃ gahaṇasiddhito aṭṭhakathāyaṃ ukkaṭṭhova vutto. Tameva sampādetuṃ ‘‘tasmiṃ sikkhati, tena vuccati sājīvasamāpanno’’ti ettha sikkhāsaddassa avacane parihāraṃ vatvā yasmā pana so sikkhampi samāpanno, tasmā sikkhāsamāpannotipi atthato veditabboti ca vatvā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāya, yañca sājīvaṃ samāpanno, tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuttanti ayamaṭṭhakathāya adhippāyo veditabbo. Etasmiṃ pana adhippāye adhisīlasikkhāya eva gahaṇaṃ sabbatthikattā, sīlādhikārato ca vinayassāti veditabbaṃ. Yathā ca sikkhāpadaṃ samādiyanto sīlaṃ samādiyatīti vuccati, evaṃ sikkhāpadaṃ paccakkhanto sīlaṃ paccakkhātīti vattuṃ yujjati, tasmā tattha vuttaṃ ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāyā’’ti (pārā. aṭṭha. sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā). Ettāvatā samāsato ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti ettha vattabbavinicchayo niṭṭhito hoti.

    කිං ඉමිනා විසෙසවචනෙන පයොජනං, නනු ‘‘යො පන භික්‌ඛු සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා…පෙ.… අසංවාසො’’ති එත්‌තකමෙව වත්‌තබ්‌බන්‌ති චෙ? න වත්‌තබ්‌බං අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො. ‘‘යො පන සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො ථෙය්‍යසංවාසාදිකො කෙවලෙන සමඤ්‌ඤාමත්‌තෙන, පටිඤ්‌ඤාමත්‌තෙන වා භික්‌ඛු, තස්‌සාපි සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං අත්‌ථි, සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය ච මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස පාරාජිකාපත්‌ති. යො වා පච්‌ඡා පාරාජිකං ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජිත්‌වා න සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො, තස්‌ස ච, යො වා පක්‌ඛපණ්‌ඩකත්‌තා පණ්‌ඩකභාවූපගමනෙන න සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො, තස්‌ස ච තදුභයං අත්‌ථීති ආපජ්‌ජති. පණ්‌ඩකභාවපක්‌ඛෙ ච පණ්‌ඩකො උපසම්‌පදාය න වත්‌ථූ’’ති වුත්‌තං. තස්‌මා ඉතරස්‌මිං පක්‌ඛෙ වත්‌ථූති සිද්‌ධං. තස්‌මිං පක්‌ඛෙ උපසම්‌පන්‌නො පණ්‌ඩකභාවපක්‌ඛෙ පණ්‌ඩකත්‌තා න සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො, සො පරිච්‌චජිතබ්‌බාය සික්‌ඛාය අභාවෙන සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය මුඛෙන පරස්‌ස අඞ්‌ගජාතග්‌ගහණනයෙන මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවෙය්‍ය, තස්‌ස කුතො පාරාජිකාපත්‌තීති අධිප්‌පායො. අයං නයො අපණ්‌ඩකපක්‌ඛං අලභමානස්‌සෙව පරතො යුජ්‌ජති, ලභන්‌තස්‌ස පන අරූපසත්‌තානං කුසලාදිසමාපත්‌තික්‌ඛණෙ භවඞ්‌ගවිච්‌ඡෙදෙ සතිපි අමරණං විය පණ්‌ඩකභාවපක්‌ඛෙපි භික්‌ඛුභාවො අත්‌ථි. සංවාසං වා සාදියන්‌තස්‌ස න ථෙය්‍යසංවාසකභාවො අත්‌ථි අන්‌තිමවත්‌ථුඅජ්‌ඣාපන්‌නස්‌ස විය. න ච සහසෙය්‍යාදිං ජනෙති . ගණපූරකො පන න හොති අන්‌තිමවත්‌ථුං අජ්‌ඣාපන්‌නො විය. න සො සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො. ඉතරස්‌මිං පන පක්‌ඛෙ හොති, අයං ඉමස්‌ස තතො විසෙසො. කිමයං සහෙතුකො, උදාහු අහෙතුකොති? න අහෙතුකො. යතො උපසම්‌පදා තස්‌ස අපණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ අනුඤ්‌ඤාතා සහෙතුකප්‌පටිසන්‌ධිකත්‌තා. පණ්‌ඩකභාවපක්‌ඛෙපි කිස්‌ස නානුඤ්‌ඤාතාති චෙ? පණ්‌ඩකභූතත්‌තා ඔපක්‌කමිකපණ්‌ඩකස්‌ස විය.

    Kiṃ iminā visesavacanena payojanaṃ, nanu ‘‘yo pana bhikkhu sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā…pe… asaṃvāso’’ti ettakameva vattabbanti ce? Na vattabbaṃ aniṭṭhappasaṅgato. ‘‘Yo pana sikkhāsājīvasamāpanno theyyasaṃvāsādiko kevalena samaññāmattena, paṭiññāmattena vā bhikkhu, tassāpi sikkhāpaccakkhānaṃ atthi, sikkhaṃ apaccakkhāya ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa pārājikāpatti. Yo vā pacchā pārājikaṃ āpattiṃ āpajjitvā na sikkhāsājīvasamāpanno, tassa ca, yo vā pakkhapaṇḍakattā paṇḍakabhāvūpagamanena na sikkhāsājīvasamāpanno, tassa ca tadubhayaṃ atthīti āpajjati. Paṇḍakabhāvapakkhe ca paṇḍako upasampadāya na vatthū’’ti vuttaṃ. Tasmā itarasmiṃ pakkhe vatthūti siddhaṃ. Tasmiṃ pakkhe upasampanno paṇḍakabhāvapakkhe paṇḍakattā na sikkhāsājīvasamāpanno, so pariccajitabbāya sikkhāya abhāvena sikkhaṃ apaccakkhāya mukhena parassa aṅgajātaggahaṇanayena methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, tassa kuto pārājikāpattīti adhippāyo. Ayaṃ nayo apaṇḍakapakkhaṃ alabhamānasseva parato yujjati, labhantassa pana arūpasattānaṃ kusalādisamāpattikkhaṇe bhavaṅgavicchede satipi amaraṇaṃ viya paṇḍakabhāvapakkhepi bhikkhubhāvo atthi. Saṃvāsaṃ vā sādiyantassa na theyyasaṃvāsakabhāvo atthi antimavatthuajjhāpannassa viya. Na ca sahaseyyādiṃ janeti . Gaṇapūrako pana na hoti antimavatthuṃ ajjhāpanno viya. Na so sikkhāsājīvasamāpanno. Itarasmiṃ pana pakkhe hoti, ayaṃ imassa tato viseso. Kimayaṃ sahetuko, udāhu ahetukoti? Na ahetuko. Yato upasampadā tassa apaṇḍakapakkhe anuññātā sahetukappaṭisandhikattā. Paṇḍakabhāvapakkhepi kissa nānuññātāti ce? Paṇḍakabhūtattā opakkamikapaṇḍakassa viya.

    අපිච ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති ඉමිනා තස්‌ස සික්‌ඛාසමාදානං දීපෙත්‌වා තං සමාදින්‌නං සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය, තත්‌ථ ච දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වාති වත්‌තුං යුජ්‌ජති, න අඤ්‌ඤථාති ඉමිනා කාරණෙන යථාවුත්‌තානිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො ‘‘යො පන භික්‌ඛු භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛායා’’තිආදි වුත්‌තං. යථා චෙත්‌ථ, එවං ‘‘යො පන භික්‌ඛු භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා ගාමා වා අරඤ්‌ඤා වා අදින්‌නං…පෙ.… යො පන භික්‌ඛු භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛාය දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා සුගතචීවරප්‌පමාණං චීවරං කාරාපෙය්‍යා’’ති සබ්‌බත්‌ථ යොජෙතබ්‌බං.

    Apica ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti iminā tassa sikkhāsamādānaṃ dīpetvā taṃ samādinnaṃ sikkhaṃ apaccakkhāya, tattha ca dubbalyaṃ anāvikatvāti vattuṃ yujjati, na aññathāti iminā kāraṇena yathāvuttāniṭṭhappasaṅgato ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāyā’’tiādi vuttaṃ. Yathā cettha, evaṃ ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā gāmā vā araññā vā adinnaṃ…pe… yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvikatvā sugatacīvarappamāṇaṃ cīvaraṃ kārāpeyyā’’ti sabbattha yojetabbaṃ.

    ‘‘අන්‌තමසො තිරච්‌ඡානගතායපී’’ති මනුස්‌සිත්‌ථිං උපාදාය වුත්‌තං. න හි පගෙව පණ්‌ඩකෙ, පුරිසෙ වාති වත්‌තුං යුජ්‌ජති. සෙසං තත්‌ථ තත්‌ථ වුත්‌තනයමෙව . අයං තාව මාතිකාය විනිච්‌ඡයො අඤ්‌ඤත්‌ථාපි යථාසම්‌භවං යොජෙත්‌වා දීපෙතබ්‌බො.

    ‘‘Antamaso tiracchānagatāyapī’’ti manussitthiṃ upādāya vuttaṃ. Na hi pageva paṇḍake, purise vāti vattuṃ yujjati. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva . Ayaṃ tāva mātikāya vinicchayo aññatthāpi yathāsambhavaṃ yojetvā dīpetabbo.

    සාරිපුත්‌තබෙලට්‌ඨසීසානන්‌දාදයොපි සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තිකාරණත්‌තා ච ආපත්‌තිආපජ්‌ජනතො ච කස්‌මා මහාවිභඞ්‌ගෙ ඤත්‌තිචතුත්‌ථඋපසම්‌පදායෙව ආගතාති? පටික්‌ඛිත්‌තාය සරණගමනූපසම්‌පදාය අනුඤ්‌ඤාතප්‌පසඞ්‌ගභයාති උපතිස්‌සත්‌ථෙරො. ආපත්‌තියා භබ්‌බතං සන්‌ධාය තස්‌මිම්‌පි වුත්‌තෙ පුබ්‌බෙ පටික්‌ඛිත්‌තාපි භගවතා පුන අනුඤ්‌ඤාතාති භික්‌ඛූනං මිච්‌ඡාගාහො වා විමති වා උප්‌පජ්‌ජති, තස්‌මා න වුත්‌තාති වුත්‌තං හොති.

    Sāriputtabelaṭṭhasīsānandādayopi sikkhāpadapaññattikāraṇattā ca āpattiāpajjanato ca kasmā mahāvibhaṅge ñatticatutthaupasampadāyeva āgatāti? Paṭikkhittāya saraṇagamanūpasampadāya anuññātappasaṅgabhayāti upatissatthero. Āpattiyā bhabbataṃ sandhāya tasmimpi vutte pubbe paṭikkhittāpi bhagavatā puna anuññātāti bhikkhūnaṃ micchāgāho vā vimati vā uppajjati, tasmā na vuttāti vuttaṃ hoti.

    ‘‘අධම්‌මකම්‌මං වග්‌ගකම්‌ම’’ති (මහාව. 387) වචනතො කුප්‌පකම්‌මම්‌පි කත්‌ථචි ‘‘කම්‌ම’’න්‌ති වුච්‌චති, තස්‌මා ‘‘අකුප්‌පෙනා’’ති වුත්‌තං. යස්‌මා අකුප්‌පකම්‌මම්‌පි එකච්‌චං න ඨානාරහං, යෙන අපත්‌තො ඔසාරණං සුඔසාරිතොති වුච්‌චති, තස්‌මා ‘‘ඨානාරහෙනා’’ති වුත්‌තං. යදි එවං ‘‘ඨානාරහෙනා’’ති ඉදමෙව වත්‌තබ්‌බං ඉමිනා අකුප්‌පසිද්‌ධිතොති චෙ? න, අට්‌ඨානාරහෙන අකුප්‌පෙන උපසම්‌පන්‌නො ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ න අධිප්‌පෙතො අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො. ද්‌වීහි පනෙතෙහි එකතො වුත්‌තෙහි අයමත්‌ථො පඤ්‌ඤායති – කෙවලං තෙන අකුප්‌පෙන උපසම්‌පන්‌නො අයම්‌පි ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ අධිප්‌පෙතො භික්‌ඛූති, ඨානාරහෙන ච අකුප්‌පෙන ච උපසම්‌පන්‌නො අයම්‌පි ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ අධිප්‌පෙතො භික්‌ඛූති, කුප්‌පෙන උපසම්‌පන්‌නො නාධිප්‌පෙතොති.

    ‘‘Adhammakammaṃ vaggakamma’’ti (mahāva. 387) vacanato kuppakammampi katthaci ‘‘kamma’’nti vuccati, tasmā ‘‘akuppenā’’ti vuttaṃ. Yasmā akuppakammampi ekaccaṃ na ṭhānārahaṃ, yena apatto osāraṇaṃ suosāritoti vuccati, tasmā ‘‘ṭhānārahenā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘ṭhānārahenā’’ti idameva vattabbaṃ iminā akuppasiddhitoti ce? Na, aṭṭhānārahena akuppena upasampanno imasmiṃ atthe na adhippeto aniṭṭhappasaṅgato. Dvīhi panetehi ekato vuttehi ayamattho paññāyati – kevalaṃ tena akuppena upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti, ṭhānārahena ca akuppena ca upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti, kuppena upasampanno nādhippetoti.

    ‘‘පටිසන්‌ධිග්‌ගහණතො පට්‌ඨාය අපරිපුණ්‌ණවීසතිවස්‌සො’’ති වුත්‌තත්‌තා ඔපපාතිකඤ්‌චාති සොළසවස්‌සුද්‌දෙසිකා ඔපපාතිකා පටිසන්‌ධිතො පට්‌ඨාය අපරිපුණ්‌ණවීසතිවස්‌සාති වදන්‌ති. ‘සොළසවස්‌සුද්‌දෙසිකා හොන්‌තී’ති වුත්‌තත්‌තා පුන චත්‌තාරි වස්‌සානි ඉච්‌ඡිතබ්‌බානි, ‘පටිසන්‌ධිග්‌ගහණතො පට්‌ඨායා’ති ඉදං ගබ්‌භසෙය්‍යකානං වසෙන වුත්‌ත’’න්‌ති එකෙ. ‘‘කෙචි වදන්‌තී’’ති යත්‌ථ යත්‌ථ ලිඛීයති, තත්‌ථ තත්‌ථ විචාරෙත්‌වා අත්‌ථං සුට්‌ඨු උපලක්‌ඛයෙ. ඔපක්‌කමිකෙ පණ්‌ඩකභාවො ආරුළ්‌හනයෙන වෙදිතබ්‌බො. ‘‘පක්‌ඛපණ්‌ඩකො අපණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ පබ්‌බාජෙත්‌වා පණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ නාසෙතබ්‌බො’’ති (වජිර. ටී. මහාවග්‌ග 109) ලිඛිතං.

    ‘‘Paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya aparipuṇṇavīsativasso’’ti vuttattā opapātikañcāti soḷasavassuddesikā opapātikā paṭisandhito paṭṭhāya aparipuṇṇavīsativassāti vadanti. ‘Soḷasavassuddesikā hontī’ti vuttattā puna cattāri vassāni icchitabbāni, ‘paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāyā’ti idaṃ gabbhaseyyakānaṃ vasena vutta’’nti eke. ‘‘Keci vadantī’’ti yattha yattha likhīyati, tattha tattha vicāretvā atthaṃ suṭṭhu upalakkhaye. Opakkamike paṇḍakabhāvo āruḷhanayena veditabbo. ‘‘Pakkhapaṇḍako apaṇḍakapakkhe pabbājetvā paṇḍakapakkhe nāsetabbo’’ti (vajira. ṭī. mahāvagga 109) likhitaṃ.

    ‘‘බින්‌දුං අදත්‌වා චෙ නිවාසෙති, ථෙය්‍යසංවාසකො න හොතී’’ති වදන්‌ති, වීමංසිතබ්‌බං. ලිඞ්‌ගානුරූපස්‌සාති සාමණෙරාරහස්‌ස සංවාසස්‌ස සාදිතත්‌තාති අධිප්‌පායො.

    ‘‘Binduṃ adatvā ce nivāseti, theyyasaṃvāsako na hotī’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. Liṅgānurūpassāti sāmaṇerārahassa saṃvāsassa sāditattāti adhippāyo.

    රාජභයාදීහි ගහිතලිඞ්‌ගානං ‘‘ගිහී මං ‘සමණො’ති ජානන්‌තූ’’ති වඤ්‌චනචිත්‌තෙ සතිපි භික්‌ඛූනං වඤ්‌චෙතුකාමතාය ච තෙහි සංවසිතුකාමතාය ච අභාවා දොසො න ජාතොති. ‘‘යො එවං පබ්‌බජති, සො ථෙය්‍යසංවාසකො නාම හොතී’’ති වා ‘‘එවං කාතුං න ලබ්‌භතී’’ති වා ‘‘එවං පබ්‌බජිතො සාමණෙරො න හොතී’’ති වා න ජානාති, වට්‌ටති. ‘‘ජානාති, න වට්‌ටතී’’ති ච ලිඛිතං. ‘‘රාජදුබ්‌භික්‌ඛාදිඅත්‌ථාය චීවරං පාරුපිත්‌වා සංවාසං සාදියන්‌තො ථෙය්‍යසංවාසකො හොති. කස්‌මා? අසුද්‌ධචිත්‌තත්‌තා. පුන සො ‘සුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං කරිස්‌සාමි, කිං එතෙනාති විප්‌පටිසාරෙන වා පච්‌චයාදිසුලභතාය වා කරිස්‌සාමී’ති සුද්‌ධමානසො හුත්‌වා යාව සො සංවාසං නාධිවාසෙති, තාව ථෙය්‍යසංවාසකො න හොති. එවං සුද්‌ධචිත්‌තුප්‌පත්‌තිතො පට්‌ඨාය සංවාසං සාදියති චෙ, ථෙය්‍යසංවාසකො හොතීති අධිප්‌පෙතො. ඉතරථා සබ්‌බං විරුජ්‌ඣතී’’ති එකෙ.

    Rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘‘gihī maṃ ‘samaṇo’ti jānantū’’ti vañcanacitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya ca tehi saṃvasitukāmatāya ca abhāvā doso na jātoti. ‘‘Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotī’’ti vā ‘‘evaṃ kātuṃ na labbhatī’’ti vā ‘‘evaṃ pabbajito sāmaṇero na hotī’’ti vā na jānāti, vaṭṭati. ‘‘Jānāti, na vaṭṭatī’’ti ca likhitaṃ. ‘‘Rājadubbhikkhādiatthāya cīvaraṃ pārupitvā saṃvāsaṃ sādiyanto theyyasaṃvāsako hoti. Kasmā? Asuddhacittattā. Puna so ‘suddhaṃ brahmacariyaṃ karissāmi, kiṃ etenāti vippaṭisārena vā paccayādisulabhatāya vā karissāmī’ti suddhamānaso hutvā yāva so saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako na hoti. Evaṃ suddhacittuppattito paṭṭhāya saṃvāsaṃ sādiyati ce, theyyasaṃvāsako hotīti adhippeto. Itarathā sabbaṃ virujjhatī’’ti eke.

    ‘‘නාභිපරාමාසාදිනා ජාතො තථාරූපං පිතරං ඝාතෙති චෙ, පිතුඝාතකො හොතී’’ති වදන්‌ති.

    ‘‘Nābhiparāmāsādinā jāto tathārūpaṃ pitaraṃ ghāteti ce, pitughātako hotī’’ti vadanti.

    යො පන කායසංසග්‌ගෙන සීලවිනාසං පාපෙති, න සො භික්‌ඛුනිදූසකො ‘‘තිණ්‌ණං මග්‌ගාන’’න්‌ති වචනතො. භික්‌ඛුනිං පන එකතොඋපසම්‌පන්‌නං දූසෙත්‌වාපි භික්‌ඛුනිදූසකො හොති, සොපි පාරාජිකො හොතීති විනිච්‌ඡයො. භික්‌ඛුනී පන ථෙය්‍යසංවාසිකා, මාතුපිතුඅරහන්‌තඝාතිකා, ලොහිතුප්‌පාදිකා, තිත්‌ථියපක්‌කන්‌තිකා ච හොති, අට්‌ඨකථාසු අනාගතං විනයධරා සම්‌පටිච්‌ඡන්‌ති.

    Yo pana kāyasaṃsaggena sīlavināsaṃ pāpeti, na so bhikkhunidūsako ‘‘tiṇṇaṃ maggāna’’nti vacanato. Bhikkhuniṃ pana ekatoupasampannaṃ dūsetvāpi bhikkhunidūsako hoti, sopi pārājiko hotīti vinicchayo. Bhikkhunī pana theyyasaṃvāsikā, mātupituarahantaghātikā, lohituppādikā, titthiyapakkantikā ca hoti, aṭṭhakathāsu anāgataṃ vinayadharā sampaṭicchanti.

    ‘‘සම්‌පජානමුසාවාදෙ පාචිත්‌තිය’’න්‌ති (පාචි. 2) වුත්‌තං මරියාදං අවීතික්‌කමන්‌තො තස්‌මිඤ්‌ච සික්‌ඛාපදෙ සික්‌ඛතීති වුච්‌චති. සික්‌ඛාපදන්‌ති අසභාවධම්‌මො සඞ්‌කෙතොව, ඉධ පඤ්‌ඤත්‌ති අධිප්‌පෙතා. ‘‘මෙථුනසංවරස්‌සෙතං අධිවචන’’න්‌ති සමන්‌තපාසාදිකායං වුත්‌තං, තං පනත්‌ථං සන්‌ධායාති ලිඛිතං. සික්‌ඛාති තං තං සික්‌ඛාපදං, සික්‌ඛනභාවෙන පවත්‌තචිත්‌තුප්‌පාදො. සාජීවන්‌ති පඤ්‌ඤත්‌ති. තදත්‌ථදස්‌සනත්‌ථං පුබ්‌බෙ ‘‘මෙථුනසංවරස්‌සෙතං අධිවචන’’න්‌ති වුත්‌තං. යස්‌මා සික්‌ඛාය ගුණසම්‌මතාය පුඤ්‌ඤසම්‌මතාය තන්‌තියා අභාවතො ලොකස්‌ස දුබ්‌බල්‍යාවිකම්‌මං තත්‌ථ න සම්‌භවති. පත්‌ථනීයා හි සා, තස්‌මා ‘‘යඤ්‌ච සාජීවං සමාපන්‌නො, තස්‌මිං දුබ්‌බලභාවං අප්‌පකාසෙත්‌වා’’ති වුත්‌තං. ආණාය හි දුබ්‌බල්‍යං සම්‌භවතීති උපතිස්‌සො. දුබ්‌බල්‍යාවිකම්‌මපදං සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානපදස්‌ස බ්‍යඤ්‌ජනසිලිට්‌ඨතාය වා පරිවාරකභාවෙන වා වෙදිතබ්‌බං. අථ වා යස්‌මා සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානස්‌ස එකච්‌චං දුබ්‌බල්‍යාවිකම්‌මං අකතං හොති, තස්‌මා තං සන්‌ධාය ‘‘සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛායා’’ති පදස්‌ස අත්‌ථං විවරන්‌තො ‘‘දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා’’ති ආහ. තත්‌ථ සියා යස්‌මා න සබ්‌බං දුබ්‌බල්‍යාවිකම්‌මං සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං, තස්‌මා ‘‘දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා’’ති පඨමං වත්‌වා තස්‌ස අත්‌ථනියමත්‌ථං ‘‘සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛායා’’ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති? තං න, කස්‌මා? අත්‌ථානුක්‌කමාභාවතො. ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො’’ති හි වුත්‌තත්‌තා ‘‘යං සික්‌ඛං සමාපන්‌නො, තං අපච්‌චක්‌ඛාය, යඤ්‌ච සාජීවං සමාපන්‌නො, තත්‌ථ දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා’’ති වුච්‌චමානෙ අනුක්‌කමෙනෙව අත්‌ථො වුත්‌තො හොති, න අඤ්‌ඤථා, තස්‌මා ඉදමෙව පඨමං වුත්‌තන්‌ති. තෙසංයෙවාති චුද්‌දසන්‌නං.

    ‘‘Sampajānamusāvāde pācittiya’’nti (pāci. 2) vuttaṃ mariyādaṃ avītikkamanto tasmiñca sikkhāpade sikkhatīti vuccati. Sikkhāpadanti asabhāvadhammo saṅketova, idha paññatti adhippetā. ‘‘Methunasaṃvarassetaṃ adhivacana’’nti samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ, taṃ panatthaṃ sandhāyāti likhitaṃ. Sikkhāti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ, sikkhanabhāvena pavattacittuppādo. Sājīvanti paññatti. Tadatthadassanatthaṃ pubbe ‘‘methunasaṃvarassetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Yasmā sikkhāya guṇasammatāya puññasammatāya tantiyā abhāvato lokassa dubbalyāvikammaṃ tattha na sambhavati. Patthanīyā hi sā, tasmā ‘‘yañca sājīvaṃsamāpanno, tasmiṃ dubbalabhāvaṃ appakāsetvā’’ti vuttaṃ. Āṇāya hi dubbalyaṃ sambhavatīti upatisso. Dubbalyāvikammapadaṃ sikkhāpaccakkhānapadassa byañjanasiliṭṭhatāya vā parivārakabhāvena vā veditabbaṃ. Atha vā yasmā sikkhāpaccakkhānassa ekaccaṃ dubbalyāvikammaṃ akataṃ hoti, tasmā taṃ sandhāya ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti padassa atthaṃ vivaranto ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti āha. Tattha siyā yasmā na sabbaṃ dubbalyāvikammaṃ sikkhāpaccakkhānaṃ, tasmā ‘‘dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti paṭhamaṃ vatvā tassa atthaniyamatthaṃ ‘‘sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti vattabbanti? Taṃ na, kasmā? Atthānukkamābhāvato. ‘‘Sikkhāsājīvasamāpanno’’ti hi vuttattā ‘‘yaṃ sikkhaṃ samāpanno, taṃ apaccakkhāya, yañca sājīvaṃ samāpanno, tattha dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti vuccamāne anukkameneva attho vutto hoti, na aññathā, tasmā idameva paṭhamaṃ vuttanti. Tesaṃyevāti cuddasannaṃ.

    ‘‘සික්‌ඛං අපච්‌චක්‌ඛායා’’ති සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං සාධාරණත්‌ථං ‘‘අයමෙත්‌ථ අනුපඤ්‌ඤත්‌තී’’ති වුත්‌තං.

    ‘‘Sikkhaṃ apaccakkhāyā’’ti sabbasikkhāpadānaṃ sādhāraṇatthaṃ ‘‘ayamettha anupaññattī’’ti vuttaṃ.

    පවෙසනං නාම අඞ්‌ගජාතං පවෙසෙන්‌තස්‌ස අඞ්‌ගජාතෙන සම්‌ඵුසනං. පවිට්‌ඨං නාම යාව මූලං පවෙසෙන්‌තස්‌ස විප්‌පකතකාලො වායාමකාලො. සුක්‌කවිසට්‌ඨිසමයෙ අඞ්‌ගජාතං ඨිතං නාම. උද්‌ධරණං නාම නීහරණකාලො. විනයගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘වායාමතො ඔරමිත්‌වා ඨානං ඨිතං නාමා’’ති වුත්‌තං, තං අසඞ්‌කරතො දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. පවෙසනපවිට්‌ඨඋද්‌ධරණකාලෙසුපි සුක්‌කවිසට්‌ඨි හොතියෙව. සාදියනං නාම සෙවනචිත්‌තස්‌ස අධිවාසනචිත්‌තස්‌ස උප්‌පාදනං.

    Pavesanaṃ nāma aṅgajātaṃ pavesentassa aṅgajātena samphusanaṃ. Paviṭṭhaṃ nāma yāva mūlaṃ pavesentassa vippakatakālo vāyāmakālo. Sukkavisaṭṭhisamaye aṅgajātaṃ ṭhitaṃ nāma. Uddharaṇaṃ nāma nīharaṇakālo. Vinayagaṇṭhipade pana ‘‘vāyāmato oramitvā ṭhānaṃ ṭhitaṃ nāmā’’ti vuttaṃ, taṃ asaṅkarato dassanatthaṃ vuttaṃ. Pavesanapaviṭṭhauddharaṇakālesupi sukkavisaṭṭhi hotiyeva. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa adhivāsanacittassa uppādanaṃ.

    උභතොවිභඞ්‌ගෙ එව පඤ්‌ඤත්‌තානි සන්‌ධාය ‘‘ඉදඤ්‌හි සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං නිදාන’’න්‌ති වුත්‌තං. ‘‘විනයධරපඤ්‌චමෙන ගණෙන උපසම්‌පදා’’ති (මහාව. 259) වුත්‌තත්‌තා ඉධ තතියා සහයොගෙන වුත්‌තා. තස්‌මා වීසතිපි භික්‌ඛූ චෙ නිසින්‌නා, පඤ්‌චමො විනයධරොව ඉච්‌ඡිතබ්‌බො, එවං සති පාරාජිකො චෙ විනයධරො, උපසම්‌පදාකම්‌මං කොපෙතීති චෙ? න, පරිවාරාවසානෙ කම්‌මවග්‌ගෙ (පරි. 482 ආදයො) යං කම්‌මවිපත්‌තිලක්‌ඛණං වුත්‌තං, තස්‌ස තස්‌මිං නත්‌ථිතාය. ‘‘කථං වත්‌ථුතො වා ඤත්‌තිතො වා අනුස්‌සාවනතො වා සීමතො වා පරිසතො වා’’ති එත්‌තකං වුත්‌තං, නනු අයං ‘‘පරිසතො වා’’ති වචනෙන සඞ්‌ගහිතොති චෙ? න, ‘‘ද්‌වාදසහි ආකාරෙහි පරිසතො කම්‌මානි විපජ්‌ජන්‌තී’’ති (පරි. 487) සුත්‌තස්‌ස හි විභඞ්‌ගෙ තස්‌ස අනාමට්‌ඨත්‌තාති අයමත්‌ථො යස්‌මා තත්‌ථ තත්‌ථ සරූපෙන වුත්‌තපාළිවසෙනෙව සක්‌කා ජානිතුං, තස්‌මා නයමුඛං දස්‌සෙත්‌වා සංඛිත්‌තොති ලිඛිතං. ‘‘අඞ්‌ග’’න්‌ති පදං උද්‌ධරිත්‌වා ‘‘සබ්‌බසික්‌ඛාපදෙසු ආපත්‌තීනං අඞ්‌ගානඞ්‌ගං වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති වුත්‌තං, ඉධ පන ‘‘අඞ්‌ග’’න්‌ති වුත්‌තං, කස්‌මා? සමුට්‌ඨනාදීනං පරිවාරාදීසු සඞ්‌ඛෙපෙන ආගතත්‌තා තත්‌ථ ගහෙත්‌වා ඉධාපි නිද්‌දිට්‌ඨානං අනඞ්‌ගානං වවත්‌ථානාභාවතො, සබ්‌බත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපතො ච විත්‌ථාරතො ච අනඞ්‌ගත්‌තෙ වුච්‌චමානෙ අතිවිත්‌ථාරතාය තස්‌මිං තස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ අනූනං වත්‌තබ්‌බතො චාති වෙදිතබ්‌බො, සබ්‌බාපත්‌තීනං සඞ්‌ගාහකවසෙනාති අත්‌ථො.

    Ubhatovibhaṅge eva paññattāni sandhāya ‘‘idañhi sabbasikkhāpadānaṃ nidāna’’nti vuttaṃ. ‘‘Vinayadharapañcamena gaṇena upasampadā’’ti (mahāva. 259) vuttattā idha tatiyā sahayogena vuttā. Tasmā vīsatipi bhikkhū ce nisinnā, pañcamo vinayadharova icchitabbo, evaṃ sati pārājiko ce vinayadharo, upasampadākammaṃ kopetīti ce? Na, parivārāvasāne kammavagge (pari. 482 ādayo) yaṃ kammavipattilakkhaṇaṃ vuttaṃ, tassa tasmiṃ natthitāya. ‘‘Kathaṃ vatthuto vā ñattito vā anussāvanato vā sīmato vā parisato vā’’ti ettakaṃ vuttaṃ, nanu ayaṃ ‘‘parisato vā’’ti vacanena saṅgahitoti ce? Na, ‘‘dvādasahi ākārehi parisato kammāni vipajjantī’’ti (pari. 487) suttassa hi vibhaṅge tassa anāmaṭṭhattāti ayamattho yasmā tattha tattha sarūpena vuttapāḷivaseneva sakkā jānituṃ, tasmā nayamukhaṃ dassetvā saṃkhittoti likhitaṃ. ‘‘Aṅga’’nti padaṃ uddharitvā ‘‘sabbasikkhāpadesu āpattīnaṃ aṅgānaṅgaṃ veditabba’’nti vuttaṃ, idha pana ‘‘aṅga’’nti vuttaṃ, kasmā? Samuṭṭhanādīnaṃ parivārādīsu saṅkhepena āgatattā tattha gahetvā idhāpi niddiṭṭhānaṃ anaṅgānaṃ vavatthānābhāvato, sabbattha saṅkhepato ca vitthārato ca anaṅgatte vuccamāne ativitthāratāya tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade anūnaṃ vattabbato cāti veditabbo, sabbāpattīnaṃ saṅgāhakavasenāti attho.

    යානි සික්‌ඛාපදානි ‘‘කිරියානී’’ති වුච්‌චන්‌ති, තෙසං වසෙන කායවාචා සහ විඤ්‌ඤත්‌තියා වෙදිතබ්‌බා, අකිරියානං වසෙන විනා විඤ්‌ඤත්‌තියා වෙදිතබ්‌බා. චිත්‌තං පනෙත්‌ථ අප්‌පමාණං භූතාරොචනසමුට්‌ඨානස්‌ස කිරියත්‌තා, අචිත්‌තකත්‌තා ච. තත්‌ථ කිරියා ආපත්‌තියා අනඞ්‌ගන්‌තරචිත්‌තසමුට්‌ඨානා වෙදිතබ්‌බා. අවිඤ්‌ඤත්‌තිජනකම්‌පි එකච්‌චං බාහුල්‌ලනයෙන ‘‘කිරිය’’න්‌ති වුච්‌චති යථෙව පඨමපාරාජිකං. විඤ්‌ඤත්‌තියා අභාවෙපි ‘‘සො චෙ සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌ස, න සාදියති, අනාපත්‌තී’’ති හි වුත්‌තං, විඤ්‌ඤත්‌තිසඞ්‌ඛාතාපි කිරියා විනා සෙවනචිත්‌තෙන න හොති වුත්‌තචිත්‌තජත්‌තා, විකාරරූපත්‌තා, චිත්‌තානුපරිවත්‌තිකත්‌තා ච. තස්‌මා කිරියාසඞ්‌ඛාතමිදං විඤ්‌ඤත්‌තිරූපං, ඉතරං චිත්‌තජරූපං විය ජනකචිත්‌තෙන විනා න තිට්‌ඨති, ඉතරං සද්‌දායතනං තිට්‌ඨති, තස්‌මා කිරියාය සති එකන්‌තතො තජ්‌ජනකං සෙවනචිත්‌තං අත්‌ථි එවාති කත්‌වා න සාදියති, අනාපත්‌තීති න යුජ්‌ජතීති. යස්‌මා විඤ්‌ඤත්‌තිජනකම්‌පි සමානං සෙවනචිත්‌තං න සබ්‌බකාලං විඤ්‌ඤත්‌තිං ජනෙති, තස්‌මා විනාපි විඤ්‌ඤත්‌තියා සයං උප්‌පජ්‌ජතීති කත්‌වා ‘‘සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති වුත්‌තං. නුප්‌පජ්‌ජති චෙ, න සාදියති නාම, තස්‌ස අනාපත්‌ති. තෙනෙව භගවා ‘‘කිංචිත්‌තො ත්‌වං භික්‌ඛූ’’ති (පාරා. 135) චිත්‌තෙනෙව ආපත්‌තිං පරිච්‌ඡින්‌දති, න කිරියායාති වෙදිතබ්‌බං.

    Yāni sikkhāpadāni ‘‘kiriyānī’’ti vuccanti, tesaṃ vasena kāyavācā saha viññattiyā veditabbā, akiriyānaṃ vasena vinā viññattiyā veditabbā. Cittaṃ panettha appamāṇaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānassa kiriyattā, acittakattā ca. Tattha kiriyā āpattiyā anaṅgantaracittasamuṭṭhānā veditabbā. Aviññattijanakampi ekaccaṃ bāhullanayena ‘‘kiriya’’nti vuccati yatheva paṭhamapārājikaṃ. Viññattiyā abhāvepi ‘‘so ce sādiyati, āpatti pārājikassa, na sādiyati, anāpattī’’ti hi vuttaṃ, viññattisaṅkhātāpi kiriyā vinā sevanacittena na hoti vuttacittajattā, vikārarūpattā, cittānuparivattikattā ca. Tasmā kiriyāsaṅkhātamidaṃ viññattirūpaṃ, itaraṃ cittajarūpaṃ viya janakacittena vinā na tiṭṭhati, itaraṃ saddāyatanaṃ tiṭṭhati, tasmā kiriyāya sati ekantato tajjanakaṃ sevanacittaṃ atthi evāti katvā na sādiyati, anāpattīti na yujjatīti. Yasmā viññattijanakampi samānaṃ sevanacittaṃ na sabbakālaṃ viññattiṃ janeti, tasmā vināpi viññattiyā sayaṃ uppajjatīti katvā ‘‘sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti vuttaṃ. Nuppajjati ce, na sādiyati nāma, tassa anāpatti. Teneva bhagavā ‘‘kiṃcitto tvaṃ bhikkhū’’ti (pārā. 135) citteneva āpattiṃ paricchindati, na kiriyāyāti veditabbaṃ.

    එත්‌ථ සමුට්‌ඨානග්‌ගහණං කත්‌තබ්‌බතො වා අකත්‌තබ්‌බතො වා කායාදිභෙදාපෙක්‌ඛමෙව ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති, න අඤ්‌ඤථාති දස්‌සනප්‌පයොජනං. තෙසු කිරියාග්‌ගහණං කායාදීනං සවිඤ්‌ඤත්‌තිකාවිඤ්‌ඤත්‌තිකභෙදදස්‌සනප්‌පයොජනං. සඤ්‌ඤාග්‌ගහණං ආපත්‌තියා අඞ්‌ගානඞ්‌ගචිත්‌තවිසෙසදස්‌සනප්‌පයොජනං. තෙන යං චිත්‌තං කිරියලක්‌ඛණෙ වා අකිරියලක්‌ඛණෙ වා සන්‌නිහිතං, යතො වා කිරියා වා අකිරියා වා හොති, න තං අවිසෙසෙන ආපත්‌තියා අඞ්‌ගං වා අනඞ්‌ගං වා හොති. කින්‌තු යාය සඤ්‌ඤාය ‘‘සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛ’’න්‌ති වුච්‌චති, තාය සම්‌පයුත්‌තං චිත්‌තං අඞ්‌ගං, ඉතරං අනඞ්‌ගන්‌ති දස්‌සිතං හොති. ඉදානි යෙන චිත්‌තෙන සික්‌ඛාපදං සචිත්‌තකං හොති, තදභාවා අචිත්‌තකං, තෙන තස්‌ස අවිසෙසෙන සාවජ්‌ජතාය ‘‘ලොකවජ්‌ජමෙවා’’ති වුත්‌තං. කින්‌තු සාවජ්‌ජංයෙව සමානං එකච්‌චං ලොකවජ්‌ජං, එකච්‌චං පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජන්‌ති දස්‌සනප්‌පයොජනං චිත්‌තලොකවජ්‌ජග්‌ගහණං. චිත්‌තමෙව යස්‌මා ‘‘ලොකවජ්‌ජ’’න්‌ති වුච්‌චති, තස්‌මා මනොකම්‌මම්‌පි සියා ආපත්‌තීති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණප්‌පයොජනං කම්‌මග්‌ගහණං.

    Ettha samuṭṭhānaggahaṇaṃ kattabbato vā akattabbato vā kāyādibhedāpekkhameva āpattiṃ āpajjati, na aññathāti dassanappayojanaṃ. Tesu kiriyāggahaṇaṃ kāyādīnaṃ saviññattikāviññattikabhedadassanappayojanaṃ. Saññāggahaṇaṃ āpattiyā aṅgānaṅgacittavisesadassanappayojanaṃ. Tena yaṃ cittaṃ kiriyalakkhaṇe vā akiriyalakkhaṇe vā sannihitaṃ, yato vā kiriyā vā akiriyā vā hoti, na taṃ avisesena āpattiyā aṅgaṃ vā anaṅgaṃ vā hoti. Kintu yāya saññāya ‘‘saññāvimokkha’’nti vuccati, tāya sampayuttaṃ cittaṃ aṅgaṃ, itaraṃ anaṅganti dassitaṃ hoti. Idāni yena cittena sikkhāpadaṃ sacittakaṃ hoti, tadabhāvā acittakaṃ, tena tassa avisesena sāvajjatāya ‘‘lokavajjamevā’’ti vuttaṃ. Kintu sāvajjaṃyeva samānaṃ ekaccaṃ lokavajjaṃ, ekaccaṃ paṇṇattivajjanti dassanappayojanaṃ cittalokavajjaggahaṇaṃ. Cittameva yasmā ‘‘lokavajja’’nti vuccati, tasmā manokammampi siyā āpattīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇappayojanaṃ kammaggahaṇaṃ.

    යං පනෙත්‌ථ අකිරියලක්‌ඛණං කම්‌මං, තං කුසලත්‌තිකවිනිමුත්‌තං සියාති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණප්‌පයොජනං කුසලත්‌තිකග්‌ගහණං. යා පනෙත්‌ථ අබ්‍යාකතාපත්‌ති, තං එකච්‌චං අවෙදනම්‌පි නිරොධං සමාපන්‌නො ආපජ්‌ජතීති වෙදනාත්‌තිකං එත්‌ථ න ලබ්‌භතීති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං වෙදනාත්‌තිකග්‌ගහණං. සික්‌ඛාපදඤ්‌හි සචිත්‌තකපුග්‌ගලවසෙන ‘‘තිචිත්‌තං තිවෙදන’’න්‌ති ලද්‌ධවොහාරං අචිත්‌තකෙනාපන්‌නම්‌පි ‘‘තිචිත්‌තං තිවෙදන’’මිචෙව වුච්‌චති. තත්‍රිදං සාධකසුත්‌තං – ‘‘අත්‌ථාපත්‌ති අචිත්‌තකො ආපජ්‌ජති අචිත්‌තකො වුට්‌ඨාති (පරි. 324), අත්‌ථාපත්‌ති කුසලචිත්‌තො ආපජ්‌ජති කුසලචිත්‌තො වුට්‌ඨාතී’’තිආදි (පරි. 470). ‘‘සචිත්‌තකං ආපත්‌තිදීපනං, සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං අනාපත්‌තිදීපනං, අචිත්‌තකං වත්‌ථුඅජානනං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං වීතික්‌කමනාජානනං. ඉදමෙව තෙසං නානාත්‌ත’’න්‌ති (වජිර. ටී. පාරාජික 61-66 පකිණ්‌ණකකථාවණ්‌ණනා) ලිඛිතං.

    Yaṃ panettha akiriyalakkhaṇaṃ kammaṃ, taṃ kusalattikavinimuttaṃ siyāti aniṭṭhappasaṅganivāraṇappayojanaṃ kusalattikaggahaṇaṃ. Yā panettha abyākatāpatti, taṃ ekaccaṃ avedanampi nirodhaṃ samāpanno āpajjatīti vedanāttikaṃ ettha na labbhatīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ vedanāttikaggahaṇaṃ. Sikkhāpadañhi sacittakapuggalavasena ‘‘ticittaṃ tivedana’’nti laddhavohāraṃ acittakenāpannampi ‘‘ticittaṃ tivedana’’miceva vuccati. Tatridaṃ sādhakasuttaṃ – ‘‘atthāpatti acittako āpajjati acittako vuṭṭhāti (pari. 324), atthāpatti kusalacitto āpajjati kusalacitto vuṭṭhātī’’tiādi (pari. 470). ‘‘Sacittakaṃ āpattidīpanaṃ, saññāvimokkhaṃ anāpattidīpanaṃ, acittakaṃ vatthuajānanaṃ, nosaññāvimokkhaṃ vītikkamanājānanaṃ. Idameva tesaṃ nānātta’’nti (vajira. ṭī. pārājika 61-66 pakiṇṇakakathāvaṇṇanā) likhitaṃ.

    සචිත්‌තකපක්‌ඛෙති එත්‌ථ අයං තාව ගණ්‌ඨිපදනයො – සචිත්‌තකපක්‌ඛෙති සුරාපානාදිඅචිත්‌තකෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං. සචිත්‌තකෙසු පන යං එකන්‌තමකුසලෙනෙව සමුට්‌ඨාති, තඤ්‌ච උභයං ලොකවජ්‌ජං නාම. සුරාපානස්‌මිඤ්‌හි ‘‘සුරා’’ති වා ‘‘පාතුං න වට්‌ටතී’’ති වා ජානිත්‌වා පිවනෙ අකුසලමෙවාති. තත්‌ථ ‘‘න වට්‌ටතීති ජානිත්‌වා’’ති වුත්‌තවචනං න යුජ්‌ජති පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජස්‌සපි ලොකවජ්‌ජතාපසඞ්‌ගතො. ඉමං අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගං පරිහරිතුකාමතාය ච වජිරබුද්‌ධිත්‌ථෙරෙන ලිඛිතං – ‘‘ඉධ ‘සචිත්‌තක’න්‌ති ච ‘අචිත්‌තක’න්‌ති ච විචාරණා වත්‌ථුවිජානනෙ එව හොති, න පඤ්‌ඤත්‌තිවිජානනෙ. යදි පඤ්‌ඤත්‌තිවිජානනෙ හොති , සබ්‌බසික්‌ඛාපදානි ලොකවජ්‌ජානෙව සියුං, න ච සබ්‌බසික්‌ඛාපදානි ලොකවජ්‌ජානි. තස්‌මා වත්‌ථුවිජානනෙ එව හොතීති ඉදං යුජ්‌ජති. කස්‌මා? යස්‌මා සෙඛියෙසු පඤ්‌ඤත්‌තිවිජානනමෙව පමාණං, න වත්‌ථුමත්‌තවිජානන’’න්‌ති. අයං පනෙත්‌ථ අත්‌ථො සික්‌ඛාපදසීසෙන ආපත්‌තිං ගහෙත්‌වා යස්‌ස සික්‌ඛාපදස්‌ස සචිත්‌තකස්‌ස චිත්‌තං අකුසලමෙව හොති, තං ලොකවජ්‌ජං, සචිත්‌තකාචිත්‌තකසඞ්‌ඛාතස්‌ස අචිත්‌තකස්‌ස ච සචිත්‌තකපක්‌ඛෙ චිත්‌තං අකුසලමෙව හොති, තම්‌පි සුරාපානාදිලොකවජ්‌ජන්‌ති ඉමමත්‌ථං සන්‌ධාය ‘‘යස්‌සා සචිත්‌තකපක්‌ඛෙ චිත්‌තං අකුසලමෙව හොති, අයං ලොකවජ්‌ජා නාමා’’ති වුත්‌තං. ‘‘සචිත්‌තකපක්‌ඛෙ’’ති හි ඉදං වචනං අචිත්‌තකං සන්‌ධායාහ. න හි එකංසතො සචිත්‌තකාය ‘‘සචිත්‌තකපක්‌ඛෙ’’ති විසෙසනෙ පයොජනං අත්‌ථීති, එවං සන්‌තෙපි අනියමෙන වුත්‌තඤ්‌ච නියමවසෙන එව ගහෙතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො.

    Sacittakapakkheti ettha ayaṃ tāva gaṇṭhipadanayo – sacittakapakkheti surāpānādiacittake sandhāya vuttaṃ. Sacittakesu pana yaṃ ekantamakusaleneva samuṭṭhāti, tañca ubhayaṃ lokavajjaṃ nāma. Surāpānasmiñhi ‘‘surā’’ti vā ‘‘pātuṃ na vaṭṭatī’’ti vā jānitvā pivane akusalamevāti. Tattha ‘‘na vaṭṭatīti jānitvā’’ti vuttavacanaṃ na yujjati paṇṇattivajjassapi lokavajjatāpasaṅgato. Imaṃ aniṭṭhappasaṅgaṃ pariharitukāmatāya ca vajirabuddhittherena likhitaṃ – ‘‘idha ‘sacittaka’nti ca ‘acittaka’nti ca vicāraṇā vatthuvijānane eva hoti, na paññattivijānane. Yadi paññattivijānane hoti , sabbasikkhāpadāni lokavajjāneva siyuṃ, na ca sabbasikkhāpadāni lokavajjāni. Tasmā vatthuvijānane eva hotīti idaṃ yujjati. Kasmā? Yasmā sekhiyesu paññattivijānanameva pamāṇaṃ, na vatthumattavijānana’’nti. Ayaṃ panettha attho sikkhāpadasīsena āpattiṃ gahetvā yassa sikkhāpadassa sacittakassa cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ, sacittakācittakasaṅkhātassa acittakassa ca sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, tampi surāpānādilokavajjanti imamatthaṃ sandhāya ‘‘yassā sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, ayaṃ lokavajjā nāmā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sacittakapakkhe’’ti hi idaṃ vacanaṃ acittakaṃ sandhāyāha. Na hi ekaṃsato sacittakāya ‘‘sacittakapakkhe’’ti visesane payojanaṃ atthīti, evaṃ santepi aniyamena vuttañca niyamavasena eva gahetabbanti attho.

    තිරච්‌ඡානානං පනාති පන-සද්‌දෙන ථුල්‌ලච්‌චයාදිකාරං නිවත්‌තෙති. කිරියාති එත්‌ථ ‘‘ඨිතං සාදියතී’’ති (පාරා. 58) වුත්‌තත්‌තා තං කථන්‌ති චෙ? ‘‘සාදියතී’’ති වුත්‌තත්‌තා කිරියා එව. එවං සන්‌තෙ ‘‘කායකම්‌මං මනොකම්‌ම’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති චෙ? න, පචුරවොහාරවසෙන ‘‘කායකම්‌ම’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා. උබ්‌භජාණුමණ්‌ඩලිකාය ලබ්‌භති එවාති ලිඛිතං. පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙන සංසන්‌දෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. ‘‘දුන්‌නික්‌ඛිත්‌තස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, පදබ්‍යඤ්‌ජනස්‌ස අත්‌ථොපි දුන්‌නයො හොතී’’ති (අ. නි. 2.20) වදන්‌තෙනාපි අත්‌ථස්‌ස සුඛග්‌ගහණත්‌ථමෙව පදබ්‍යඤ්‌ජනස්‌ස සුනික්‌ඛිත්‌තභාවො ඉච්‌ඡිතො, න අක්‌ඛරවචනාය, තස්‌මා ආහ ‘‘අත්‌ථඤ්‌හි නාථො සරණං අවොචා’’තිආදි.

    Tiracchānānaṃ panāti pana-saddena thullaccayādikāraṃ nivatteti. Kiriyāti ettha ‘‘ṭhitaṃ sādiyatī’’ti (pārā. 58) vuttattā taṃ kathanti ce? ‘‘Sādiyatī’’ti vuttattā kiriyā eva. Evaṃ sante ‘‘kāyakammaṃ manokamma’’nti vattabbanti ce? Na, pacuravohāravasena ‘‘kāyakamma’’nti vuttattā. Ubbhajāṇumaṇḍalikāya labbhati evāti likhitaṃ. Pubbe vuttanayena saṃsandetvā gahetabbaṃ. ‘‘Dunnikkhittassa, bhikkhave, padabyañjanassa atthopi dunnayo hotī’’ti (a. ni. 2.20) vadantenāpi atthassa sukhaggahaṇatthameva padabyañjanassa sunikkhittabhāvo icchito, na akkharavacanāya, tasmā āha ‘‘atthañhi nātho saraṇaṃ avocā’’tiādi.

    පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Paṭhamapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact