| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-ပုရာဏ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
၅. ပဌမပဝာရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5. Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā
ဘုတ္တာဝီ ပဝာရဏံ နာမ ပဉ္စင္ဂိကံ။ တေသု ‘‘အသနံ ပညာယတ္တီ’’တိ ဧတေနေဝ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ ဧတသ္သ သိဒ္ဓတ္တာ ဝိသုံ အတ္ထသိဒ္ဓိ န ဒိသ္သတိ။ ဒိသ္သတိ စေ, အင္ဂာနံ ဆက္ကတ္တဒသ္သနန္တိ (ဝဇိရ. ဋီ. ပာစိတ္တိယ ၂၃၈-၂၃၉) လိခိတံ။ ‘‘ဘောဇနံ ပညာယတီ’’တိ အဘိဟဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
Bhuttāvī pavāraṇaṃ nāma pañcaṅgikaṃ. Tesu ‘‘asanaṃ paññāyattī’’ti eteneva ‘‘bhuttāvī’’ti etassa siddhattā visuṃ atthasiddhi na dissati. Dissati ce, aṅgānaṃ chakkattadassananti (vajira. ṭī. pācittiya 238-239) likhitaṃ. ‘‘Bhojanaṃ paññāyatī’’ti abhihaṭaṃ sandhāya vuttaṃ.
ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ကတစုဏ္ဏမ္ပီတိ ပိ-ကာရေန ကုဏ္ဍကံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သမပာကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ဝာ ကုဏ္ဍကံ ဝာ ယေ ကေစိ တဏ္ဍုလာ ဝာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တတ္တာ သမပာကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ, ဝီဟိပလာသာနံ ဝာ တဏ္ဍုလစုဏ္ဏံ ပဝာရေတိ။ တထာ ခရပာကဘဇ္ဇိတာနံ ကုဏ္ဍကမ္ပိ ပဝာရေတိ။ ဘဇ္ဇိတသတ္တုယော ပိဏ္ဍေတ္ဝာ ကတော အပက္ကသတ္တုမောဒကောပိ ပဝာရေတီတိ လိခိတံ။ သစေ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ, န ပဝာရေတိ။ ကသ္မာ? အသနသင္ခာတသ္သ ဝိပ္ပကတဘောဇနသ္သ အဘာဝတော။
Koṭṭetvākatacuṇṇampīti pi-kārena kuṇḍakaṃ sampiṇḍeti. Samapākabhajjitānaṃ pana ātapasukkhānaṃ vā kuṇḍakaṃ vā ye keci taṇḍulā vāti ettakameva vuttattā samapākabhajjitānaṃ vīhīnaṃ, vīhipalāsānaṃ vā taṇḍulacuṇṇaṃ pavāreti. Tathā kharapākabhajjitānaṃ kuṇḍakampi pavāreti. Bhajjitasattuyo piṇḍetvā kato apakkasattumodakopi pavāretīti likhitaṃ. Sace avasiṭṭhaṃ natthi, na pavāreti. Kasmā? Asanasaṅkhātassa vippakatabhojanassa abhāvato.
အကပ္ပိယမံသံ ပန ကိဉ္စာပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတံ, ခာဒိယမာနံ ပန မံသဘာဝံ န ဇဟာတိ, တသ္မာ ပဝာရေတိ။ ဘောဇနသာလာယ ဘုဉ္ဇန္တော စေ အတ္တနော အပာပုဏနကောဋ္ဌာသံ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝာရေတိ။ ကာမံ ပဋိက္ခိပတိ, ပတ္တေ ပန အာရာမိကာ အာကိရန္တိ, တံ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒဉ္ဟိ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌာယ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နေယေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ဟိ သင္ဃတော လဒ္ဓံ ပိဏ္ဍံ ဒုသ္သီလော ဒေတိ, တဉ္စေ ပဋိက္ခိပတိ, န ပဝာရေတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ စ, ဝိဘာဂော လဇ္ဇီ စေ ဒေတိ, တံ သော န အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ပဋိက္ခိပတိ, ပဝာရေတီတိ စ, ‘‘သမံသရသံ သမစ္ဆရသ’’န္တိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘မံသရသ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ပဋိက္ခိပတော ဟောတိ, ‘‘မံသသ္သ ရသံ မံသရသ’’န္တိ အယံ ဝိဂ္ဂဟော နာဓိပ္ပေတောတိ စ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တမိသ္သကံ ယာဂုံ အာဟရိတ္ဝာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝဒတိ, န ပဝာရေတိ။ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝာရေတိ။ ကသ္မာ? ယေနာပုစ္ဆိတော, တသ္သ အတ္ထိတာယ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယာဂုမိသ္သကံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝဒတိ, တတ္ရ စေ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝာ ဟောတိ, သမသမာ ဝာ။ ဘတ္တံ မန္ဒံ, န ပဝာရေတိ။ ယာဂု စေ မန္ဒာ, ဘတ္တံ ဗဟုတရံ, ပဝာရေတိ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသံ။ ‘‘ဘတ္တမိသ္သကံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝဒတိ။ တတ္ရ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝာ သမကံ ဝာ အပ္ပတရံ ဝာ ဟောတိ, ပဝာရေတိ ဧဝ။ ဘတ္တံ ဝာ ယာဂုံ ဝာ အနာမသိတ္ဝာ ‘‘မိသ္သကံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝဒတိ။ တတ္ရ စေ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ, သမကံ ဝာ ဟောတိ, ပဝာရေတိ။ အပ္ပတရံ န ပဝာရေတိ။ တံ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ။
Akappiyamaṃsaṃ pana kiñcāpi paṭikkhipitabbaṭṭhāne ṭhitaṃ, khādiyamānaṃ pana maṃsabhāvaṃ na jahāti, tasmā pavāreti. Bhojanasālāya bhuñjanto ce attano apāpuṇanakoṭṭhāsaṃ abhihaṭaṃ paṭikkhipati, na pavāreti. Kāmaṃ paṭikkhipati, patte pana ārāmikā ākiranti, taṃ bhuñjituṃ na vaṭṭati. Idañhi buddhappaṭikuṭṭhāya anesanāya uppanneyeva saṅkhaṃ gacchati. Yathā hi saṅghato laddhaṃ piṇḍaṃ dussīlo deti, tañce paṭikkhipati, na pavāreti, evaṃsampadamidanti ca, vibhāgo lajjī ce deti, taṃ so na ajjhoharitukāmatāya paṭikkhipati, pavāretīti ca, ‘‘samaṃsarasaṃ samaccharasa’’nti āpajjanato ‘‘maṃsarasa’’nti vutte pana paṭikkhipato hoti, ‘‘maṃsassa rasaṃ maṃsarasa’’nti ayaṃ viggaho nādhippetoti ca vuttaṃ. Bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vadati, na pavāreti. ‘‘Bhattaṃ gaṇhathā’’ti vutte pavāreti. Kasmā? Yenāpucchito, tassa atthitāya. Ettha pana ‘‘yāgumissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati, tatra ce yāgu bahutarā vā hoti, samasamā vā. Bhattaṃ mandaṃ, na pavāreti. Yāgu ce mandā, bhattaṃ bahutaraṃ, pavāreti. Idañca sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā na sakkā paṭikkhipituṃ. Kāraṇaṃ panettha duddasaṃ. ‘‘Bhattamissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra bhattaṃ bahutaraṃ vā samakaṃ vā appataraṃ vā hoti, pavāreti eva. Bhattaṃ vā yāguṃ vā anāmasitvā ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra ce bhattaṃ bahutaraṃ, samakaṃ vā hoti, pavāreti. Appataraṃ na pavāreti. Taṃ sabbaṃ vīmaṃsitabbanti.
ဖလံ ဝာ ကန္ဒမူလာဒိ ဝာ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ကပ္ပိယံ အကတန္တိ ဧတ္ထ ကပ္ပိယံ အကာရာပိတေဟိ ကဒလိဖလာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတ္ဝာပိ တံ ကဒလိဖလာဒိံ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အမိသ္သကရသတ္တာ ပုန တာနိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတ္ဝာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ဌပေတ္ဝာ ကာရေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ တေသု ဝိနယကမ္မသ္သ အနာရုဠ္ဟတ္တာတိ ဝဒန္တိ။
Phalaṃvā kandamūlādi vā pañcahi samaṇakappehi kappiyaṃ akatanti ettha kappiyaṃ akārāpitehi kadaliphalādīhi saddhiṃ atirittaṃ kārāpetvāpi taṃ kadaliphalādiṃ ṭhapetvā avasesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Amissakarasattā puna tāni kappiyaṃ kārāpetvā aññasmiṃ bhājane ṭhapetvā kāretvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Kasmā? Pubbe tesu vinayakammassa anāruḷhattāti vadanti.
ပတ္တေ ရဇံ ပတိတံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာဝ ဘိက္ခာ ဂဏ္ဟိတဗ္ဗာ။ ‘‘အပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပာစိ. အဋ္ဌ. ၂၆၅) ဝုတ္တတ္တာ ဧတမညေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တံ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇန္တသ္သ အနာပတ္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ‘‘အတိရိတ္တံ ကတံ အနတိရိတ္တကတံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ‘‘အတိရိတ္တံ ကတံ, အနတိရိတ္တံ ကတံ ဟောတီ’’တိအာဒီဟိ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒီပိတံ။ အလမေတံ သဗ္ဗန္တိ ဣဒမ္ပိ တေ အဓိကံ, ဣတော အညံ န လစ္ဆသီတိ အတ္ထော။
Patte rajaṃ patitaṃ appaṭiggahitameva hoti. Tasmā paṭiggahetvāva bhikkhā gaṇhitabbā. ‘‘Apaṭiggahetvā gaṇhato vinayadukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 265) vuttattā etamaññesampi na vaṭṭatīti vadanti. ‘‘Taṃ pana puna paṭiggahetvā bhuñjantassa anāpattī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ anatirittakataṃ hotī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ, anatirittaṃ kataṃ hotī’’tiādīhi upaparikkhitvā vinicchayo veditabboti dīpitaṃ. Alametaṃ sabbanti idampi te adhikaṃ, ito aññaṃ na lacchasīti attho.
အာဟာရတ္ထာယာတိ ဝိကာလေ ဧဝာတိ ဧကေ။ ‘‘ပဌမကထိနသဒိသာနိ။ ဣဒံ ပန ကိရိယာကိရိယ’’န္တိ ပာဌော။ ကာယကမ္မံ အဇ္ဈောဟရဏတော။ ဝစီကမ္မံ ဝာစာယ ‘‘အတိရိတ္တံ ကရောထ, ဘန္တေ’’တိ အကာရာပနတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Āhāratthāyāti vikāle evāti eke. ‘‘Paṭhamakathinasadisāni. Idaṃ pana kiriyākiriya’’nti pāṭho. Kāyakammaṃ ajjhoharaṇato. Vacīkammaṃ vācāya ‘‘atirittaṃ karotha, bhante’’ti akārāpanatoti veditabbaṃ.
ပဌမပဝာရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
