| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮಾನವತ್ಥು-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
೧೧. ಪಠಮಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ
11. Paṭhamapatibbatāvimānavaṇṇanā
ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ದಿವಿಯಾ ಚ ಹಂಸಾತಿ ಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞತರಾ ಇತ್ಥೀ ಪತಿಬ್ಬತಾ ಅಹೋಸಿ ಭತ್ತು ಅನುಕೂಲವತ್ತಿನೀ ಖಮಾ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹಿನೀ, ನ ಕುದ್ಧಾಪಿ ಪಟಿಪ್ಫರತಿ, ಅಫರುಸವಾಚಾ ಸಚ್ಚವಾದಿನೀ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಯಥಾವಿಭವಂ ದಾನಾನಿ ಚ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ಕೇನಚಿದೇವ ರೋಗೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ತಂ ದೇವಧೀತರಂ ಮಹತಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಮೀಪಮುಪಗತೋ। ಸಾ ಅಚ್ಛರಾಸಹಸ್ಸಪರಿವುತಾ ಸಟ್ಠಿಸಕಟಭಾರಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತತ್ತಭಾವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಾಯ ಕತಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –
Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsāti patibbatāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tattha aññatarā itthī patibbatā ahosi bhattu anukūlavattinī khamā padakkhiṇaggāhinī, na kuddhāpi paṭippharati, apharusavācā saccavādinī saddhā pasannā yathāvibhavaṃ dānāni ca adāsi. Sā kenacideva rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti. Athāyasmā mahāmoggallāno purimanayeneva devacārikaṃ caranto taṃ devadhītaraṃ mahatiṃ sampattiṃ anubhavantiṃ disvā tassā samīpamupagato. Sā accharāsahassaparivutā saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvā therassa pādesu sirasā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Theropi tāya katapuññakammaṃ pucchanto –
೯೩.
93.
‘‘ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾ ದಿವಿಯಾ ಚ ಹಂಸಾ, ವಗ್ಗುಸ್ಸರಾ ಕೋಕಿಲಾ ಸಮ್ಪತನ್ತಿ।
‘‘Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsā, vaggussarā kokilā sampatanti;
ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಂ ರಮ್ಮಮಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಅನೇಕಚಿತ್ತಂ ನರನಾರಿಸೇವಿತಂ॥
Pupphābhikiṇṇaṃ rammamidaṃ vimānaṃ, anekacittaṃ naranārisevitaṃ.
೯೪.
94.
‘‘ತತ್ಥಚ್ಛಸಿ ದೇವಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ, ಇದ್ಧೀ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಅನೇಕರೂಪಾ।
‘‘Tatthacchasi devi mahānubhāve, iddhī vikubbanti anekarūpā;
ಇಮಾ ಚ ತೇ ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಸಮನ್ತತೋ, ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ ಪಮೋದಯನ್ತಿ ಚ॥
Imā ca te accharāyo samantato, naccanti gāyanti pamodayanti ca.
೯೫.
95.
‘‘ದೇವಿದ್ಧಿಪತ್ತಾಸಿ ಮಹಾನುಭಾವೇ,
‘‘Deviddhipattāsi mahānubhāve,
ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಕಿಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ।
Manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
ಕೇನಾಸಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ,
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā,
ವಣ್ಣೋ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ॥ – ಆಹ।
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. – āha;
೯೬.
96.
‘‘ಸಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ।
‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;
ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ’’॥
Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
೯೭.
97.
‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಪತಿಬ್ಬತಾನಞ್ಞಮನಾ ಅಹೋಸಿಂ।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, patibbatānaññamanā ahosiṃ;
ಮಾತಾವ ಪುತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖಮಾನಾ, ಕುದ್ಧಾಪಿಹಂ ನಪ್ಫರುಸಂ ಅವೋಚಂ॥
Mātāva puttaṃ anurakkhamānā, kuddhāpihaṃ nappharusaṃ avocaṃ.
೯೮.
98.
‘‘ಸಚ್ಚೇ ಠಿತಾ ಮೋಸವಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ, ದಾನೇ ರತಾ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಭಾವಾ।
‘‘Sacce ṭhitā mosavajjaṃ pahāya, dāne ratā saṅgahitattabhāvā;
ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಕ್ಕಚ್ಚ ದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಅದಾಸಿಂ॥
Annañca pānañca pasannacittā, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
೯೯.
99.
‘‘ತೇನ ಮೇತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ಮೇ ಇಧ ಮಿಜ್ಝತಿ।
‘‘Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati;
ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚ ಮೇ ಭೋಗಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಮನಸೋ ಪಿಯಾ॥
Uppajjanti ca me bhogā, ye keci manaso piyā.
೧೦೦.
100.
‘‘ಅಕ್ಖಾಮಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾನುಭಾವ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ ಯಮಕಾಸಿ ಪುಞ್ಞಂ।
‘‘Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva, manussabhūtā yamakāsi puññaṃ;
ತೇನಮ್ಹಿ ಏವಂ ಜಲಿತಾನುಭಾವಾ, ವಣ್ಣೋ ಚ ಮೇ ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪಭಾಸತೀ’’ತಿ॥ –
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
ಸಾ ದೇವತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ।
Sā devatā vissajjesi.
೯೩. ತತ್ಥ ಕೋಞ್ಚಾತಿ ಕೋಞ್ಚಸಕುಣಾ, ಯೇ ‘‘ಸಾರಸಾ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಮಯೂರಾತಿ ಮೋರಾ। ದಿವಿಯಾತಿ ದಿಬ್ಬಾನುಭಾವಾ। ಇದಞ್ಹಿ ಪದಂ ‘‘ದಿವಿಯಾ ಕೋಞ್ಚಾ, ದಿವಿಯಾ ಮಯೂರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚತೂಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಹಂಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಹಂಸಾದಿಹಂಸಾ। ವಗ್ಗುಸ್ಸರಾತಿ ಮಧುರಸ್ಸರಾ। ಕೋಕಿಲಾತಿ ಕಾಳಕೋಕಿಲಾ ಚೇವ ಸುಕ್ಕಕೋಕಿಲಾ ಚ। ಸಮ್ಪತನ್ತೀತಿ ದೇವತಾಯ ಅಭಿರಮಣತ್ಥಂ ಕೀಳನ್ತಾ ಲಳನ್ತಾ ಸಮನ್ತತೋ ಪತನ್ತಿ ವಿಚರನ್ತಿ। ಕೋಞ್ಚಾದಿರೂಪೇನ ಹಿ ದೇವತಾಯ ರತಿಜನನತ್ಥಂ ಪರಿವಾರಭೂತಾ ದೇವತಾ ಕೀಳನ್ತಾ ಲಳನ್ತಾ ‘‘ಕೋಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾ। ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಗನ್ಥಿತಾಗನ್ಥಿತೇಹಿ ನಾನಾವಿಧರತನಕುಸುಮೇಹಿ ಓಕಿಣ್ಣಂ। ರಮ್ಮನ್ತಿ ರಮಣೀಯಂ, ಮನೋರಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನೇಕಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಉಯ್ಯಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಪೋಕ್ಖರಣಿಆದೀಹಿ ವಿಮಾನೇಸು ಚ ಅನೇಕೇಹಿ ಭಿತ್ತಿವಿಸೇಸಾದೀಹಿ ಚಿತ್ತಂ। ನರನಾರಿಸೇವಿತನ್ತಿ ಪರಿವಾರಭೂತೇಹಿ ದೇವಪುತ್ತೇಹಿ ದೇವಧೀತಾಹಿ ಚ ಉಪಸೇವಿತಂ।
93. Tattha koñcāti koñcasakuṇā, ye ‘‘sārasā’’tipi vuccanti. Mayūrāti morā. Diviyāti dibbānubhāvā. Idañhi padaṃ ‘‘diviyā koñcā, diviyā mayūrā’’tiādinā catūhipi padehi yojetabbaṃ. Haṃsāti suvaṇṇahaṃsādihaṃsā. Vaggussarāti madhurassarā. Kokilāti kāḷakokilā ceva sukkakokilā ca. Sampatantīti devatāya abhiramaṇatthaṃ kīḷantā laḷantā samantato patanti vicaranti. Koñcādirūpena hi devatāya ratijananatthaṃ parivārabhūtā devatā kīḷantā laḷantā ‘‘koñcā’’tiādinā vuttā. Pupphābhikiṇṇanti ganthitāganthitehi nānāvidharatanakusumehi okiṇṇaṃ. Rammanti ramaṇīyaṃ, manoramanti attho. Anekacittanti anekehi uyyānakapparukkhapokkharaṇiādīhi vimānesu ca anekehi bhittivisesādīhi cittaṃ. Naranārisevitanti parivārabhūtehi devaputtehi devadhītāhi ca upasevitaṃ.
೯೪. ಇದ್ಧೀ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಅನೇಕರೂಪಾತಿ ನಾನಾರೂಪಾನಂ ವಿದಂಸನೇನ ಅನೇಕರೂಪಾ ಕಮ್ಮಾನುಭಾವಸಿದ್ಧಾ ಇದ್ಧೀ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತೀ ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧಿಯೋ ವಲಞ್ಜೇನ್ತೀ ಅಚ್ಛಸೀತಿ ಯೋಜನಾ।
94.Iddhī vikubbanti anekarūpāti nānārūpānaṃ vidaṃsanena anekarūpā kammānubhāvasiddhā iddhī vikubbantī vikubbaniddhiyo valañjentī acchasīti yojanā.
೯೭. ಅನಞ್ಞಮನಾತಿ ಪತಿಬ್ಬತಾ, ಪತಿತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಮನೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞಮನಾ, ನ ಅಞ್ಞಮನಾತಿ ಅನಞ್ಞಮನಾ, ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಸೇ ಪಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾತಾವ ಪುತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖಮಾನಾತಿ ಯಥಾ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ, ಏವಂ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕಂ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಾ ಸತ್ತೇ ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಅಹಿತಾಪನಯನಕಾಮತಾಯ ಚ ಅನುದ್ದಯಮಾನಾ। ಕುದ್ಧಾಪಿಹಂ ನಪ್ಫರುಸಂ ಅವೋಚನ್ತಿ ಪರೇನ ಕತಂ ಅಫಾಸುಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕುದ್ಧಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಅಹಂ ಫರುಸವಚನಂ ನ ಕಥೇಸಿಂ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಪಿಯವಚನಮೇವ ಅಭಾಸಿನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
97.Anaññamanāti patibbatā, patito aññasmiṃ mano etissāti aññamanā, na aññamanāti anaññamanā, mayhaṃ sāmikato aññasmiṃ purise pāpakaṃ cittaṃ na uppādesinti attho. Mātāva puttaṃ anurakkhamānāti yathā mātā puttaṃ, evaṃ mayhaṃ sāmikaṃ, sabbepi vā satte hitesitāya ahitāpanayanakāmatāya ca anuddayamānā. Kuddhāpihaṃ nappharusaṃ avocanti parena kataṃ aphāsukaṃ paṭicca kuddhāpi samānā ahaṃ pharusavacanaṃ na kathesiṃ, aññadatthu piyavacanameva abhāsinti adhippāyo.
೯೮. ಸಚ್ಚೇ ಠಿತಾತಿ ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಮುಸಾವಾದಾ ವೇರಮಣಿಯಾ ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚವಚನಮತ್ತೇನಾತಿ ಆಹ – ಮೋಸವಜ್ಜಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಮುಸಾವಾದಂ ಪಹಾಯ। ದಾನೇ ರತಾತಿ ದಾನೇ ಅಭಿರತಾ, ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಭಾವಾತಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ವಿಯ ಸಭಾವೇನೇವ ಪರೇಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನಸೀಲಾ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ ಕಮ್ಮಫಲಸದ್ಧಾಯ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಚಿತ್ತೀಕಾರೇನ ಅದಾಸಿಂ, ಅಞ್ಞಞ್ಚ ವತ್ಥಾದಿದಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಉಳಾರಂ ಅದಾಸಿನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
98.Sacce ṭhitāti sacce patiṭṭhitā. Yasmā musāvādā veramaṇiyā sacce patiṭṭhitā nāma hoti, na kadāci saccavacanamattenāti āha – mosavajjaṃ pahāyāti musāvādaṃ pahāya. Dāne ratāti dāne abhiratā, yuttappayuttāti attho. Saṅgahitattabhāvāti saṅgahavatthūhi attānaṃ viya sabhāveneva paresaṃ saṅgaṇhanasīlā annañca pānañca kammaphalasaddhāya pasannacittā sakkaccaṃ cittīkārena adāsiṃ, aññañca vatthādidānaṃ vipulaṃ uḷāraṃ adāsinti yojanā. Sesaṃ vuttanayameva.
ಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Patibbatāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ • Vimānavatthupāḷi / ೧೧. ಪಠಮಪತಿಬ್ಬತಾವಿಮಾನವತ್ಥು • 11. Paṭhamapatibbatāvimānavatthu
