Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಪುರಾಣ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
೫. ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
5. Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā
ಭುತ್ತಾವೀ ಪವಾರಣಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ। ತೇಸು ‘‘ಅಸನಂ ಪಞ್ಞಾಯತ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇನೇವ ‘‘ಭುತ್ತಾವೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ವಿಸುಂ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ದಿಸ್ಸತಿ ಚೇ, ಅಙ್ಗಾನಂ ಛಕ್ಕತ್ತದಸ್ಸನನ್ತಿ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೨೩೮-೨೩೯) ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ಭೋಜನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಅಭಿಹಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
Bhuttāvī pavāraṇaṃ nāma pañcaṅgikaṃ. Tesu ‘‘asanaṃ paññāyattī’’ti eteneva ‘‘bhuttāvī’’ti etassa siddhattā visuṃ atthasiddhi na dissati. Dissati ce, aṅgānaṃ chakkattadassananti (vajira. ṭī. pācittiya 238-239) likhitaṃ. ‘‘Bhojanaṃ paññāyatī’’ti abhihaṭaṃ sandhāya vuttaṃ.
ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕತಚುಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಕಾರೇನ ಕುಣ್ಡಕಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಸಮಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನಂ ಪನ ಆತಪಸುಕ್ಖಾನಂ ವಾ ಕುಣ್ಡಕಂ ವಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ತಣ್ಡುಲಾ ವಾತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಮಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನಂ ವೀಹೀನಂ, ವೀಹಿಪಲಾಸಾನಂ ವಾ ತಣ್ಡುಲಚುಣ್ಣಂ ಪವಾರೇತಿ। ತಥಾ ಖರಪಾಕಭಜ್ಜಿತಾನಂ ಕುಣ್ಡಕಮ್ಪಿ ಪವಾರೇತಿ। ಭಜ್ಜಿತಸತ್ತುಯೋ ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಕತೋ ಅಪಕ್ಕಸತ್ತುಮೋದಕೋಪಿ ಪವಾರೇತೀತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಸಚೇ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ನತ್ಥಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಸನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಕತಭೋಜನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ।
Koṭṭetvākatacuṇṇampīti pi-kārena kuṇḍakaṃ sampiṇḍeti. Samapākabhajjitānaṃ pana ātapasukkhānaṃ vā kuṇḍakaṃ vā ye keci taṇḍulā vāti ettakameva vuttattā samapākabhajjitānaṃ vīhīnaṃ, vīhipalāsānaṃ vā taṇḍulacuṇṇaṃ pavāreti. Tathā kharapākabhajjitānaṃ kuṇḍakampi pavāreti. Bhajjitasattuyo piṇḍetvā kato apakkasattumodakopi pavāretīti likhitaṃ. Sace avasiṭṭhaṃ natthi, na pavāreti. Kasmā? Asanasaṅkhātassa vippakatabhojanassa abhāvato.
ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ, ಖಾದಿಯಮಾನಂ ಪನ ಮಂಸಭಾವಂ ನ ಜಹಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪವಾರೇತಿ। ಭೋಜನಸಾಲಾಯ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಚೇ ಅತ್ತನೋ ಅಪಾಪುಣನಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅಭಿಹಟಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ। ಕಾಮಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪತ್ತೇ ಪನ ಆರಾಮಿಕಾ ಆಕಿರನ್ತಿ, ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಟಿಕುಟ್ಠಾಯ ಅನೇಸನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ ದೇತಿ, ತಞ್ಚೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದನ್ತಿ ಚ, ವಿಭಾಗೋ ಲಜ್ಜೀ ಚೇ ದೇತಿ, ತಂ ಸೋ ನ ಅಜ್ಝೋಹರಿತುಕಾಮತಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪವಾರೇತೀತಿ ಚ, ‘‘ಸಮಂಸರಸಂ ಸಮಚ್ಛರಸ’’ನ್ತಿ ಆಪಜ್ಜನತೋ ‘‘ಮಂಸರಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಮಂಸಸ್ಸ ರಸಂ ಮಂಸರಸ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಯಾಗುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ಪವಾರೇತಿ। ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಾರೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯೇನಾಪುಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ। ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಯಾಗುಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ತತ್ರ ಚೇ ಯಾಗು ಬಹುತರಾ ವಾ ಹೋತಿ, ಸಮಸಮಾ ವಾ। ಭತ್ತಂ ಮನ್ದಂ, ನ ಪವಾರೇತಿ। ಯಾಗು ಚೇ ಮನ್ದಾ, ಭತ್ತಂ ಬಹುತರಂ, ಪವಾರೇತಿ। ಇದಞ್ಚ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ। ಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ದುದ್ದಸಂ। ‘‘ಭತ್ತಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ। ತತ್ರ ಭತ್ತಂ ಬಹುತರಂ ವಾ ಸಮಕಂ ವಾ ಅಪ್ಪತರಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪವಾರೇತಿ ಏವ। ಭತ್ತಂ ವಾ ಯಾಗುಂ ವಾ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದತಿ। ತತ್ರ ಚೇ ಭತ್ತಂ ಬಹುತರಂ, ಸಮಕಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಪವಾರೇತಿ। ಅಪ್ಪತರಂ ನ ಪವಾರೇತಿ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Akappiyamaṃsaṃ pana kiñcāpi paṭikkhipitabbaṭṭhāne ṭhitaṃ, khādiyamānaṃ pana maṃsabhāvaṃ na jahāti, tasmā pavāreti. Bhojanasālāya bhuñjanto ce attano apāpuṇanakoṭṭhāsaṃ abhihaṭaṃ paṭikkhipati, na pavāreti. Kāmaṃ paṭikkhipati, patte pana ārāmikā ākiranti, taṃ bhuñjituṃ na vaṭṭati. Idañhi buddhappaṭikuṭṭhāya anesanāya uppanneyeva saṅkhaṃ gacchati. Yathā hi saṅghato laddhaṃ piṇḍaṃ dussīlo deti, tañce paṭikkhipati, na pavāreti, evaṃsampadamidanti ca, vibhāgo lajjī ce deti, taṃ so na ajjhoharitukāmatāya paṭikkhipati, pavāretīti ca, ‘‘samaṃsarasaṃ samaccharasa’’nti āpajjanato ‘‘maṃsarasa’’nti vutte pana paṭikkhipato hoti, ‘‘maṃsassa rasaṃ maṃsarasa’’nti ayaṃ viggaho nādhippetoti ca vuttaṃ. Bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vadati, na pavāreti. ‘‘Bhattaṃ gaṇhathā’’ti vutte pavāreti. Kasmā? Yenāpucchito, tassa atthitāya. Ettha pana ‘‘yāgumissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati, tatra ce yāgu bahutarā vā hoti, samasamā vā. Bhattaṃ mandaṃ, na pavāreti. Yāgu ce mandā, bhattaṃ bahutaraṃ, pavāreti. Idañca sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā na sakkā paṭikkhipituṃ. Kāraṇaṃ panettha duddasaṃ. ‘‘Bhattamissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra bhattaṃ bahutaraṃ vā samakaṃ vā appataraṃ vā hoti, pavāreti eva. Bhattaṃ vā yāguṃ vā anāmasitvā ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra ce bhattaṃ bahutaraṃ, samakaṃ vā hoti, pavāreti. Appataraṃ na pavāreti. Taṃ sabbaṃ vīmaṃsitabbanti.
ಫಲಂ ವಾ ಕನ್ದಮೂಲಾದಿ ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಅಕಾರಾಪಿತೇಹಿ ಕದಲಿಫಲಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ತಂ ಕದಲಿಫಲಾದಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಮಿಸ್ಸಕರಸತ್ತಾ ಪುನ ತಾನಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪುಬ್ಬೇ ತೇಸು ವಿನಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನಾರುಳ್ಹತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ।
Phalaṃvā kandamūlādi vā pañcahi samaṇakappehi kappiyaṃ akatanti ettha kappiyaṃ akārāpitehi kadaliphalādīhi saddhiṃ atirittaṃ kārāpetvāpi taṃ kadaliphalādiṃ ṭhapetvā avasesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Amissakarasattā puna tāni kappiyaṃ kārāpetvā aññasmiṃ bhājane ṭhapetvā kāretvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Kasmā? Pubbe tesu vinayakammassa anāruḷhattāti vadanti.
ಪತ್ತೇ ರಜಂ ಪತಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ಭಿಕ್ಖಾ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಅಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೋ ವಿನಯದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ಏತಮಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ತಂ ಪನ ಪುನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏವಮೇವ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ‘‘ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತಂ ಅನತಿರಿತ್ತಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏವಮೇವ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ‘‘ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕತಂ, ಅನತಿರಿತ್ತಂ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ದೀಪಿತಂ। ಅಲಮೇತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತೇ ಅಧಿಕಂ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ನ ಲಚ್ಛಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Patte rajaṃ patitaṃ appaṭiggahitameva hoti. Tasmā paṭiggahetvāva bhikkhā gaṇhitabbā. ‘‘Apaṭiggahetvā gaṇhato vinayadukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 265) vuttattā etamaññesampi na vaṭṭatīti vadanti. ‘‘Taṃ pana puna paṭiggahetvā bhuñjantassa anāpattī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ anatirittakataṃ hotī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ, anatirittaṃ kataṃ hotī’’tiādīhi upaparikkhitvā vinicchayo veditabboti dīpitaṃ. Alametaṃ sabbanti idampi te adhikaṃ, ito aññaṃ na lacchasīti attho.
ಆಹಾರತ್ಥಾಯಾತಿ ವಿಕಾಲೇ ಏವಾತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಪಠಮಕಥಿನಸದಿಸಾನಿ। ಇದಂ ಪನ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ। ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣತೋ। ವಚೀಕಮ್ಮಂ ವಾಚಾಯ ‘‘ಅತಿರಿತ್ತಂ ಕರೋಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಅಕಾರಾಪನತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Āhāratthāyāti vikāle evāti eke. ‘‘Paṭhamakathinasadisāni. Idaṃ pana kiriyākiriya’’nti pāṭho. Kāyakammaṃ ajjhoharaṇato. Vacīkammaṃ vācāya ‘‘atirittaṃ karotha, bhante’’ti akārāpanatoti veditabbaṃ.
ಪಠಮಪವಾರಣಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.