| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
5. පඨමපවාරණාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā
භුත්‌තාවී පවාරණං නාම පඤ්‌චඞ්‌ගිකං. තෙසු ‘‘අසනං පඤ්‌ඤායත්‌තී’’ති එතෙනෙව ‘‘භුත්‌තාවී’’ති එතස්‌ස සිද්‌ධත්‌තා විසුං අත්‌ථසිද්‌ධි න දිස්‌සති. දිස්‌සති චෙ, අඞ්‌ගානං ඡක්‌කත්‌තදස්‌සනන්‌ති (වජිර. ටී. පාචිත්‌තිය 238-239) ලිඛිතං. ‘‘භොජනං පඤ්‌ඤායතී’’ති අභිහටං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
Bhuttāvī pavāraṇaṃ nāma pañcaṅgikaṃ. Tesu ‘‘asanaṃ paññāyattī’’ti eteneva ‘‘bhuttāvī’’ti etassa siddhattā visuṃ atthasiddhi na dissati. Dissati ce, aṅgānaṃ chakkattadassananti (vajira. ṭī. pācittiya 238-239) likhitaṃ. ‘‘Bhojanaṃ paññāyatī’’ti abhihaṭaṃ sandhāya vuttaṃ.
කොට්‌ටෙත්‌වා කතචුණ්‌ණම්‌පීති පි-කාරෙන කුණ්‌ඩකං සම්‌පිණ්‌ඩෙති. සමපාකභජ්‌ජිතානං පන ආතපසුක්‌ඛානං වා කුණ්‌ඩකං වා යෙ කෙචි තණ්‌ඩුලා වාති එත්‌තකමෙව වුත්‌තත්‌තා සමපාකභජ්‌ජිතානං වීහීනං, වීහිපලාසානං වා තණ්‌ඩුලචුණ්‌ණං පවාරෙති. තථා ඛරපාකභජ්‌ජිතානං කුණ්‌ඩකම්‌පි පවාරෙති. භජ්‌ජිතසත්‌තුයො පිණ්‌ඩෙත්‌වා කතො අපක්‌කසත්‌තුමොදකොපි පවාරෙතීති ලිඛිතං. සචෙ අවසිට්‌ඨං නත්‌ථි, න පවාරෙති. කස්‌මා? අසනසඞ්‌ඛාතස්‌ස විප්‌පකතභොජනස්‌ස අභාවතො.
Koṭṭetvākatacuṇṇampīti pi-kārena kuṇḍakaṃ sampiṇḍeti. Samapākabhajjitānaṃ pana ātapasukkhānaṃ vā kuṇḍakaṃ vā ye keci taṇḍulā vāti ettakameva vuttattā samapākabhajjitānaṃ vīhīnaṃ, vīhipalāsānaṃ vā taṇḍulacuṇṇaṃ pavāreti. Tathā kharapākabhajjitānaṃ kuṇḍakampi pavāreti. Bhajjitasattuyo piṇḍetvā kato apakkasattumodakopi pavāretīti likhitaṃ. Sace avasiṭṭhaṃ natthi, na pavāreti. Kasmā? Asanasaṅkhātassa vippakatabhojanassa abhāvato.
අකප්‌පියමංසං පන කිඤ්‌චාපි පටික්‌ඛිපිතබ්‌බට්‌ඨානෙ ඨිතං, ඛාදියමානං පන මංසභාවං න ජහාති, තස්‌මා පවාරෙති. භොජනසාලාය භුඤ්‌ජන්‌තො චෙ අත්‌තනො අපාපුණනකොට්‌ඨාසං අභිහටං පටික්‌ඛිපති, න පවාරෙති. කාමං පටික්‌ඛිපති, පත්‌තෙ පන ආරාමිකා ආකිරන්‌ති, තං භුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටති. ඉදඤ්‌හි බුද්‌ධප්‌පටිකුට්‌ඨාය අනෙසනාය උප්‌පන්‌නෙයෙව සඞ්‌ඛං ගච්‌ඡති. යථා හි සඞ්‌ඝතො ලද්‌ධං පිණ්‌ඩං දුස්‌සීලො දෙති, තඤ්‌චෙ පටික්‌ඛිපති, න පවාරෙති, එවංසම්‌පදමිදන්‌ති ච, විභාගො ලජ්‌ජී චෙ දෙති, තං සො න අජ්‌ඣොහරිතුකාමතාය පටික්‌ඛිපති, පවාරෙතීති ච, ‘‘සමංසරසං සමච්‌ඡරස’’න්‌ති ආපජ්‌ජනතො ‘‘මංසරස’’න්‌ති වුත්‌තෙ පන පටික්‌ඛිපතො හොති, ‘‘මංසස්‌ස රසං මංසරස’’න්‌ති අයං විග්‌ගහො නාධිප්‌පෙතොති ච වුත්‌තං. භත්‌තමිස්‌සකං යාගුං ආහරිත්‌වා ‘‘යාගුං ගණ්‌හථා’’ති වදති, න පවාරෙති. ‘‘භත්‌තං ගණ්‌හථා’’ති වුත්‌තෙ පවාරෙති. කස්‌මා? යෙනාපුච්‌ඡිතො, තස්‌ස අත්‌ථිතාය. එත්‌ථ පන ‘‘යාගුමිස්‌සකං ගණ්‌හථා’’ති වදති, තත්‍ර චෙ යාගු බහුතරා වා හොති, සමසමා වා. භත්‌තං මන්‌දං, න පවාරෙති. යාගු චෙ මන්‌දා, භත්‌තං බහුතරං, පවාරෙති. ඉදඤ්‌ච සබ්‌බඅට්‌ඨකථාසු වුත්‌තත්‌තා න සක්‌කා පටික්‌ඛිපිතුං. කාරණං පනෙත්‌ථ දුද්‌දසං. ‘‘භත්‌තමිස්‌සකං ගණ්‌හථා’’ති වදති. තත්‍ර භත්‌තං බහුතරං වා සමකං වා අප්‌පතරං වා හොති, පවාරෙති එව. භත්‌තං වා යාගුං වා අනාමසිත්‌වා ‘‘මිස්‌සකං ගණ්‌හථා’’ති වදති. තත්‍ර චෙ භත්‌තං බහුතරං, සමකං වා හොති, පවාරෙති. අප්‌පතරං න පවාරෙති. තං සබ්‌බං වීමංසිතබ්‌බන්‌ති.
Akappiyamaṃsaṃ pana kiñcāpi paṭikkhipitabbaṭṭhāne ṭhitaṃ, khādiyamānaṃ pana maṃsabhāvaṃ na jahāti, tasmā pavāreti. Bhojanasālāya bhuñjanto ce attano apāpuṇanakoṭṭhāsaṃ abhihaṭaṃ paṭikkhipati, na pavāreti. Kāmaṃ paṭikkhipati, patte pana ārāmikā ākiranti, taṃ bhuñjituṃ na vaṭṭati. Idañhi buddhappaṭikuṭṭhāya anesanāya uppanneyeva saṅkhaṃ gacchati. Yathā hi saṅghato laddhaṃ piṇḍaṃ dussīlo deti, tañce paṭikkhipati, na pavāreti, evaṃsampadamidanti ca, vibhāgo lajjī ce deti, taṃ so na ajjhoharitukāmatāya paṭikkhipati, pavāretīti ca, ‘‘samaṃsarasaṃ samaccharasa’’nti āpajjanato ‘‘maṃsarasa’’nti vutte pana paṭikkhipato hoti, ‘‘maṃsassa rasaṃ maṃsarasa’’nti ayaṃ viggaho nādhippetoti ca vuttaṃ. Bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vadati, na pavāreti. ‘‘Bhattaṃ gaṇhathā’’ti vutte pavāreti. Kasmā? Yenāpucchito, tassa atthitāya. Ettha pana ‘‘yāgumissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati, tatra ce yāgu bahutarā vā hoti, samasamā vā. Bhattaṃ mandaṃ, na pavāreti. Yāgu ce mandā, bhattaṃ bahutaraṃ, pavāreti. Idañca sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā na sakkā paṭikkhipituṃ. Kāraṇaṃ panettha duddasaṃ. ‘‘Bhattamissakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra bhattaṃ bahutaraṃ vā samakaṃ vā appataraṃ vā hoti, pavāreti eva. Bhattaṃ vā yāguṃ vā anāmasitvā ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vadati. Tatra ce bhattaṃ bahutaraṃ, samakaṃ vā hoti, pavāreti. Appataraṃ na pavāreti. Taṃ sabbaṃ vīmaṃsitabbanti.
ඵලං වා කන්‌දමූලාදි වා පඤ්‌චහි සමණකප්‌පෙහි කප්‌පියං අකතන්‌ති එත්‌ථ කප්‌පියං අකාරාපිතෙහි කදලිඵලාදීහි සද්‌ධිං අතිරිත්‌තං කාරාපෙත්‌වාපි තං කදලිඵලාදිං ඨපෙත්‌වා අවසෙසං භුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති. අමිස්‌සකරසත්‌තා පුන තානි කප්‌පියං කාරාපෙත්‌වා අඤ්‌ඤස්‌මිං භාජනෙ ඨපෙත්‌වා කාරෙත්‌වා භුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති. කස්‌මා? පුබ්‌බෙ තෙසු විනයකම්‌මස්‌ස අනාරුළ්‌හත්‌තාති වදන්‌ති.
Phalaṃvā kandamūlādi vā pañcahi samaṇakappehi kappiyaṃ akatanti ettha kappiyaṃ akārāpitehi kadaliphalādīhi saddhiṃ atirittaṃ kārāpetvāpi taṃ kadaliphalādiṃ ṭhapetvā avasesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati. Amissakarasattā puna tāni kappiyaṃ kārāpetvā aññasmiṃ bhājane ṭhapetvā kāretvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Kasmā? Pubbe tesu vinayakammassa anāruḷhattāti vadanti.
පත්‌තෙ රජං පතිතං අප්‌පටිග්‌ගහිතමෙව හොති. තස්‌මා පටිග්‌ගහෙත්‌වාව භික්‌ඛා ගණ්‌හිතබ්‌බා. ‘‘අපටිග්‌ගහෙත්‌වා ගණ්‌හතො විනයදුක්‌කට’’න්‌ති (පාචි. අට්‌ඨ. 265) වුත්‌තත්‌තා එතමඤ්‌ඤෙසම්‌පි න වට්‌ටතීති වදන්‌ති. ‘‘තං පන පුන පටිග්‌ගහෙත්‌වා භුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තී’’ති එත්‌ථාපි එවමෙව. ඉමස්‌මිං පන ‘‘අතිරිත්‌තං කතං අනතිරිත්‌තකතං හොතී’’ති එත්‌ථාපි එවමෙව. ඉමස්‌මිං පන ‘‘අතිරිත්‌තං කතං, අනතිරිත්‌තං කතං හොතී’’තිආදීහි උපපරික්‌ඛිත්‌වා විනිච්‌ඡයො වෙදිතබ්‌බොති දීපිතං. අලමෙතං සබ්‌බන්‌ති ඉදම්‌පි තෙ අධිකං, ඉතො අඤ්‌ඤං න ලච්‌ඡසීති අත්‌ථො.
Patte rajaṃ patitaṃ appaṭiggahitameva hoti. Tasmā paṭiggahetvāva bhikkhā gaṇhitabbā. ‘‘Apaṭiggahetvā gaṇhato vinayadukkaṭa’’nti (pāci. aṭṭha. 265) vuttattā etamaññesampi na vaṭṭatīti vadanti. ‘‘Taṃ pana puna paṭiggahetvā bhuñjantassa anāpattī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ anatirittakataṃ hotī’’ti etthāpi evameva. Imasmiṃ pana ‘‘atirittaṃ kataṃ, anatirittaṃ kataṃ hotī’’tiādīhi upaparikkhitvā vinicchayo veditabboti dīpitaṃ. Alametaṃ sabbanti idampi te adhikaṃ, ito aññaṃ na lacchasīti attho.
ආහාරත්‌ථායාති විකාලෙ එවාති එකෙ. ‘‘පඨමකථිනසදිසානි. ඉදං පන කිරියාකිරිය’’න්‌ති පාඨො. කායකම්‌මං අජ්‌ඣොහරණතො. වචීකම්‌මං වාචාය ‘‘අතිරිත්‌තං කරොථ, භන්‌තෙ’’ති අකාරාපනතොති වෙදිතබ්‌බං.
Āhāratthāyāti vikāle evāti eke. ‘‘Paṭhamakathinasadisāni. Idaṃ pana kiriyākiriya’’nti pāṭho. Kāyakammaṃ ajjhoharaṇato. Vacīkammaṃ vācāya ‘‘atirittaṃ karotha, bhante’’ti akārāpanatoti veditabbaṃ.
පඨමපවාරණාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamapavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
